Praktische-opdracht door een scholier woorden 19 april keer beoordeeld. Inhoudsopgave

Transcriptie

1 Praktische-opdracht door een scholier woorden 19 april keer beoordeeld Vak Economie Inhoudsopgave Inleiding Inleiding over KPN Wat is KPN Telecom? Hoofdstuk 1 Wat was de marktpositie van KPN voor de financiële crisis? 1.1 De groeistrategie 1.2 De marktpositie in Nederland 1.3 De financiën Hoofdstuk 2 Wat ging er mis in 2001? 2.1 E-plus 2.2 UMTS 2.3 Beursgang KPN Mobile 2.4 Emissie van aandelen Hoofdstuk 3 Hoe heeft Scheepbouwer KPN uit de problemen geholpen? 3.1 Ontslagen 3.2 Verkoop niet-kernactiviteiten Hoofdstuk 4 Wat is de marktpositie van KPN anno 2001 / 2002? 4.1 De internationale marktpositie 4.2 De marktpositie in Nederland 4.3 De financiën Hoofdstuk 5 Hoe is de marktpositie van KPN in vergelijking tot andere telecombedrijven? 5.1 Deutsche Telekom De internationale marktpositie De marktpositie in Duitsland De financiën 5.2 France Telecom De internationale marktpositie Pagina 1 van 26

2 5.1.2 De marktpositie in Frankrijk De financiën Hoofdstuk 6 Hoe wordt de macht van KPN beperkt? 6.2 NMa 6.3 Samenwerking tussen OPTA en NMa Conclusie Heeft KPN voldoende mogelijkheden om in de toekomst een belangrijke speler te blijven op de telecommarkt? Evaluatie Literatuurlijst Inleiding Deze Praktische Opdracht gaat over het bedrijf KPN Telecom. Een onderwerp dat u als lezer erg zal aanspreken. KPN Telecom is namelijk een bedrijf dat voor bijna héél Nederland telecomdiensten aanbied. Van de diensten van dit bedrijf maakt u dus waarschijnlijk ook (bijna) dagelijks gebruik. Daarbij komt dat KPN Telecom een erg levendig bedrijf is, wat altijd in ontwikkeling is. Het bedrijf verschijnt wekelijks wel in kranten, tijdschriften of journaals. U zult dus een Praktische Opdracht gaan lezen over een groot én levendig bedrijf. Bovendien heeft het bedrijf de laatste jaar op het randje van faillissement gestaan, en is het door een krachtig reorganisatieplan nu weer helemaal terug op de goede weg, wat natuurlijk een enorme prestatie is. Dit roept natuurlijk vragen op als: Hoe kan zo n groot bedrijf met zoveel klanten bijna failliet gaan? Wat is er dan wel niet allemaal mis gegaan? En door welke aanpassingen gaat het nu weer goed met KPN Telecom? Hoe staat het bedrijf er nu voor? De antwoorden hierop vindt u in deze Praktische Opdracht. Dit alles maakt het lezen over dit bedrijf zeker de moeite waard. Mijn persoonlijke reden voor het kiezen voor dit onderwerp is, naast de bovengenoemde redenen, dat ik aandelen in KPN heb. Die kelderden in 2000/2001 behoorlijk. Ik vroeg me op dat moment erg af hoe dat mogelijk was. Sindsdien heb ik het nieuws omtrent KPN altijd in de gaten gehouden. De hoofdvraag van deze Praktische Opdracht luidt: Heeft KPN voldoende mogelijkheden om in de toekomst een belangrijke speler te blijven op de telecommarkt? Bij deze hoofdvraag zijn een zestal deelvragen opgesteld, namelijk: 1. Wat was de marktpositie van KPN voor de financiële crisis? 2. Waardoor ging het mis in 2001? 3. Hoe heeft Scheepbouwer KPN uit de problemen geholpen? 4. Wat is de marktpositie van KPN anno 2001 / 2002? 5. Hoe is de marktpositie van KPN in vergelijking met andere telecombedrijven? 6. Hoe wordt de macht van KPN beperkt? Alle hoofdstukken beginnen met een korte inleiding over het onderwerp. Waar nodig zijn de hoofdstukken Pagina 2 van 26

3 onderverdeeld in paragrafen. In hoofdstuk 1 wordt beschreven hoe KPN er voor de financiële crisis voor stond, met betrekking tot de marktpositie in Nederland en in het buitenland, en met de financiën. In hoofdstuk 2 wordt beschreven wat de oorzaken en aanleidingen waren voor het bijna failliet gaan van KPN. In hoofdstuk 3 volgt daarop het plan dat Scheepbouwer heeft doorgevoerd om KPN uit de problemen te helpen. In hoofdstuk 4 wordt bekeken hoe KPN er voor staat na de financiële crisis. In dit hoofdstuk komen dezelfde punten aan bod als in hoofdstuk 1. In hoofdstuk 5 wordt de marktpositie van KPN vergeleken met de marktpositie van 2 andere telecombedrijven; Deutsche Telekom en France Telecom. In het laatste hoofdstuk, hoofdstuk 6, wordt gekeken welke instellingen de macht van KPN beperken, en op wat voor manier ze dat doen. Ook wordt er aandacht besteed aan de geboekte resultaten van deze instellingen. Tot slot zal de conclusie een antwoord geven op de hoofdvraag. Inleiding over KPN Wat is KPN Telecom? Geschiedenis De geschiedenis van het huidige KPN Telecom begint in In dat jaar werden er door de rijksoverheid openbare telegraafverbindingen aangelegd, die ze zelf zouden gaan exploiteren. In 1881 werd de telefoon geïntroduceerd. Dit bleek een groot succes te zijn. Ook het versturen van post werd steeds populairder, wat er voor zorgde dat post en telegrafie (waaronder ook telefonie behoorde) zich gingen ontwikkelen tot moderne communicatiediensten. In 1915 werden post en telegrafie een staatsbedrijf onder de naam P&T (Administratie der Posterijen en Telegrafie). En in 1928 werd de naam veranderd in PTT. Het staatsbedrijf PTT werd in 1970 verplicht een jaarlijkse bijdrage te leveren aan de schatkist. Door de problemen die PTT hiermee kreeg en doordat steeds meer landen hun telecombedrijven gingen privatiseren, werd het staatsbedrijf in 1989 omgezet in Koninklijke PTT Nederland NV, oftewel KPN. In 1994 kwamen de aandelen van KPN op de effectenbeurs van Amsterdam, en een jaar later in New York. De staat, die grootaandeelhouder was in KPN, bracht haar aandelen langzaamaan terug. In 1998 werd besloten dat de 2 werkmaatschappijen binnen KPN (PTT Post en PTT Telecom) apart verder zouden gaan, door de steeds groter wordende verschillen. PTT Telecom ging vanaf dat moment Koninklijke KPN NV (ook wel KPN Telecom genoemd) heten. Met deze splitsing kwam er een einde aan de monopoliepositie van KPN. Er kwamen steeds meer ander (internationale) spelers op de markt die toegang kregen tot de vaste en mobiele netwerken van KPN. Profiel KPN KPN biedt verschillende telecommunicatiediensten en IP/Data diensten aan in verschillende landen. KPN heeft al haar diensten onderverdeeld in 4 segmenten: 1. vaste net (het vaste telefoonnet, voor zowel zakelijke als particuliere klanten. KPN heeft aansluitingen op het vaste net. Hieronder vallen ook internetverbindingen.) Pagina 3 van 26

4 2. mobiele net (mobiele telecommunicatie, in Nederland onder de naam KPN Mobile, waar KPN 85% eigenaar van is. In Nederland hebben ze 13,7 miljoen klanten. In België werken ze onder de naam BASE, en in Duitsland onder de naam E-plus) 3. IP/Data (Business Solutions) (Verleent diensten aan zakelijke klanten in de Benelux, zoals communicatieoplossingen en internet toegang voor bedrijven.) 4. ICM (Dit segment is onderverdeeld in 3 groepen: Consumer Internet and Media Services: levert o.a ISP s (Internet Service Providers) aan particuliere en zakelijke klanten. Business Commerce Services: zorgt o.a voor callcenters. Directory Services: zorgt onder andere voor telefonische inlichtingendiensten. KPN heeft naast deze 4 segmenten ook nog andere activiteiten. Een voorbeeld hiervan is Business Communications. Deze afdeling zorgt voor de levering, installatie en het onderhoud van communicatieapparatuur voor zakelijke klanten. KPN is zich vanaf 2001 hoofdzakelijk op 3 landen gaan concentreren: Nederland (vaste net, mobiel, IP/Data, en ICM), België (mobiel, IP/data) en Duitsland (mobiel). Hoofdstuk 1: Hoe was de marktpositie van KPN voor de financiële crisis? In dit hoofdstuk wordt de marktpositie van KPN besproken in 1998, 1999 en Voor de periode voor de financiële crisis zijn de jaren 1998, 1999 en 2000 in acht genomen omdat PTT Telecom en PTT Post in 1998 gesplitst werden, er brak toen een nieuwe periode aan voor KPN Telecom. KPN Telecom stond toen officieel op eigen benen. In het jaar 2001 vond de financiële crisis plaats, vandaar dat de jaren 1998 tot en met 2000 in acht worden genomen. Tot 1998 vormden PTT Telecom & PTT Post samen één bedrijf; Koninklijke PTT Nederland (KPN). Deze 2 maatschappijen groeiden echter steeds verder uit elkaar, de band werd steeds losser. Er begon ook een soort van concurrentie tussen de bedrijven post en telefonie te ontstaan, onder meer door de opkomst van internet en . Bovendien hadden de 2 maatschappijen de laatste paar jaren sterk verschillende ontwikkelingen doorgemaakt. Daarom werd besloten om het bedrijf op te splitsen. PTT Post fuseerde met de Australische onderneming TNT tot TNT Post Groep. PTT Telecom ging voortaan Koninklijke KPN NV heten. Deze splitsing was een belangrijk moment voor KPN wat betreft de marktpositie van het bedrijf. Op het moment dat de bedrijven splitsten kwam er namelijk ook een definitief einde aan de monopolie positie van telecomdiensten van KPN binnen Nederland. De telecommarkt werd geliberaliseerd, andere landen kregen toegang tot het telefoonnet in Nederland. Daar tegenover stond dat KPN die toegang ook kreeg in het buitenland, en dat het bedrijf dus kon gaan uitbreiden. 1.1: De Groeistrategie Wim Dik, de man die in de periode na de splitsing de voorzitter van de raad van bestuur was, wilde KPN omvormen tot een krachtig en groot bedrijf. Dat was ook nodig, want door de liberalisering van het telecombedrijf, en dus door het vrijgeven van de markt, werd het voor andere telecombedrijven mogelijk Pagina 4 van 26

5 om toegang te krijgen tot de Nederlandse telecommarkt. Maar dit gold ook andersom, KPN kon haar activiteiten gaan internationaliseren. Omdat KPN in vergelijking tot de rest van Europa vrij vroeg geliberaliseerd was, wilde Wim Dik gebruik maken van de voorsprong die ze hadden op de concurrentie. Hij besloot de groeistrategie in te zetten; hij wilde dat KPN bij de eredivisie van de telecombedrijven ging horen. Dat wil zeggen dat hij KPN bij de grootste telecombedrijven van Europa wilde hebben. Bovendien gold de regel: eten of gegeten worden op de geliberaliseerde Europese telecommarkt. Oftewel: wanneer je niet meegroeide was de kans groot dat je werd overgenomen door de grote bedrijven. Daarom kocht KPN in een aantal landen deelbelangen op. De 2e thuismarkt zou oost Europa worden. Op figuur 1 (Bron: KPN, gepubliceerd door NRC Handelsblad op ) is te zien in welke landen er deelbelangen zijn aangekocht tot en met augustus Zoals er in figuur 1 te zien is zijn er tot augustus 1999 deelbelangen opgekocht in België, Ierland, Hongarije, Oekraïne, Tsjechië en Bulgarije. België In figuur 1 is te zien dat KPN in 1998 een belang in België heeft gekocht van 100%, KPN Belgie, en een belang van 50%, KPN Orange. De naam van KPN Orange is vorig jaar veranderd in BASE. Het bedrijf biedt mobiele telecommunicatie en valt onder het segment mobiele telecommunicatie. In december 2000 heeft KPN voor 500 miljoen euro het belang dat France Telecom had in BASE (voormalig KPN Orange), de overige 50%, opgekocht. Hiermee kreeg KPN het Belgische bedrijf voor mobiele telecommunicatie geheel in eigen handen. Eind 1999 had BASE klanten Eind 2000 had BASE klanten Het klantenbestand van BASE groeit dus nog steeds behoorlijk snel. Het belang van 100% is het belang in KPN België (KPN Belgium). Dit is een dochteronderneming van KPN. Het bedrijf biedt via het vaste net telecomdiensten aan voor zakelijke gebruikers. In november 2002 is dit bedrijf overgenomen door concurrent Scarlet, wegens slechte jaarcijfers. Ierland In Ierland heeft KPN in 1998 een belang in Telecom Eireann opgekocht van 27%. De omzet van dit bedrijf steeg in 1998 met 9%. Het bedrijf biedt zowel mobiele telecommunicatie aan als telecommunicatie via het vaste net. Eind 1997 had Eireann klanten voor het vaste net Eind 1998 had Eireann klanten voor het vaste net Eind 1997 had Eireann klanten voor mobiele telecommunicatie Eind 1998 had Eireann klanten voor mobiele telecommunicatie In de tijd dat KPN het belang opkocht, was er een behoorlijke groei in het klantenbestand van Eireann. Deze groei vond vooral plaats in de mobiele telecommunicatie, omdat er in dat jaar ook de prepaid kaart werd geïntroduceerd. Hongarije In Hongarije heeft KPN 2 belangen, in Pantel en Pannon GSM. Het belang in Pannon GSM heeft KPN in 1998 verder uitgebreid van 22% naar 45%. Pannon GSM is een aanbieder van mobiele telecommunicatie Pagina 5 van 26

6 Eind 1997 had Pannon klanten Eind 1998 had Pannon klanten Half 1999 had Pannon klanten Ook dit bedrijf kreeg in 1998 en 1999 te maken met een enorme toename van het aantal mobiele bellers. KPN heeft 1999 geïnvesteerd in de uitbreiding en modernisering van het Hongaarse mobiele netwerk van Pannon GSM. Ook heeft KPN 62% in het bedrijf Pantel. Dit bedrijf biedt ongeveer dezelfde diensten aan als het segment IP / Data, en heeft onder andere een meerderheidsbelang in een zakelijke internet dienstverlener. Oekraïne. KPN heeft in 1999 in Oekraïne 2 belangen opgekocht, in UTEL, 10% en in UMC, 16,3%. UMC is een aanbieder van mobiele telecommunicatie. Eind 1998 had UMC klanten Eind 1999 had UMC klanten Ook bij dit bedrijf groeide het klantenbestand dus, ondanks dat er niet geïnvesteerd werd in het mobiele netwerk wegens een economische crisis in Oekraïne. Ook heeft KPN een belang van UTEL opgekocht, van 10%. Dit bedrijf biedt zowel telecommunicatie via het vaste als via het mobiele net. De omzet van dit bedrijf nam in 1999 af. Tsjechië In 1998 kocht KPN een belang in SPT Telecom van 6,5%. In 1999 kocht KPN nog meer belangen van het bedrijf op, en werd het belang 20,3%. Het bedrijf heet vanaf 1999 Ceský Telecom. Dit bedrijf biedt zowel vaste als mobiele telecommunicatie aan. Eind 1997 had Ceský klanten voor Vaste Netdiensten Eind 1998 had Ceský klanten voor Vaste Netdiensten Half 1999 had Ceský klanten voor Vaste Netdiensten Eind 1997 had Ceský klanten voor mobiele telecommunicatie Eind 1998 had Ceský klanten voor mobiele telecommunicatie De enorme groei in 1998 van klanten voor Vaste Netdiensten is te wijten aan het verlagen van de tarieven, en doordat het net uitgebreid werd. Na 1998 is de groei gestagneerd. Bulgarijë KPN heeft in 1999 een belang van 60% gekocht van het bedrijf BTC. Dit bedrijf is een aanbieder van mobiele telecommunicatie, en had in augustus klanten. Indonesië Ook buiten (oost-)europa werden belangen gekocht: in het Indonesische bedrijf PT Telkomsel. Hierin kocht KPN in 1998 een belang van 17,28%. Dit bedrijf biedt mobiele telecommunicatie aan. In 1998 steeg de omzet van dit bedrijf, mede door het grote succes van de prepaid kaart met landelijke dekking. Na augustus 1999 heeft Wim Dik nog een grote aankoop gedaan in Europa. Die is niet zichtbaar in figuur 1 op pagina 9. Deze aankoop betreft het Duitse mobiele telecommunicatiebedrijf E-plus. KPN heeft daar in Pagina 6 van 26

7 december 1999 voor 10,6 miljard een belang in opgekocht van 77,49%. Op dat moment had E-plus in Duitsland bijna 3,8 miljoen klanten, en had daarmee een marktaandeel op de mobiele telecommunicatie markt van 16%. KPN verwachtte dat het bedrijf er nog veel klanten bij zou krijgen, en richtte het bedrijf vooral op het vergroten van het marktaandeel. Eind 1998 had E-plus klanten Eind 1999 had E-plus klanten Eind 2000 had E-plus klanten Ook deze aankoop werd gedaan met oog op toetreding tot de eredivisie van Europa. Op mobiel telecommunicatiegebied werd KPN na de aankoop van E-plus de grootste mobiele telecom aanbieder in Europa, met meer dan 8 miljoen klanten. 1.2: De marktpositie in Nederland Door de groeistrategie die Wim Dik had ingezet, werd er veel in het buitenland geïnvesteerd. In Nederland zelf waren de investeringen van een veel kleinere omvang. Vergeleken met 1998 waren de investeringen in 1999 en 2000 wel gestegen, maar dat was vooral nodig om aan de groeiende vraag naar ISDN aansluitingen en mobiele telecommunicatie te voldoen. Investeringen in je netwerk, zoals uitbreidingen, reparaties, etc, zijn dan noodzakelijk. In de volgende tabel kunt u aflezen welke investeringen in 1998, 1999 en 2000 hebben plaatsgevonden. Investeringen in miljoenen euro Vaste Netdiensten Mobiele telecommunicatie IP / Data ICM Overig Totaal Bron: KPN Jaarverslagen 1998, 1999, De investeringen in Vaste Netdiensten worden vooral gedreven door de nieuwbouwprojecten in woningbouw en industrie. Er is vooral geïnvesteerd in glasvezelkabels, centrales, transmissie apparatuur, het aansluitingnet en in ISDN-apparatuur. De investeringen komen dus grotendeels voort uit een toenemende vraag. Ook de investeringen in Mobiele telecommunicatie komen voort uit de toenemende groei van klanten en telefoonverkeer. Er is onder andere geïnvesteerd in uitbreidingen van radionetwerken, sites, en centrales. De investeringen bij IP/Date zijn vooral terug te vinden in een verdere uitrol van het netwerk en in de nationale IP/Data infrastructuur. De investeringen in ICM betreffen hoofdzakelijk de groei van de callcenter activiteiten. Onder overig worden onder andere de aanschaf van computerapparatuur en software gerekend. Ondanks het feit dat de investeringen in Nederland niet extreem hoog waren, groeide het klantenbestand van KPN wel flink. Dit is natuurlijk een van de belangrijkste dingen voor een bedrijf als KPN Telecom, want een groot aantal vaste klanten geeft (financiële) zekerheid. Pagina 7 van 26

8 Aantal aansluitingen in duizenden (m.u.v *) Vaste Telefonie Mobiele Telefonie IP / Data (*aantal steden ) ICM Bron: KPN Jaarverslagen 1998, 1999, Uit deze tabel valt af te leiden dat de marktpositie van KPN ieder jaar sterker wordt; alle 4 de segmenten hebben een groeiend aantal klanten. KPN bezat eind % van het totale marktaandeel in vaste telefonie in Nederland, 42 % van alle internettoegangen, en een marktaandeel van 60% op de mobiele telecommunicatie markt. 1.3: De financiële kant Om de marktpositie te bepalen van een bedrijf, is het ook van groot belang te weten hoe een bedrijf er financieel voor staat. In deze P.O zal dat gedaan worden door naar de omzet, en naar de kengetallen liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit te kijken. De liquiditeit geeft aan of een bedrijf in staat kan worden geacht de lopende verplichtingen, zoals schulden, uit de vlottende middelen (activa) te kunnen voldoen. Wanneer de uitkomst groter dan 1 is, is dat mogelijk. De solvabiliteit geeft aan hoe de schulden van een bedrijf tegenover de bezittingen staan. De verhouding tussen de waarde van de totale activa en het totale vreemd vermogen wordt dan dus aangetoond. Met de rentabiliteit wordt aangegeven wat het door de aandeelhouders in de onderneming is gestoken en gelaten vermogen aan opbrengst levert. De netto-omzet in miljoenen euro Bron: KPN Jaarverslagen 1998, 1999, De aanzienlijke stijging van de netto-omzet in 2000 ten opzichte van 1999 en 1998, is te wijten aan verschillende factoren. Het internet verkeer nam in 2000 enorm toe, waardoor de telefoonrekeningen stegen en KPN dus meer inkomsten kreeg. De netto omzet binnen het segment Mobiele Telecommunicatie steeg in 2000 ten op zichten van 1999 met 97%. Dit kwam doordat er meer mobiel gebeld werd (de verkeersomzet steeg), en doordat de omzet van E- plus in 2000 ook mee gerekend werd, en in 1999 nog niet. Kengetallen Liquiditeit 0,96 1,24 0,81 Solvabiliteit 1,80 1,55 1,77 Rentabiliteit 16,48% 13,46% Cijfers niet bekend Pagina 8 van 26

9 Bronnen: cijfers uit Jaarverslagen KPN 2000, 1999, Berekeningen: m.b.v MeMo Economie handboek Bij de liquiditeit van groter dan 1, bezit KPN voldoende liquide middelen. KPN wordt dan in staat geacht de lopende verplichtingen uit de vlottende middelen (activa) te kunnen voldoen. Met lopende verplichtingen worden de schulden op korte termijn bedoeld. Zoals uit de cijfers blijkt dan KPN dat in 1998 niet, maar in 1999 kunnen ze dat ruim wel. In 2000 wordt de liquiditeit weer lager, waardoor KPN net niet in staat geacht wordt aan de lopende verplichtingen uit de vlottende middelen te kunnen voldoen. Wanneer de solvabiliteit 1,5 à 2 is, is de verhouding tussen de waarde van de totale activa en het vreemde vermogen bevredigend. Met vreemd vermogen worden de totale voorzieningen, plus de kort en lang lopende schulden bedoeld. Zo als er te zien is, is bij KPN de verhouding ieder jaar bevredigend. In 2000 valt op dat de solvabiliteit vergeleken 1999 veel groter is geworden. Dat komt omdat de waarde van de totale activa enorm toenam. Dit kwam mede doordat de goodwill op de licenties in deelbelangen (in o.a E- plus) toen nog veel waard was. De rentabiliteit van het eigen vermogen geeft de verhouding aan van de winst na belastingaftrek en het gemiddeld, gedurende het verslagjaar, werkzame eigen vermogen. Aandeelhouders kunnen dit percentage vergelijken met bijvoorbeeld het rendement dat ze bij een bank op een spaarrekening kunnen krijgen. Wanneer de rentabiliteit hoger is, is het aantrekkelijk om geld in een onderneming te steken, bijvoorbeeld door middel van aandelen. Bij KPN is dit ieder jaar het geval, het gemiddelde rendement wat een bank geeft ligt namelijk meestal tussen de 2 en 4 procent. Hoofdstuk 2: Wat ging er mis in 2001? In 2001 zat KPN midden in een financiële crisis. De kranten stonden er vol mee, in de journaals werd er uitgebreid aandacht aan besteed: KPN dreigde failliet te gaan! Het bedrijf had een schuldenlast van ongeveer 23 miljard euro. Welke factoren hebben een rol gespeeld in het ontstaan van die schuldenlast? In 1998 is het liberaliseringproces van KPN voltooid. Het was vanaf dat moment vrijer in het doen en laten. Omdat er later ook veel andere bedrijven in Europa geliberaliseerd werden, werd de concurrentie steeds internationaler en steeds groter. Wim Dik is toen overgestapt op de groeistrategie, hij wilde van KPN een groot en sterk bedrijf maken, dat de concurrentie aan zou kunnen. KPN heeft toen allerlei deelbelangen opgekocht op in hoofdzakelijk Europa. Dit is al uitgebreid besproken in hoofdstuk 1. De toekomst voor de telecom markt zag er voor 2001 nog rooskleurig uit. Alles leek te kunnen, en de telecombedrijven verwachtten bergen goud in de toekomst. Door die hoge verwachtingen waren ze dus ook bereid grote investeringen te doen. 2.1: E-plus De toenmalige directeur Wim Dik heeft in die rooskleurige tijd ook besloten om voor 10,6 miljard deelbelangen in het Duitse mobiele telecombedrijf E-Plus te kopen. Met deze investering was het aandeel van KPN in het bedrijf 77,49%. De overige 22,51% was is de handen van BellSouth. KPN schatte E-plus erg hoog in, en wilde het bedrijf groot en sterk maken. Het plan was om het bedrijf zich eerst te laten richten op het vergroten van het marktaandeel. Hiervoor moest er veel geïnvesteerd worden in het bedrijf. Zo Pagina 9 van 26

10 moesten netwerken worden uitgebreid en in sommige gevallen worden vernieuwd. In totaal heeft KPN 9,7 miljard in E-plus geïnvesteerd. In totaal is er dus 20,3 miljard euro in het bedrijf gestoken. In 2001 veranderde de waarde van E-plus. De waardevermindering op de goodwill betrof miljoen euro. De waarde van het bedrijf werd toen op nog maar 4,5 miljard euro geschat, terwijl KPN er 20,3 miljard in had geïnvesteerd. In 2002 kreeg KPN E-plus voor de volle 100% in haar handen. BellSouth, die de overige 22,51% van het deelbelang bezat, heeft het belang aan KPN verkocht. Dit is gedaan via een aandelenruil. De schuld van KPN is hierdoor met 930 miljoen euro gestegen. 2.2: UMTS In 2000 kwam de opkomst van de UMTS-frequenties. Dit werd als een goudmijn voor de toekomst gezien. Met een UMTS-frequentie werd namelijk snel mobiel internet mogelijk gemaakt. Via deze frequentie is ook beeldtelefonie mogelijk. Het was een gok voor alle bedrijven die hier in geïnvesteerd hebben. Het was namelijk niet zeker of de investeringen hun geld wel zouden opbrengen, omdat niemand kon voorspellen of de consument wel op deze nieuwe snufjes zat te wachten. Toch boden veel telecombedrijven (wereldwijd) veel geld aan voor de UMTS-licenties. De bedrijven waren namelijk bang dat wanneer ze dit niet deden, ze aansluiting met de andere Europese bedrijven zouden missen. Dit zou als gevolg hebben dat ze de concurrentie niet meer aan zouden kunnen, en dat ze op lange termijn waarschijnlijk overgenomen zouden worden door een ander telecombedrijf. Het enige Europese telecombedrijf dat uiteindelijk niet mee heeft gedaan met het bieden op UMTS licenties was Belgacom. Dat bedrijf was in die tijd nog een staatsbedrijf, en dus niet geliberaliseerd. KPN, dat toen onder leiding stond van Paul Smits, heeft UMTS-licenties gekocht in Nederland, Duitsland en Engeland. Bij de aankopen in Duitsland heeft KPN erg veel pech gehad. KPN zou samen met het Hongkongse bedrijf Hutchison Whampoa licenties opkopen. Op het laatste moment heeft Hutchison Whampoa zich echter teruggetrokken, waardoor KPN alleen voor de investering opdraaide. Hierdoor moesten ze 3 miljard euro meer uit trekken voor de frequenties dan gepland. Hierop had het bestuur van KPN helemaal niet gerekend, en van de aankoop afzien kon op dat moment niet meer. In 2001 heeft KPN ook nog een frequentie in België over gekocht. In totaal heeft KPN 8,7 miljard euro geïnvesteerd in de frequenties. Op dit moment heerste er op de telecommarkt een soort hype, waarbij ook het kopen van UMTS frequenties behoorde. In 2001 veranderde de waarde van de UMTS licenties ineens drastisch, en bleken ze veel minder waard te zijn. KPN had dus veel geld in iets gestoken wat niet rendabel bleek te zijn, en ineens veel minder waard werd. De hoge verwachtingen die de telecombedrijven van UMTS hadden, spatten als een zeepbel uit elkaar. Het geld voor de aankopen in E-plus en UMTS licenties had KPN natuurlijk niet in haar bezit. Om alles te kunnen betalen moest er geld geleend worden bij banken. In totaal was dit een bedrag van 19,3 miljard euro. Er was op gerekend dat KPN in december 2001 al 11 miljard zou kunnen afbetalen door middel van de beursgang van KPN Mobile en een emissie van aandelen. Pagina 10 van 26

11 2.3: Beursgang KPN Mobile KPN had het geld voor alle aankopen in deelbelangen en frequenties natuurlijk niet in haar bezit. Het bedrijf wilde haar aankopen op verschillende manieren financieren. De beursgang van KPN Mobile werd als belangrijkste financieringsbron beschouwd, naar verwachting zou het ongeveer 9 miljard euro op leveren. 2 mei 2000 zou men zich kunnen gaan inschrijven voor de aandelen. Maar doordat KPN in die tijd bezig was met fusie besprekingen met het Spaanse telecombedrijf Telefónica, werden de plannen omtrent de beursgang even in de ijskast gezet. De onderhandelingen bleken tevergeefs: KPN vond de Spanjaarden niet enthousiast genoeg. Ondertussen kwamen er nieuwe onderhandelingen over een fusie op gang, dit keer met het Japanse bedrijf NTT DoCoMo. Deze handelingen waren wel succesvol, het Japanse bedrijf kocht een deelbelang in KPN Mobile op van 15 %, wat KPN 4 miljard op leverde. Weer waren de plannen omtrent de beursgang even stop gezet. Het beursklimaat was ondertussen dusdanig verslechterd, dat het steeds minder rendabel zou worden voor KPN om de beursgang door te zetten. Pas eind 2001 wordt besloten dat de beursgang van KPN Mobile niet door zal gaan. Omdat het beursklimaat zo slecht was, zouden de opbrengsten van de beursgang niet meer overeenkomen met de werkelijke waarde van het bedrijf. 2.4: Emissie van aandelen Een andere manier waarop KPN haar aankopen wilde financieren, was door middel van een emissie van aandelen. Zo n uitgifte van aandelen levert een bedrijf geldt op. Daarbij geldt: des te meer het aandeel waard is, des te meer de emissie op zal leveren. Het aandeel KPN stond die tijd nog op zo n tachtig euro, en KPN was op de beurs zo n 65 miljard euro gewaardeerd. In deze tijd was er ook op de beurs sprake van een hype, de telecombedrijven zagen goud in UMTS en kochten velen deelbelangen op, en de beleggers zagen goud in het aandelen kopen van telecombedrijven. KPN had toen eigenlijk met een emissie van de aandelen moeten komen, zodat ze de deelbelangen van bijvoorbeeld E-plus met dat hype geld hadden kunnen betalen. Als dat was gebeurd was de schuldenlast een stuk minder hoog geweest. De emissie is niet doorgegaan omdat het erop leek dat de fusiegesprekken met het Spaanse telecommunicatiebedrijf Telefónica zouden gaan slagen. De belegger kreeg ondertussen steeds minder vertrouwen in KPN. Ze dachten dat KPN nooit over voldoende middelen zou beschikken om de enorme schuldenlast af te lossen. Het gevolg daarvan was dat het aandeel kelderde. In 2000 heeft KPN wel een emissie van aandelen gedaan. Deze leverde 4 miljard op. Als deze emissie niet had plaats gevonden, waren de problemen in 2001 nog veel groter geweest. De hoge verwachtingen die iedereen had voor de toekomst van de telecommarkt, waren dus als een zeepbel uit elkaar gespat. De UMTS licenties waar men miljarden in had geïnvesteerd, bleken een jaar later veel minder waard te zijn, en zo ging het ook bij het belang in E-plus. De zeer grote investeringen bleken niet rendabel. Door de waardeverminderingen leed KPN in 2001 een recordverlies van 8,9 miljard. Daarbij kwam dat KPN niet in staat was het geld dat het bedrijf geleend had voor alle aankopen, binnen de geplande termijn terug te betalen. De middelen waarmee KPN haar aankopen wilde financieren, zoals de beursgang van KPN Mobile en de Pagina 11 van 26

12 emissie van aandelen, bleken achteraf niet te werken op het moment dat KPN het geld nodig had om de schulden af te betalen aan de banken. De aandeelhouders en de banken kregen steeds minder vertrouwen in KPN. Veel aandeelhouders dachten dat KPN nooit in staat zou zijn de schulden af te lossen, en verkochten daarom hun aandelen. Hierdoor werd het aandeel van KPN steeds minder waard, en waren veel mensen van mening dat het bedrijf wel eens failliet kon gaan. Hoofdstuk 3: Hoe heeft Scheepbouwer KPN uit de problemen geholpen? In september 2001 neemt Ad Scheepbouwer het bestuur van KPN over van Paul Smits. Doordat de groeistrategie van Wim Dik faliekant mislukt was, had Scheepbouwer aan een nieuwe strategie gewerkt, waarmee hij onder andere de schuldenlast van 23 miljard wilde aflossen. Zijn strategie schijnt te werken, want eind 2002 bedroeg de schuldenlast nog maar zo n 13,4 miljard euro. Hoe heeft Scheepbouwer KPN uit die problemen geholpen? 3.1: Ontslagen In 2000 werd het reorganisatieplan Vision geïntroduceerd, dat is gericht op de verbetering van de infrastructuur, bedrijfsprocessen en de kwaliteit van de dienstverlening. De belangrijkste doelstellingen van het plan zijn kosten te besparen en de efficiëntie van activiteiten en van processen te verhogen. Met het plan zou er jaarlijks 700 miljoen euro worden bespaard. Een van de hoofdpunten van het plan Vision was de inkrimping van het personeelsbestand. KPN kwam eerst met het plan om 4800 werknemers gedwongen te ontslaan. Op de lange termijn zouden er 8000 werknemers moeten worden ontslagen, wat 24% is van het totale personeelsbestand, merendeels op een natuurlijke manier, bijvoorbeeld door het niet verlengen van contracten. De meeste ontslagen van de 4800 zouden vallen in het segment Vaste Telefonie. Daar zouden 2600 arbeidsplaatsen verdwijnen. Bij het segment IP / Data zouden 200 ontslagen vallen. Bij de distributieafdeling van KPN 750, en op het hoofdkantoor 550. De overige ontslagen vallen onder de andere afdelingen. Dit plan werd later herzien. Het bestuur en personeel hadden beloofd om de komende 2 jaar salaris in te leveren. De directie levert 15 % salaris in, het management 2,5 tot 10 % en het personeel ziet af van salarisverhogingen of winstdeling.het bespaarde geld wordt gebruikt voor een vrijwillige vertrekregeling van werknemers die afvloeien met een doorbetaling van 80% van hun laatste salaris. Het gaat vooral om 55-plussers. Dit kost KPN 441 miljoen euro. De personeelsleden die wel worden ontslagen krijgen een ontslagregeling: maximaal 30 maanden aanvulling op de werkloosheidsuitkering en hulp bij het zoeken naar nieuw werk. Dit kost KPN 159 miljoen euro. Met dit geld worden onder andere premies en aanvullingen op de werkloosheidsuitkeringen betaald. Met deze regeling is het aantal gedwongen ontslagen dus teruggebracht van 4800 naar Naast deze uitgaven die de reorganisatie met zich meebracht is er nog 76 miljoen euro uitgegeven aan andere zaken, zoals herstructurering, juridische kosten en beëindigingkosten. De totale reorganisatie kosten bedragen 676 miljoen euro. Ze zijn als volgt over de segmenten verdeeld: Bedragen in miljoenen euro Pagina 12 van 26

13 Vrijwilige vertrekregeling 441 Gedwongen ontslagen 159 Overige kosten 76 Totaal 676 Bedragen in miljoenen euro Vaste Netdiensten 114 Mobiele Telecommunicatie 18 IP / Data 15 ICM 29 Overige Activiteiten 500 Totaal 676 Bron: Jaarverslag KPN 2001 Bron: Jaarverslag KPN : Verkoop niet-kernactiviteiten Omdat de groeistrategie van Wim Dik niet de goede strategie bleek geweest te zijn, ging Scheepbouwer aan een nieuwe strategie werken. Naast het aflossen van de schulden last en het verbeteren van de financiële positie van het bedrijf, hoort daar ook bij dat KPN zich voortaan wil gaan richten op de kernactiviteiten, met name in Nederland, Duitsland en België. Bij deze strategie hoorde ook het afstoten van de niet-kernactiviteiten, wat weer geld opleverde voor de schuldenaflossing. KPN heeft in 2001 de volgende niet-kernactiviteiten verkocht: Verkoop niet-kernactiviteiten in miljoenen euro Eircell Belang van 21% 572 Eircom Belang van 21% 632 Telkomsel Belang van 22,28% 668 KPN Lease Belang van 70% 161 KPN Datacenter Belang van 100 % 163 KPNQwest 10 % van het 44,3% totaalbelang 102 Onroerend goed Vaste activa 100 Totale opbrengst Bron: KPN Jaarverslag 2001 Begin 2002 heeft KPN ook het 44,7%-belang in Pannon GSM verkocht, dat nog eens 603 miljoen euro opleverde. De totale opbrengst van het verkopen de niet-kernactiviteiten kwam toen op miljoen euro. Zoals er te zien is zijn er veel belangen verkocht die onder leiding van Wim Dik tijdens de groeistrategie zijn opgekocht. KPN richt zich nu dus in een veel mindere mate op oost Europa dan de plannen. Bovendien waren er plannen om in 2002 nog meer niet-kernactiviteiten te verkopen, zoals UMC, PanTel, en Ceský Telecom. Dit zijn ook allemaal bedrijven in oost Europa. Pagina 13 van 26

14 3.3: Emissie van aandelen Eind 2001 besloot Scheepbouwer om met een emissie van aandelen te komen. In totaal zijn er 1,02 miljard aandelen uitgegeven tegen een prijs van 4,90 euro per stuk. Er was veel vraag naar de aandelen, maar voor de zekerheid had Scheepbouwer toch voor garanties gezorgd. Wanneer er onvoldoende vraag zou zijn onder de beleggers naar de aandelen zou de staat zich bereid stellen om 15% meer aandelen te kopen dan gepland. Dit was eigenlijk tegen het beleid van de staat in, omdat ze juist van plan waren het belang in KPN, wat op dat moment 34% van alle aandelen was, te verminderen. Naast deze garantie zou een consortium van 8 banken de resterende aandelen afnemen, wanneer de koers van het aandeel op de sluitingsdatum (6 december 2001) onder de 2,75 euro zou liggen. Dit was niet het geval. In totaal heeft de emissie KPN netto miljoen euro opgebracht. Scheepbouwer heeft de schuldenlast van KPN dus verminderd door kostenbesparende maatregelen in te voeren, zoals ontslagen en minder hoge investeringen te doen. Ook heeft Scheepbouwer een aantal deelbelangen verkocht, wat geld opleverde waarmee hij de schuldenlast kon verlagen. Het bedrijf is van plan om zich nu hoofdzakelijk op Nederland, België en Duitsland te richten. Tot slot is Scheepbouwer met een emissie van aandelen gekomen, wat zo n 4,8 miljard opleverde. Al deze maatregelen hebben geld op geleverd, waardoor KPN in staat was de schuldenlast naar 13,4 miljard euro te verlagen. Hoofdstuk 4: Wat is de marktpositie van KPN in 2001? Sinds Ad Scheepbouwer de touwtjes in handen heeft binnen KPN, is er veel veranderd. Het bedrijf is totaal gereorganiseerd, en er zijn vele niet-kernactiviteiten afgestoten. Het bedrijf is zich vooral op schuldenaflossing gaan het richten. Een wereld van verschil met de groeistrategie waarop het bedrijf zich in 1999 nog richtte. Wat is het effect daarvan op de marktpositie van KPN? 4.1: De internationale marktpositie Bij het beleid wat Scheepbouwer is gaan voeren om de schuldaflossing te kunnen realiseren, behoorde ook de verkoop van de niet-kernactiviteiten. De niet-kernactiviteiten waren hoofdzakelijk belangen in bedrijven in Europa en in Indonesië. Een aantal van die deelbelangen zijn verkocht. Hierdoor is de internationale marktpositie van KPN zwakker geworden. De marktpositie internationaal gezien België, BASE Belang van 100% Duitsland, E-plus Belang van 77,49% Hongarije, PanTel Belang van 62% Tsjechië, Ceský Telecom Belang van 20,3% Oekraïne, UMC Belang van16,3 Oekraïne, UTEL Belang van 10% Pagina 14 van 26

15 Bron: KPN Jaarverslag 2001, 2000 en 1999 Zo als te zien is, is de internationale marktpositie ten opzichte van 2000 verkleind. KPN is was van plan om in 2002 ook nog de deelbelangen in Ceský Telecom, UMC en PanTel te verkopen. KPN wil zich vooral richten op België en Duitsland. In deze bedrijven investeert KPN dan ook het meeste geld. Aantal aansluitingen in duizenden bij E-plus Bron: KPN Jaarverslagen 1998, 1999, 2000, Aantal aansluitingen in duizenden bij BASE Bron: KPN Jaarverslagen 1998, 1999, 2000, Zoals blijkt uit bovenstaande tabellen groeit het klantenbestand van E-plus en BASE flink. In 2002 werd die groei voortgezet. Beide bedrijven hadden in 2001 ook een aanzienlijke stijging in de netto-omzet. 4.2: De marktpositie in Nederland De hoogte van de investeringen is in 2001 gedaald. Dit komt doordat er een strenger beleid is gekomen ten aanzien van de investeringen. Dit hangt natuurlijk samen met de prioriteit die KPN aan de schuldenaflossing heeft gesteld. Of volgens de woorden van Ad Scheepbouwer: First things First. Er is daardoor minder geld te besteden, er is dus ook minder geld voor investeringen. Van de stijgende lijn in de hoogte van de investeringen die tijdens de groeistrategie merkbaar was, is nu niets meer overgebleven. Investeringen in miljoenen euro Vaste Netdiensten Mobiele telecommunicatie IP / Data ICM Overig ? Totaal Bron: KPN Jaarverslagen 1998, 1999, 2000, Pagina 15 van 26

16 In 2001 is er ongeveer in dezelfde zaken geld gestoken als in voorgaande jaren. (zie Hoofdstuk 1, 1.3). Dat de investeringen in de segmenten daalden, had geen enkele invloed op het klantenbestand van KPN. Net als in de voorgaande jaren groeide het aantal klanten bij ieder segment. Aantal aansluitingen in duizenden (m.u.v *) Vaste Telefonie Mobiele Telefonie IP / Data (*aantal steden ) ICM Bron: KPN Jaarverslagen 1998, 1999, 2000, Opvallend is dat de groei in de mobiele telecommunicatie in 2001 veel minder is als in de voorgaande jaren. Dit komt door de verzadiging van de mobiele telecommunicatie markt. 4.3: Financieel In 2001 is er veel veranderd binnen KPN, wat wel gebleken is uit de vorige hoofdstukken en paragrafen. De vraag is welke invloed die veranderingen hebben gehad op de financiële positie van KPN. In hoofdstuk 1, 1.3 werd er berekend hoe KPN er financieel voor stond in 1998, 1999, en In deze paragraaf worden dezelfde berekeningen uitgevoerd, maar dan voor het jaar De netto-omzet zal worden gegeven, en de liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit zullen worden berekend. De netto-omzet in miljoenen euro Bron: KPN Jaarverslagen De netto-omzet is vergeleken 2000 iets gedaald. Dit is onder andere te wijten aan het feit dat de markt voor mobiele telecommunicatie verzadigd raakte. Ondanks dat het bedrijf dus op het randje van faillissement stond, is de netto-omzet (daardoor) niet gedaald. Kengetallen Liquiditeit 1,09 0,96 1,24 0,81 Solvabiliteit 145,63% 180,91% 155,07% 176,63% Rentabiliteit -52,55% 16,48% 13,46% Cijfers niet bekend Bronnen: cijfers uit Jaarverslagen KPN 1998, 1999, 2000, Berekeningen: m.b.v MeMo Economie handboek Pagina 16 van 26

17 Bij de liquiditeit van groter dan 1, bezit KPN voldoende liquide middelen. KPN wordt dan in staat geacht de lopende verplichtingen uit de vlottende middelen (activa) te kunnen voldoen. Met lopende verplichtingen worden de schulden op korte termijn bedoeld. Zoals uit de cijfers blijkt, wordt KPN in staat geacht dit in 2001 te kunnen, in tegenstelling tot Dit komt doordat de schulden in 2000 veel hoger waren dan in De liquiditeit is in 2001 dus verbeterd. Wanneer de solvabiliteit 1,5 à 2 is, is de verhouding tussen de waarde van de totale activa en het vreemde vermogen bevredigend. Met vreemd vermogen worden de totale voorzieningen, plus de kort en lang lopende schulden bedoeld. Zoals er te zien is, is bij KPN de verhouding ieder jaar bevredigend, behalve in In dit jaar is de solvabiliteit lager dan in andere jaren. Dit komt doordat de waarde van de totale activa in 2001 enorm is afgenomen door de waardeveranderingen op de goodwill bij onder andere E-plus. In 2000 was de solvabiliteit veel hoger, doordat E-plus en de licenties toen nog veel waard waren. De rentabiliteit van het eigen vermogen geeft de verhouding aan van de winst na belastingaftrek en het gemiddeld, gedurende het verslagjaar, werkzame eigen vermogen. In 2001 is dat een negatief getal. Voor aandeelhouders was het in dat jaar dus ook niet aantrekkelijk om in het bedrijf te investeren. Dat het getal negatief was kwam doordat KPN in het jaar 2001 een verlies leed van 7,5 miljard. Dit kwam onder andere door waardeverminderingen op de goodwill. Hoofdstuk 5: Hoe is de marktpositie van KPN in vergelijking met andere telecombedrijven? Vanaf 1998 werden er op de telecommarkt veel bedrijven geliberaliseerd. De internationale concurrentie bloeide op, en Nederland kreeg te maken met telecomaanbieders uit heel Europa. KPN ging haar diensten ook internationaal aanbieden; van België tot Indonesië. Om de internationale positie van KPN te bepalen, en om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden, is het van groot belang om te weten hoe de positie van KPN is in vergelijking tot soortgelijke Europese telecomaanbieders waar KPN mee concurreert. Daarom zal KPN vergeleken worden met de grote bedrijven Deutsche Telekom en France Telecom. 5.1: Deutsche Telekom In deze paragraaf zal de marktpositie van het Duitse Telecombedrijf Deutsche Telekom beschreven worden, aan de hand van de volgende 3 punten: De marktpositie in eigen land, de internationale marktpositie, en hoe het bedrijf er financieel gezien voor staat De internationale marktpositie Deutsche Telekom biedt haar diensten ook internationaal aan. Dat doet ze in totaal in meer dan 45 landen. Een aantal van die landen zijn: Nederland, Engeland, U.S.A, Australië, Hongarije, Slowakije, Kroatië, Oostenrijk, Oekraïne, China, Zwitserland, Spanje, Indonesië, Singapore, Luxemburg en België. De belangrijkste markt voor Deutsche Telekom is de Europese markt. Daarnaast vormt de U.S.A ook een belangrijke markt voor Deutsche Telekom, en dan met name de mobiele telecommunicatiemarkt. In Nederland is Deutsche Telekom onder andere terug te vinden op de mobiele telecommunicatiemarkt. Het heeft pas geleden het bedrijf Ben over genomen. Ben is inmiddels uitgegroeid tot de 3e aanbieder op de Nederlandse mobiele Pagina 17 van 26

18 telecommunicatiemarkt De marktpositie in Duitsland In het eigen land biedt Deutsche Telekom ongeveer dezelfde diensten aan als KPN doet. Ook het bedrijf Deutsche Telekom heeft haar activiteiten onderverdeeld in 4 divisies: T-com (vaste netdiensten), T-mobile (mobiele telecommunicatie), T-systems (IP / Data) en T-online (voor internetdiensten). In de onderstaande tabel zijn de klantenaantallen die het bedrijf in eigen land heeft terug te vinden. Klantenaantallen Vaste netdiensten 41 miljoen 39,2 miljoen Mobiele telecommunicatie 23,1 miljoen 19,1 miljoen Internetdiensten 8,8 miljoen 6,5 miljoen Bron: Jaarverslag 2001 van Deutsche Telekom Duitsland telde in 2001 zo n 82 miljoen inwoners. Deutsche Telekom is dan ook de grootste aanbieder in Duitsland voor vaste netdiensten, de helft van alle inwoners maakt er gebruik van. T-Mobile vormt de grootste mobiele telecommunicatieaanbieder op de Duitse markt, nauw gevolgd door Vodafone De Financiën Deutsche Telecom behaalde in de eerste 9 maanden van 2002 een omzet van 39,2 miljard euro, wat 12% meer was dan in Toen bedroeg de omzet zo n 35 miljard euro. Het bedrijf behaalde in de eerste 9 maanden van 2002 een recordverlies van 24,5 miljard euro. Dit was voor een groot deel te wijten aan waardeverminderingen op de goodwill. Deze waardeverminderingen betroffen afschrijvingen op de UMTS licenties en onvoorziene afschrijvingen op het Amerikaanse bedrijf VoiceStream. In 2001 had Deutsche Telekom een schuld van meer dan 65,3 miljard euro. Een jaar later was die schuld met 1,3 miljard verminderd tot 64 miljard euro. Deze schuldenlast is op ongeveer dezelfde manier ontstaan als bij KPN. Deutsche Telekom heeft veel deelbelangen opgekocht over heel de wereld, wat terug te vinden is in de hoogte van de schuld. Het segment voor mobiele telecommunicatie, T-Mobile, heeft een grote investering gedaan in het Amerikaanse bedrijf VoiceStream. Dit bedrijf biedt mobiele telecommunicatie aan in de Verenigde Staten. Tot slot heeft Deutsche Telekom, net als vele andere telecombedrijven, voor miljarden euro s UMTS licenties opgekocht. Al deze factoren hebben gezorgd voor deze aanzienlijk hoge schuldenlast. In 2002 trad de nieuwe topman Kai-Uwe Ricke aan, die Rob Sommers moest gaan vervangen. Ricke wil de schuldenlast aan het einde van 2003 teruggebracht hebben tot een bedrag tussen de 49,5 miljard en 52,3 miljard euro. De wijze waarop hij dit wil doen is, zoals zijn collega Scheepbouwer ook gedaan heeft, door middel van kostenbesparende en geld opbrengende maatregelen. Tot 2005 wil Ricke banen schrappen, waarvan in Duitsland en in het buitenland. In totaal wil hij nieuwe banen creëren. Pagina 18 van 26

19 Ook zal er minder geld te besteden zijn voor investeringen in de 4 segmenten van Deutsche Telekom, en voor investeringen in andere bedrijven. Ten slotte ziet het er naar uit dat Deutsche Telekom in de toekomst ook een deel van haar (deel)belangen in bedrijven zal gaan verkopen. Tot nu toe zijn er al verschillende geld opbrengende maatregelen doorgevoerd zoals het verkopen van vastgoed, wat 1,1 miljard op bracht, en het verkopen van het belang in het Europese satellietbedrijf Eutelsat. Het bedrijf behaalde in 2002 een omzet van 39,2 miljard euro, wat 12% meer was dan in Toen bedroeg de omzet zo n 35 miljard euro. Het bedrijf behaalde in 2002 een recordverlies van 24,5 miljard euro. Dit was voor een groot deel te wijten aan waardeverminderingen op de goodwill. Deze waardeverminderingen betroffen afschrijvingen op de UMTS licenties en onvoorziene afschrijvingen op het Amerikaanse bedrijf VoiceStream. 5.2: France Telecom In deze paragraaf zal de marktpositie van het Franse bedrijf France Telecom beschreven worden, aan de hand van de volgende 3 punten: De marktpositie in eigen land, de internationale marktpositie, en hoe het bedrijf er financieel gezien voor staat De internationale marktpositie France Telecom heeft biedt in een zeer groot aantal landen haar diensten aan. Daarnaast heeft het ook nog eens veel belangen in bedrijven die in verschillende landen hun diensten aanbieden. In de volgende tabel is te zien in welke landen France Telecom (in)direct haar diensten aanbiedt: Nederland België Oostenrijk Polen Japan Singapore Cyprus Portugal Denemarken Roemenië Vietnam China Duitsland Slowakije El Salvador Spanje Vanuatu Canada Australië Zwitserland Luxemburg Engeland Indonesië Ierland Moldavië Argentinië Brazilië De Cariben Thailand U.S.A Italië India Bron: In totaal biedt France Telecom in 5 werelddelen, en aan 32 verschillende landen diensten aan. In sommige landen wordt slechts 1 soort dienst aangeboden, zoals mobiele telecommunicatie, en in andere landen worden er meerder diensten aangeboden, zoals Data / IP, internetdiensten, etc. In de Europese landen is France Telecom het sterkst vertegenwoordigd, en dan met name in Denemarken, Duitsland, Italië, Polen, Portugal, Spanje, Engeland en Nederland. In Nederland is France Telecom terug te vinden onder de naam Dutchtone, het bedrijf voor mobiele telecommunicatie dat in 2002 zo n 1,15 miljoen abonnee s had en daarmee de op 4 na grootste aanbieder is op de Nederlandse mobiele communicatie markt. Ook is France Telecom eigenaar van het bedrijf Casema, dat onder meer internet aanbied en televisie via het internet. Daarnaast biedt het bedrijf internet aan in Nederland onder de naam EuroNet BV. In 1999 heeft EuroNet BV Pagina 19 van 26