Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in Belgie in 2002

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in Belgie in 2002"

Transcriptie

1 Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in Belgie in 2002 Het Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella Afdeling Bacteriologie Departement Microbiologie - Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Bronnen : Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella (NRSS), klinische laboratoria, Nationaal Referentiecentrum voor lysotypie van het Pasteur Instituut van Brussel. Verslag : opgemaakt door Dr. Sc. J.M.Collard. Met de wetenschappelijke medewerking van : Dr. Sc. S. Bertrand, Dr. I. Wybo en de technische medewerking van L. Willems, D. Baeyens, F. De Cooman, H. Steenhaut en J. Mojet (NRSS, Brussel). Secretariaat : C. Hemmerijckx; Kwaliteitscoördinator : E. Mairiaux Met de externe medewerking van Dr. C. Godard en C. Wildemauwe (Centrum voor lysotypie), Dr. G. Marchant en Y. Dupont (Afdeling Epidemiologie). Site Web : Financiering: FOD Volksgezondheid,Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu * tegenwoordig adres : AZ-VUB, Brussel In het verslag kunnen gedeelten van de tekst geciteerd worden met een referentie. Voorbeeld van een citaat : National Reference Centre for Salmonella and Shigella. Annual Report on Human Salmonella and Shigella in Belgium 2002, Institute of Public Health. Kopieën kunnen gevraagd worden aan : Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella/Shigella W.I.V. /Afdeling Bacteriologie J. Wytsmanstaat, Brussel Tel : 02/ Fax : 02/ Het verslag is ook beschikbaar in pdf formaat op internet: 1/47

2 Inhoudstabel HOOFDPUNTEN VOOR DE HUMANE SALMONELLA STAMMEN... 3 HOOFDPUNTEN VOOR DE SHIGELLA STAMMEN Inleiding Doelstelling Kwaliteit Materiaal en methoden Definitie van een geval Verzameling van de stammen Taxonomie van de genus Salmonella en Shigella Serotypering Gevoeligheidsbepaling voor antibiotica Faagtyperingen Amplificatie door PCR en sequenering van de gyra fragment Resultaten Salmonella : oorsprong van de stammen Salmonella: Verzameling van de isolaten Salmonella: Aantal stammen en oorprong van isolatie Salmonella: Verdeling per serogroep en de belangrijkste serovars Salmonella: Verdeling en incidentie per arrondissement Salmonella: Verdeling per leeftijdsgroep en per geslacht Salmonella: Seizoensgebonden voorkomen Salmonella: Bacteriëmie Salmonella: Verdeling van serovars van niet fekale oorsprong Salmonella: Associatie met andere pathogenen Salmonella: Na verblijf in het buitenland Salmonella: Evolutie ( ) Salmonella: Nieuwe serovars geïsoleerd in België Salmonella: Resistentie tegen antibiotica Salmonella: Faagtypering Salmonella Typhi Salmonella: Speciale episodes in Salmonella: Niet-humane oorsprong Salmonella van niet-humane oorsprong: Voedingswaren voor menselijke consumptie; vers vlees (programma Zoönose) Salmonella van niet humane oorsprong: Dieren, eetwaren voor menselijke of dierlijke consumptie (met uitzondering van het onderdeel vers vlees v/h programma Zoonose) en leefmilieu Shigella Shigella: Verzameling isolaten Shigella: Stammen en oorsprong Shigella: Verdeling per serotype Shigella: verdeling per geslacht en leeftijdsgroep Shigella: Isolatie per seizoen Shigella: Tendens ( ) Shigella: Associatie met andere pathogenen Shigella: Epidemiologische gegevens Shigella: Na verblijf in het buitenland of bij migranten /47

3 HOOFDPUNTEN VOOR DE HUMANE SALMONELLA STAMMEN o o o In 2002 werden humane Salmonella stammen door het NRSS geïnventariseerd in België. Een globale daling van 10% t.-o.v en 39% t.o.v werd waargenomen. De serovar Enteritidis bleef het voornaamste serovar met een relatief stabiel isolatiepercentage. De andere markante feiten waren: een lichte stijging van het serovar Typhimurium t.o.v. 2001; een verdere daling van het serovar Hadar, merkbaar sedert o In 2002 werd een piekperiode in augustus gezien voor S. Enteritidis en in september voor S. Typhimurium. Een lichte stijging van het aantal gevallen van S. Typhimurium werd ook waargenomen in de maand december o o o In 2002 werden 237gevallen van Salmonella bacteriëmie gerapporteerd. Van de meest invasieve serovars werden Typhi, Paratyphi A, 9(Vi + ):- :-, en Dublin teruggevonden. De serovars Typhimurium, Virchow en Hadar vertonen een verhoogde antibioticaresistentiegraad; multiresistentie ( 4) werd waargenomen voor respectievelijk 36.5, 29.7, 76.1% van de gevallen. Daarentegen is de grootste meerderheid van de geteste isolaten van de serovars Enteritidis (96%), Brandenburg (88,2%) en Derby (82,4%) gevoelig gebleven voor al de geteste antibiotica. 25% van de isolaten van serovar Typhimurium vertonen het R-type ACSSuT. Van deze stammen behoorden 78% tot het lysotype DT104. Eén Typhimurium stam vertoonde 11 resistenties waarvan één voor ciprofloxacine (MIC = 12µg/ml). Deze resistentie werd veroorzaakt door twee mutaties in het gyrasea: substitutie van Ser83 door Phe en Asp87 door Asn. o Een aanzienlijke stijging van resistente S. Virchow stammen deed zich voor in 2002 (85% in 2002 t.o.v. 51% in 2001). De hoeveelheid isolaten resistent tegen ampicilline, nalidixinezuur, trimethoprime, sulfamides en de combinatie van trimethoprime + sulfamethoxazole verdubbelde in een jaar. HOOFDPUNTEN VOOR DE SHIGELLA STAMMEN o o In 2002 werden 347 Shigella stammen geïnventariseerd door het NRSS in België. Een globale daling van 29% t.o.v werd waargenomen. Dit werd veroorzaakt door de daling van het aantal S. sonnei gevallen (-130 gevallen) 3/47

4 1. Inleiding 1.1. Doelstelling De Afdeling Bacteriologie verzamelt epidemiologische gegevens over humane infecties te wijten aan Salmonella/Shigella spp. Deze gegevens zijn noodzakelijk voor het detecteren van epidemieën, de opvolging ervan, het uitstippelen van preventieve acties en de evaluatie van de genomen maatregelen. De faagtyperingen werden uitgevoerd door het Nationaal Referentiecentrum voor faagtypering van het Pasteur Instituut van Brussel volgens de aanbevelingen van het PHLS (Public Health Laboratory Service London). Deze opdracht gebeurt in samenwerking met de Afdeling Epidemiologie van het WIV die maandelijks een lijst ontvangt van het Nationaal Referentiecentrum met de humane infecties van Salmonella en Shigella. Deze gegevens worden dan overgebracht op het netwerk Enter-Net 1 (Europese Organisatie voor infecties ondersteund door de Europese Commissie DG Sanco en gelokaliseerd in London, PHLS).De epidemiologische gegevens zijn ook toegankelijk voor de Gezondheidsinspecteurs van de Gemeenschappen op de databank van het WIV met beperkte toegang. Bij een verdachte epidemie verwittigt het Centrum de Afdeling Epidemiologie die het nodige doet om een onderzoek in te stellen bij de patiënten en het FAVV verwittigt voor een onderzoek van de besmette eetwaren. In de praktijk worden gegevens bekomen door de serotypering van de betreffende klinische stammen die ons opgestuurd worden door de diverse klinische- en hospitaallaboratoria. De gegevens laten ook een langetermijnevolutie zien van de verschillende serovars. Door het testen van de antibioticagevoeligheid op deze stammen kunnen ook tendensen met betrekking tot antibioticaresistentie worden afgelijnd. Salmonella stammen geïsoleerd bij dieren of uit voedingswaren worden ook onderzocht. Deze gegevens dragen bij tot de surveillance van zoönosen. De taken van de afdeling situeren zich volledig in het kader van de volksgezondheid Kwaliteit Sedert 40 jaar heeft het Centrum kwaliteit nagestreefd zowel op het vlak van de analysen, epidemiologische dataverspreiding en communicatie met de correspondenten en opdrachtgevers. Om de kwaliteitsstandaard te officialiseren heeft het Centrum besloten in 2003 een officieel kwaliteitssysteem op basis van de norm NBN EN ISO/IEC in te voeren. Dit systeem garandeert de nauwkeurigheid en geldigheid van het toegepaste protocol, de traceerbaarheid van de onderzoeksresultaten, de juistheid van de uitslagen en de technische zelfstandigheid van het laboratorium. Dit kwaliteitssysteem schept eveneens een gevoel van vertrouwen tussen het Centrum, zijn correspondenten en klanten. Behalve de invoering van dit officiële kwaliteitssysteem heeft het Centrum ook nieuwe technologieën ingevoerd (moleculaire biologie, communicatie netwerk). Dit laat het Centrum toe zijn nationale en internationale opdrachten in het kader van de volksgezondheid en de bescherming van de verbruikers met meer deskundigheid te kunnen uitvoeren. 2. Materiaal en methoden 2.1. Definitie van een geval Een geval van Salmonella of Shigella is een isolatie van Salmonella of Shigella bij een mens. Dit kan zowel een gezonde of zieke persoon zijn Verzameling van de stammen Elke isolatie van Salmonella bij de mens is op vrijwillige basis naar het Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella opgestuurd. Het formulier met inlichtingen over de stam en de epidemiologie moet hierbij gevoegd worden. De reeds opgespoorde antigene kenmerken dienen eveneens vermeld te worden. In geval van epidemie of 4/47

5 collectieve voedselintoxicatie moeten slechts enkele stammen van verschillende patiënten verstuurd worden met de vermelding van het totaal aantal vastgestelde gevallen Taxonomie van de genus Salmonella en Shigella De genus Salmonella behoort tot de familie van de Enterobacteriaceae en bevat 2 species : S. enterica die onderverdeeld is in 6 subspecies : 1) S. enterica subspecies enterica (1478 serovars) of subspecies I 2) S. enterica subspecies salamae (489 serovars) of subspecies II 3) S. enterica subspecies arizonae (94 serovars) of subspecies IIIa 4) S. enterica subspecies diarizonae (327 serovars) of subspecies IIIb 5) S. enterica subspecies houtenae (71 serovars) of subspecies IV 6) S. enterica subspecies indica (12 serovars) of subspecies VI S. bongori (20 serovars) Bron aantal serovars : Antigenische formule van de Salmonella serovars (2001) 8 e uitgave 2. De genus Shigella behoort tot de familie van de Enterobacteriaceae en bevat vier species : S. dysenteriae, S. flexneri, S. boydii en S. sonnei. De identificatie van deze species is gebaseerd op het biochemisch en antigenisch karakter. Iedere species is verdeeld in serovars op basis van factor O, deze zijn aangeduid door arabische cijfers (soms gevolgd door een letter of simpelweg een letter bij sommige varianten van S. flexneri) Serotypering Het serotype bij een Salmonella wordt gedefinieerd door een associatie van somatische O- antigenen, flagellaire H-antigenen en oppervlakte-antigenen (Vi) volgens het schema van Kauffmann en White 3. Indien noodzakelijk worden er bijkomende testen uitgevoerd om de identificatie te bevestigen of om een onderscheid te maken tussen de verschillende subspecies. Voor de eerste gekarakteriseerde O-groepen gebruikte men de letters van het alfabet; nadat alle letters opgebruikt waren ging men verder met cijfers (van 51 tot 67). Thans raadt men het gebruik van cijfers aan; de letters worden voorlopig nog tussen haakjes geplaatst: voorbeeld. O:4(B); O:18(K) (Zie: Tabel 1) Tabel 1. Aanduiding 2 van O-groepen Alfabetisch Actueel Alfabetisch Actueel Alfabetisch Actueel A 2 G1-G2 13 Q 39 B 4 H 6,14 R 40 C 1 -C 4 6,7 I 16 S 41 C 2 -C 3 8 J 17 T 42 D 1 9 K 18 U 43 D 2 9,46 L 21 V 44 D 3 9,46,27 M 28 W 45 E 1 -E 2 -E 3 3,10 N 30 X 47 E 4 1,3,19 O 35 Y 48 F 11 P 38 Z 50 Het serotype van een Shigella wordt gedefinieerd door een combinatie van O-antigenen. Bijkomende biochemische testen worden eveneens uitgevoerd om de identificatie te bevestigen en de verschillende species en variëteiten te differentiëren Gevoeligheidsbepaling voor antibiotica Tijdens het jaar 2002 werden steekproeven genomen bij de 6 belangrijkste serovars van Salmonella isolaten van humane oorsprong. De steekproeven werden uitgevoerd volgens het schema in tabel 2. De gevoeligheid voor 12 antibiotica werd bepaald met de diffusiemethode volgens Kirby-Bauer aanbevolen door de NCCLS 5,6. 5/47

6 Tabel 2. Schema van de steekproef voor de gevoeligheidsbepalingen in Serovar Weken Enteritidis Typhimurium Hadar 1/week Virchow 1/week Brandenburg 1/week Derby 1/week Voor de bepaling van de minimale inhibitorische concentratie voor ciprofloxacine en cefotaxime werd gebruik gemaakt van de Etest. Voor ciprofloxacine en cefotaxime kunnen we de isolaten als resistent beschouwen respectievelijk bij MIC 4 en 64 µg/ml; intermediaire (I) resistent bij MIC=2 en gelegen tussen 16-32; gevoelig (S) bij MIC 1en 8. De kritische waarde gekozen voor een verminderde gevoeligheid voor ciprofloxacine (CIP low) is 0,125µg/mL 7,8. Van alle isolaten resistent aan nalidixinezuur werden ook de MIC voor ciprofloxacine bepaald met Etest. Nalidixinezuur resistente isolaten kunnen een verminderde gevoeligheid vertonen voor ciprofloxacine, hetgeen een behandeling met ciprofloxacine kan compromiteren Faagtyperingen De faagtyperingen werden uitgevoerd door het Nationaal Referentiecentrum voor faagtypering van het Pasteur Instituut van Brussel volgens de aanbevelingen van het PHLS (Public Health Laboratory Service- London) 9. De stammen werden geselekteerd volgens het schema in tabel 3 Tabel 3. Schema van de stammenselektie voor lysotypering. Serovar Weken Enteritidis Typhimurium Hadar 1/week Virchow 1/week 2.7. Amplificatie door PCR en sequenering van de gyra fragment De aanwezigheid van mutaties in het proteïne GyrA, verantwoordelijk voor quinolonenresistentie, werd bepaald na amplificatie door PCR van een fragment van het gen gyra. De volgende primers werden gebruikt P1 (5 -TGTCCGAGATGGCCTGAAGC-3 ) en P2 (5 -TACCGTCATAGTTATCCACG-3 ) zoals beschreven door Griggs et al. 10. De primers zijn zo gekozen dat een sequentie beginnende van codon 37 tot codon 151 van het proteïne GyrA bekomen wordt. Deze sequentie bevat al de gekende mutaties die verantwoordelijk zijn voor een resistentie tegen quinolonen. 6/47

7 3. Resultaten 3.1. Salmonella van humane oorsprong Salmonella: Verzameling van de isolaten Het Referentiecentrum typeerde in 2002 humane Salmonella isolaten in opdracht van 194 laboratoria. Het gemiddelde van de opgestuurde isolaten naar het Referentiecentrum bedraagt 52 per jaar (Figuur 1). Er is een kleine vermindering van het aantal laboratoria in vergelijking met het jaar Figuur 1. Salmonella van humane oorsprong: Aantal humane isolaten per laboratorium voor het jaar > à Aantal isolaten 51 à à à à à Aantal laboratoria Salmonella: Aantal stammen en oorprong van isolatie In 2002, werden humane Salmonella stammen ontvangen door het Referentiecentrum stammen werden geserotypeerd door het NRSS en 396 serotyperingen (280 S. Enteritidis en 116 S. Typhimurium) werden gemeld door 11 laboratoria. Het merendeel van de Salmonella stammen (96%) werd geïsoleerd uit faeces. De oorsprong van de overige 4% wordt voorgesteld in tabel 4. Tabel 4. Salmonella: Oorsprong van isolatie (N=10075; 2002). N % N % Faeces ,87 Pleuraalvocht 2 Bloed 196 1,95 Wondvocht 2 Urine 90 0,89 Lumbaalpunctie 1 Faeces + bloed 41 0,41 Hersenmassa 1 Etter 16 0,16 Neus 1 Faeces + andere 10 0,10 Galvocht 1 Faeces + urine 5 Bronchusaspiraat 1 Gewrichtsvocht 5 Aneurysma 1 Abces 4 Etter appendix 1 Vaginaal vocht 2 Ascitesvocht 1 Sputum 2 Onbekend + andere 35 0,33 De meerderheid der stammen hebben betrekking op sporadische gevallen. Van zeven gezonde dragers werd een stam ontvangen (4 van het vrouwelijk geslacht: 6 maand, 4 jaar, 22 jaar en een niet gemelde leeftijd, en 3 van het mannelijk geslacht: 11 maand, 2 jaar en 25 jaar). 7/47

8 121 opgestuurde stammen waren geen Salmonella spp.: deze werden gedetekteerd op basis van biochemische reacties (Kligler, urease). Sommige stammen konden geïdentificeerd worden: Escherichia coli (11, waarvan 4 H 2 S + ), Citrobacter (8), Enterobacter (3) en Hafnia alvei (3) Salmonella: Verdeling per serogroep en de belangrijkste serovars In 2002, behoorden het merendeel der stammen (98,12%) tot de serogroep B, C of D (tabel 6). Serogroep D was de belangrijkste serogroep (64,32%). Het waren hoofdzakelijk S.Enteritidis stammen (N=6398) die 99% van de serogroep D vertegenwoordigden. Salmonella van groep B maakten 27,7% van het totaal aantal Salmonella uit. De belangrijkste vertegenwoordiger van deze groep was S. Typhimurium (N=2438) gevolgd door Brandenburg (N=148) en Derby (N=92). De voornaamste serovars uit groep C zijn Virchow (N=132), Hadar (N=74) en Infantis (N=74). De andere serovars met meer dan 40 isolates in 2002 zijn Bovismorbificans (N=57), Goldcoast (N=54), Livingstone (N=47) en Cerro (N=46). De tabel 5 en figuur 2 geven de frequentie van de voornaamste serovars weer voor het jaar Tabel 5. Salmonella van humane oorsprong: Aantal van de voornaamste serovars in Serovar Aantal % Enteritidis ,5 Typhimurium ,2 Brandenburg 148 1,5 Virchow 132 1,3 Derby 92 0,9 Hadar 74 0,7 Infantis 74 0,7 Bovismorbificans 57 0,6 Goldcoast 54 0,5 Livingstone 47 0,5 Andere 561 5,6 Totaal Figuur 2. De 10 voornaamste serovars van Salmonella van humane oorsprong voor het jaar De 10 voornaamste serovars van Salmonella van humane oorsprong voor het jaar 2002 Bovismorbificans 0,6% Goldcast 0,5% Livingstone 0,5% Autres 5,6% Infantis 0,7% Hadar 0,7% Derby 0,9% Virchow 1,3% Brandenburg 1,5% Enteritidis 63,5% Typhimurium 24,2% 8/47

9 Tabel 6. Salmonella van menselijke oorsprong: Verdeling per serogroep (N = 10075; 2002). Salmonella van menselijke oorsprong O:7 (C 1 ) Totaal aantal stammen in 2002 Serovar Aantal % Virchow 132 1,31 Infantis 74 0,73 Livingstone 47 0,47 6,7:-:- 21 0,21 Oranienburg 16 0,16 Mbandaka 12 0,12 O:2 (A) Ohio 8 0,08 Serovar Aantal % Rissen 7 0,07 Paratyphi A 3 0,03 Braenderup 6 0,06 Totaal 3 0,03 Montevideo 5 0,05 Tennessee 3 0,03 Concord 2 0,02 O:4 (B) Colindale 2 0,02 Serovar Aantal % Postdam 1 0,01 Typhimurium ,20 Paratyphi C 1 0,01 Brandenburg 148 1,47 Oslo 1 0,01 Derby 92 0,91 Bareilly 1 0,01 Agona 17 0,17 Larochelle 1 0,01 Paratyphi B 12 0,12 Mikawasima 1 0,01 Saintpaul 12 0,12 Isangi 1 0,01 Wien 11 0,11 Galiema 1 0,01 Indiana 9 0,09 Garoli 1 0,01 Bredeney 8 0,08 Totaal 344 3,41 4:-:- 8 0,08 4:-:1,2 8 0,08 Africana 6 0,06 O:8 (C 2 -C 3 ) Heidelberg 4 0,04 Serovar Aantal % 4,5:-:- 4 0,04 Hadar 74 0,73 Stanley 3 0,03 Bovismorficans 57 0,57 Coeln 3 0,03 Goldcast 54 0,54 4,5:b:- 3 0,03 Blockey 24 0,24 Duisburg 2 0,02 Muenchen 15 0,15 Bochum 2 0,02 Newport 11 0,11 4:d:- 2 0,02 Corvallis 5 0,05 4:-:1,7 1 0,01 Manhattan 5 0,05 Haifa 1 0,01 6,8:-:1,5 4 0,04 Chester 1 0,01 Altona 4 0,04 Reading 1 0,01 Kottbus 3 0,03 4:b:- 1 0,01 Kentucky 3 0,03 Abony 1 0,01 Emek 1 0,01 Total ,77 Takoradi 1 0,01 6,8:e,h:- 1 0,01 Litchfield 1 0,01 Totaal 263 2,61 9/47

10 O:1,3,19 (E4) Serovar Aantal % Senftenberg 7 0,07 Liverpool 2 0,02 Llandoff 1 0,01 O:9 (D1) Cannstatt 1 0,01 Serovar Aantal % 3,19:-:- 1 0,01 Enteritidis ,50 Totaal 12 0,12 9:-:- 21 0,21 Panama 21 0,21 Typhi 19 0,19 O:11 (F) Dublin 10 0,10 Serovar Aantal % Berta 3 0,03 Rubislaw 2 0,02 9(Vi + ):-:- 2 0,02 Veneziana 1 0,01 Wangata 1 0,01 Aberdeen 1 0,01 Goettingen 1 0,01 11:r:- 1 0,01 Napoli 1 0,01 Totaal 5 0,05 Kapemba 1 0,01 Eastbourne 1 0,01 Eschberg 1 0,01 O:13 (G) Totaal ,32 Serovar Aantal % Poona 8 0,08 Havana 6 0,06 O:9,46 (D 2 ) Kedougou 3 0,03 Serovar Aantal % Agbeni 1 0,01 Baildon 1 0,01 Cubana 1 0,01 Totaal 1 0,01 Ibadan 1 0,01 Telelkebir 1 0,01 Bron 1 0,01 O:3,10 (E 1 ) Raus Serovar Aantal % Washington 1 0,01 London 35 0,35 Totaal 24 0,24 Muenster 5 0,05 Give 4 0,04 Uganda 3 0,03 O:6,14 (H) Weltevreden 2 0,02 Serovar Aantal % Anatum 2 0,02 Florida 1 0,01 3,10:-:- 1 0,01 Totaal 1 0,01 3,10:e,h:- 1 0,01 Westhampton 1 0,01 Lexington 1 0,01 O:16 (I) Orion 1 0,01 Serovar Aantal % Onireke 1 0,01 Hull 1 0,01 Totaal 57 0,57 Salford 1 0,01 Orientalis 1 0,01 Totaal 3 0,03 10/47

11 O:18 (K) O:41 (S) Serovar Aantal % Serovar Aantal % Cerro 46 0,46 IIIa 41:z 4,z 23 :- 1 0,01 Totaal 46 0,46 IIIa 41:z 4,z 23,z 32 :- 1 0,01 Total 2 0,02 O:28 (M) Serovar Aantal % O:43 (U) Langford 2 0,02 Serovar Aantal % Vinohradi 1 0,01 Ahuza 1 0,01 Kibusi 1 0,01 Totaal 1 0,01 Pomona 1 0,01 28:-:- 1 0,01 Totaal 6 0,06 O:44 (V) Serovar Aantal % IV 44:z 4,z 32 :- 2 0,02 O:35 (O) Kua 1 0,01 Serovar Aantal % IV 44:z 4,z 23 :- 1 0,01 Alachua 1 0,01 Totaal 4 0,04 Anecho 1 0,01 IIIb 35:l,v:z ,01 Totaal 3 0,03 O:48 (Y) Serovar Aantal % IV 48:g,z 51 :- 2 0,02 O:38 (P) IIIb 48:z:- 1 0,01 Serovar Aantal % Totaal 3 0,03 IIIb 38:l,v:z ,02 Totaal 2 0,02 Niet geklasseerd Serovar Aantal % Autoagglutinerend 16 0,16 Totaal 16 0,16 11/47

12 Salmonella: Verdeling en incidentie per arrondissement De figuren 3, 4 en 5 geven een overzicht van de incidentie (N/ inwoners) per arrondissement van Salmonella, alle serovars samen, S. Enteritidis en S. Typhimurium (de variant Copenhagen inbegrepen). De arrondissementen Diksmuide, Tielt, Gent, Eeklo, Dendermonde, Mechelen,Turnhout, Leuven en Maaseik kennen een incidentie van dan 103 gevallen per inwoners en dit voor alle serovars samen. Vervolgens komen de arrondissementen Brugge, Roeselare, Kortrijk, St.Niklaas, Aalst, Neufchâteau, Arlon, met een incidentie tussen 89 en 103 gevallen per inwoners. De incidentie van S. Enteritidis is het grootst in de arrondissementen Tielt, Eeklo, Dendermonde, Mechelen, Leuven, Turnhout en Maaseik met waarden tussen 64 en 112 gevallen per inwoners. Voor S. Typhimurium vindt men de grootste incidenties in de arrondissementen Diksmuide, Roeselare, Tielt, Kortrijk, Eeklo, Aalst Dendermonde en Turnhout met waarden tussen 32 en 44 gevallen per inwoners (Fig.5). Figuur 3. Incidentie van humane Salmonella (alle serovars samen) per arrondissement (per inwoners België, 2002). AL: Aalst, AR: Arlon, AT: Ath, AW: Antwerpen, B: Bruxelles, BG: Brugge, BS: Bastogne, CR: Charleroi, DM: Dendermonde, DN: Dinant, DK: Diskmuide, EK: Eeklo, GT: Gent, HS: Hasselt, HV: Halle-Vilvoorde, HY: Huy, IP: Ieper, KR: Kortrijk, LG: Liège, LV: Leuven, MC: Mouscron, MH: Mechelen, MN: Mons, MR: Marcheen-Famenne, MS: Maaseik, NC: Neufchâteau, NM: Namur, NV: Nivelles, OD: Oudenaarde, OS: Oostende, PV: Philippeville, RS: Roeselare, SG: Soignies, SN: St Niklaas, TG: Tongeren, TH: Turnhout, TL: Tielt, TH: Thuin, TR: Tournai, VR: Veurne, VT: Virton, VV: Verviers, WR: Waremme. 12/47

13 Figuur 4 en figuur 5. Incidentie van humane Salmonella Enteritidis (Fig. 4) en Typhimurium (Fig. 5) per arrondissement (per inwoners; België 2002) Fig. 4. Fig. 5 13/47

14 Salmonella: Verdeling per leeftijdsgroep en per geslacht. De grootste incidentie van salmonellose (tabel 7 en Fig. 6) vindt men terug bij kinderen jonger dan 5 jaar (41%). De incidentie verschilt weinig tussen de geslachten (Tabel 7). 56,8% van alle S. Typhimurium stammen werd geïsoleerd bij kinderen jonger dan 5 jaar oud; voor S. Enteritidis is dit cijfer echter 36,5%. Twee significante gegevens trekken de aandacht: De meerderheid van de stammen S. Dublin (57%) werd geïsoleerd bij patiënten ouder dan 49 jaar en dit preferentieel bij het mannelijk geslacht (sex ratio: 3) Vanaf de leeftijd van 15 jaar neemt het incidentieverschil toe tussen S. Enteritidis en S. Typhimurium (Figuur 7). Tabel 7. Humane Salmonella: Verdeling van de types per leeftijd en per geslacht (2002). Salmonella spp. S. Enteritidis S. Typhimurium Leeftijdsgrenzen Totaal M V SR Totaal M V SR Totaal M V SR < 1 jaar , ,4 1 tot 4 jaar tot 14 jaar , , ,1 15 tot 24 jaar , , tot 44 jaar , , ,1 45 tot 64 jaar , , ,9 65 jaar , , ,1 Onbekend , , ,9 Totaal , , ,1 M: Mannen, V: Vrouwen, SR: sex ratio [M/V] Figuur 6. Salmonella van menselijke oorsprong: Aantal gevallen per leeftijdsklasse (2002) Totaal Enteritidis Typhimurium Aantal gevallen maand 1-4 jaar 5-14 jaar jaar jaar jaar >64 jaar Onbekend 14/47

15 Figuur 7. Salmonella van menselijke oorsprong: Incidentie per leeftijdsklasse (N/ ; 2002) Incidentie Salmonella spp. Enteritidis Typhimurium maand 1-4 jaar 5-14 jaar jaar jaar jaar >64 jaar Salmonella: Seizoensgebonden voorkomen Salmonella infecties hebben een sterk seizoensgebonden voorkomen (Tabel 8). De maanden januari tot april vertoonden +/- 500 Salmonella isolaten per maand. Er werd een verhoging van isolaten vastgesteld in de maand mei. De piekwaarde was gedurende de zomer (juli tot september) met meer dan 1000 stammen per maand (Fig.8). In 2002, was de piekwaarde het hoogst in de maand augustus voor S. Enteritidis terwijl voor S.Typhimurium, de hoogste piek in de maand september lag. Er was ook een lichte verhoging voor S. Typhimurium gedurende de maand december Voor de andere serovars stelt men een zeer wisselend patroon vast (figuur 9). Een epidemische opstoot van S. Virchow werd echter gezien in de maand december. Tabel 8. Salmonella van menselijke oorsprong: Verdeling per maand (2002). Totaal Enteritidis Typhimurium Andere N % N % N % N % Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Niet geklasseerd Totaal /47

16 Figuur 8. Salmonella van menselijke oorsprong: Verdeling per maand (2002). Seizoensgebonden voorkomen (2002) Aantal gevallen Jan Feb Maa Apr Mei Jun Jul Maand Agu Sep Okt Nov Dec Onbekend Totaal S. Enteritidis S. Typhimurium Andere Figuur 9. Salmonella van menselijke oorsprong (minder frequente serovars): Verdeling per maand (2002). 25 Seizoensgebonden voorkomen (2002) Aantal gevallen Jan Feb Maa Apr Mei Jun Jul Maand Aug Sep Okt Nov Dec S. Brandenburg S. Virchow S. Derby S. Hadar S. Infantis Onbekend 16/47

17 Salmonella: Bacteriëmie In 2002, ontvingen we stammen van 237 gevallen van bacteriëmie waaronder 63 gevallen die als sepsis werden bevestigd. De meerderheid van de isolaten worden gevormd door de serovars Enteritidis en Tyhimurium (samen 67%) (tabel 9). Van de invasieve serovars werden ook Typhi, Paratyphi A, 9(Vi + ):-:-, en Dublin aangetroffen. Van de serovars zoals Garoli, Hull werden te weinig isolaties verricht om hierover een toelichting te maken. Tabel 9. Salmonella, gevallen van bacteriele infecties: frequentie van serovars (N=237; 2002) Serovar Aantal bacteriëmie isolaten % van het totaal aantal bacteriëmie isolaten Totaal aantal ontvangen isolaten per serotype % bacteriëmie stammen t.o.v totaal aantal Enteritidis ,3% ,3% Typhimurium 32* 13,5% ,3% Typhi 16 6,8% 19 84,2% Brandenburg 6 2,5% 148 4,1% Dublin 5 2,1% 10 50,0% Virchow 4 1,7% 132 3,0% Bovismorbificans 3 1,3% 57 5,3% Derby 3 1,3% 92 3,3% Paratyphi A 3 1,3% 3 100,0% 9(Vi + ):-:- 2 0,8% 2 100,0% Cerro 2 0,8% 46 4,3% Hadar 2 0,8% 74 2,7% 6,7:-:- 1 0,4% 21 4,8% Africana 1 0,4% 6 16,7% Garoli 1 0,4% 1 100,0% Goldcast 1 0,4% 54 1,9% Hull 1 0,4% 1 100,0% Infantis 1 0,4% 74 1,4% London 1 0,4% 35 2,9% Paratyphi B 1 0,4% 12 8,3% Wien 1 0,4% 11 9,1% Totaal % * 4 varianten Copenhagen 17/47

18 Salmonella: Verdeling van serovars van niet-fecale oorsprong Tabel 10. Salmonella van menselijke oorsprong: verdeling van de serovars van niet faecale oorsprong (N=436; 2002) 196 Bloed 5 Urine + faeces Enteritidis 123 Enteritidis 3 Typhimurium 24 Oranienburg 1 Typhi 13 Typhimurium 1 Brandenburg 6 5 Gewrichtsvocht Dublin 5 Enteritidis 3 Virchow 4 IV 48:g,z 51 :- 1 Derby 3 Typhimurium 1 Paratyphi A 3 4 Abces 9(Vi + ):-:- 2 Enteritidis 2 Bovismorbificans 2 Typhimurium 2 Cerro 2 2 Vaginaal vocht 6,7:-:- 1 Brandenburg 1 Africana 1 Senftenberg 1 Garoli 1 2 Pleuravocht Hadar 1 Enteritidis 2 Hull 1 2 Wonde Infantis 1 Enteritidis 2 London 1 2 Sputum Paratyphi B 1 Enteritidis 1 Wien 1 Typhimurium 1 90 Urine 1 Aneuryisma Enteritidis 42 Enteritidis 1 Typhimurium 14 1 Bronchusaspiraat Brandenburg 6 Enteritidis 1 species 5 1 Galvocht Cerro 3 Paratyphi B 1 Virchow 3 1 Ascitesvocht Goldcoast 2 Enteritidis 1 Hadar 2 1 Hersenmassa 6,8:e,h:- 1 Enteritidis 1 9:-:- 1 1 Neus Blockley 1 Typhimurium 1 Bovismorbificans 1 1 Lumbaalpunctie Braenderup 1 Enteritidis 1 Derby 1 33 Andere of onbekend Dublin 1 Enteritidis 26 Kottbus 1 Typhimurium 2 Livingstone 1 3,19:-:- 1 London 1 11:r:- 1 Ohio 1 Bredeney 1 Takoradi 1 Coeln 1 Uganda 1 Oslo 1 41 Bloed + faeces Enteritidis 27 Typhimurium 8 Typhi 3 Bovismorbificans 1 Goldcoast 1 Hadar 1 17 Etter Enteritidis 13 Typhimurium 3 Paratyphi C 1 10 Andere + faeces Enteritidis 6 Typhimurium 3 Derby 1 18/47

19 Salmonella: Associatie met andere pathogenen Bij 1,2% van de Salmonella isolaten werd melding gemaakt van een associatie met een andere pathogeen. De meest voorkomende associatie was S. Enteritidis met Campylobacter spp. (Tabel 11). Tabel 11. Salmonella van menselijke oorsprong: Associatie met andere pathogene kiemen (2002: N=119). 2 Aeromonas hydrophila 17 Escherichia coli Enteritidis 2 Enteritidis 9 70 Campylobacter spp. Typhimurium 5 Enteritidis 32 Bredeney 1 Typhimurium 9 Derby 1 Virchow 7 Ohio 1 Infantis 4 1 Enteropathogeen Escherichia Hadar 3 Typhimurium 1 Bovismorbificans 2 2HIV Blockey 1 Cerro 1 Brandenburg 1 London 1 Braenderup 1 1 Pseudomonas aeruginosa Cannstatt 1 Enteritidis 1 Cerro 1 3 Rotavirus Goldcoast 1 Typhimurium 2 Heidelberg 1 Enteritidis 1 Ibadan 1 1 Shigella Derby 1 Braenderup 1 Kentucky 1 5 Staphylococcus aureus Livingstone 1 Enteritidis 3 Manhattan 1 Typhimurium 2 Mbandaka 1 9 Yersinia enterocolitica 1 Citrobacter freundii Enteritidis 5 Cerro 1 Typhimurium 2 7 Clostridium difficile 4:-:1,7 1 Typhimurium 4 Brandenburg 1 Enteritidis 2 Pomona 1 19/47

20 Salmonella: na verblijf in het buitenland Bij 0,8% van de gevallen werd er melding gemaakt van een verblijf in het buitenland. We merken op dat alle gevallen van Paratyphi A, en 9(Vi + ):-:- en 47% van de gevallen Typhi geïmporteerd werden. Vier gevallen van Typhi (21% van de totale gevallen) zijn afkomstig uit Haïti (Tabel 12a en b). Tabel 12. Salmonella na verblijf in het buitenland (N=77, 2002). a : per serovar 2 9 (Vi + ) : - : - Australië 1 2 Infantis Benin 1 Marokko 1 Verenigde Staten van Amerika 1 2 Agona Brazilië 1 1 Isangi Senegal 1 Senegal 1 1 Kentucky Turkije 1 1 Blockey Thailand 1 1 Montevideo Syrië 1 1 Bovismorbificans Thailand 1 1 Muenster Benin 1 1 Bredeney Mauretanië 1 1 Newport China 1 1 Concord Somalië 1 1 Onireke Benin 1 1 Corvallis Senegal 1 1 Oranienburg Senegal 1 2 Derby Afrika (Niet geïdentificeerd land) 1 3 Paratyphi A Indonesië 2 Kongo 1 Thailand 1 1 Eastbourne Kameroen 1 Postdam China 1 29 Enteritidis Benin 1 9 Typhi Ivoorkust 1 Burkina Faso 1 Haïti 4 Ivoorkust 1 Marokko 1 Spanje 4 Nigeria 1 Rusland 1 Pakistan 1 Frankrijk 1 Somalië 1 Griekenland 1 7 Typhimurium Duitsland 1 Italië 2 Burkina Faso 1 Marokko 6 Kroatië 1 Portugal 4 India 1 Senegal 1 Marokko 1 Thailand 1 Tunesië 2 Turkije 4 4 Virchow Benin 1 Vietnam 1 Egypte 1 1 Garoli Benin 1 Jordanië 1 1 Havana Benin 1 Thaïland 1 1 Weltevreden Viëtnam 1 b: per land (of continent) 1 Afrika (Niet geïdentificeerd land) Derby 1 9 Marokko Enteritidis 6 1 Australië 9(Vi + ):-:- 1 Typhi 1 7 Benin Enteritidis 1 9(Vi + ):-:- 1 Garoli 1 Typhimurium 1 Havana 1 1 Nigeria Typhi 1 Infantis 1 1 Pakistan Typhi 1 Muenster 1 4 Portugal Enteritidis 4 Onireke 1 1 Rusland Enteritidis 1 Virchow 1 5 Senegal Agona 1 1 Brazilië Agona 1 Corvallis 1 2 Burkina Faso Enteritidis 1 Enteritidis 1 Typhimurium 1 Isangi 1 2 China Newport 1 Oranienburg 1 Postdam 1 2 Somalië Concord 1 1 Duitsland Typhimurium 1 Typhi 1 1 Egypte Virchow 1 4 Spanje Enteritidis 4 1 Frankrijk Enteritidis 1 1 Syrië Montevideo 1 1 Griekenland Enteritidis 1 5 Thailand Blockey 1 4 Haïti Typhi 4 Bovismorbificans 1 1 India Typhimurium 1 Enteritidis 1 2 Indonesië Paratyphi A 2 Paratyphi A 1 2 Italië Enteritidis 2 Virchow 1 2 Ivoorkust Enteritidis 1 2 Tunesië Typhimurium 2 Typhi 1 5 Turkije Enteritidis 4 1 Jordanië Virchow 1 Kentucky 1 1 Kameroen Eastbourne 1 1 Verenigde Staten van Amerika Infantis 1 1 Kongo Derby 1 2 Viëtnam Enteritidis 1 1 Kroatië Typhimurium 1 Weltevreden 1 1 Mauretanië Bredeney 1 20/47

21 Salmonella: Evolutie ( ) De toename van Salmonella infecties tussen eind jaren 80 en 1999 is voornamelijk toe te schrijven aan de toename van S. Enteritidis (Tabel 13). In 2002 werden er 6398 S. Enteritidis stammen geserotypeerd. Dit is een daling van 10% en 39% respectievelijk t.o.v. de jaren 2001 en Het aantal S. Typhimurium isolaten is licht gestegen in vergelijking met 2001(2438 isolaten versus 2370). Sedert 2000 stelt men trouwens voor Typhimurium een verhoging van de isolatiefrequentie vast met 4,3% (Tabel 14). Na S. Enteritidis en S. Typhimurium waren S. Brandenburg, S. Virchow en S. Derby de meest voorkomende serovars, met respectievelijk 148, 132 en 92 stammen in Het aantal S. Hadar isolaten piekte in 1997 (670) en daalde in 2002 tot 74 humane isolaten, dit is een gunstige evolutie gelet op het antibiotikaresistentkarakter van S. Hadar. De isolatie van de serovar Infantis verminderde gedurende de periode De maximale frequentie in 1983 (5,9%, 427 gevallen) zakte naar een drempel van 1%. Een omgekeerde beweging wordt gezien voor de serovar Virchow. De dalende trend sedert 1994 (2,7% in 1994; 0,5% in 1999) is in 2000 omgeslagen (1,3% in 2001 en 2002).. Tabel 13. Salmonella van menselijke oorsprong: Evolutie van het aantal gevallen van de 10 belangrijkste serovars tijdens De hoogste waarde (piek van 1999) is grijs gearceerd * 2002 Total Enteritidis Typhimurium Brandenburg Virchow Derby Hadar Infantis Bovismorbificans Goldcoast Livingstone * verbeterde gegevens 2001 Tabel 14. Salmonella van menselijke oorsprong: frequentie (percentage aantal gevallen/jaar) van S. Enteritidis en S. Typhimurium tijdens de periode * Enteritidis 1,9 1,8 2,3 2,4 4,9 5,0 14,1 22,9 28,9 43,3 39,3 48,5 50,5 47,8 51,2 58,2 62,0 66,5 67,5 64,3 63,5 Typhimurium 61,5 59,2 57,8 58,8 57,6 50,8 44,9 41,2 40,7 33,5 36,9 32,5 30,3 33,7 29,3 23,5 22,2 21,2 19,9 21,4 24,2 Anderen 36,6 39,0 39,9 38,8 37,5 44,1 41,0 35,9 30,4 23,1 23,8 18,9 19,3 18,5 19,5 18,3 15,8 12,3 12,7 14,3 12,3 * verbeterde gegevens /47

22 Figuur 10. Salmonella van humane oorsprong. Evolutie van S. Enteritidis en S. Typhimurium voor de periode : aantal gevallen/jaar. Aantal gevallen Totaal Enteritidis Typhimurium Andere Figuur 11. Salmonella van humane oorsprong. Evolutie van S. Brandenburg, S. Virchow, S. Derby en S. Hadar voor de periode : aantal gevallen/jaar. Aantal gevallen Brandenburg Virchow Derby Hadar 22/47

23 Figuur 12. Salmonella van humane oorsprong. Evolutie van S. Infantis, S. Bovismorbificans, S. Goldcoast en S. Livingstone voor de periode : aantal gevallen/jaar Aantal gevallen Infantis Bovismorbificans Goldcoast Livingstone Salmonella: nieuwe serovars geïsoleerd in België Een nieuwe serovar is toegekend in 2002 door het Internationaal Centrum voor Salmonella (Prof. Michel Popoff, Instituut Pasteur van Parijs) aan een niet humane stam met de antigenische formule 16:e,h:1,6. Deze stam werd geïsoleerd uit voeding voor dieren in de Zoo van Antwerpen. De voorgestelde naam Astridplein is aangenomen en wordt gepubliceerd in de nieuwe bijlage van Kauffman-White /47

24 Salmonella: Resistentie tegen antibiotica Alhoewel een antibioticum niet essentieel is voor de behandeling van een niet typhoïde Salmonella, kan in geval van een extra-intestinale Salmonella infectie een dergelijke behandeling nodig worden 11. De verhoging van de weerstand tegen antibiotica bij Salmonella is een reëel probleem geworden voor de volksgezondheid; men denkt hierbij aan de verhoging van de frequentie van de pentaresistentie [R-type ACSSuT], in het bijzonder bij het serotype Typhimurium (opgedoken eind de jaren 80 in Engeland en Wales 12 ) alsook de vermindering van de gevoeligheid voor quinolone. Een permanent toezicht op de antibioticaresistentie is nodig om de tijdelijke variaties in de antibiogrammen te kunnen opvolgen. Vroeger gebeurde dit sporadisch, maar sedert 2000 wordt er door het Nationaal Referentiecentrum routinematig toezicht gehouden. Een eerste balans werd opgemaakt voor de jaren 2000 en 2001 voor een totaal van 1075 stammen 13. In het jaar 2002 werden 681 Salmonella stammen van het type Enteritidis, Typhimurium, Hadar, Virchow, Brandenburg en Derby onderzocht met de diffusiemethode van Kirby-Bauer en dit volgens de NCCLS normen. De volgende antibiotica werden getest : ampicilline (AMP), amoxicilline + clavulaanzuur (AMX), cefotaxime (CTX), chloramfenicol (CHL), ciprofloxacine (CIP), gentamicine (GEN), kanamycine (KAN), nalidixinezuur (NAL), streptomycine (STR), sulfamide SUL), tetracycline (TET), trimethoprim (TMP), trimethoprim + sulfamethoxazole (SXT) Voor de bepaling van de minimale inhibitorische concentratie (MIC) voor ciprofloxacine en cefotaxime werd gebruik gemaakt van de Etest. De steekproeven werden verricht volgens het schema voorgesteld in tabel 2 van het hoofdstuk: Materiaal en methoden. De frequentie van de resistente stammen (resistent tegen 1 tot 3 antibiotica) en multi-resistenties (resistentie tegen 4 antibiotica of meer) bij de zes meest frequente serovars in 2002 zijn samengevat in tabel 15. De individuele resistentie tegen ieder antibioticum voor 2001 en 2002 is weergegeven in tabel 16. Voor het jaar 2002, zijn de meest frequente resistenties: resistent tegen tetracycline (33,7%), tegen ampicilline (26,9%), tegen streptomycine (26,6%) en tegen sulfamiden (22%), en tegen nalidixinezuur (12,9%), chloramfenicol (12,6%) en tegen de combinatie amoxicilline+ clavulaanzuur (12,2%) Alle isolaten resistent tegen nalidixinezuur bij S. Hadar (N=43) en S. Virchow (N=38) vertonen een geringe resistentie tegen ciprofloxacine (Fig.14 en 16). Deze sensitiviteitsvermindering (MIC 0,125µg/ml) is niettemin voldoende om deze antibioticabehandeling in vraag te stellen. Nieuwe beoordelingscriteria voor fluoroquinolones worden ter zake aanbevolen 6. Bij S.Hadar (invasief bij 2,7% van de gevallen in 2002), waren alle isolaten resistent tegen tenminste één antibioticum (Tabel 21). De hoogste resistentiefrequenties worden bij dit serovar gezien (Tabel 16). De resistenties tegen tetracycline, ampicilline, nalidixinezuur en streptomycine bereiken waarden van 80,4 tot 97,8%. Bij 77% van de geteste Hadar isolaten wordt een multiresistentie waargenomen (Tabel 15 en 22). Alle geteste isolaten blijven niettemin gevoelig voor cefotaxime, ciprofloxacine, chloramfenicol, gentamicine en trimethoprim/sulfamethoxazole. In 2002 waren 36,5% van de S. Typhimurium stammen multiresistent (Tabel 15). In 2002, was S. Typhimurium invasief bij 1,3% van de gevallen. 25% van de isolaten vertonen een R-type ACSSuT met of zonder aanvullende resistentie (Tabel 20), en 78% van deze resistente stammen behoren tot lysotype DT104 (Tabel 23). Bij een stam werd resistentie tegen ciprofloxacine ontdekt met de schijfjesdiffusie techniek en bevestigd door Etest (MIC= 12µg/ml). Het moleculair onderzoek leverde twee substituties op : Ser83 door Phe (TCC TTC) en Asp87 door Asn (GAC AAC) in de gyrase A van de resistente stam (Fig.13). Deze stam vertoonde 10 bijkomende resistenties en werd geïsoleerd uit de stoelgang van een jongen van twee maand. 24/47

25 Multiresistentie komt ook veel voor bij S. Virchow (29,7% van de isolaten). In 2002 was S. Virchow invasief bij 3% van de gevallen. De hoogste resistentie werd waargenomen tegen nalidixinezuur (80,9%) (Tabel 16). Deze stammen vertoonden een verminderde gevoeligheid voor ciprofloxacine (MIC 0,125µg/ml) (Fig 16). Bij drie S.Virchow isolaten werd de resistentie tegen cefotaxime bevestigd door Etest( (MIC=32µg/ml). Een van de isolaten resistent tegen cefotaxime met het profiel Amp R Amx R Ctx R Tet R Tmp R Nal R Sul R Sxt R vertoonde een verminderde gevoeligheid voor ciprofloxacine (MIC=0,5µg/ml). De resistentie wordt veroorzaakt door een substitutie van Ser83 door Phe (TCC TTC) (Fig.15). Niettegenstaande blijft het grote aantal geteste isolaten bij S. Enteritidis (97%), S. Brandenburg (88,2%) en S. Derby gevoelig voor alle geteste antibiotica (Tabel 15). Resistentie tegen meer dan 1 antibioticum werd zelden gezien bij S. Enteritidis (enkel 1% van de isolaten). De meest frequente resistenties werden waargenomen voor ampicilline (1,5%).Amper 2 stammen op 203 waren resistent tegen nalidixinezuur (Tabel 16). Verhoogde resistentie werd gezien bij S. Brandenburg (in 2002 invasief bij 4,1% van de gevallen) en S. Derby (in 2002 invasief bij 3,3% van de gevallen). Bij deze twee serovars werd een hoge graad aan intermediaire resistentie gezien tegen streptomycine: 97,1% en 82,4% voor respectievelijk S. Brandenburg en S. Derby (Tabellen 25 en 27). We stelden vast dat er in 2002 een opmerkelijke vooruitgang is van de resistentie bij S. Virchow (85% in 2002 versus 51% in 2001). De frequentie van de resistente isolaten tegen ampicilline, nalidixinezuur, trimethoprime,sulfamiden en de combinatie trimethoprime+sulfamethoxazole zijn verdubbeld in één jaar. De resistentie bij de andere serovars is in 2002 op het niveau van 2001 gebleven. Bij S. Typhimurium verminderde het aantal isolaten met R-type ACSSuT met of zonder aanvullende resistenties (25% in 2002 versus 35,6% in 2001). Tabel 15. Frequentie van resistente en multiresistente stammen bij S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Hadar, S. Virchow, S. Brandenburg en S. Derby (2002). Serotype N % afgezonderde resistente stammen tegen antibiotica (0 < n 13) Enteritidis ,0 3,0 1, Typhimurium ,9 18,8 4,0 2,5 7,8 12,5 13,2 1,2 0,9 0,6 0 0,3 Brandenburg 34 88,2 11, Virchow 47 14,9 40,4 4,2 10,7 2,1 0 10,6 8,5 8, Derby 34 82,4 14, , Hadar ,4 19,5 19,6 54,3 2, /47

26 Tabel 16. Frequentie van resistente stammen ten opzichte van elk antibioticum afzonderlijk voor S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Brandenburg, S. Derby, S. Hadar en S. Virchow (2002 en 2001). Serotype % afgezonderde resistente stammen N AMP AMX CTX NAL CIP TET CHL GEN KAN STR TMP SUL SXT Enteritidis ,5 1,0 0 1,0 0 0,5 0, , ,5-0 1,0 0 1,0 0 0,5 0 0,5 1,5 2,5 1,5 Typhimurium ,0 14,0 0 1,6 0,3 52,0 26 0,9 0,6 39,0 9,1 41,0 8, ,0-0 3,2 0,6 59,1 39 0,6 1,3 46,8 12,0 52,3 12,3 Brandenburg , , , ,4 2,6 2,6 0 5,3 5,3 7,9 2,6 Virchow ,0 19,1 6,4 80,9 0 25,5 2, ,6 31,9 34,0 29, ,6-3,9 47,1 0 15,7 3, ,8 15,7 15,7 8,0 Derby ,9 2, ,6 2,9 2,9 2, , , ,7 5,4 8,1 5,4 Hadar ,4 56,5 0 93,5 0 97, ,2 95,7 2,2 2, ,0-0 92,0 0 94, ,0 94, S. Enteritidis Tabel 17. S. Enteritidis (N=203): percentage van resistente, intermediaire en gevoelige stammen ten opzichte van elk getest antibioticum (2002). Am Ac Cx Te Ci Tr Na C G K St Su Sx R % 1,5 1,0 0,0 0,5 0,0 0,0 1,0 0,5 0,0 0,0 0,5 0,0 0,0 I % 0,0 0,5 0,0 0,5 0,5 0,0 1,0 0,0 0,0 0,5 2,0 0,5 0,0 G % 98,5 98,5 100,0 99,0 99,5 100,0 98,0 99,5 100,0 99,5 97,5 99,5 100,0 Tabel 18. S. Enteritidis. Antibiogrammen (N=203; 2002). Antibiogrammen Aantal resistenties N % Amp Amx 2 2 1,0 Amp 1 1 0,5 Chl 1 1 0,5 Nal 1 2 1,0 Str 1 1 0,5 Tet 1 1 0,5 Gevoelig ,0 Totaal ,0 S. Typhimurium Tabel 19. S. Typhimurium (N=319): percentage van resistente, intermediaire en gevoelige stammen ten opzichte van elk getest antibioticum (2002). AMP AMX CTX TET CIP TMP NAL CHL GEN KAN STR SUL STX R % 38,9 14,4 0,0 52,4 0,3 8,8 1,6 26,0 0,9 0,6 38,9 41,4 8,8 I % 0,0 17,2 0,0 1,6 0,0 0,0 0,9 0,3 0,6 5,3 59,2 0,0 0,3 G % 61,1 68,3 100,0 46,1 99,7 91,2 97,5 73,7 98,4 94,0 1,9 58,6 90,9 26/47

27 Tabel 20. S. Typhimurium. Antibiogrammen (N=319; 2002). Antibiogrammen Aantal resistenties N % Amp Amx Tet Cip Tmp Nal Chl Gen Str Sul Stx ( 1 ) ,3 Amp Amx Tet Tmp Chl Kan Str Sul Stx 9 2 0,6 Amp Amx Tet Tmp Chl Str Sul Stx 8 3 0,9 Amp Amx Tet Chl Gen Str Sul 7 1 0,3 Amp Amx Tet Chl Str Sul Stx 7 1 0,3 Amp Amx Tet Tmp Str Sul Stx 7 1 0,3 Amp Tet Tmp Chl Str Sul Stx 7 1 0,3 Amp Amx Tet Chl Str Sul ,0 Amp Amc Tmp Str Sul Stx 6 1 0,3 Amp Tet Nal Chl Str Sul 6 1 0,3 Amp Tet Tmp Str Sul Stx 6 4 1,3 Tet Tmp Chl Str Sul Stx 6 1 0,3 Amp Amx Tet Str Sul 5 1 0,3 Amp Tet Chl Str Sul [R-type ACSSuT] ,0 Amp Tet Nal Str Sul 5 1 0,3 Amp Tet Tmp Sul Stx 5 1 0,3 Amp Tmp Str Sul Stx 5 1 0,3 Tet Tmp Str Sul Stx 5 1 0,3 Amp Tet Str Sul ,0 Tet Chl Str Sul 4 1 0,3 Tet Tmp Sul Stx 4 3 0,9 Tmp Str Sul Stx 4 2 0,6 Amp Tet Chl 3 1 0,3 Amp Tet Tmp 3 1 0,3 Tet Str Sul 3 1 0,3 Tmp Sul Stx 3 5 1,6 Amp Gen 2 1 0,3 Amp Sul 2 3 0,9 Amp Tet 2 3 0,9 Str Sul 2 4 1,3 Tet Str Sul 2 1 0,3 Tet Sul 2 1 0,3 Amp 1 6 1,9 Nal 1 2 0,6 Str 1 5 1,6 Sul 1 1 0,3 Tet ,4 Gevoelig ,9 Totaal ,0 1 stam : MIC voor ciprofloxacine : 12 µg/ml ; faagtype : 12/ad ; geïsoleerd uit de faeces van een jongen van 2 maanden oud. Figuur 13 : Vergelijking van een fragmentaire gyrase sequentie van de stam met deze van een niet gemuteerde gyrase. Twee substituties Ser83 door Phe (TCC TTC) + Asp87 door Asn (GAC AAC) zijn opgemerkt in gyrasea van de resistente stam tegen ciprofloxacine (MIC=12µg/ml) f : f : 80 * 100 * 120 * 140 * CGTGTCGTTGGTGACGTAATCGGTAAATACCATCCCCACGGCGATTTCGCAGTGTATAACACCATTCCGTTCGTA CGTGTCGTTGGTGACGTAATCGGTAAATACCATCCCCACGGCGATTCCGCAGTGTATGACACCAT--CGTTCGTA CGTGTCGTTGGTGACGTAATCGGTAAATACCATCCCCACGGCGATT CGCAGTGTAT ACACCAT CGTTCGTA : 149 : /47

28 S. Hadar Tabel 21. S. Hadar (N=46): percentage van resistente, intermediaire en gevoelige stammen ten opzichte van elk getest antibioticum (2002). AMP AMX CTX TET CIP TMP NAL CHL GEN KAN STR SUL STX R % 80,4 56,5 0,0 97,8 0,0 2,2 93,5 0,0 0,0 2,2 95,7 2,2 0,0 I % 0,0 21,7 0,0 0,0 4,3 2,2 0,0 2,2 0,0 6,5 4,3 0,0 0,0 G % 19,6 21,7 100,0 2,2 95,7 95,7 6,5 97,8 100,0 91,3 0,0 97,8 100,0 Tabel 22. S. Hadar. Antibiogrammen (N=46; 2002). Antibiogrammen Aantal resistenties N % Amp Amx Tet Tmp Nal Str 6 1 2,2 Amp Amx Tet Nal Str ,3 Amp Tet Nal Str ,6 Amp Tet Nal 3 2 4,3 Tet Kan Str 3 1 2,2 Tet Nal Str Tet Str 2 1 2,2 Str Sul 2 1 2,2 Gevoelig Totaal Figuur 14. Salmonella Hadar resistent voor nalidixinezuur (N=43; 2002). Verdeling van de MIC waarden voor ciprofloxacine bepaald door middel van Etest N ,094 0,125 0,19 0,25 0,38 MIC (µg/ml) S. Virchow Tabel 23. S. Virchow (N=47) : percentage van resistente, intermediaire en gevoelige stammen ten opzichte van elk getest antibioticum (2002). AMP AMX CTX TET CIP TMP NAL CHL GEN KAN STR SUL STX R % 40,0 19,1 6,38 25,5 0 31,9 80,9 2, ,6 34,0 29,8 I % 0 10,6 0 12,8 6,38 4, ,4 0 0 G % 60,0 70,2 93,6 61,7 93,6 63,8 19,1 97, ,0 70,2 28/47

29 Tabel 24. Salmonella Virchow. Antibiogrammen (N=47; 2002). Antibiogrammen Aantal resistenties N % Amp Amx Ctx Tet Tmp Nal Sul Stx ( 1 ) 8 1 2,1 Amp Amx Ctx Tmp Nal Str Sul Stx ( 2 ) 8 1 2,1 Amp Amx Tet Tmp Nal Str Sul Stx 8 2 4,3 Amp Amx Tet Tmp Nal Sul Stx 7 3 6,4 Amp Tet Tmp Nal Chl Sul Stx 7 1 2,1 Amp Tet Tmp Nal Sul Stx ,6 Amp Tmp Nal Stx 4 1 2,1 Amp Amx Nal 3 2 4,3 Amp Ctx Nal ( 3 ) 3 1 2,1 Amp Nal Sul 3 2 4,3 Nal Str 2 1 2,1 Tmp Nal 2 1 2,1 Nal ,2 Str 1 1 2,1 Sul 1 1 2,1 Gevoelig ,9 Totaal ,0 1 stam : MIC voor cefotaxime : 32 µg/ml ; MIC voor ciprofloxacine : 0,5 µg/ml ; faagtype : 37 ; geïsoleerd uit faeces van een vrouw van 43 jaar oud. 2 stam : MIC voor cefotaxime : 32 µg/ml ; MIC voor ciprofloxacine : 0,125 µg/ml ; faag- type : 26 ; geïsoleerd uit faeces van een vrouw met onbekende leeftijd. 3 stam : MIC voor cefotaxime : 32 µg/ml ; MIC voor ciprofloxacine : 0,25 µg/ml ; faag- type : RDNC/P34 ; geïsoleerd uit faeces van een jongen van 6 maanden oud. Figuur 15. Vergelijking van een gyrase sequentie van de stam met deze van een niet gemuteerde gyrase. Een substitutie Ser83 door Phe (TCC TTC) wordt opgemerkt in gyrasea van de resistente stam tegen ciprofloxacine (MIC=0,5µg/ml) f : f : 80 * 100 * 120 * 140 * CCCGTGTCGTTGGTGACGTAATCGGTAAATACACATCACCCACGGCGATTTCGCAGTGTATGACACCATTCGTTC CCCGTGTCGTTGGTGACGTAATCGGTAAATAC-CATC-CCCACGGCGATTCCGCAGTGTATGACACCAT-CGTTC CCCGTGTCGTTGGTGACGTAATCGGTAAATAC CATC CCCACGGCGATT CGCAGTGTATGACACCAT CGTTC Figuur 16. Salmonella Virchow : stammen resistent voor nalidixinezuur (N=38; 2002). Verdeling van de MIC-waarden voor ciprofloxacine bepaald door de Etest. : 150 : N ,094 0,125 0,19 0,25 0,38 0,50 0,75 MIC (µg/ml) 29/47

in vergelijking met 2001, lichte stijging van het aantal laboratoria die ten minste 1 infectie registreerden (tabel 2).

in vergelijking met 2001, lichte stijging van het aantal laboratoria die ten minste 1 infectie registreerden (tabel 2). Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trend van het aantal diagnoses van (1986-00), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling

Nadere informatie

Chlamydia trachomatis

Chlamydia trachomatis Peillaboratoria Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trend van het aantal gevallen met C. trachomatis (1986-23), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau,

Nadere informatie

Mycoplasma pneumoniae

Mycoplasma pneumoniae Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trend van infecties met M. pneumoniae (1996-23), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling

Nadere informatie

Haemophilus influenzae

Haemophilus influenzae Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Gegevens van het Referentielaboratorium Dr F. CROKAERT CHU St-Pierre - Microbiologie Hoogstraat, 322 1000 Brussel Tel. : 02/541.37.06 Fax :

Nadere informatie

Respiratoir Syncytiaal Virus

Respiratoir Syncytiaal Virus Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trends van infecties met R.S.V. (1996-1), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling

Nadere informatie

Respiratoir Syncytiaal Virus

Respiratoir Syncytiaal Virus Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trends van infecties met R.S.V. (1996-22), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling

Nadere informatie

in vergelijking met 2002, daling van het aantal laboratoria die ten minste 1 geval diagnosticeerden in Wallonië (2002 : N=19, 2003 : N=14; tabel 2).

in vergelijking met 2002, daling van het aantal laboratoria die ten minste 1 geval diagnosticeerden in Wallonië (2002 : N=19, 2003 : N=14; tabel 2). Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trend van infecties met het (1996-23), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling van

Nadere informatie

in vergelijking met 2002, stabilisatie van het aantal laboratoria die ten minste één geval diagnosticeerden (tabel 2).

in vergelijking met 2002, stabilisatie van het aantal laboratoria die ten minste één geval diagnosticeerden (tabel 2). Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trend van infecties met (1996-23), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling van de

Nadere informatie

Streptococcus pyogenes

Streptococcus pyogenes Peillaboratoria Streptococcus pyogenes Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trend van infecties met S. pyogenes (1994-24), schatting incidentie op nationaal

Nadere informatie

Bordetella pertussis

Bordetella pertussis Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Gegevens van het Referentielaboratorium Dr. S. LAUWERS UZ Brussel - Microbiologie Laarbeeklaan, 11 19 Brussel Tel. : 2/477.5. Fax : 2/477.5.15

Nadere informatie

in vergelijking met 2002 en 2003, daling van het aantal laboratoria die ten minste 1 geval diagnosticeerden (tabel 2).

in vergelijking met 2002 en 2003, daling van het aantal laboratoria die ten minste 1 geval diagnosticeerden (tabel 2). Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trend van het aantal geregistreerde gevallen van hepatitis A (1994-24), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau,

Nadere informatie

Bordetella pertussis

Bordetella pertussis Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Coördinaten van het Referentielaboratorium Dr. D. PIERARD UZ Brussel - Microbiologie Laarbeeklaan, 11 19 Brussel Tel. : 2/477.5. Fax : 2/477.5.15

Nadere informatie

Chlamydia trachomatis

Chlamydia trachomatis Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trend van het aantal gevallen met C. trachomatis (1986-29), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau,

Nadere informatie

Influenza B. Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk. Peillaboratoria. 1. Doelstellingen. 2. Representativiteit in 2004

Influenza B. Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk. Peillaboratoria. 1. Doelstellingen. 2. Representativiteit in 2004 Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling van de voornaamste epidemiologische kenmerken van de

Nadere informatie

Respiratoir Syncytiaal Virus

Respiratoir Syncytiaal Virus Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trends van infecties met R.S.V. (1996-), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling

Nadere informatie

Respiratoir Syncytiaal Virus

Respiratoir Syncytiaal Virus Peillaboratoria Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trends van R.S.V.-infecties (1996-21), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau,

Nadere informatie

Dr. B. BROCHIER W.I.V. - Virologie J. Wytsmanstraat, Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/

Dr. B. BROCHIER W.I.V. - Virologie J. Wytsmanstraat, Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/ Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Gegevens van het Referentielaboratorium Dr. B. BROCHIER W.I.V. - Virologie J. Wytsmanstraat, 14 15 Brussel Tel. : 2/642.55.98 Fax : 2/642.56.54

Nadere informatie

Respiratoir Syncytiaal Virus

Respiratoir Syncytiaal Virus Peillaboratoria Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trends van R.S.V.-infecties (1996-24), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau,

Nadere informatie

Jaar N Jaar N. Leeftijdsgroep < 1 j. 0 1 j. - 4 j j j j j j j j j. 96 > 65 j.

Jaar N Jaar N. Leeftijdsgroep < 1 j. 0 1 j. - 4 j j j j j j j j j. 96 > 65 j. Referentielaboratorium Brussel Inleiding De resultaten in de onderstaande tabel zijn gebaseerd op patiënten van wie : een staal naar het referentielaboratorium is verstuurd (U.C.L. - Brussel) voor diagnose;

Nadere informatie

Jaar N Jaar N. Leeftijdsgroep < 1 j. 0 1 j. - 4 j. 4 5 j j j j j j j j. 88 > 65 j.

Jaar N Jaar N. Leeftijdsgroep < 1 j. 0 1 j. - 4 j. 4 5 j j j j j j j j. 88 > 65 j. Referentielaboratorium Brussel Inleiding De resultaten in de onderstaande tabel zijn gebaseerd op patiënten van wie : een staal naar het referentielaboratorium is verstuurd (U.C.L. - Brussel) voor diagnose;

Nadere informatie

Oostende Waremme

Oostende Waremme Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Doelstellingen schatting trend van infecties met het (1996-26), schatting incidentie op nationaal en arrondissementsniveau, voorstelling van

Nadere informatie

Philippeville

Philippeville Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Gegevens van de Referentielaboratoria Dr. M. DELMEE U.Z. St-Luc 549 - Microbiologie Hippocrateslaan, 54 12 Brussel Tel. : 2/764.54.9 Fax :

Nadere informatie

Dr. B. BROCHIER W.I.V. - Virologie J. Wytsmanstraat, Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/

Dr. B. BROCHIER W.I.V. - Virologie J. Wytsmanstraat, Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/ Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Coördinaten van het Referentielaboratorium Dr. B. BROCHIER W.I.V. - Virologie J. Wytsmanstraat, 14 1 Brussel Tel. : 2/642.55.98 Fax : 2/642.56.54

Nadere informatie

Arrondissement N % N % N % N % N % N % N % N % N % Antwerpen

Arrondissement N % N % N % N % N % N % N % N % N % Antwerpen Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Gegevens van het Referentielaboratorium Dr. C. VADEVELDE Kon. Astrid Militair Hospitaal Bruynstraat, 2 112 Brussel Tel. : 2/264.4.44 Fax :

Nadere informatie

Rapportering voor het jaar 2011 Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Instelling: WIV-ISP Straat: Wytsmanstraat 14 Stad: 1050 Brussels

Rapportering voor het jaar 2011 Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Instelling: WIV-ISP Straat: Wytsmanstraat 14 Stad: 1050 Brussels Rapportering voor het jaar 2011 Referentiecentrum voor en Shigella Coördinator referentiecentrum Namen: Dr. Bertrand Sophie en Dr. Mattheus Wesley Tel: 02/642 50 82 of 02/642 50 89 Instelling: WIV-ISP

Nadere informatie

Arrondissement N % N % N % N % N % N % N % N % N % N %

Arrondissement N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % Doelstellingen en beschrijving van het surveillancenetwerk 1. Gegevens van het Referentielaboratorium Dr. C. VADEVELDE Kon. Astrid Militair Hospitaal Bruynstraat, 2 112 Brussel Tel. : 2/264.4.44 Fax :

Nadere informatie

Borrelia burgdorferi. Gegevens van de Referentielaboratoria. Inleiding. Voornaamste epidemiologische karakteristieken

Borrelia burgdorferi. Gegevens van de Referentielaboratoria. Inleiding. Voornaamste epidemiologische karakteristieken Gegevens van de Referentielaboratoria Dr. M. DELMEE U.Z. St-Luc 549 - Microbiologie Hippocrateslaan, 54 1 russel Tel. : 2/764.54.9 Fax : 2/764.94.4 E-mail : Delmee@mblg.ucl.ac.be Dr. M. VA RAST U.Z. -

Nadere informatie

2003 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA

2003 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA http://www.iph.fgov.be/bacterio 2003 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA JAARVERSLAG SALMONELLA EN SHIGELLA STAMMEN AFGEZONDERD IN BELGIË IN 2003 AFDELING BACTERIOLOGIE WETENSCHAPPELIJK

Nadere informatie

2004 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA

2004 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA http://www.iph.fgov.be/bacterio 2004 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA JAARVERSLAG SALMONELLA EN SHIGELLA STAMMEN AFGEZONDERD IN BELGIË IN 2004 AFDELING BACTERIOLOGIE WETENSCHAPPELIJK

Nadere informatie

Borrelia burgdorferi. Gegevens van de Referentielaboratoria. Inleiding. Voornaamste epidemiologische karakteristieken

Borrelia burgdorferi. Gegevens van de Referentielaboratoria. Inleiding. Voornaamste epidemiologische karakteristieken Gegevens van de Referentielaboratoria Dr. M. DELMEE U.Z. St-Luc 549 - Microbiologie Hippocrateslaan, 54 1 russel Tel. : 2/764.54.9 Fax : 2/764.94.4 E-mail : Delmee@mblg.ucl.ac.be Dr. M. VA RAST U.Z. -

Nadere informatie

2005 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA

2005 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA http://www.iph.fgov.be/bacterio 2005 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA JAARVERSLAG SALMONELLA EN SHIGELLA STAMMEN AFGEZONDERD IN BELGIË IN 2005 AFDELING BACTERIOLOGIE WETENSCHAPPELIJK

Nadere informatie

Neisseria meningitidis

Neisseria meningitidis In 21 stuurden 1 laboratoria voor klinische biologie verspreid over België 456 stammen naar het referentielaboratorium (W.I.V. - Afdeling Bacteriologie). De stammen kunnen worden ingedeeld in 4 groepen,

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2010

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2010 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 2010 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2010 Salmonella

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2009

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2009 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 2009 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2009 Salmonella

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2007

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2007 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 2007 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2007 Salmonella

Nadere informatie

WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID DEPARTEMENT MICROBIOLOGIE AFDELING BACTERIOLOGIE

WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID DEPARTEMENT MICROBIOLOGIE AFDELING BACTERIOLOGIE WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID DEPARTEMENT MICROBIOLOGIE AFDELING BACTERIOLOGIE BELGISCH NATIONAAL CENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA SALMONELLA EN SHIGELLA STAMMEN IN BELGIE AFGEZONDERD IN

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2011

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2011 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 2011 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2011 Salmonella

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2012

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2012 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 2012 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2012 Salmonella

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2014

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2014 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 2014 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2014 Salmonella

Nadere informatie

2006 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA

2006 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA http://www.iph.fgov.be/bacterio 2006 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR SALMONELLA EN SHIGELLA JAARVERSLAG SALMONELLA EN SHIGELLA STAMMEN AFGEZONDERD IN BELGIË IN 2006 AFDELING BACTERIOLOGIE WETENSCHAPPELIJK

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2013

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2013 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 2013 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2013 Salmonella

Nadere informatie

SALMONELLA EN SHIGELLA STAMMEN AFGEZONDERD IN BELGIE IN 2000

SALMONELLA EN SHIGELLA STAMMEN AFGEZONDERD IN BELGIE IN 2000 Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella VERSLAG 2000 1/27 SALMONELLA EN SHIGELLA STAMMEN AFGEZONDERD IN BELGIE IN 2000 Inhoud. I. Samenvatting. 2 II. Salmonella van humane oorsprong. 3 1. Salmonella:

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: 25-11-2015 tot 01-02-2020 Vervangt bijlage d.d.: 16-07-2014

Deze bijlage is geldig van: 25-11-2015 tot 01-02-2020 Vervangt bijlage d.d.: 16-07-2014 van ALcontrol Food & Water Everdenberg 41 4902 TT Oosterhout Nederland Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Monstername a Water Monstername ten behoeve van Legionella

Nadere informatie

Rapportering voor het jaar 2011 Referentiecentrum voor Listeria monocytogenes. Straat: Wytsmanstraat 14

Rapportering voor het jaar 2011 Referentiecentrum voor Listeria monocytogenes. Straat: Wytsmanstraat 14 ationaal Referentiecentrum Coördinator referentiecentrum Rapportering voor het jaar 11 Referentiecentrum voor monocytogenes. amen: Dr. Bertrand Sophie en Dr. Mattheus Wesley Tel: /64 5 8 of /64 5 89 Instelling:

Nadere informatie

Chômeurs complets mis au travail en ateliers protégés - Hommes - LIEU D'HABITATION

Chômeurs complets mis au travail en ateliers protégés - Hommes - LIEU D'HABITATION Chômeurs complets mis au travail en ateliers protégés - Hommes - LIEU D'HABITATION Volledig werklozen tewerkgesteld in een beschutte werkplaats - Mannen - WOONPLAATS Antwerpen 01 3 2,96 34,42 7.946,89

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Monstername a Water Monstername ten behoeve Legionella onderzoek LOGI003W conform NEN 6265 b Monstername ten behoeve microbiologische analyses LOGI003W conform ISO 19458 c Zwembadwater Monsterneming ten

Nadere informatie

Chômeurs complets mis au travail en ateliers protégés - Unités physiques - Hommes - LIEU D'HABITATION

Chômeurs complets mis au travail en ateliers protégés - Unités physiques - Hommes - LIEU D'HABITATION Chômeurs complets mis au travail en ateliers protégés - Unités physiques - Hommes - LIEU D'HABITATION Volledig werklozen tewerkgesteld in een beschutte werkplaats - Fysieke eenheden - Mannen - WOONPLAATS

Nadere informatie

Chômeurs complets de 58 ans et plus (50 ans et plus avec passé professionnel) (*) - Unités physiques - Hommes - LIEU D'HABITATION

Chômeurs complets de 58 ans et plus (50 ans et plus avec passé professionnel) (*) - Unités physiques - Hommes - LIEU D'HABITATION Chômeurs complets de 58 ans et plus (50 ans et plus avec passé professionnel) (*) - Unités physiques - Hommes - LIEU D'HABITATION Volledig werklozen van 58 jaar en ouder (50 jaar en ouder met beroepsverleden)

Nadere informatie

Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriën in België: 01/01/ /10/2012

Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriën in België: 01/01/ /10/2012 Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriën in België: 0/0/202 3/0/202 B. Jans en Y. Glupczynski Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV), Volksgezondheid en surveillance, Brussel,

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: van ALcontrol Food & Water Everdenberg 41 4902 TT Oosterhout Nederland Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Monstername a Water Monstername ten behoeve van Legionella

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2015

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella. Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2015 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 2015 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Salmonella en Shigella Salmonella en Shigella stammen afgezonderd in België in 2015 Salmonella

Nadere informatie

Chômeurs complets de 58 ans et plus (50 ans et plus avec passé professionnel) (*) - Hommes - LIEU D'HABITATION

Chômeurs complets de 58 ans et plus (50 ans et plus avec passé professionnel) (*) - Hommes - LIEU D'HABITATION Chômeurs complets de 58 ans et plus (50 ans et plus avec passé professionnel) (*) - Hommes - LIEU D'HABITATION Volledig werklozen van 58 jaar en ouder (50 jaar en ouder met beroepsverleden) (*) - Mannen

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Normatief document: EN IS/IEC 17025:2005 Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Locatie Afkorting Hoofdlocatie Everdenberg

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Everdenberg 41 4902 TT Oosterhout Nederland Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Monstername a Water Monstername ten behoeve Legionella onderzoek LOGI003W conform

Nadere informatie

Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE) en aanbevelingen in België:

Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE) en aanbevelingen in België: Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE) en aanbevelingen in België: Jaar 2012 B. Jans en Y. Glupczynski etenschappelijk Instituut Volksgezondheid (IV), OD Volksgezondheid

Nadere informatie

SURVEILLANCE VAN ANTIBIOTICARESISTENTIE IN VOEDINGSWAREN (RESULTATEN 2018)

SURVEILLANCE VAN ANTIBIOTICARESISTENTIE IN VOEDINGSWAREN (RESULTATEN 2018) SURVEILLANCE VAN ANTIBIOTICARESISTENTIE IN VOEDINGSWAREN (RESULTATEN 2018) 19/09/2019 NRL-AMR-Food & Food producing animals AMR Action Plan-One Health Approach Voedingswaren Surveillance AMR in zoönotische

Nadere informatie

Total des attributaires sur base de prestations de travail - LIEU D'HABITATION

Total des attributaires sur base de prestations de travail - LIEU D'HABITATION ethodologische nota note methodologique - zie m voir II - 73 Total des attributaires sur base de prestations de travail - LIEU D'HABITATION Totaal aantal rechthebbenden op basis van arbeidsprestaties-

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Normatief document: EN IS/IEC 17025:2005 Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Locatie Afkorting Hoofdlocatie Everdenberg

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Normatief document: EN IS/IEC 17025:2005 van SYNLAB Analytics & Services osterhout B.V. Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Normatief document: EN IS/IEC 17025:2005 van SYNLAB Analytics & Services osterhout B.V. Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Normatief document: EN IS/IEC 17025:2005 van SYNLAB Analytics & Services osterhout B.V. (s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland

Nadere informatie

Surveillance van Yersinia enterocolitica en Yersinia pseudotuberculosis in België

Surveillance van Yersinia enterocolitica en Yersinia pseudotuberculosis in België Surveillance van Yersinia enterocolitica en Yersinia pseudotuberculosis in België Verslag werkjaar 2014 Twee universitaire microbiologische laboratoria fungeren in België als referentiecentra voor Yersinia

Nadere informatie

Statistiques Médecins - Geneesheren Statistieken toetreding akkoord , 2/3/2016, geografisch

Statistiques Médecins - Geneesheren Statistieken toetreding akkoord , 2/3/2016, geografisch Description/Beschrijving Antwerpen - Antwerpen Act. Adh. Statistiques Médecins - Geneesheren Statistieken toetreding akkoord 2016-2017, 2/3/2016, geografisch Généralistes-Huisartsen Rej. Spécialistes-Specialisten

Nadere informatie

Chômeurs complets dispensés d'inscription (*) - Unités physiques - Hommes - LIEU D'HABITATION

Chômeurs complets dispensés d'inscription (*) - Unités physiques - Hommes - LIEU D'HABITATION Chômeurs complets dispensés d'inscription (*) - Unités physiques - Hommes - LIEU D'HABITATION Volledig werklozen vrijgesteld van inschrijving (*) - Fysieke eenheden - Mannen - WOONPLAATS ethodologische

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Locatie Afkorting Hoofdlocatie Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland Verrichting

Nadere informatie

Streptococcus pneumoniae

Streptococcus pneumoniae Referentielaboratorium Gegevens van het Referentielaboratorium Dr. J. VERHAEGEN U.Z. - Leuven - Microbiologie Herestraat, 49 3000 Leuven Tel. : 016/34.70.73 Fax : 016/34.79.31 E-mail : Jan.verhaegen@uz.kuleuven.ac.be

Nadere informatie

Humane salmonellose overgedragen door reptielen

Humane salmonellose overgedragen door reptielen Humane salmonellose overgedragen door reptielen Feiten en cijfers Lapo Mughini-Gras, DVM, PhD Wilfrid van Pelt, PhD 1 2 december 2014 Salmonella en reptielen - basics Salmonella is een natuurlijke darmbewoner

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Normatief document: EN IS/IEC 17025:2005 van SYNLAB Analytics & Services osterhout B.V. (s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland

Nadere informatie

THEMA I.1. Aantal klassieke ziekenhuisverblijven

THEMA I.1. Aantal klassieke ziekenhuisverblijven THEMA I.1. Aantal klassieke ziekenhuisverblijven Selectiecriteria Onderstaande selectie omvat alle klassieke ziekenhuisverblijven (definitie cfr.: Inleiding 2.2.) die voldoen aan de algemene selectiecriteria

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Normatief document: EN IS/IEC 17025:2005 van SYNLAB Analytics & Services osterhout B.V. (s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland

Nadere informatie

THEMA IV.3. Diabetes Mellitus

THEMA IV.3. Diabetes Mellitus THEMA IV.3. Diabetes Mellitus Selectiecriteria Voor deze selectie worden alle ziekenhuisverblijven weerhouden die beantwoorden aan de algemene selectiecriteria (cfr. Inleiding 2.4.a) en bovendien als hoofddiagnose

Nadere informatie

N A T I O N A A L R E F E R E N T I E C E N T R U M S A L M O N E L L A & S H I G E L L A

N A T I O N A A L R E F E R E N T I E C E N T R U M S A L M O N E L L A & S H I G E L L A BACTERIËLE ZIEKTEN N A T I O N A A L R E F E R E N T I E C E N T R U M S A L M O N E L L A & S H I G E L L A Jaarverslag 2016-2017 1 2 Sciensano Infectieziekten mens - Bacteriële ziekten NRC Salmonella

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: (s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland Afkorting Everdenberg 41 4902 TT osterhout Nederland Verrichting / nderzoeksmethode 1

Nadere informatie

Streptococcus pneumoniae

Streptococcus pneumoniae Het surveillanceprogramma werd tot en met mei 1993 door twee referentielaboratoria waargenomen. Sinds januari 1994 is alleen nog het Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg te Leuven nationaal referentielaboratorium

Nadere informatie

TOEZICHT OP ANTIMICROBIËLE RESISTENTIE (AMR) IN LEVENSMIDDELEN (2017)

TOEZICHT OP ANTIMICROBIËLE RESISTENTIE (AMR) IN LEVENSMIDDELEN (2017) TOEZICHT OP ANTIMICROBIËLE RESISTENTIE (AMR) IN LEVENSMIDDELEN (2017) 27/06/2018 NRL-AMR-Food & Food producing animals Problematiek van antimicrobiële resistentie 1. Antibioticaresistentie vormt momenteel

Nadere informatie

Haemophilus influenzae

Haemophilus influenzae Rapport 2011 Referentiecentrum voor DEDISTE Anne Tel: 02 535 45 31 Laboratorium Hallepoort Fax: 02 535 46 56 Hoogstraat 322 E-mail: haemophilus@stpierre-bru.be 1000 Brussel 1. Overzicht van de activiteiten:

Nadere informatie

Rapportering voor het jaar 2014 Referentiecentrum voor NOROVIRUS.

Rapportering voor het jaar 2014 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Coördinator referentiecentrum Naam: N.Botteldoorn Tel 02 642 51 83 Fax: 02 642 52 40 Rapportering voor het jaar 2014 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Instelling: WIV Straat: J. Wijtsmanstraat Stad: Brussel

Nadere informatie

Rapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS.

Rapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Coördinator referentiecentrum Naam: N. Botteldoorn Tel 02 642 51 83 Fax: 02 642 52 40 Rapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Instelling: WIV Straat: J. Wijtsmanstraat Stad: Brussel

Nadere informatie

Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE) in België:

Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE) in België: Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE) in België: 1 januari 2012 tot 0 april 201 B. Jans en Y. Glupczynski Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV), OD Volksgezondheid

Nadere informatie

THEMA I.3. Daghospitalisatieverblijven

THEMA I.3. Daghospitalisatieverblijven THEMA I.3. Daghospitalisatieverblijven Selectiecriteria Alle ziekenhuisverblijven weerhouden in deze selectie voldoen aan de algemene criteria die betrekking hebben op woonplaats, leeftijd en geslacht

Nadere informatie

THEMA I.2. Aantal ligdagen in klassieke hospitalisatie

THEMA I.2. Aantal ligdagen in klassieke hospitalisatie THEMA I.2. Aantal ligdagen in klassieke hospitalisatie Selectiecriteria Onderstaande selectie omvat alle klassieke ziekenhuisverblijven (definitie cfr.: Inleiding 2.2.) die voldoen aan de algemene selectiecriteria

Nadere informatie

MANDATARISSEN PER PE 40 ZETELS MANDATAIRES PAR EP 40 SIEGES Berekening van het aantal zetels Mode de calcul du nombre de sièges (art.

MANDATARISSEN PER PE 40 ZETELS MANDATAIRES PAR EP 40 SIEGES Berekening van het aantal zetels Mode de calcul du nombre de sièges (art. MANDATARISSEN PER PE 40 ZETELS MANDATAIRES PAR EP 40 SIEGES Berekening van het aantal zetels Mode de calcul du nombre de sièges (art. 14 20 HR/ROI) mdc 04/07/2017 - Minimum 3 mandatarissen per provinciale

Nadere informatie

Streptococcus pneumoniae

Streptococcus pneumoniae Nationaal Referentiecentrum Coördinaten van het Referentielaboratorium Dr. J. VERHAEGEN U.Z. - Leuven - Microbiologie Herestraat, 49 3000 Leuven Tel. : 016/34.70.73 Fax : 016/34.79.31 E-mail : Jan.verhaegen@uzleuven.be

Nadere informatie

2004 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR NEISSERIA MENINGITIDIS

2004 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR NEISSERIA MENINGITIDIS http://www.iph.fgov.be/bacterio 24 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR NEISSERIA MENINGITIDIS JAARVERSLAG NEISSERIA MENINGITIDIS STAMMEN AFGEZONDERD IN BELGIË IN 24 AFDELING BACTERIOLOGIE WETENSCHAPPELIJK

Nadere informatie

Vastgoed is een bron van een kapitaalstroom met een jaarlijks debiet van vermoedelijk omtrent 1/3 BBP Vastgoed is zowel voor particulieren als voor

Vastgoed is een bron van een kapitaalstroom met een jaarlijks debiet van vermoedelijk omtrent 1/3 BBP Vastgoed is zowel voor particulieren als voor Vastgoed is een bron van een kapitaalstroom met een jaarlijks debiet van vermoedelijk omtrent 1/3 BBP Vastgoed is zowel voor particulieren als voor bedrijven vaak de grootste financiële investering ooit

Nadere informatie

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw. Veepeiler Varken. Pathogenen betrokken bij speendiarree bij biggen in Vlaanderen

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw. Veepeiler Varken. Pathogenen betrokken bij speendiarree bij biggen in Vlaanderen Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Veepeiler Varken Pathogenen betrokken bij speendiarree bij biggen in Vlaanderen Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Speendiarree in Vlaanderen Willem Van Praet DGZ-Vlaanderen

Nadere informatie

Verslag Operationele directie Overdraagbare en besmettelijke ziekten Wetenschappelijke dienst Voedselpathogenen

Verslag Operationele directie Overdraagbare en besmettelijke ziekten Wetenschappelijke dienst Voedselpathogenen Antimicrobiële resistentie bij commensale E. coli, Campylobacter spp. en Salmonella spp. geïsoleerd uit karkassen en vlees van gevogelte, runds- en varkensvlees in 2013 in België. Verslag 2013 Operationele

Nadere informatie

Streptococcus pneumoniae

Streptococcus pneumoniae Nationaal Referentiecentrum Coördinaten van het Referentielaboratorium Dr. J. VERHAEGEN U.Z. - Leuven - Microbiologie Herestraat, 49 3000 Leuven Tel. : 016/34.70.73 Fax : 016/34.79.31 E-mail : Jan.verhaegen@uzleuven.be

Nadere informatie

Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd

Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Pascalstraat 25 6716 AZ Ede Nederland Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Monsterneming a. Drinkwater en proceswater b. Drinkwater, proceswater en koelwater Het

Nadere informatie

Lokalisatie Aantal stalen Lokalisatie Aantal stalen

Lokalisatie Aantal stalen Lokalisatie Aantal stalen Het referentielaboratorium verantwoordelijk voor de bestudering van de resistentie tegen aminoglycosiden bevindt zich in het Pasteur Instituut te Brussel. worden nog steeds veelvuldig gebruikt in het ziekenhuismilieu.

Nadere informatie

Streptococcus pneumoniae

Streptococcus pneumoniae Het surveillanceprogramma werd tot en met mei 1993 door twee referentielaboratoria waargenomen. Sinds januari 1994 is alleen nog het Universitair Ziekenhuis van de K.U. Leuven nationaal referentielaboratorium

Nadere informatie

ORGANISATIE VAN DE OPLEIDINGEN

ORGANISATIE VAN DE OPLEIDINGEN ORGANISATIE VAN DE OPLEIDINGEN POLITIEKE & SOCIALE WETENSCHAPPEN COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN De opleidingen worden aangeboden door alle universiteiten, behalve door UHasselt. De opleiding politieke & sociale

Nadere informatie

INHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL... 1 LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN... 2

INHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL... 1 LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN... 2 INHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL... 1 LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN... 2 LUIK 1: ENTEROBACTER AEROGENES... 3 1- DEELNAME... 3 2- ENTEROBACTER AEROGENES (E. A.)... 4 3- MULTIRESISTENTE ENTEROBACTER AEROGENES (MREA)...

Nadere informatie

N A T I O N A A L R E F E R E N T I E C E N T R U M S A L M O N E L L A & S H I G E L L A

N A T I O N A A L R E F E R E N T I E C E N T R U M S A L M O N E L L A & S H I G E L L A BACTERIËLE ZIEKTEN N A T I O N A A L R E F E R E N T I E C E N T R U M S A L M O N E L L A & S H I G E L L A Jaarverslag 2018 1 2 Sciensano Infectieziekten mens - Bacteriële ziekten NRC Salmonella & Shigella

Nadere informatie

Resultaten resistentiesurveillance voor E. coli: periode

Resultaten resistentiesurveillance voor E. coli: periode Resultaten resistentiesurveillance voor E. coli: periode 2011-2015 Bénédicte Callens Adviesraad AMCRA 30 juni 2016 Resistentiesurveillance Escherichia coli bij dieren in België 2 Staalname o Indicatorbacterie

Nadere informatie

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Neisseria meningitidis. Neisseria meningitidis stammen afgezonderd in België in 2007

JAARVERSLAG. Nationaal Referentiecentrum voor Neisseria meningitidis. Neisseria meningitidis stammen afgezonderd in België in 2007 CENTRE NATIONAL DE REFERENCE DES SALMONELLA ET SHIGELLA 27 JAARVERSLAG Nationaal Referentiecentrum voor Neisseria meningitidis Neisseria meningitidis stammen afgezonderd in België in 27 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM

Nadere informatie

Rapportering voor het jaar 2012 Referentiecentrum voor NOROVIRUS.

Rapportering voor het jaar 2012 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Coördinator referentiecentrum Rapportering voor het jaar 2012 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. N.Botteldoorn WIV-ISP J. Wytsmanstraat Brussel Tel 02 642 51 83 Fax: 02 642 52 40 Email: Nadine.Botteldoorn@wivisp.be

Nadere informatie

CONSUMPTIE GERELATEERDE INFECTIEZIEKTEN, 2014, BELGIË

CONSUMPTIE GERELATEERDE INFECTIEZIEKTEN, 2014, BELGIË Dienst Epidemiologie van infectieziekten THEMATISCH RAPPORT CONSUMPTIE GERELATEERDE INFECTIEZIEKTEN, 214, BELGIË EPIDEMIOLOGISCHE TRENDS CONSUMPTIE GERELATEERDE INFECTIEZIEKTEN, 214 BELGIË EPIDEMIOLOGISCHE

Nadere informatie

THEMA IV.1. Tuberculose

THEMA IV.1. Tuberculose THEMA IV.1. Tuberculose Specifieke selectiecriteria Voor deze selectie van tuberculose-verblijven worden alle ziekenhuisverblijven weerhouden die beantwoorden aan de algemene selectiecriteria (cfr. Inleiding

Nadere informatie

Evolutie van de antibioresistentie bij de voornaamste bacteriën in de productie van rundvee, varkens en pluimvee in België.

Evolutie van de antibioresistentie bij de voornaamste bacteriën in de productie van rundvee, varkens en pluimvee in België. Evolutie van de antibioresistentie bij de voornaamste bacteriën in de productie van rundvee, varkens en pluimvee in België. Gerty Vanantwerpen, DGZ Marc Saulmont, ARSIA asbl Brussel, 27 juni 2018 Plan

Nadere informatie