Onderzoeksgroep Nederlandse Etnologie

Transcriptie

1 Onderzoek Onderzoeksgroep Nederlandse Etnologie Het jaar 2000 was voor de onderzoeksgroep Nederlandse Etnologie een belangrijk jaar. Met het verschijnen van Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie, de lang verwachte inleiding in het vak, heeft zij zich binnen de Nederlandse cultuurwetenschappen een herkenbaar en vernieuwend gezicht verworven. De instelling, aan de Universiteit van Amsterdam, van een bijzondere leerstoel Nederlandse Etnologie heeft dit profiel nog aanzienlijk versterkt. Het academisch onderwijs in 2000 werd verzorgd door de nieuwe hoogleraar (Rooijakkers) en de verschillende etnologen van het Meertens Instituut. In 2000 werden twee grootschalige projecten met succes afgerond: Bedevaartplaatsen in Nederland en het Repertorium van het Nederlandse Lied. Niet alleen binnen het genoemde onderwijs stonden internationaal belangrijke onderzoeksthema s als identiteit, etniciteit, folklorisering en ook de maakbaarheid van deze fenomenen centraal, het Meertens Instituut participeert ook via het etnologisch onderzoek in deze discoursen, bijvoorbeeld door middel van onderzoeksprojecten als Cultural exchange in Europe, Dutch Rituals, Nederlandse feestcultuur, Moderne Devoties en TCULT. Dit laatste onderzoeksproject is bovendien een goed voorbeeld van geïntegreerd onderzoek tussen beide onderzoeksgroepen (Nederlandse Etnologie en Variatielinguïstiek) en externe partijen. Het Meertens Instituut heeft daarbij nog een specifiek toegevoegde waarde in de vorm van zijn etnologische inbreng. De sterkere internationale positionering van de Nederlandse Etnologie kwam ook op andere wijzen tot uiting. Samen met etnologen uit België was op 13 oktober in Venlo een congres gewijd aan de verhouding van 13 In 2000 gingen de colleges Variatielinguïstiek en Volkscultuur aan de UvA van start. Behalve de beide bijzonder hoogleraren stonden ook verschillende andere Meertens-onderzoekers met veel plezier voor de collegebanken.

2 de eigen discipline tot actuele kwesties van cultuurpolitiek. In het kader van de Meertens-lezingen werden twee buitenlandse etnologen (prof.dr. Barbara Kirshenblatt-Gimblet, New York University; dr. Marc Jacobs, Vlaams Centrum voor Volkscultuur, Brussel) als spreker uitgenodigd. Verder verbleven twee onderzoekers van de onderzoeksgroep (Margry en Rooijakkers) voor het doen van onderzoek in het buitenland. Ook de publicatie van twee congresbundels van het in 1998 door het Meertens Instituut georganiseerde congres Roots and Rituals: Managing Ethnicity, van de Société International d Ethnologie et de Folklore (SIEF), geven de internationale oriëntatie van de onderzoeksgroep weer. Onderzoeksprojecten 1 14 Feest en Ritueel Dutch Rituals ( ) Koepelproject waarbinnen onderzoek wordt gedaan naar moderne feesten en rituelen in Nederland. In 2000 is gewerkt aan een OiOonderzoek Rituele rekwisieten. De materiële cultuur van het feest. Dit onderzoek werd vanwege een personele mutatie beëindigd. Medewerkers: M. Broekhans, G.W.J. Rooijakkers. Feestcultuur in Nederland ( ) Betreft de samenstelling van een lexicon met daarin de basis- en achtergrondinformatie over een aantal (jaarlijks terugkerende) feesten die voorkomen op de kalenders van de belangrijkste in Nederland vertegenwoordigde culturen. De informatie betreft onder meer resultaten van recent onderzoek, historische ontwikkeling, functie en betekenis van de feestdag, literatuurverwijzingen. Resultaten in 2000: 1 artikel. Medewerkers: E. Doelman, J.I.A. Helsloot, M.L.C. van Zuijlen. Historische feestcultuur in Nederland ( ) Onderzoek naar de veranderingen in de feestcultuur - de zogenoemde kalenderfeesten - in Nederland, voornamelijk in de 19e-21e eeuw. In 1 Gerangschikt per onderzoeksgroep, naar zwaartepunt. Jaarverslag 2000

3 de algemene probleemstelling staat de verhouding centraal tussen de profilering van sociaal-culturele identiteiten en bredere maatschappelijke processen als commercialisering en globalisering/localisering. Medewerker: J.I.A. Helsloot. Kalenderfeesten en sociabiliteit in een multi-etnische wijk ( ) Onderzoek naar culturele uitwisselingen tussen Turken, Marokkanen en Nederlanders bij de viering van de ramadan (met het suikerfeest als afsluiting), het sinterklaasfeest en het kerstfeest in de Utrechtse multi-etnische wijken Lombok en Transvaal (deelproject TCULT). Medewerker: H.C. Dibbits. Regionale cultuur en identiteit ( ) Onderzoek naar de ontwikkeling van de provinciale identiteit van Limburg. Het onderzoek spitst zich toe op de aandachtsvelden en activiteiten waarin de belangstelling voor de regionale cultuur in Limburg tot uitdrukking komt. Ook wordt een analyse gemaakt van het profiel van diegenen die zich actief inzetten voor de regionale cultuur èn van de wijze waarop (zelf)beelden worden geconstrueerd. Resultaten in 2000: 1 artikel. Medewerker: C.L.J. Wijers. 15 Materiële Cultuur Cultural exchange in Europe ( ) Een door vier teams uitgevoerd Europees comparatief onderzoek dat zich richt op processen van cultuurcontact op het gebied van zelfpresentatie, kleding, lichamelijkheid en materiële cultuur. Het project wordt gefinancierd door de European Science Foundation. Resultaten in 2000: symposium Brighton. Medewerkers: H.W. Roodenburg, in samenwerking met B. Roeck (Zürich). Culturele repertoires van een Turks gezin in een multi-etnische wijk ( ) Case study naar de culturele repertoires van één Turks gezin en zijn familie- en vriendenkring. Door middel van wekelijkse bezoeken aan Onderzoek Nederlandse Etnologie

4 het gezin werd een gedetailleerd beeld verkregen van het huis en het huishouden, de dagelijkse gewoonten en gebruiken van het gezin en de wisselwerking met de omgeving (deelproject TCULT). Resultaten in 2000: 1 artikel. Medewerker: H.C. Dibbits. 16 Eetcultuur in de euregio Maas-Rijn ( ) Een comparatief onderzoek naar de ontwikkelingen in de afgelopen eeuw met betrekking tot de eetcultuur in de regio s Nederlands Limburg, Belgisch Limburg en het Duitse Rijnland. Onderzoekspartners zijn het Amt für Rheinische Landeskunde te Bonn, het Limburgs Museum, het Vlaams Centrum voor Volkscultuur te Brussel, het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en het Sociaal Historisch Centrum Limburg. Resultaten in 2000: opstelling vragenlijst. Medewerkers: C.L.J. Wijers, in samenwerking met B. Heizmann, C. Jansen, E. Tielemans, M. Jacobs, A. van der Zeijden, W. Rutten. Jongens uit de buurt ( ) Onderzoek naar de talige en culturele uitwisseling tussen acht vrienden uit de Utrechtse wijk Lombok, met aandacht voor onder andere uitgaan, muziek, kleding, religie en taal. Dit deelproject van TCULT wordt uitgevoerd in samenwerking met taalkundigen van de universiteiten van Leiden en Utrecht. Medewerkers: H.C. Dibbits, in samenwerking met L. Boumans, M. Dorleijn. Migratie en Materiële cultuur ( ) Onderzoek naar wooncultuur en etnische identiteit onder verschillende etnische groepen in Nederland. Onderzocht wordt in hoeverre de stelling integratie stopt bij de voordeur opgaat als gekeken wordt naar het huisraad van verschillende etnische groepen. In hoeverre oriënteren de diverse groepen zich bij de inrichting van hun woonhuis op het land van herkomst? Uitvoering in samenwerking met SISWO en, vanaf 2001, IMES. Medewerkers: H.C. Dibbits, in samenwerking met K. Roukens, C. Bouw, W. Willems. Jaarverslag 2000

5 Vlaggebruik in de publieke ruimte ( ) Onderzoek naar de versiering van de publieke ruimte, aan de hand van de vlag en het vlaggebruik van allochtone en autochtone burgers gedurende het vieren van feesten in de multi-etnische Utrechtse wijken Lombok en Transvaal (deelproject TCULT). Medewerker: E. Doelman. Orale Cultuur Liedrepertoires en zangcultuur ( ) Onderzoek naar de zangcultuur in Nederland en naar de liedrepertoires van individuele personen en van groepen, in de huidige (multi-culturele en pluriforme) samenleving (deelproject TCULT). Resultaat: 1 boek, 1 artikel. Medewerkers: Th. Meder, M.B.G. van Dijk. 17 Muziek op het Nederlands toneel van de zeventiende eeuw ( ) Dit door het Vlaams-Nederlands Comité (NWO/VNC) gefinancierde project behelst een onderzoek naar de zeventiende-eeuwse conventies voor het gebruik van muziek op het toneel. In het toenmalige toneel werd op allerlei manieren muziek voorgeschreven, in alle dramatische genres en in het werk van bijna alle toneelschrijvers (gezongen koren en reien, aparte liederen, instrumentaal spel en dansen en balletten). Bij de bestudering De orale cultuur neemt binnen het TCULT-project een bijzondere plaats in. Illustratie uit het boek Doe open ZimZim; verhalen en liedjes uit de Utrechtse wijk, van de vormgevers Renée en Bjorn, die zelf ook in de wijk wonen. Onderzoek Nederlandse Etnologie

6 van het Nederlands renaissancetoneel is tot nog toe met dit verschijnsel nauwelijks rekening gehouden. Resultaten in 2000: onderzoeksgegevens verzameld voor proefschrift en 445 liederen nieuw ingevoerd in de Liederenbank 16e en 17e eeuw. Medewerker: N.H.H. Veldhorst. 18 Muziekgeschiedenis der Nederlanden ( ) Een overzicht van de muziekgeschiedenis van Nederland en België van prehistorie tot heden in 126 artikelen, met een bijzondere en vernieuwende aandacht voor de niet-klassieke muziek (volks-, populaire, amateurmuziek). Bij het boek zal ook een cd-rom verschijnen. Medewerkers: L.P. Grijp, in samenwerking met C. Vellekoop, I. Bossuyt, R. Rasch, E. Wennekes, R. de Groot, M. Delaere, L. Mutsaers. Nederlandse volksverhalen uit de Meertenscollectie ( ) Samenstelling van een bloemlezing van Nederlandse volksverhalen uit de collectie van het Meertens Instituut. Resultaat: 1 boek. Medewerker: Th. Meder. Onder de Groene Linde, deel 4 ( ) Uitgave van verhalende, mondeling overgeleverde liederen (verzameld ca door Will Scheepers en Ate Doornbosch) en onderzoek naar de herkomst van de liederen alsmede de overeenkomsten en verschillen met schriftelijk overgeleverde liederen en volksverhalen. Het betreft hier de afronding van het gehele project met de publicatie van deel vier uit de boekenserie Liederen over sociale verschillen tussen gelieven. Medewerker: M.B.G. van Dijk. Verhaalrepertoires en vertelcultuur ( ) Onderzoek naar de vertelcultuur in Nederland en naar de verhaalrepertoires van individuele personen en van groepen, in de huidige (multi-culturele en pluriforme) samenleving (deelproject TCULT). Resultaten in 2000: 2 artikelen. Medewerkers: Th. Meder, M.B.G. van Dijk. Jaarverslag 2000

7 Vertelcultuur in Waterland ( ) Editie van de volksverhalen uit de Collectie Bakker (ca.1900), en onderzoek naar de persoon van de verzamelaar, de repertoires van de verschillende vertellers, de Waterlandse verhaalcollectie en de cultuurhistorische context. Medewerker: Th. Meder. Zangrepertoire van de gezusters Dings ( ) Beschrijving van de zangcultuur (circa 575 liederen) van de gezusters Anna van Gog-Dings en Jeanette van Putten-Dings uit het Noord- Brabantse Liessel en de publicatie, met analyse, van hun liederen. Medewerkers: A.J. Dekker, in samenwerking met H. Kuijer. Religieuze Cultuur 19 Bedevaartplaatsen in Nederland ( ) Het project Bedevaartplaatsen in Nederland (BiN) heeft als doel het in kaart brengen, beschrijven en analyseren van de Nederlandse bedevaartcultuur vanaf de introductie van het christendom tot het jaar Sinds de verschijning van het tweede lexicondeel werd van gewerkt aan de vervaardiging van het derde deel over de provincie Limburg. Resultaten in 2000: lexicondeel 3; eindbewerking van de BiN-database en het BiN-archief en documentatiebestand met betrekking tot Limburg. Medewerkers: P.J. Margry, C.M.A. Caspers, O.M. Thiers, A.P.J. Jacobs. Deconstructie en reconstructie van de heilige plaats ( ) Onderzoek naar de deconstructie van traditionele heilige plaatsen en de (re-)constructie van gepersonaliseerde heilige ruimten, altaren, kapellen of heiligdommen; het gaat daarbij om processen van toe-eigening van traditionele sacrale ruimten en materiële constructies, die deels naar eigen inzicht door gelovigen en devotees worden opgebouwd in samenhang met verschuivingen in hun religieuze percepties. Medewerker: P.J. Margry. Onderzoek Nederlandse Etnologie

8 Moderne devoties. Personen en patronen in Nederland en Europa. Comparatiefetnologische verkenningen naar sacraliteitsverschuivingen aan het begin van de 21e eeuw ( ) Een Trans-Europees comparatief onderzoek naar hedendaagse deviante devoties en cultussen en de daarmee samenhangende processen met betrekking tot individualisering en privatisering van religie. Centraal staan de (constructie van) nieuwe devoties rond Maria- en Christusverschijningen, (wenende) madonna s en heilige personen en zieners en het genereren van devotioneel-spirituele groeperingen of stromingen van devotees van meer of minder conservatieve (anti-modernistische) en fundamentalistische aard. Resultaten in 2000: veldwerk en materiaalverzameling in Italië; 1 artikel. Medewerker: P.J. Margry. 20 Strategische modellen van heiligheid. Geheiligde Nederlanders aan het begin van de 21e eeuw ( ) Onderzoek naar de verschillen in de functies van formele en informele heiliging en in relatie daarmee de formele processen van heilig- en zaligverklaring door de r.k. kerk en de daarmee samenhangende strategieën aan het einde van de 20e en het begin van de 21e eeuw. Medewerkers: P.J. Margry, in samenwerking met C.M.A. Caspers (Titus Brandsma Instituut, Nijmegen) Overige projecten Biografie Jan de Vries ( ) Biografische schets van de volkskundige Jan de Vries ( ), als inleiding op de door A. Boon-de Vries samengestelde bibliografie van zijn geschriften. Resultaten in 2000: 1 artikel. Medewerker: A.J. Dekker. Internationale Volkskundliche Bibliographie (2000) Nederlandse bijdrage van relevante volkskundige boek- en artikeltitels aan de jaarlijkse uitgave van de Internationale Volkskundliche Bibliographie (IVB). Jaarverslag 2000

9 Resultaten in 2000: 1 boek. Medewerker: M.L.C. van Zuijlen. Volkscultuur en Natie ( ) Onderzoek naar en beschrijving van de ontwikkeling en institutionalisering van de volkskunde in Nederland. Resultaten in 2000: 2 artikelen. Medewerker: A.J. Dekker. Volkskundebeoefening in Vlaanderen en Nederland ( ) Een vergelijkend historiografisch onderzoek naar de ontwikkeling van de Nederlandse en Vlaamse volkskunde in het interbellum, afgezet tegen processen van staats- en natievorming. Het onderzoek zal resulteren in twee sterk op elkaar afgestemde monografieën. Het betreft een NWO/VNC-project in samenwerking met UFSIA. Resultaten in 2000: 3 artikelen; symposium. Medewerkers: B. Henkes (voor Nederland), in samenwerking met N. Rzoska (voor Vlaanderen). 21 Onderzoekers Dekker, A.J. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Dekker, T. (2000). Die Niederländische Volkskunde und ihre großniederländische Ideale. In: Hirschfelder, G. & D. Schell & A. Schrutke [eds.] Kulturen, Sprachen, Übergänge. Festschrift für H.L. Cox zum 65. Geburtstag, Böhlau Verlag, Köln, Weimar, Wien. (Volkscultuur en Natie). Dekker, T. (2000). Ideologie en volkscultuur ontkoppeld: een geschiedenis van de Nederlandse volkskunde. In: Dekker, T. & H. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie, SUN, Nijmegen. Helsloot, J. & T. Dekker & C. Wijers (2000). Introduction. In: Dekker, T. & J. Helsloot & C. Wijers [eds.] Roots & rituals. The construction of ethnic identities, ix-xxii. Het Spinhuis, Amsterdam. Dekker, T. & H. Roodenburg & G. Rooijakkers (2000). Ten geleide. Reflecties op de cultuur van het dagelijks leven. In: Dekker, T. & Onderzoekers Nederlandse Etnologie

10 22 H. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie, SUN, Nijmegen. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN TIJDSCHRIFT Dekker, T. (2000). Een problematische poging tot rehabilitatie van Jan de Vries, Volkskundig Bulletin 26, Dekker, T. (2000). Van relict naar mens. Accentverschuivingen in de volkskunde, Nehalennia 129, Dekker, T. (2000). Volkskunde op eigen kracht, Volkskundig Bulletin 26, 1, (Volkscultuur en Natie). EDITOR BUNDEL OF THEMANUMMER Dekker, T. & J. Helsloot & C. Wijers [eds.] (2000). Roots and Rituals. The construction of ethnic identities. Het Spinhuis, Amsterdam, 808 pp. Dekker, T. & H.W. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] (2000). Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie. SUN, Nijmegen, 445 pp (Volkscultuur en Natie). Dibbits, H.C. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Dibbits, H.C. & A. Noordzij (2000). Keramiek in boedelinventarissen uit Doesburg en Lichtenvoorde, In: Boïng, A. e.a. [red.] Handel und Wandel zwischen IJssel und Berkel/Handel en wandel tussen IJssel en Berkel, Kreis Borken, Borken. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN TIJDSCHRIFT Dibbits, H.C. (2000). In Turkije gaat het tegenwoordig net zo. De culturele repertoires van een Turks gezin in een multi-etnische wijk, Amsterdams Sociologisch Tijdschrift 27, 3, (TCULT). LEZING In Turkije gaat het tegenwoordig net zo. De culturele repertoires van een Turks gezin in een multi-etnische wijk. Sociaal-wetenschappelijke dagen, Amsterdam, (TCULT). Multiculturaliteit. Talen en Culturen in het Utrechtse Lombok en Transvaal. Vlaams-Nederlandse studiedag, Venlo, BESTUUR Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, Rijksmuseum Amsterdam, Atlas Zeden en Gewoonten, lid, vanaf Jaarverslag 2000

11 Dijk, M.B.G. BOEK Meder, T. & M. van Dijk (2000). Doe open Zimzim. Verhalen en liedjes uit de Utrechtse wijk Lombok, Het Spinhuis, Amsterdam, 266 pp. Dijkhof, E.C. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Dijkhof, E. (2000). Goatskin and Growing Literacy: The penetration of writing in the former counties of Holland and Zeeland in the thirteenth century in relation to the changes of the internal and external features of the charters issued. In: Heidecker, K. [ed]. Charters and the use of the written word in medieval society (Utrecht Studies in Medieval Literacy) 5, Turnhout. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN TIJDSCHRIFT Dijkhof, E. (2000). De verschriftelijking in Zeeland: De doordringing van het ambtelijk schriftgebruik in de omgeving van de stadsbesturen en de ambachtsheren in de dertiende eeuw, Zeeland. Tijdschrift van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 9, 1, Doelman, E. EDITOR BUNDEL OF THEMANUMMER Alsheimer, R. & E. Doelman & R. Weibezahn [eds.] (2000). Wissenschaftlicher Diskurs und elektronische Datenverarbeitung. Bericht über zwei Tagungen der Internationalen Volkskundlichen Bibliographie (IVB) in Amsterdam und Trest. Universität Bremen/Meertens Instituut, Bremen/Amsterdam, 180 pp. OVERIGE PUBLICATIES Doelman, E. (2000). 1 April, Respons. Mededelingen van het Meertens Instituut 4, LEZING 1 April. Studiedag van de Stichting Geschiedenis Kinder- en Jeugdliteratuur, Meertens Instituut, Grijp, L.P. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Grijp, L.P. & A. Tamboer (2000). Dodendansen in levenden lijve. In: Kerssemakers, L. & P. Pagée & P. Visser [red.] Memento Mori - Dansen met de dood. De dodendans in boek en prent, Nederlandse Onderzoekers Nederlandse Etnologie

12 24 Vereniging van Antiquaren, Amsterdam. Grijp, L.P. (2000). Musical Folklore in Paintings by Jan Steen. In: Rieuwerts S. & H. Stein [eds.] Bridging the cultural divide: our common ballad heritage, Georg Olms Verlag, Hildesheim/Zürich/New York. Grijp, L.P. (2000). Musik und Malerei in der holländischen Kunst des 17. Jahrhunderts. In: Lustig, M. & B.R. Tammen [eds.] Ikonographische Zeugnisse zu Musikinstrumenten in Mitteleuropa. 18. Musikinstrumentenbau- Symposium in Michaelstein, 21. bis 23. November 1997, Michaelstein, Stiftung Kloster Michaelstein. Grijp, L.P. (2000). Van Boekenoogen tot Frater Remigius. Kinderliedcollecties in het Meertens Instituut. In: Lierop, H. van & P. Mooren & A. de Vries [red.] Poëzie is kinderspel, Tilburg University Press, Tilburg. Grijp, L.P. (2000). Zangcultuur. In: Dekker, T. & H. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse etnologie, SUN, Nijmegen. PROMOVENDI Begeleider/co-promotor van: N. Veldhorst, Meertens Instituut. BESTUUR Redactieraad Meertens Instituut, lid vanaf Helsloot, J.I.A. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Helsloot, J. & T. Dekker & C. Wijers (2000). Introduction. In: Dekker, T. & J. Helsloot & C. Wijers [eds.] Roots & rituals. The construction of ethnic identities, ix-xxii. Het Spinhuis, Amsterdam. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN TIJDSCHRIFT Helsloot, J. (2000). Die Nationalisierung des Nikolausfestes in den Niederlanden im 20. Jahrhundert. Eine Skizze anhand der Fragebogen des Meertens-Instituts von 1943 und 1994, Rheinisch-westfälische Zeitschrift für Volkskunde 45, EDITOR BUNDEL OF THEMANUMMER Dekker, T. & J. Helsloot & C. Wijers [eds.] (2000). Roots and Rituals. The construction of ethnic identities. Het Spinhuis, Amsterdam, 808 pp. OVERIGE PUBLICATIES Helsloot, J. (2000). Feest en vermaak. Sinterklaasfeesten in de 19e en 20e eeuw, Nehalennia, 129, Jaarverslag 2000

13 LEZING The Feast of St Martin and the Impact of Ideology, Third European Social Science History Conference, Amsterdam, REDACTIE Redactiesecretaris Volkskundig Bulletin, Henkes, B. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Henkes, B. (2000). Die Einwanderung deutscher Dienstmädchen in die Niederlande, : Nationalität, Sittlichkeit und Konfessionalität. In: Gause, U. & B. Heller & J.C. Kaiser [eds.] Starke fromme Frauen? Eine Zwischenbilanz konfessioneller Frauenforschung heute, Hofgeismar. Henkes, B. (2000). Changing Germanness abroad, Protestant, Catholic and Jewish Germans in the Netherlands before and after In: Dekker, T. & J. Helsloot & C. Wijers [eds.] Roots & Rituals. The construction of ethnic identities, Het Spinhuis, Amsterdam. De Vries, P. & Henkes, B. (2000). Strijd om seksualiteit: een introductie. In: Henkes, B. e.a. [red.] Strijd om seksualiteit. Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis, Stichting beheer IISG, Amsterdam. Henkes, B. (2000). P.J. Meertens: een christen op zoek naar gelijkheid in verscheidenheid. In: Bruin, J. de e.a. [red.] Een vreemde man, en die ons vreemd ontviel. Liber Amicorum voor E.W.A. Henssen ( ), Bas Lubberhuizen, Amsterdam. Henkes, B. (2000). Voor Volk en Vaderland. Over de omgang met wetenschap en politiek in de volkskunde. In: Eickhoff, M. & B. Henkes & F. van Vree [red.] Volkseigen. Ras, cultuur en wetenschap in Nederland Elfde Jaarboek Oorlogsdocumentatie, NIOD/Walburg Pers, Zutphen. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN TIJDSCHRIFT Henkes, B. (2000). Grenzen überschreiten. Deutsche und ihre Beziehung zum Auslandsdeutschtum in den Niederlanden, , Volkskunde in Niedersachsen 17, EDITOR BUNDEL OF THEMANUMMER Henkes, B. e.a. [red.] (2000). Strijd om seksualiteit. Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis. Stichting beheer IISG, Amsterdam. Eickhoff, M. & B. Henkes & F. van Vree [red.] (2000). Volkseigen. Ras 25 Onderzoekers Nederlandse Etnologie

14 26 cultuur en wetenschap in Nederland Elfde Jaarboek Oorlogsdocumentatie. Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie/Walburg Pers, Zutphen. RECENSIE Henkes, B. (2000). Recensie van: Lagrou, P., The Legacy of Nazi Occupation. Patriotic Memory and national Recovery in Western Europe, In: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 116, OVERIGE PUBLICATIES Henkes, B. (2000). Omzien in verwondering. Engagement en distantie op het raakvlak van volkskunde en geschiedschrijving, Volkskundig Bulletin 26, 4, Henkes, B. (2000). Een andere kijk op meneer Beerta. P.J. Meertens: een zoeker tussen strijdende partijen, Historisch Nieuwsblad 9, Henkes, B. (2000). Familiegoed (serie), Historisch Nieuwsblad, 1-6. LEZING Volkskunde en Volkstumpolitik in Nederland en Vlaanderen, symposium, UFSIA, Antwerpen, Social and cultural studies and national socialism: the case of volkskunde in the Netherlands, Third European Social Science History Conference, Amsterdam, ORGANISATIE Symposium Volkskunde en Volkstumpolitik van de SS in Nederland en Vlaanderen, georganiseerd door B. Henkes en B. Rozska, te Antwerpen, UFSIA, gesponsord door UFSIA, Social and cultural studies and national socialism, workshop tijdens de Third European Social Science History Conference, georganiseerd door M. Eickhoff, B. Henkes, en F. Vree, te Amsterdam, IISG, Presentatie Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis strijd om seksualiteit, georganiseerd door redactie Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis, te s Gravenland. Gesponsord door De Body Shop, Nederlands Instituut voor Sociaal Seksuologisch Onderzoek (NISSO), Stichting Vulgo ONDERWIJS Onderwijs geschiedenis aan studenten met nadruk op politieke cultuur, alle fasen, RUG, Instituut voor Geschiedenis, sectie nieuwste geschiedenis, tot en met Jaarverslag 2000

15 BESTUUR Stichting tot beheer van de archieven van de CPN, bestuur, lid, vanaf REDACTIE Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis (uitgeverij Stichting beheer IISG), redacteur ( ), vanaf 1997 voorzitter. Migratie- en Etnische Studies publicatiereeks (uitgeverij Het Spinhuis), redacteur Kuiper, W.Th.J.M. REDACTIE Redacteur/columnist digitaal tijdschrift Neder-L, internet, Margry, P.J BOEK Margry, P.J. (2000). Teedere Quaesties: religieuze rituelen in conflict. Confrontaties tussen katholieken en protestanten rond de processiecultuur in 19e-eeuws Nederland, Verloren, Hilversum, 688 pp. (dissertatie). WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Margry, P.J. (2000). Brunssum, O.L. Vrouw, ; Geulle, O.L. Vrouw ; Geijsteren, Willibrord ; Grubbenvorst, Jan ; Gulpen, O.L. Vrouw ; Klimmen, O.L. Vrouw ; Lemiers, Lucia ; Noorbeek, Brigida ; Stein, Neumann ; Steijl, Rochus ; Thorn, O.L. Vrouw ; Thorn, Robin ; Valkenburg, O.L. Vrouw ; Weert, O.L. Vrouw , alle in P.J. Margry & Caspers, C. [red] Bedevaartplaatsen in Nederland. Deel 3: Limburg. Meertens Instituut/Verloren, Amsterdam/Hilversum. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN TIJDSCHRIFT Margry, P.J. (2000). Italia Sacra Ao MM, Il Pilastro. Tijdschrift voor Italiaanse cultuur 5, EDITOR BUNDEL OF THEMANUMMER Margry, P.J. & Caspers, C. [red] (2000). Bedevaartplaatsen in Nederland. Deel 3: Limburg. Meertens Instituut/Verloren, Amsterdam/Hilversum, 1200 pp. ORGANISATIE Saints cults in Europe: a comparative database and atlas project, 27 Onderzoekers Nederlandse Etnologie

16 symposium georganiseerd door P.J. Margry, te Rome, Nederlands Instituut tot en met LEZING TASC and contemporanean Saint cults in Italy and the Netherlands, Trans-national Database and Atlas of Saints Cults-symposia, Meertens Instituut/University of Leicester, Rome (Italië), BESTUUR Stichting vrienden Museum Amstelkring Amsterdam, Algemeen bestuur, lid, vanaf Stichting Hollandse Historische Reeks, Algemeen Bestuur, lid, vanaf Redactieraad Meertens Instituut, lid vanaf Meder, Th. BOEK Meder, T. (2000). De magische vlucht. Nederlandse volksverhalen uit de collectie van het Meertens Instituut, Bert Bakker, Amsterdam, 276 pp. Meder, T. & M. van Dijk (2000). Doe open Zimzim. Verhalen en liedjes uit de Utrechtse wijk Lombok, Stichting beheer IISG, Amsterdam, 266 pp. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Meder, T. (2000). Nederlandse sprookjes in de negentiende en twintigste eeuw. Verteld, verzameld, gedrukt. In: Dongelmans, B. & N. van Rotterdam & J. Salman [red.] Tot Volle Waschdom. Bijdragen aan de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur, Biblion, Den Haag. Meder, T. & E. Venbrux (2000). Vertelcultuur. In: Dekker, T. & H. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie, SUN, Nijmegen. OVERIGE PUBLICATIES Meder, T. (2000). De Turkendisco, de Spiegelheks en Vrouw Holle. Grappige en griezelige verhalen van leerlingen, Brown Magazine , 3, Meder, T. (2000). Een bloemlezing uit de Volksverhalenbank, Respons 4, LEZING Storytelling in Lombok (Utrecht). Narrators, genres, repertoires and the inter-ethnic exchange of folktales. Seminar TCULT - KUSK, Oslo, Jaarverslag 2000

17 Roodenburg, H.W. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Roodenburg, H.W. (2000). On swelling the hips and crossing the legs. Distinguishing public and private in paintings and prints from the Dutch Golden Age. In: Wheelock Jr., A.K. & A. Seeff [eds.] The Public and the Private in Dutch Culture of the Golden Age, University of Delaware Press/Associated University Press, Newark en Londen. Roodenburg, H.W. (2000). Gestures, Encyclopedia of European Social History IV, EDITOR BUNDEL OF THEMANUMMER Bendix, R. & H.W. Roodenburg [eds.] (2000). Managing Ethnicity. Perspectives from Folklore Studies, History and Anthropology. Het Spinhuis, Amsterdam, 205 pp. Bremmer, J.N. & H.W. Roodenburg [eds.] (2000). O Istorie Culturala a Gesturilor. Editura Polimark, Boekarest. 236 pp. (vertaling van: Bremmer en Roodenburg (eds.) A Cultural History of Humour from Antiquity to the Present Day (Cambridge, Polity Press, 1997). Bremmer, J.N. & H.W. Roodenburg [eds.] (2000). Una Historia Cultural do Humor. Editora Record, Rio de Janeiro en Sao Paulo. 300 pp. (vertaling van: Bremmer en Roodenburg (eds.) A Cultural History of Humour from Antiquity to the Present Day (Cambridge, Polity Press, 1997). Dekker, T. & H.W. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] (2000). Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie. SUN, Nijmegen, 445 pp. RECENSIE Roodenburg, H.W. (2000). Recensie van: Verhoeven, D. e.a., Klederdracht en kleedgedrag. Het kostuum Harer Majesteits onderdanen (Nijmegen, 1998). In: Volkskundig Bulletin, Roodenburg, H.W. (2000). Recensie van: Haasse, H., Fenrir. Een lang weekend in de Ardennen (Amsterdam, 2000). In: Volkskundig Bulletin, Roodenburg, H.W. (2000) Recensie van: Johnson, E.A en E.H. Monkkonen, The Civilization of Crime. Violence in Town and Country since the Middle Ages. In: Crime, History and Societies 4, 1 (2000), LEZING Nationale Uniformen zur Konstruktion des Eigenen und Fremden. Workshop Uniformität-Alterität, Institut fur Kulturgeschichte der Textilien, Universität Dortmund, Dortmund, Onderzoekers Nederlandse Etnologie

18 30 The eloquentia corporis of ministers in the Dutch Republic, Gestures: Meaning and Use, conferentie, Universiteit Oporto, Oporto, Introduction: Clothing and Cultural History, Third European Social Science History Conference, Vrije Universiteit, Amsterdam, Nationale Uniformen zur Konstruktion des Eigenen und des Fremden (herziene versie), Workshop Uniformität - Alterität, Institut für Kulturgeschichte der Textilien Universität Dortmund, Dortmund, Introduction, Man and the Exchange of Material Goods. Symposium, Sussex University, Brighton, Public folklore en de volkskunde in Nederland en Vlaanderen. Volkskunde in Vlaanderen en Nederland, symposium, Limburgs Museum, Venlo, Neighbourhoods and the Moral Order in Seventeenth-Century Leiden. Towns and the Moral Order in Early Modern Europe, lezingenreeks, St. John s College, Cambridge, PROMOVENDI Begeleider van drs. A. van Meeteren, Erasmus Universiteit Rotterdam. BESTUUR Meertens-Bianchi Stichting, lid, vanaf SIEF (Société Internationale d Ethnologie et de Folklore), secretaris, 4/2001 tot en met 4/2004. REDACTIE hoofdredacteur Volkskundig Bulletin, Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek, jaarlijks (uitgeverij Waanders); redacteur, vanaf Studies in Netherlandish Art and Culture, gemiddeld twee keer per jaar (uitgeverij Waanders); redacteur, vanaf Editorial board Gesture, twee keer per jaar (uitgeverij John Benjamins); vanaf Rooijakkers, G.W.J. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Rooijakkers, G. (2000). The Flush of History. On Beer, Stereotypes and Corporate Identity. In: Alsheimer R. & E. Doelman & R. Weibezahn [eds.] Wissenschaftlicher Diskurs und elektronische Datenverarbeitung. Bericht über zwei Tagungen der Internationalen Volkskundlichen Bibliographie Jaarverslag 2000

19 (IVB) in Amsterdam und Trest, Universität Bremen/Meertens Instituut, Bremen/Amsterdam. Rooijakkers, G.W.J. (2000). Katholische Bilderbogen in den Niederlanden. Die Witwe Bontamps in Venlo ( ). In: Pieske, Chr. & I. Ziehe & K. Vanja [eds.] Arbeitskreis Bild Druck Papier. Tagungsband Kassel 1998, Waxmann, Münster-NewYork. Rooijakkers, G.W.J. (2000). Van ontaard broederschap naar katholieke voorhoede. Het Bossche bisdom en de Brabantse gildenbroeders. In: Liebergen, L. van & W. Prins [red.] Schuttersgilden en hun beschermheiligen, Museum voor Religieuze Kunst, Uden. Dekker, T. & H. Roodenburg & G. Rooijakkers (2000). Ten geleide. Reflecties op de cultuur van het dagelijks leven. In: Dekker T. & H. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie, SUN, Nijmegen. Rooijakkers, G.W.J. (2000). Vieren en markeren: feest en ritueel. In: Dekker, T. & H. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie, SUN, Nijmegen. Rooijakkers, G.W.J. (2000). Mensen en dingen: materiële cultuur. In: Dekker, T. & H. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie, SUN, Nijmegen. Rooijakkers, G.W.J. (2000). Celebrating the Peace: Pax and Ritual between North and South. In: Schepper, H. de & Chr. Tümpel & J. de Vet [eds.] La Paz de Münster/The Peace of Munster, Actas del Congreso de Conmemoracíon/Proceedings of the Commemoration Congress Nijmegen-Cleve VIII.1996, Barcelona-Nijmegen. Rooijakkers, G.W.J. (2000). Identité d entreprise et abus du patrimoine culturel. In: Kersic, I. [ed.]. Défis pour les Musées d Ethnographie et de Société à l aube du prochain millénaire. Rapport d activité de la 3ème conférence générale, Namur 10-12/02/1999, Ljubljana. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN TIJDSCHRIFT Rooijakkers, G.W.J. & P. Meurkens (2000). Struggling with the European Atlas. Voskuil s Portrait of European Ethnology, Ethnologia Europaea. Journal of European Ethnology 30, 1, Rooijakkers, G.W.J. (2000). Die kulturelle Biographie der Region. Kulturgeschichte zwischen Museum und Landschaft in den Niederlanden, Rheinisch Westfälische Zeitschrift für Volkskunde 45, Rooijakkers, G.W.J. (2000). De wegen van Willem Frijhoff. De methodologie van de contextuele biografie als (kerk)historische 31 Onderzoekers Nederlandse Etnologie

20 32 uitdaging, Trajecta. Tijdschrift voor de geschiedenis van het katholiek leven in de Nederlanden 9, EDITOR BUNDEL OF THEMANUMMER Dekker, T. & H.W. Roodenburg & G. Rooijakkers [red.] (2000). Volkscultuur. Een inleiding in de Nederlandse Etnologie. SUN, Nijmegen, 445 pp. RECENSIE Rooijakkers, G.W.J. (2000). Recensie van: Kaschuba, Wolfgang, Einführung in die Europäische Ethnologie (München, 1999). In: Volkskundig Bulletin 26, OVERIGE PUBLICATIES Rooijakkers, G.W.J. (2000). De culturele biografie van Noord-Brabant, Noordbrabants Historisch Nieuwsblad 14, 2, Rooijakkers, G.W.J. (2000). De kerststal tussen kerk en VVV, De Bazuin. Opinieblad voor geloof en samenleving, cultuur en spiritualiteit 83, 26, Rooijakkers, G.W.J. (2000). Speelse ernst. Schillebeeckx herijkt sacramenten, De Bazuin. Opinieblad voor geloof en samenleving, cultuur en spiritualiteit 83, 14, Rooijakkers, G.W.J. (2000). Van ecomuseum naar identiteitsfabriek. Cultureel ondernemerschap in de Kempen, Erfgoed van Industrie en Techniek 9, 1, Rooijakkers, G.W.J. (2000). Welcke speel vermaert is in heel christendom. Spel en spiritualiteit in een kerkelijk kunstuurwerk. In: Lehr, A. [ed.] Het oordeelspel uit de Sint-Janskathedraal te s-hertogenbosch. Een voorstel tot reconstructie, 8-9. Stichting ABC, s-hertogenbosch. LEZING Etnologische perspectieven op een kindermoord. De zaak Marietje Kessels. Evenement, theater De Vorst/Drie Ons, Tilburg, De culturele biografie van het landschap. Debatdag provincie Noord- Brabant. Hoe werkt het Cultuurhistorisch Manifest Noord-Brabant in de praktijk? Provincie Noord-Brabant, afdeling WEC, s-hertogenbosch, ORGANISATIE Relaties, mode ontmoet streekdracht, georganiseerd door G. Rooijakkers, Nederlandse Kostuumvereniging, te s-gravenhage, Haags Gemeentemuseum tot en met Jaarverslag 2000

21 PROMOVENDI Begeleider van Maartje Broekhans, Meertens Instituut. ONDERWIJS Volkscultuur in Nederland. Inleiding in de etnologie, UvA, Onderwijsinstituut Kunst- en Cultuurwetenschappen, BA, tot en met REDACTIE Redacteur Volkskundig Bulletin, Editorial board Jaarboek Nederlands Openluchtmuseum, vanaf Redacteur Noordbrabants Historisch Nieuwsblad, vanaf Redacteur Bijdragen tot de Geschiedenis (UFSIA), vanaf Editorial board Oostvlaamse Zanten. Tijdschrift voor volkscultuur in Vlaanderen, vanaf Editorial board De Bazuin. Opinieblad voor geloof en samenleving, cultuur en spiritualiteit, vanaf Wijers, C.L.J. WETENSCHAPPELIJK ARTIKEL, IN BUNDEL Wijers, C. (2000). In één hand de rozenkrans, in de andere hand een glas bier. De Limburgse identiteit onder de loep. In: Knotter, A. & W. Rutten [red.] Maakbaar Limburg. De constructie van een samenleving in een eeuw van uitersten. Themanummer Studies over de sociaal-economische geschiedenis van Limburg 45, Sociaal Historisch Centrum voor Limburg, Maastricht. (Regionale cultuur en identiteit). Helsloot, J. & T. Dekker & C. Wijers (2000). Introduction. In: Dekker, T. & J. Helsloot & C. Wijers [eds.] Roots & rituals. The construction of ethnic identities, ix-xxii. Het Spinhuis, Amsterdam. EDITOR BUNDEL OF THEMANUMMER Dekker, T. & J. Helsloot & C. Wijers [eds.] (2000). Roots and Rituals. The construction of ethnic identities. Het Spinhuis, Amsterdam, 808 pp. OVERIGE PUBLICATIES Wijers, C.L.J. (2000). Tradities in verandering. De betekenis van het verleden in het hedendaagse Nederlands Limburgse carnaval van Prinsen en Dansmarietjes. Oost-Vlaamse Zanten. Tijdschrift voor volkscultuur in Vlaanderen 75, 3, Koninklijke Bond der Oostvlaamse Volkskundigen, Gent. Wijers, C.L.J. (2000). Afbakening en eenheid onder de Limburgse narrenkap. Over de functie en beleving van het Limburgse carnaval in de Onderzoekers Nederlandse Etnologie

22 34 naoorlogse samenleving, Volkskunde 101, 2, LEZING Carnival in Limburg in the post-war society and the position of the celebration as a southern catholic identity marker, Third European Social Science History Conference, Amsterdam, ORGANISATIE Internationaal symposium Volkscultuurbeoefening in Nederland en Vlaanderen op de drempel van een nieuw millennium, georganiseerd door C.L.J Wijers, E. Tieleman, M. Jacobs e.a., te Venlo, Limburgs Museum, ONDERWIJS Volkscultuur in Nederland. Inleiding in de etnologie, UvA, Onderwijsinstituut Kunst- en Cultuurwetenschappen, BA, t/m BESTUUR Stichting Meertens Externe Activiteiten, voorzitter, vanaf Stichting Brieven aan de Toekomst, Algemeen bestuur, lid, vanaf Limburgs Museum voor Historie en Volkskunde, Algemeen Bestuur, lid, vanaf Euregionale Contactgroep Maas-Rijn, lid, vanaf Volkskundig Overleg, bestuur, lid, vanaf REDACTIE Redactielid Volkskundig Bulletin, Zuijlen, M.L.C. van OVERIGE PUBLICATIES Zuijlen, M.L.C. van (2000). [Bijdrage Nederlandse titels]. In: Alsheimer, R. [ed.] Internationale Volkskundliche Bibliographie für das Jahr 1997, Habelt, Bonn. Jaarverslag 2000

23 Onderzoeksgroep Variatielinguïstiek In het jaar 2000 werd voor het eerst een International Conference of Language Variation in Europe georganiseerd (in Barcelona). Op dit congres werden twee ontwikkelingen duidelijk. In de eerste plaats betreft dit de groeiende convergentie van verschillende deeldisciplines; de linguïstiek wordt hoe langer hoe meer niet alleen in theorie maar ook in de dagelijkse onderzoekspraktijk een interdisciplinair vak. Dat geldt zeker ook voor de variatielinguïstiek, zoals gedefinieerd op het Meertens Instituut: als een kruispunt van sociolinguïstische en grammatica-theoretische methodes. In de tweede plaats werd duidelijk dat zich langzamerhand een Europees model van variatielinguïstiek aan het ontwikkelen is; tot voor kort bestonden er feitelijk alleen modellen die zich baseerden op de taalkundig gezien onvergelijkbare situatie in Amerika. Onderzoekers van de onderzoeksgroep Variatielinguïstiek dragen bij aan allebei de ontwikkelingen; niet alleen door deelname aan het genoemde congres (waar twee onderzoekers van het Meertens Instituut hun resultaten presenteerden), maar ook door de organisatie van vergelijkbare internationale fora (zoals de succesvolle internationale SAND-workshop in augustus 2000, waar eveneens onderzoekers uit verschillende deeldisciplines aan meewerkten), en door publicaties en lezingen. Het Meertens Instituut is een van de weinige plaatsen in Europa waarin structureel aan dit soort ontwikkelingen wordt gewerkt. Behalve de SAND-workshop vonden ook het Naamkundecongres en het congres van de STDH op het instituut plaats. Ten behoeve van het keuzecurriculum van de Universiteit van Amsterdam verzorgden onderzoekers van de onderzoeksgroep gezamenlijk een cursus over Taalvariatie in Nederland. De instelling van de bijzondere leerstoel Variatielinguïstiek aan deze universiteit was een verdere invulling van deze samenwerking. Voorts waren individuele onderzoekers op incidentele wijze betrokken bij cursussen op de universiteiten van Amsterdam, Leiden en Leuven. De samenwerking met etnologen, bijvoorbeeld op het terrein van de studie van de multiculturele samenleving, voegt een bijzondere dimensie toe aan het onderzoek van de taalkundigen op het Meertens Instituut. Het TCULT-onderzoek, dat door de evaluatiecommissie 2000 zeer positief werd beoordeeld, is een van de succesvolle intitiatieven op dit gebied. 35 Onderzoek Variatielinguïstiek

24 Jaarverslag 2000

25 Ook binnen de naamkunde is er sprake van een versterking van de (overigens traditioneel aanwezige) banden met andere disciplines. Zo wordt in een internationaal opgezet voornamenonderzoek de nadruk gelegd op het spanningsveld tussen de nationale identiteit en internationaliseringstendensen. Raakvlakken met etnologie zijn er met name in het onderzoek naar de naamgeving bij allochtonen, dat een nieuw terrein vormt binnen de internationale Naamkunde. Onderzoeksprojecten Fonologische variatie Dialectal phonology: Cliticization in Brabant dialects ( ) Dit promotieonderzoek richt zich voornamelijk op de analyse van de woordstructuur van het Tilburgs. Aandacht gaat onder andere uit naar de weerspiegeling van morfologische structuur in fonologische structuur. Theoretisch kader is Government Phonology. Resultaten in 2000: 4 lezingen, 1 artikel. Medewerker: F.H.C. Swets. 37 Fonologische variatie van Nederlandse dialecten ( ) Het onderzoek strekt zich uit tot segmentele variatie binnen het Nederlandse taalgebied. Het onderzoek focust enerzijds op de bijdrage die de studie van deze variatie kan leveren in het inzicht in segmentele representatie en anderzijds op een verruiming en verscherping van het concept dialectafstand. Resultaten in 2000: 1 boek, 3 artikelen, 8 lezingen. Medewerker: M. van Oostendorp. Tijdens de Nationale Wetenschapsdag 2000 werd het onderzoek naar taalvariatie op alle mogelijke manieren gepromoot. Op de foto SAND-medewerkster Susanne van der Kleij met twee bezoekers die meedoen aan de dialectquiz. Onderzoek Variatielinguïstiek

26 Morfologische variatie Dialectal morphology and phonology: Inflection and sound system ( ) Dit onderzoek richt zich op de variatie en verspreiding van morfologische verschijnselen op dialectniveau en op de rol van fonologische verschijnselen in de morfologie. Het onderzoek is gerelateerd aan het MAND-project. Resultaten in 2000: 3 lezingen, 3 artikelen. Medewerker: A.C.M. Goeman. 38 Morfologische Atlas van Nederlandse Dialecten (MAND) ( ) Project in samenwerking met UFSIA en VU. Doel van dit project is de productie van een atlas die de variatie van morfologische verschijnselen in de Nederlandse dialecten bestrijkt, op basis van veldwerkmateriaal (GTP-data) voorzien van wetenschappelijk commentaar. Resultaten in 2000: 3 lezingen. Website: (a) Info database (365 plaatsen x1840 items); (b) Info opzet atlas; (c) Bibliografie. Medewerkers: A.C.M. Goeman, B.L. van den Berg, G. de Schutter, P. van Reenen. Syntactische variatie De rechterperiferie van de zin ( ). Onderzoek naar extrapositie, meer in het bijzonder naar asymmetrieën in de distributie van syntactische categorieën aan de rechterkant van de zin, met name in het Nederlands, Engels en Duits. Resultaten in 2000: 2 artikelen in bundels. Medewerker: L.C.J. Barbiers. Etnisch Nederlands ( ) Deelproject van TCULT in samenwerking met Universiteit Utrecht. Dit onderzoek richt zich op syntactische verschijnselen in het Nederlands bij allochtone jongeren die in de wijk Lombok/Transvaal in Utrecht geboren en getogen zijn. Resultaten in 2000: 1 artikel, 2 lezingen. Medewerkers: L.M.E.A. Cornips, J. Verheggen. Jaarverslag 2000

27 Regional Dialect research: Limburg ( ) Dit onderzoek richt zich op syntactische variatie en verandering. Datief, medium, passief en reflexieve constructies in de Limburgse dialecten en het regionale Nederlands. Resultaten in 2000: 2 artikelen. Medewerker: L.M.E.A. Cornips. Sociolinguïstisch en syntactisch onderzoek naar regionale taalvariëteiten: het Heerlens Nederlands en South Armagh Engels ( ) Deelproject van Regional Dialect Research: Limburg. Dit syntactisch onderzoek richt zich op taalverandering als gevolg van taalcontact. Onderzoek naar grammaticale convergentie en divergentie in Heerlens Nederlands en South Armagh Engels en de betreffende standaardtalen. Resultaten in 2000: 1 artikel. Medewerkers: L.M.E.A. Cornips, K. Corrigan. 39 Syntactische Atlas van Nederlandse Dialecten (SAND) (2000 tot 2003) Project in samenwerking met Universiteit Leiden, UvA, Fryske Akademy, UFSIA, Rijksuniversiteit Gent. SAND-medewerkers richten zich op het verzamelen, in kaart brengen en analyseren van syntactische variatie in het Nederlandse taalgebied op basis van theoretische vraagstelling. Dataverzameling d.m.v. schriftelijke enquête (367 meetpunten) en mondelinge enquête (250 meet-punten). Doel: database met spraakmateriaal, getranscribeerd en verrijkt met taalkundige informatie. Deze database is bestemd voor verder taalkundig onderzoek en voor het genereren van kaarten. Resultaten in 2000: Bibliografie Dialectsyntaxis (database, meer dan 1300 titels). Medewerkers: L.C.J. Barbiers, H.J. Bennis, L.M.E.A. Cornips, J. van Craenenbroeck, T. Israël, W. Jongenburger, S. van der Kleij, M. van Koppen, A. de Neuckermans, G. Vogelaer, H. Wolf, G. van den Wyngaerd, H. Zeijlstra. Verbale complexen in het Nederlands van allochtone kinderen in een monolinguale en meertalige omgeving ( ) Deelproject van TCULT, in samenwerking met Universiteit Utrecht. Dit onderzoek richt zich op de wijze van ontstaan, de verspreiding en de Onderzoek Variatielinguïstiek

28 Jaarverslag 2000

29 interne structuur van verbale complexen in het Nederlands als gevolg van taalcontact. Twee doelgroepen zijn relevant: tweetalige kinderen tussen de drie en twaalf jaar oud en tweetalige jonge volwassenen uit etnische minderheidsgroepen. Medewerkers: L.M.E.A. Cornips, M. van der Ham, J. Peet. Naamkunde Achtergronden van moderne voornaamgeving ( ) In dit project worden allerlei aspecten onderzocht die een rol spelen bij de hedendaagse naamgeving, zoals de esthetische kenmerken van voornamen (spelling, klank), het image van namen, seksespecifieke kenmerken, de internationaliseringstendens, motieven bij de naamkeuze en de invloed van idolen. Medewerker: D. Gerritzen. 41 Frequente voornamen in de wereld ( ) Project in samenwerking met Enzo Caffarelli (redacteur van Rivista Italiana di Onomastica). Doel van dit project is te komen tot een becommentarieerd overzicht van frequente voornamen in de wereld. Medewerker: D. Gerritzen. Naamgeving bij allochtonen ( ) Deelproject van TCULT. Onderzocht wordt of er bij Turken en Marokkanen sprake is van integratie in de voornaamgeving. Daarnaast wordt op basis van interviews een beeld geschetst van de achtergrond van de naamgeving. Medewerker: D. Gerritzen. The Locus of Spelling Variation in Dutch First Names ( ) Onderzoek naar mogelijke voorkeur voor een spellingaanpassing aan het woordeinde van voornamen (als bij gewone woorden). Uit dit experiment blijkt dat deze voorkeur inderdaad bestaat. Ook komt Meertaligheid in Nederland. Taalkundigen van het Meertens Instituut richten zich onder andere op de socio-linguïstiek. Onderzoek Variatielinguïstiek

30 eruit naar voren dat er een interactie is met de sterke neiging tot conservatisme bij de spelling van voornamen. Resultaten in 2000: 3 lezingen. Medewerkers: D. Gerritzen, M. van Oostendorp, A. Neijt. Overige projecten 42 Dialecticiteit in Nederland ( ) In samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek is een grootschalig onderzoek uitgevoerd onder een representatieve steekproef van 5000 respondenten naar de mate van dialectgebruik. Doel is om een indruk te krijgen wie in Nederland dialect spreekt. Effecten van regio (mate van stedelijkheid), leeftijd, sociaal-economische status en geslacht worden in kaart gebracht. Medewerker: W. Jongenburger. Jongerentaal en straattaal ( ) Project in samenwerking met KUN. Contact tussen jongeren met een verschillende etnische achtergrond in de grote steden in Nederland vormt een nieuwe, nauwelijks onderzochte bron van taalkundige diversiteit. Doel van het project is om straattaal zowel taalkundig als antropologisch gezien in kaart te brengen. Wat is straattaal en (in) hoe(verre) verhoudt het zich tot identiteit in de ervaringen van jongeren in multi-etnisch Amsterdam? Medewerkers: L.M.E.A. Cornips, J. van den Braak, C. Reinen. Woordenboek van de Vlaamse Dialecten (WVD) ( ) Project van de Rijksuniversiteit Gent. Dit editieproject betreft het schrijven van deel 3 Inheemse flora ; het woordenboek zal worden uitgegeven door de Vakgroep Nederlandse Taalkunde, Universiteit Gent. De afleveringen verschijnen regelmatig. Medewerker: H.J.T.M. Brok. Jaarverslag 2000