Toneelspelen. taaltegebruiken. teontwikkelen, terwijlzehunwoordenschat. uitbreiden. enontdekken

Transcriptie

1

2 Tneelspelen ucievisch Kinderen verleiden 0mr taaltegebruiken enhunsciale vaardigheden tentwikkelen, terwijlehunwrdenschat uitbreiden enntdekken wateenkunstwerk bij henkanprepen. Datkandrein delestneelte latenspelen 0pbasisvanhuneigenervaringen. ijdens een les Taal En Tneel (TET) wrden kinderen vrtdurend uitgedaagd m te vertellen ver wat hen beighudt.wanneer een kind niet direct wrden tt ijn beschikkingheeft,kan hij vertellen dr te laten ien. De wrden die erbij hren, reiken de spelbegeleider/leerkracht en ljn klasgentenhem aan. Sms kmen de wrden dr de handelingvan het spelvanelfbij het kind naar bven. Als een kind een scènespeelt p basis van een ervaring die hljlrj heeft gehad, is het belangrijk dat hij wrdt uitgedaagddie ervaring cncreet mgelijk nder wrden te brengen. en verwrdenwisselenaf, versterkeneikaar. Omdat het kind als enige weet he het gegaanis, regisseerthljlrj de scène.als regisseurverwrdt hij precies mgelijk he de rllen gespeeld meten wrden. Als hij de juiste wrden niet kan vinden, speelthij het evenvr. Kinderen in de grepgevenhem dan de wrden die hij ndig heeft. De spelersvlgen nauwkeurig rjn aanwljingen p. Zijn behefte m taal te gebruiken neemt hierdr enrm te. En taal leer je dr het te gebruiken in een cmmunicatieve situ- atie. Maar er is nóg een effect:k het elfiertruwenneemt te. ZelFsertruwenntwikkelenkinderen in eenveiligesfeer:eentetles stimuleertkinderen de scialevaardighedente ntwikkelen die aan 'n sfeerbijdragen. ITERACTI E Dramacnsulentenvan stichting Taaivrming iesbet Bl en Esther de Kning ntwikkelden de werkwije van TET p es sebasisschlenmet verschillendeppulatieskinderen. Dr hun ervaringen in de praktijk van die basisschlen kwamen ij p het idee. De leerkrachtenp dee schlenvregen dramabegeleidingm de mndelinge taalvaardigheidvan hun Ieerlingen beter te ndersteunen en stimuleren. Want mndelinge interactie is Je kern van het nderwijs, vral vr tweede taalleerders.de dramacnsulentenrganiseerdenvrbeeldlessen in de klas en cachtendaarnaastde leerkrachtenbij het elf gevenvan dramalessen.in de praktllk bleek al gauw dat taalvaardigheidniet ls Íe ien is van scialevaardigheid. Bij Taal en Tneel is het spel gericht p cmmunicatie en daarbij ijn scialevaardighedenndig. Ondertussenleren kinderen k ng naar kunst kijken en ntdekken e wat een kunstwerk bij hen kan prepen.vandaar dat schlende TET-lessenp verschillende manieren inetten:bij mndeling taalnderwijs,bij kunsteducatie, bij sciaal-emtinele prgramma'sf bij een cmbinatiedaarvan. grep Vrbeeld 7,Bekmanschl (ik)endekinderen Dedramacnsulent assciëren samen 0peenafbeeldingvan deamerikaanse kunstenaar (twee Keith Haring figuren die vasthuden). Minder talige kinderen krijgen vandeanderen ideeën aangereikt. Eenkindrept,'Vrienden.' 'Vrienden Een stille rept vervlgens: maken.' lngen 'vrienden''vrienden 'vrienden Watishetverschil tussen en maken'? Webedenken, bij maken' hebje jemet engniet, erwatvr den. Watmetje daarvr den? 'Je met leren kennen.' 'He leer kennen?' vraag ik. 1e 'Dr ietsteden', samen vinden dekinderen, jngen lkvraag wieeenvrbeeld kangeven. Destille vertelt dathijgraag vrienden wilde maken metde buurjngen vanijnpainiurkije. Enhehijnietwisthehijdatknden. Indeaansluitende spelpdracht precies staan dekinderen intweetallen en0marmen. Zekijken naarhetschilderij pdeaíbeelding. Zeverleggen heenauwgeet mgelijk indejuistehuding staan. Zegeven aanwijingen. Zestellen vragen. Zecrrigeren. Bijdevlgende pdracht heft niemand lang natedenken ver watetegen ullen eggen. lkgeeí 'stukje'te jngen presenteren. destille debeurt mmetijnmaatje hun Hijkijktijnmaatje aanenvraagt 'Gaje geiten acht: vangen?' T E T - IES 5 STAPPE Stap 1: Kies een kunstwerk In een TET-les vrmt het geameniijk kijken naar een beeldend kunstwerk het vertrekpunt vr vertellen en spelen. Dat kunstwerk is welverwgen geken.vr het slagenvan de les is het van weenlijk belang dat de spelbegeleider/leerkracht ich dr het kunstwerk geraakt velt. Kies dus bewust een (afbeeldingvan) een kunstwerk, eventueel aansluitend bij het nderwerp f thema waar je (bij taal) p dat mment beigbent. ((t, É q F ( -(r.) (

3 grep6, Vrbeeld DeAvnturijn in. rleknanschl I wrden de kinderen nemen tijdens het kijken naar het kunstwerk, tijdens het vertellen en tijdens het spelen.wees alert p de ideeën,gedachtenen uitsprakendie tijdens gesprekkenen scènes bven tafel kmen. Prbeer de essentievan een verhaal bven water te krijgen en weesvral vragensteller.met de vragen stimuleer je de kinderen m preciesen cncreette verwrdenwat e bedelen en m nauwkeurig naar te luisteren. Fcus p kleine vrvallen uit het dagelijks leven van de kinderen en ga p ek naar het genschappelijkein de individuele ervaringen. Alle kinderen meten ich erin herkennen. Kijk ged naar de beelden en bewegingen die de kinderen gebruiken in hun spel. Veel spelmateriaalligt al beslten in wat kinderen laten ien. Geef geen regieaanwljingen,maar de eenberep p de ervaringen en het vrstellingsvermgenvan de kinderen. 'rsprnkelijk Richt je p spel': spel waarde speler een ged mgelijke vertaling ekt vr wat er binnenin hem leeft. Spelwaarbij kinderen ich helemaalinetten, mdat ij duidelijk vr gen hebben wat e willen eggenen laten ien. Zek samen met de kinderen naar manieren waarp e een scène helderder maken. ieuwe gegevens vr een scènentstaan vanuit de ideeën en assciatiesvan de kinderen. Daar is een scèneniet altijd per definitie k beiend m naar te kijken. Als kinderen precies den wat e denken kan een scène sms saai ijn. Als spelbegeleiderveg je dan iets te waardr de scènetheatraalinteressanterwrdt. Veg een tegenslagte,veranderhet temp van de scènefm in p een handeling en werk die uit. :inr De auteur is cnsulenttaalvrmingbij stichting Taalvrming. Zij werkt als taalcnsulentsamenmet haar dramacllega iesbetblp basissscá/de Avnturijn in. Vr reacties:lavisch@taalvrming.nl (familie vaneenschilderij vanjansteen aar aanleiding vert. rndm eenmeisje datedehnd eentafel)speelt egt Hetspeldatvl$is vlak,kindgeefthndetenenmeder 'hu al,mdat p'.ditweten weinfeite daarn0ueens teienis.bihalve dandeteveging ditphetschilderij 'hu daar nueens '. ijnnietalleen 0pek naar taal. Maar dedramacnsulenten dat ijr taal Zeeken r invulling vrdespelers gaan gebruiken, aandewrdenschat envral k- denk hetpubliek rijkere taal.wevragen mtedenken: praat geeft Hetpubliek eenmeder veraantafel?' huiswerk, hehetgingp suggesties, ver tv-prgramma's, pruimen, haar eigen werk. Despelers schl, bdschappen, ging kieen hieruit'ver hehet pschl'. uisermeteen geeíikdehnd geneg gespreksstf. depdracht 0ndertussen 'ie weetnietdat minitant teden nder tafel.meder uitallemacht niets telatenmerken daarit.hetkindnrbeed gebeurt. pten, Dehnd likt,geeft hapt vanwaterndertaíel indebrekspijp eenhilarische entrektaanhettafelkleed, scène. Meder ntdekt tensltte dehnd enrept 'Hu nu geïrriteerd, daar eens p!' (TET) TaalenTneel v, jaarsamen Stichting Taalvrming werkt al ruimtwintig met leerkrachten aanverbetering vanhettaalndenruijs. 0verde n te TET-werkwije heeftijeenbekje uitgebrachï: - Taal (2008). geven vertellen entneel Hierin dedramacnsulenten iesbet Bl enesther dekning eenaantal praktische handreikingen vrleerkrachten diehetinetten vandramain hunnderwijs willenuitdiepen. Alleleerkrachten geven, elfeentet-les stellen ij.tiidie r wilgewn lenweten, willen nieuwsgierig ijn, ndersteuning f metstichting Taalvrming. cntact 0pnemen mtevertellen is,metdedaarbij behrende materigekmen metsubsidie vanhetse alen, ttstand (metfnfnds vrdekunst. Kijkvrbestellingen dermateriaal) vanstichting eninírmatie pdewebsite Iaalvrming: a c) c, ( -(r, c (

4 Hebje dit elf weleenegemaakt? Stap 2: Opwarmspel Elke les begint met een pwarmspel dat een relatie heeft met een'bepaaldaspectvan het kunstwerk. Kies een aspectvan het werk en gebruik dit in een pwarmspelm de les te starten.als je bijvrbeeld hebt gekenvr het hierbven genemde werk van Keith Haring, dan kan het pwarmspel een cmmandspel ijn met allerlei bewegingen ) (\l - ít ) (, (J É, an Stap 3: Vertellen aat het kunstwerk ien en vraag de kinderen m er ged naar te kijken. Stimuleer e m te vertellen 'Wat dr vragen te stellen als: ie je, wat valt je p, he is de sfeerp dit schilderij?'envervlgens: det je dit aan denken, heb je iets elf weleensgemaakt?' Ft'spdeepagina's: TET-lessen pdedr.l.th.de Visserschl, St.ukassch el I E D E R EKEA SPEE In een TET-les wrden kinderen p allerlei manieren gestimuieerd en ndersteund m sciaal gedrag te laten ien.dat gebeurt impliciet in de spelpdrachten die immers allemaal cmmunicatie uitlkken. Maar daarvertnen kinderen ng niet vanelf sciaal gedrag. In een situatie waarin de kinderen tegen schreeuwen,slecht naar luisteren en daardr niet tt spel kmen, met je als 'We spelbegeleideringrijpen. ]e kunt bijvrbeeld eggen gaan iets speciaalsden. ]ullie mgen niet praten bij jullie tneelstukje,dat het publiek straksmet radenwat er gebeurt.'datheeft effect.bijna alle kinderen ullen nu p fluistertn gaan verleggen en al snel ullen er grepjesstaan te spelen. In dit geval leg je de les niet stil, maar veg je als spelbegeleideriets te aan de spelpdrachtwaardrje sciaalgedraguitlkt. Betrkkenheid is een vrwaarde vr sciaal gedrag. De spelbegeleider kan bewust betrkkenheid creëren dr een actieve kijkhuding te stimuleren en de rllen vrtdurend te laten wisselen. Daarbij Iethljllj niet p meisjes-f jngensrllen.iedereenspeelt alles. Elke vrige teveging in een rl kan gebruikt f gekpieerd wrden dr de vlgende speler, die er weer iets aan tevegt. Verschillendekinderen leverenp die manier een bijdrageaan een scène.het streven is dat de kinderen inspireren en dat niemand het gevelheef ik kan niet spelenen de anderen wel'. Stap 4: Spelpdrachten Vanuit dit gesprek (stap 3) maakt de spelbe'spelpdrachten' geleider de verstap naar de (tneelspel).een nderwerp uit het gesprek, een herinnering van een kind f een stemming die aan de rde kwam, kun je hiervr gebruiken. ZIang kinderen een bruggetje slaan tussen het kunstwerk en een persnlijke ervaring, kmen e tt betrkken en interessant spel en wrden cliché's vrkmen. Spelpdrachtenmet de hele grep, in tweetallen en in kleine grepjes wisselen af. De kinderen spelenaltijd scènesver fnaar aanleiding van hun eigen ervaring. Zals hierbven de stille jngen ijn verhaal speelt (in het vrbeeld uit grep 7). En steedsíjn de spelpdrachtengericht D ER O V A S P E B E G E E I D E R p cmmunicatie,verbaalen nn-verbaal. Om in een TET-les aan taalvaardighedenen scialevaardigheden te werken, kun je bekende spelpdrachtengetrruiken. Essentieelis Stap 5: Terugblik dat de spelbegeleiderde delen - alsactieftaal gebruiken, nieuwe Elke les eindigt met een terugblik. De kinderen wrden leren, samenwerken,p letten tijdens het spelen benemen wat e gedaan/gespeeldhebben, iets wat ebij ichelf gedvnden gaan en he e het vnden gaan met de hele grep. helder heeft en de werkvrmen hiervr bewust inet. Van cruciaal belang is de manier waarp hij de kinderen in hun spel begeleidt.. Dit nemen we 'pmerkaam begeleiden':luisteren naar welke

5 grep6, Vrbeeld DeAvnturijn in. rleknanschl I wrden de kinderen nemen tijdens het kijken naar het kunstwerk, tijdens het vertellen en tijdens het spelen.wees alert p de ideeën,gedachtenen uitsprakendie tijdens gesprekkenen scènes bven tafel kmen. Prbeer de essentievan een verhaal bven water te krijgen en weesvral vragensteller.met de vragen stimuleer je de kinderen m preciesen cncreette verwrdenwat e bedelen en m nauwkeurig naar te luisteren. Fcus p kleine vrvallen uit het dagelijks leven van de kinderen en ga p ek naar het genschappelijkein de individuele ervaringen. Alle kinderen meten ich erin herkennen. Kijk ged naar de beelden en bewegingen die de kinderen gebruiken in hun spel. Veel spelmateriaalligt al beslten in wat kinderen laten ien. Geef geen regieaanwljingen,maar de eenberep p de ervaringen en het vrstellingsvermgenvan de kinderen. 'rsprnkelijk Richt je p spel': spel waarde speler een ged mgelijke vertaling ekt vr wat er binnenin hem leeft. Spelwaarbij kinderen ich helemaalinetten, mdat ij duidelijk vr gen hebben wat e willen eggenen laten ien. Zek samen met de kinderen naar manieren waarp e een scène helderder maken. ieuwe gegevens vr een scènentstaan vanuit de ideeën en assciatiesvan de kinderen. Daar is een scèneniet altijd per definitie k beiend m naar te kijken. Als kinderen precies den wat e denken kan een scène sms saai ijn. Als spelbegeleiderveg je dan iets te waardr de scènetheatraalinteressanterwrdt. Veg een tegenslagte,veranderhet temp van de scènefm in p een handeling en werk die uit. :inr De auteur is cnsulenttaalvrmingbij stichting Taalvrming. Zij werkt als taalcnsulentsamenmet haar dramacllega iesbetblp basissscá/de Avnturijn in. Vr reacties:lavisch@taalvrming.nl (familie vaneenschilderij vanjansteen aar aanleiding vert. rndm eenmeisje datedehnd eentafel)speelt egt Hetspeldatvl$is vlak,kindgeefthndetenenmeder 'hu al,mdat p'.ditweten weinfeite daarn0ueens teienis.bihalve dandeteveging ditphetschilderij 'hu daar nueens '. ijnnietalleen 0pek naar taal. Maar dedramacnsulenten dat ijr taal Zeeken r invulling vrdespelers gaan gebruiken, aandewrdenschat envral k- denk hetpubliek rijkere taal.wevragen mtedenken: praat geeft Hetpubliek eenmeder veraantafel?' huiswerk, hehetgingp suggesties, ver tv-prgramma's, pruimen, haar eigen werk. Despelers schl, bdschappen, ging kieen hieruit'ver hehet pschl'. uisermeteen geeíikdehnd geneg gespreksstf. depdracht 0ndertussen 'ie weetnietdat minitant teden nder tafel.meder uitallemacht niets telatenmerken daarit.hetkindnrbeed gebeurt. pten, Dehnd likt,geeft hapt vanwaterndertaíel indebrekspijp eenhilarische entrektaanhettafelkleed, scène. Meder ntdekt tensltte dehnd enrept 'Hu nu geïrriteerd, daar eens p!' (TET) TaalenTneel v, jaarsamen Stichting Taalvrming werkt al ruimtwintig met leerkrachten aanverbetering vanhettaalndenruijs. 0verde n te TET-werkwije heeftijeenbekje uitgebrachï: - Taal (2008). geven vertellen entneel Hierin dedramacnsulenten iesbet Bl enesther dekning eenaantal praktische handreikingen vrleerkrachten diehetinetten vandramain hunnderwijs willenuitdiepen. Alleleerkrachten geven, elfeentet-les stellen ij.tiidie r wilgewn lenweten, willen nieuwsgierig ijn, ndersteuning f metstichting Taalvrming. cntact 0pnemen mtevertellen is,metdedaarbij behrende materigekmen metsubsidie vanhetse alen, ttstand (metfnfnds vrdekunst. Kijkvrbestellingen dermateriaal) vanstichting eninírmatie pdewebsite Iaalvrming: a c) c, ( -(r, c (