De Bibliotheek Handelsrecht Larcier... Voorwoord bij de Reeks Algemeen Handelsrecht en Handelscontracten...

Transcriptie

1 v De Bibliotheek Handelsrecht Larcier Voorwoord bij de Reeks Algemeen Handelsrecht en Handelscontracten i iii DEEL 1. INLEIDING Inleiding: draagwijdte en inhoud van deze studie DEEL 2. DE OPZEGGING IN HET ALGEMEEN Beëindiging van de overeenkomst versus uitdoving van de verbintenissen HOOFDSTUK I. INLEIDING Afdeling 1. Begrip Begrip opzegging Algemene verbintenisrechtelijke geldigheidsvoorwaarden Begripsverwarring De opzegging en het begrip verbreking Afdeling 2. Grondslag Algemene regeling Afwezigheid van een algemene wettelijke regeling Algemene regel: niet opzegbaarheid van overeenkomsten Mogelijke bronnen voor de opzegging A. Contractuele regeling Contractuele mogelijkheid tot het bedingen van een opzegregeling B. De wet Wettelijk geregelde opzegmogelijkheden C. De gebruiken Opzegging krachtens de gebruiken of gewoonte D. Algemene rechtsbeginselen Algemeen Opzegging ingevolge het principieel verbod op eeuwigdurende verbintenissen Opzegging ingevolge het principieel verbod op de belemmering van vrije circulatie van goederen (in het raam van zekerheidsovereenkomsten) Afdeling 3. Typologie opzegbare overeenkomsten Vaststelling Begrip duurovereenkomst Begrip overeenkomst van bepaalde duur

2 vi 18. Begrip overeenkomst van onbepaalde duur Belang van het onderscheid tussen overeenkomsten van bepaalde en onbepaalde duur. 15 Afdeling 4. De opzegging in het raam van overeenkomsten van bepaalde duur Algemeen principe: niet-opzegbaarheid van overeenkomsten van bepaalde duur Algemeen principe: contracten van bepaalde duur zijn niet opzegbaar Meerderheidsvisie in verband met opzegmogelijkheden Contractuele regeling van de opzegging van contracten van bepaalde duur: de partijbeslissing Gevolgen van de opzegging Begrip opzegbeding Opzegbeding versus schadebeding Wettelijke uitzonderingen op de principiële niet-opzegbaarheid Afdeling 5. De opzegging in het raam van overeenkomsten van onbepaalde duur Algemeen Het begrip opzegging A. Begripsomschrijving B. Kenmerken C. De uitoefening van de opzegbevoegdheid Inleiding Bevoegde personen om een overeenkomst op te zeggen Vormvereisten en kennisgeving Geen vereiste van aanvaarding van de opzegging Geen noodzaak tot motivering van de opzegging Onmogelijkheid gedeeltelijke opzegging Onherroepelijk karakter van de opzegging D. Opzegtermijn Principieel bestaan van een opzegtermijn Inleiding Principieel bestaan van opzegtermijn Duur van de opzegtermijn Vereiste van een redelijke opzegtermijn Factoren die de duur van de opzegtermijn beïnvloeden Contractuele regelingen in verband met de duur van de opzegtermijn Gevolgen van de opzegtermijn Doorlopen van overeenkomst tijdens opzegtermijn Recht op tegenopzeg Opzegtermijn doet geen nieuwe overeenkomst van bepaalde duur ontstaan

3 vii 4. Uitzondering voor het niet toekennen van een opzegtermijn: de dringende reden Opzegging wegens dringende redenen E. Sancties ingevolge foutieve opzegging Opzegvergoeding Probleemstelling Gebrekkige opzegging leidt tot contractuele aansprakelijkheid Uitsluiting van de sanctie ontbinding Rechter kan de voortzetting van het contract niet bevelen Principe met betrekking tot de berekening van de opzegvergoeding Contractuele bepaling van de opzegvergoeding Opzegbeding versus schadebeding Het rechtsmisbruik Principe De tussenkomst van de rechter rechtsprekend in kort geding Probleemstelling Principe Uitzonderingen op het principe F. Gevolgen opzegging Opzegging doet overeenkomst tenietgaan voor de toekomst Opzegging is onherroepelijk van aard DEEL 3. DE OPZEGGING IN HET RAAM VAN BEPAALDE HANDELSCONTRACTEN HOOFDSTUK I. INLEIDING HOOFDSTUK II. DE OPZEGFIGUUR IN HET RAAM VAN DE BENOEMDE OVEREENKOMSTEN Afdeling 1. Aannemingsovereenkomsten Aannemingscontract Opzegging is onherroepelijk van aard Geen vormvereisten Onder bezwarende titel Materiële handelingen om het even welk materieel of intellectueel werk Onafhankelijkheid van de aannemer geen ondergeschiktheid Opzegging van aannemingscontracten van onbepaalde duur A. Artikel 1780 BW Recht op opzegging van aannemingsovereenkomsten van onbepaalde duur Van openbare orde

4 viii B. Toepassingsgebied Algemeen principe C. Uitoefening van het opzegrecht Opzegging mogelijk te allen tijde, zonder motivering Opzegging te goeder trouw Geen mogelijkheid tot gedeeltelijke opzegging D. Gevolgen van de uitoefening van het opzegrecht Redelijke opzegtermijn Opzegging van aannemingscontracten van bepaalde duur A. Artikel 1794 BW Recht op opzegging van aannemingsovereenkomst van bepaalde duur Ratio van artikel 1794 BW Niet van openbare orde of van dwingend recht Opzegging versus ontbinding B. Toepassingsgebied Algemeen principe een recht van de opdrachtgever Om het even welk materieel of intellectueel werk Ongeacht prijsbepaling Aanneming aangegaan voor een bepaalde termijn of minstens voor een in de overeenkomst bepaald werk C. Uitoefening van het opzegrecht Opzegging mogelijk zonder motivering Opzegging mogelijk te allen tijde Opzegging te goeder trouw Eenzijdige rechtshandeling uiting van onmiskenbare wil tot opzegging mogelijkheid tot gedeeltelijke opzegging Vormvrije rechtshandeling expliciete of impliciete uiting van de wil tot opzegging Opzegging versus ontbinding expliciete of impliciete wil tot ontbinding D. Ontbinding en/of schadevergoeding na opzegging? Opzegging na ontbinding? Ontbinding en schadevergoeding na opzegging? Opzegging na ontbinding? E. Gevolgen van de uitoefening van het opzegrecht Opzegvergoeding Geen opzegtermijn Opzegvergoeding Vergoeding voor het reeds uitgevoerde deel al zijn uitgaven en zijn arbeid (damnum emergens) Vergoeding voor het niet-uitgevoerde deel alles wat hij bij die aanneming had kunnen winnen (lucrum cessans) Vergoeding voor morele schade Schadebeperkingsplicht van de opgezegde aannemer

5 ix 90. Forfaitaire bepaling van de vergoeding geen strafbeding Forfaitaire bepaling van de opzegvergoeding Forfaitaire bepaling van de opzegvergoeding buitensporige opzegvergoeding Buitensporige opzegvergoeding herkwalificatie van opzegbeding als schadebeding? Buitensporige opzegvergoeding nietigverklaring wegens ongeoorloofde oorzaak Buitensporige opzegvergoeding nietigverklaring wegens gekwalificeerde benadeling Buitensporige opzegvergoeding uitoefening als rechtsmisbruik Onrechtmatige opzegvergoeding WMPC en WVB Levering van het reeds voltooide werk Recht op levering van het reeds voltooide werk Afdeling 2. Lastgevingsovereenkomsten Inleiding Lastgeving: begrip Lastgeving: bijzondere, voor de opzeg relevante kenmerken Wettelijke opzeggronden Herroepingsrecht van de lastgever Opzegrecht van de lasthebber Aanvullend recht Het herroepingsrecht van de lastgever Afwijking van het gemeen recht in artikel 2004 BW Ratio van de ad nutum-herroepbaarheid Basiskenmerken van de principiële wettelijke herroepbaarheid Geen opzegtermijn Geen opzegvergoeding Geen motiveringsplicht Geen retroactiviteit Geen aanvaarding vereist Vormvereisten voor de herroeping Bekwaamheid van de lastgever Pluraliteit van lastgevers Herroeping bij vervanging van de lasthebber Contractuele modulering van het herroepingsrecht: algemeen Stilzwijgende contractuele modulering van het herroepingsrecht Mandaat van bepaalde duur Complex mandaat Uitdrukkelijke contractuele modulering van het herroepingsrecht: onherroepelijk mandaat Onherroepelijkheid op grond van de aard van het contract: het mandaat van gemeenschappelijk belang Gevolgen van het onherroepelijk mandaat Sanctie bij ontijdige of abusieve herroeping Het herroepingsrecht van de lasthebber Afwijking van het gemeen recht in artikel 2007 BW

6 x 125. Ratio van het opzegrecht van de lasthebber Toepassingsgebied en basiskenmerken van het opzegrecht van de lasthebber Geen opzegtermijn Wel een opzegvergoeding Geen motiveringsplicht Geen retroactiviteit Contractuele modulering van het opzegrecht De schadevergoeding Componenten van de schadevergoeding Uitzondering op de schadevergoedingsplicht Impact eigen fout lastgever? Gevolgen van een foutieve opzegging Afdeling 3. Gemeen huurrecht Inleiding Algemeen Opzegging Begrip onderscheid tussen contracten van bepaalde en onbepaalde duur Regeling gemeen huurrecht is van aanvullend recht Opzegging van overeenkomsten van onbepaalde duur Opzegging van overeenkomsten van bepaalde duur Vormvereisten Aanvaarding van de opzegging onherroepelijk karakter Tijdstip van de opzegging Personen betrokken bij de opzegging Opzegging van de verhuurde gezinswoning Opzegtermijn Opzegvergoeding Sancties en gevolgen Principe: automatische beëindiging huur na aflopen opzegtermijn Mogelijkheid tot wederinhuring Sanctie te late opzegging Sanctie vermelding vroegtijdige of onjuiste einddatum opzegtermijn Toepassing van de figuur van het rechtsmisbruik Afdeling 4. Handelshuur Inleiding Inleiding Toepassingsgebied Handelshuurwet Handelshuurovereenkomst in de regel een overeenkomst van bepaalde duur Handelshuur als overeenkomst van onbepaalde duur Opzegging van een handelshuurovereenkomst A. Opzegging door de handelshuurder Opzegging van huur van onbepaalde duur

7 xi 159. Contractuele modulering van het opzegrecht van de huurder B. Opzegging door de verhuurder Beperkte algemene opzegmogelijkheid ex artikel 3, lid 5 HHW Verplichte contractuele vermelding van het opzegrecht van de verhuurder modulering Opzegging door de verkrijger van het goed (art. 12 HHW) reprise van de handelshuur Opzegging van huur van onbepaalde duur (art. 14, lid 3 HHW) Opzegging van de huur in geval van onderverhuring Sancties in geval niet-naleving van termijnen en vormvoorschriften Sanctie wegens te late opzeg Sanctie wegens niet-vermelden van opzeggronden van artikel 3, lid 5 HHW Sanctie wegens ontbreken van de handtekening Sanctie wegens kortere opzegtermijn bepaald in artikel 14, lid 3 HHW Sanctie volgend uit rechtsmisbruik Gevolgen van de opzegging Algemene gevolgen Bijzonder geval: de onderhuurder Bijzonder gevolg: artikel 5 HHW Afdeling 5. Verzekeringscontracten Aflijning domein: Wet Landverzekeringsovereenkomst Regeling opzegging in de Wet Landverzekeringsovereenkomst Duur van de landverzekeringsovereenkomst Opzegging van de landverzekeringsovereenkomst Gevolgen van de opzegging Opzegging na het schadegeval Opzegging ingevolge een overlijden Opzegging ingevolge onopzettelijke onjuiste opgave van het risico Opzegging in geval van risicoverzwaring Opzegging bij niet-betaling Opzegging van de levensverzekering Opzegging van de groepsverzekering Afdeling 6. Concessie van alleenverkoop Inleiding Begrip en opzet Wettelijk raam Opzegging van overeenkomsten van onbepaalde duur die onder het toepassingsgebied van de Concessiewet vallen Voorafgaandelijk: keuze tussen opzegging en ontbinding wegens grove tekortkoming Betaling van een billijke vergoeding of uitvoering van opzegtermijn Opzegvorm Duur van de opzegtermijn

8 xii 191. Beoordelingspunt betreffende de duur van de opzegging Begin en einde van de opzegtermijn Bedrag van de billijke vergoeding oftewel opzegvergoeding Opzeg van overeenkomsten van bepaalde duur die onder het toepassingsgebied van de Concessiewet vallen Wettelijk raam Noodzaak van eindopzegging Gevolgen van verschillende vernieuwingen Tussenkomst van de rechter in kort geding Concessieovereenkomsten die niet onder het toepassingsgebied van de Concessiewet vallen Toepasselijke wetgeving Met betrekking tot de opzegging van overeenkomsten van onbepaalde duur Met betrekking tot de opzegging van overeenkomsten van bepaalde duur Specifiek met betrekking tot de Motorvoertuigenverordening Vroeger recht Huidig recht Afdeling 7. Handelsagentuur Inleiding Handelsagentuur: begrip Onderscheid tussen handelsagentuurovereenkomsten van bepaalde duur en van onbepaalde duur. Algemeen Basisonderscheid Vereiste van een geschrift voor de handelsagentuurovereenkomst van bepaalde duur Voortzetting van de handelsagentuurovereenkomst van bepaalde duur na het aflopen van de contractueel bepaalde termijn Handelsagentuurovereenkomst van bepaalde duur: bijkomend onderscheid Opzegging met inachtneming van een opzegtermijn A. Toepassingsgebied Artikel 18, 1, eerste lid Handelsagentuurwet B. Duur van de opzeggingstermijn Uitgangspunt Berekening van de opzegtermijn in bijzondere gevallen Dwingend karakter van de wettelijke opzegtermijn: principe en gevolgen C. Vormvereisten en (minimale) inhoud van de opzegging Artikel 18, 2 Handelsagentuurwet: drie mogelijke wijzen van kennisgeving van de opzegging Vermelding van het begin en van de duur van de opzegtermijn Geen verplichte vermelding van de reden voor de opzegging D. Gevolgen van de opzegging

9 xiii 215. Uitgangspunt: opzegtermijn of opzegvergoeding Rechten en verplichtingen gedurende de opzegtermijn E. Sancties in geval van onregelmatige opzegging Algemeen Het niet in acht nemen van een opzegtermijn of het onvoldoende in acht nemen van een opzegtermijn Een onregelmatige kennisgeving van de opzegging Het niet in acht nemen van een langere conventionele opzegtermijn Afstand van de sanctie F. Verjaringstermijn Artikel 26 Handelsagentuurwet: korte verjaringstermijn Opzegging zonder opzegtermijn A. Algemeen Bijzondere regeling van artikel 19 Handelsagentuurwet B. Opzegging zonder opzegtermijn wegens uitzonderlijke omstandigheden Het begrip uitzonderlijke omstandigheden Het begrip uitzonderlijke omstandigheden: toepassing in rechtspraak en rechtsleer C. Opzegging zonder opzegtermijn wegens ernstige tekortkomingen Het begrip ernstige tekortkomingen Het begrip ernstige tekortkomingen: toepassing in rechtspraak en rechtsleer D. Contractuele invulling van de begrippen uitzonderlijke omstandigheden en/of ernstige tekortkomingen Toelaatbaarheid van contractuele invulling? E. Relatie tussen artikel 19 Handelsagentuurwet en gemeenrechtelijke beëindiging Artikel 19 Handelsagentuurwet sluit de gemeenrechtelijke beëindiging niet uit F. Termijn en vormvereisten voor de opzegging zonder opzegtermijn Algemeen: termijn voor het geven van de opzegging wegens uitzonderlijke omstandigheden of ernstige tekortkomingen Berekening van de termijn Termijn voor kennisgeving van het motief van de beëindiging Vormvereisten voor kennisgeving van het motief van de beëindiging Inhoud van de kennisgeving van het motief van de beëindiging G. Relatie tussen artikel 18 en artikel 19 Handelsagentuurwet Opzegging zonder opzegtermijn blijf mogelijk na opzegging mét opzegtermijn H. Sanctie in geval van niet-naleving van artikel 19 Handelsagentuurwet Recht op schadevergoeding De uitwinningsvergoeding en de bijkomende schadeloosstelling De opzegvergoeding valt te onderscheiden van de uitwinningsvergoeding en de bijkomende schadeloosstelling

10 xiv HOOFDSTUK III. DE OPZEGFIGUUR IN HET RAAM VAN DE ONBENOEMDE OVEREENKOMSTEN Afdeling 1. Franchiseovereenkomst Inleiding Begrip en wettelijk raam Toepasselijke wetgeving: de Concessiewet Toepasselijke wetgeving: de Wet Precontractuele Informatie Opzegging van franchisingovereenkomsten Opzegging van een overeenkomst van bepaalde duur Opzegging van een overeenkomst van onbepaalde duur Toepassing van de Concessiewet in het raam van de opzegging Gevolgen van de opzegging van franchisingovereenkomst Verwijderen van identificerende tekens Confidentialiteitsverplichting Niet-concurrentiebeding Lot van het cliënteel Lot van de voorraden Lot van de huurovereenkomst Afdeling 2. Financieringshuur van roerende goederen Kenmerken van de financieringshuur De economische aspecten van elke financieringshuur Juridisch: een cluster van contracten Basisbepalingen in de Belgische wetgeving De basiswetgeving en de doorwerking in de praktijk Meer eigentijdse wettelijke definities Basiskenmerken blijven Financieringshuur is geen gewone huur en is verschillend van operationele leasing Operationele leasing is geen financiële leasing Huurkoop versus leasing Financieringshuur in de consumentenwetgeving Financieringshuur kan niet worden opgezegd Enkele bedingen in verband met de financieringshuur die de mogelijkheid van een opzeg volledig uitsluiten In het gemeen recht zijn eenzijdige beëindigingen in de regel uitgesloten Bij financieringshuur belet de eigen aard van de overeenkomst elke beëindiging Bedingen die de onmogelijkheid om op te zeggen kunnen versterken Het geval van verdwijning van de geleasede zaak (juridisch of materieel) Materieel tenietgaan van de zaak Juridisch tenietgaan van de zaak

11 xv 263. Gemeen recht is anders Minnelijk overleg Van de regels kan worden afgeweken Het bijzonder geval van insolventie Het lot van financieringshuur bij insolventie Faillissement: bijna noodzakelijk het einde van de overeenkomst Geen pasklare oplossing bij gerechtelijke reorganisatie Overdracht onder gerechtelijk gezag: overdracht van goederen onder leasing Afdeling 3. Bezetting ter bede Begrip Ontstaan van de rechtsfiguur Receptie van de figuur in de Belgische rechtspraak Afbakening van de bezetting ter bede ten opzichte van verwante rechtsfiguren: cruciaal voor het opzeggingsvraagstuk Bezetting ter bede: de noodzaak van een rechtsgeldige oorzaak Verval van de oorzaak Opzegging in het raam van de bezetting ter bede Ook de opzegging door de bezetter ter bede? Andere beëindigingsgronden van de bezetting ter bede Opzegging in het raam van de huur en de bruikleen