FOCUS. Instroom en uitstroom voor de leefloners

Transcriptie

1 FOCUS Instroom en uitstroom voor de leefloners Nummer 21 - Juli 218

2 1. Inleiding Het is voortaan mogelijk om de evolutie te analyseren van het aantal begunstigden van steun volgens de instroom en uitstroom. Dit soort analyse kan nuttig blijken voor de OCMW's, meer bepaald voor doeleinden op het vlak van beheer en vooruitzichten. Wij zullen hier enkele evoluties voorstellen voor een selectie van begunstigden. Ter herinnering: de statistieken van het aantal gerechtigden zijn gebaseerd op de aanvragen tot terugbetaling die maandelijks worden ingediend door de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) bij de POD Maatschappelijke Integratie. Enkel de dienstverlening van de OCMW s waarvoor in een financiële tegemoetkoming van de POD MI is voorzien door de wet, wordt in dit verslag voorgesteld. Dit is niet alle steun die wordt toegekend door de OCMW s. In deze focus worden de instromen / uitstromen voorgesteld van het leefloon (LL) volgens het soort begunstigde, het geslacht en de groep nationaliteiten. 1 Er zijn 589 gemeentes in België en een OCMW per gemeente. 1

3 2. Methodologische opmerkingen: Hoewel gewoonlijk de maandelijkse gemiddelden 2 worden voorgesteld in de statistische publicaties van de POD Maatschappelijke Integratie gebruikt deze focus de jaarlijkse en trimestriële gegevens. Daarom verschillende de absolute cijfers in deze focus van de cijfers die voorkomen in de andere publicaties. De vastgestelde tendensen wijzigen niet. In deze focus worden de personen die steun hebben ontvangen gedurende periode P en die geen steun hebben ontvangen gedurende de vorige periode (P- 1) beschouwd als instroom tijdens een bepaalde periode P (jaar of trimester). Personen die steun hebben ontvangen gedurende periode P en die geen steun hebben ontvangen gedurende de volgende periode (P+1) worden beschouwd als uitstroom. De instroom en uitstroom wordt geanalyseerd over de periode Jaarlijkse instroom/uitstroom Schematisch komt het saldo van de instroom en uitstroom overeen met de absolute stijging (positief saldo) of daling (negatief saldo) van het aantal begunstigden over een bepaalde periode. Jaar Jaarlijks aantal LL Instroom Uitstroom Saldo De evolutie kennen van de instroom, uitstroom en van de saldi kan nuttig blijken voor de analyse van de onderliggende verklarende factoren aan de globale evoluties van het aantal leefloners. Via dit soort analyse kunnen de OCMW's niet alleen hun acties aanpassen in functie van het doelpubliek, maar ook het toegepaste activerings- en/of 2 In het bijzonder de maandelijkse gemiddelden over een jaar. 2

4 begeleidingsbeleid voor hen evalueren. Bovendien kunne via dit soort analyse de vooruitzichten verfijnen van de evolutie van het aantal begunstigden van een steun. Wanneer we gans België bekijken, heeft de analyse per instroom en uitstroom een minder grote draagwijdte dan op het niveau van de OCMW's, omwille van het feit van een gebrek aan informatie over het doelpubliek en meer bepaald over de redenen die hen ertoe hebben aangezet om steun te vragen van het OCMW. Nochtans uitgedrukt in percentage van het aantal begunstigden van vorig jaar, maken de instroom en uitstroom het mogelijk om de instroom-, uitstroom- 3 en groeipercentage te berekenen, zoals onderstaande tabel aantoont: Jaar Jaarlijks aantal LL Instroom (%) Uitstroom (%) Groei (%) ,4% 31,5% 2,9% ,8% 31,7% 3,1% ,6% 32,2% 4,4% ,4% 3,7% 9,7% ,5% 3,6% 3,8% ,1% 32,6% -1,5% ,% 31,5%,5% ,1% 3,5% 3,7% ,2% 3,3% 2,9% ,% 29,2% 11,8% ,9% 27,6% 8,3% ,4% 25,2% 5,2% In deze tabel is het interessant op te merken dat de instroompercentages niet dezelfde evolutie hebben gekend dan de uitstroompercentages tijdens de periode Over het algemeen zijn de uitstroompercentages stabiel rond 31 % van 26 tot 214. Zij zijn gedaald en bereikten een minimum van 25,2 % in 217. De instroompercentages zijn eveneens gestegen van 34,4 % tot 4,4 % van 26 tot 29. Vervolgens zijn zij iets gedaald om opnieuw een piek te bereiken in 215 met een instroom van 41 %. Tijdens de laatste twee jaren zijn zij gedaald en bereikten een minimum van 3,4 % in 217. Dit toont aan dat de socio-economische conjunctuur (economische en financiële crisis van 28), structurele factoren (wijziging van de werkloosheidsreglementering in 215) of externe factoren (opvangcrisis) een 3 Ter herinnering: iemand die uitstroomt, is een begunstigde die het vorige jaar P-1 aanwezig was, maar die dit het lopende jaar P niet meer is. Voorbeeld: iemand die uitstroomt in 217 was aanwezig in 216, maar niet meer in

5 duidelijkere impact hebben gehad op de instroompercentages dan op de uitstroompercentages. We merken hier goed de remmende rol op van de OCMW's: aangezien zij aangewezen zijn op de evolutie van deze verschillende factoren, kunnen zijn de effecten op lange termijn afremmen. Onderstaande grafiek toont de evolutie van de jaarlijkse in- en uitstroom van leefloners en van de saldi voor de periode Jaarlijks evolutie leefloners Saldo Instroom Uitstroom In vergelijking met een eenvoudige grafiek in evolutie voegt een dergelijke grafiek niet meer informatie toe om de onderliggende factoren aan de evoluties van het aantal leefloners te begrijpen. In het vervolg van de focus zullen wij de grafieken verfijnen en het aantal periodes verhogen, van jaarlijks naar trimestrieel en zullen wij de evolutieprofielen vergelijken voor alle begunstigden en in het bijzonder de jongeren en de ouderen en de erkende vluchtelingen volgens het geslacht. Er zullen eveneens enkele tabellen en grafieken worden voorgesteld voor de nationaliteitsgroepen. 4

6 4. Trimestriële instroom/uitstroom De analyse van de globale evolutie van het aantal begunstigden van steun ten opzichte van de kwartaalsaldo maakt het mogelijk om de onderliggende factoren aan de globale evoluties af te lijnen en de evolutieprofielen te vergelijken volgens het geslacht, het soort begunstigde of de groep van nationaliteiten. Begunstigden van het leefloon In onderstaande grafiek merken we de globale kwartaalevolutie op van het aantal leefloners (groene curve, linkse schaal) en de saldi per kwartaal (rode staafjes, rechtse schaal). Grafiek 1: kwartaalevolutie van het aantal leefloners Leefloners T1 25 T2 25 T3 25 T4 26 T1 26 T2 26 T3 26 T4 27 T1 27 T2 27 T3 27 T4 28 T1 28 T2 28 T3 28 T4 29 T1 29 T2 29 T3 29 T4 21 T1 21 T2 21 T3 21 T4 211 T1 211 T2 211 T3 211 T4 212 T1 212 T2 212 T3 212 T4 213 T1 213 T2 213 T3 213 T4 214 T1 214 T2 214 T3 214 T4 215 T1 215 T2 215 T3 215 T4 216 T1 216 T2 216 T3 216 T4 217 T1 217 T2 217 T3 217 T4-2. Van het eerste kwartaal van 25 tot het vierde kwartaal van 217 is het aantal begunstigden gestegen van tot Over het algemeen merken we een meerderheid van positieve saldi op over de observatieperiode. We onderscheiden echter verschillende subperiodes in deze evolutie: Subperiode 25T1-28T2: matige groei van het aantal begunstigden met een afwisseling van stijgende en dalende kwartalen. Subperiode 28T3-21T1: zeven opeenvolgende kwartalen stijging van het aantal begunstigden. Subperiode 25T1-28T2: opnieuw een matige groei van het aantal begunstigden en een afwisseling van stijgende en dalende kwartalen. 5

7 Subperiode 215T1-217T4: aanhoudende groei van het aantal begunstigden met spectaculaire stijgingen, gevolgd door een stabilisering van het aantal begunstigden op een hoog niveau. Wij hebben trouwens al vermeld dat deze evoluties contextueel zijn en overeenkomen met verschillende gebeurtenissen die de evolutie van het aantal leefloners hebben gekenmerkt. Subperiode 25T1-28T2: structurele evolutie van het aantal leefloners Onder structurele groei wordt verstaan, het gemiddelde groeitempo over de periode 23-27, ofwel vóór de economische en financiële crisis van 28. Subperiode 28T3-21T1: verslechtering van de socio-economische context kort na de economische en financiële crisis. Dit uit zich in sterke stijgingen van het aantal begunstigden. Subperiode 21T2-214T4: opnieuw een matige groei, zelfs stabilisering van het aantal begunstigden. Subperiode 215T1-217T4: aanhoudende groei met stijgingen van het aantal begunstigden, die voorheen nooit waren waargenomen, gevolgd door een stabilisering op een hoog niveau. Dit hoofdzakelijk omwille van de wijziging van de regelgeving in verband met de werkloosheidsuitkeringen in 215 (beperking in de duur van de wachtuitkeringen, moeilijkere toegang tot de wachtuitkeringen, striktere tenlasteneming en sancties van werkzoekenden,...), maar ook de opvang van de erkende vluchtelingen en de transfer van personen die subsidiaire bescherming genieten van het recht op maatschappelijke hulp naar het recht op maatschappelijke integratie. Volgens het profiel van de begunstigde merken we echter verschillende evoluties op. De economische en financiële crisis had meer impact op bepaalde begunstigden dan op anderen, anderen werden meer beïnvloed door de wijzigingen van de werkloosheidsreglementering, anderen door de internationale context (erkende vluchtelingen, bijvoorbeeld) en nog anderen door factoren die over de periode waren verspreid. Onder deze laatste factoren kunnen we de onzekerheid van risicogroepen (laaggeschoolden, deeltijdse werknemers, eenoudergezinnen, allochtonen, ) aanhalen. 6

8 Mannen versus vrouwen Wanneer we de instroom/uitstroom bekijken hebben mannen en vrouwen niet hetzelfde evolutieprofiel zelfs wanneer de globale evolutie van hun aantal eenzelfde tendens aantoont over de periode (zie onderstaande tabellen en grafieken). Mannen met een leefloon hebben over het algemeen hogere in- en uitstroompercentage dan vrouwen. Jaar Jaarlijks aantal LL - Mannen Instroom (%) Uitstroom (%) Groei (%) ,6% 34,6% 3,% ,8% 35,1% 2,8% ,5% 35,2% 5,3% ,7% 33,2% 13,4% ,8% 33,7% 4,% ,8% 35,5% -1,7% ,3% 33,9% 1,5% ,7% 32,4% 5,3% ,9% 32,5% 3,4% ,3% 32,% 11,3% ,% 3,1% 12,% ,9% 26,8% 6,% Jaar Jaarlijks aantal LL - Vrouwen Instroom (%) Uitstroom (%) Groei (%) ,% 29,1% 2,9% ,5% 29,% 3,4% ,5% 29,9% 3,7% ,5% 28,7% 6,7% ,7% 28,1% 3,7% ,8% 3,2% -1,4% ,3% 29,5% -,2% ,2% 28,8% 2,4% ,9% 28,4% 2,5% ,% 26,8% 12,2% ,6% 25,5% 5,1% ,2% 23,7% 4,5% De in- en uitstroompercentage zijn volatiel, terwijl voor vrouwen de uitstroompercentage stabieler zijn dan die van de instroom. Terwijl de mannen meer getroffen werden door de economische crisis van 28 dan de vrouwen - hun instroompercentage gaat van 37,8 % naar 46,7 % van 27 tot 29 tegenover van 32,5 % naar 35,5 % voor de vrouwen zijn vrouwen iets 7

9 25 T1 25 T2 25 T3 25 T4 26 T1 26 T2 26 T3 26 T4 27 T1 27 T2 27 T3 27 T4 28 T1 28 T2 28 T3 28 T4 29 T1 29 T2 29 T3 29 T4 21 T1 21 T2 21 T3 21 T4 211 T1 211 T2 211 T3 211 T4 212 T1 212 T2 212 T3 212 T4 213 T1 213 T2 213 T3 213 T4 214 T1 214 T2 214 T3 214 T4 215 T1 215 T2 215 T3 215 T4 216 T1 216 T2 216 T3 216 T4 217 T1 217 T2 217 T3 217 T4 meer getroffen dan mannen ingevolge de nieuwe werkloosheidsreglementering in 215. Hun instroompercentage gaat immers van 3,9 % naar 39 % tussen 214 en 215, terwijl dat van de mannen van 35,9 % naar 43,3 % is gegaan. Tijdens de laatste twee jaar zijn zowel de instroom-, als de uitstroompercentages gedaald voor mannen en vrouwen. Grafiek 2-3: kwartaalevolutie van het aantal leefloners volgens geslacht LL: mannen T1 25 T2 25 T3 25 T4 26 T1 26 T2 26 T3 26 T4 27 T1 27 T2 27 T3 27 T4 28 T1 28 T2 28 T3 28 T4 29 T1 29 T2 29 T3 29 T4 21 T1 21 T2 21 T3 21 T4 211 T1 211 T2 211 T3 211 T4 212 T1 212 T2 212 T3 212 T4 213 T1 213 T2 213 T3 213 T4 214 T1 214 T2 214 T3 214 T4 215 T1 215 T2 215 T3 215 T4 216 T1 216 T2 216 T3 216 T4 217 T1 217 T2 217 T3 217 T LL: vrouwen

10 We merken hier ook op dat vóór de economische crisis van 28 mannen vaker negatieve saldi vertoonden dan vrouwen. Van 28T1 tot 214T4 zijn de saldi gelijkwaardig geëvolueerd bij mannen en bij vrouwen, maar de omvang ervan was groter bij mannen. Van 215T2 tot 217T4 waren de saldi hoofdzakelijk positief, zowel voor mannen als voor vrouwen. Er moet worden opgemerkt dat de transfer van personen met subsidiaire bescherming naar het LL zich meer heeft laten voelen bij mannen dan bij vrouwen. 75 % van de personen in subsidiaire bescherming in december 216 waren immers mannen. Erkende vluchtelingen Jaar Jaarlijks aantal LL - EV Instroom (%) Uitstroom (%) Groei (%) ,% 26,1% 17,9% ,6% 28,9% -2,2% ,9% 33,1% -,3% ,7% 32,2% -2,5% ,8% 25,% 6,8% ,9% 24,9% 15,% ,% 21,6% 16,4% ,9% 22,6% 1,3% ,9% 24,9% 12,% ,9% 19,4% 29,4% ,1% 18,3% 38,8% ,1% 16,7% 13,5% Erkende vluchtelingen hebben over het algemeen lagere in- en uitstroompercentages dan de volledige populatie van de leefloners. Het hoge instroompercentage worden verklaard door de internationale context, terwijl de lage uitstroompercentage verklaard worden door het feit dat erkende vluchtelingen meer tijd nodig hebben om uit het LL te stappen, meer bepaald omwille van de verplichting om een landstaal aan te leren vóór zij een opleiding of een andere activeringsmaatregel kunnen genieten. 9

11 We merken sterkere stijgingen op van het aantal mannelijke dan vrouwelijke erkende vluchtelingen, zoals onderstaande grafiek aantoont 4. Grafieken 4-5: kwartaalevolutie van het aantal erkende vluchtelingen met een leefloon volgens geslacht LL: erkende vluchtelingen - mannen LL: erkende vluchtelingen - vrouwen Om de vergelijkingen te vergemakkelijken, hebben de grafieken identieke schalen. Dit is niet altijd zo in het vervolg van het document. 1

12 25 T1 25 T2 25 T3 25 T4 26 T1 26 T2 26 T3 26 T4 27 T1 27 T2 27 T3 27 T4 28 T1 28 T2 28 T3 28 T4 29 T1 29 T2 29 T3 29 T4 21 T1 21 T2 21 T3 21 T4 211 T1 211 T2 211 T3 211 T4 212 T1 212 T2 212 T3 212 T4 213 T1 213 T2 213 T3 213 T4 214 T1 214 T2 214 T3 214 T4 215 T1 215 T2 215 T3 215 T4 216 T1 216 T2 216 T3 216 T4 217 T1 217 T2 217 T3 217 T4 Jonge begunstigden versus 25-plussers Ongeacht hun leeftijd hebben de mannen meer volatiele saldi en een grotere amplitude dan de vrouwen. Nochtans verschillen, zoals de twee onderstaande grafieken aantonen, de evolutieprofielen naar gelang de begunstigden jong zijn of 25 jaar en ouder zijn. Grafieken 6-7: kwartaalevolutie van het aantal jonge leefloners LL: jonger dan 25 jaar T1 25 T2 25 T3 25 T4 26 T1 26 T2 26 T3 26 T4 27 T1 27 T2 27 T3 27 T4 28 T1 28 T2 28 T3 28 T4 29 T1 29 T2 29 T3 29 T4 21 T1 21 T2 21 T3 21 T4 211 T1 211 T2 211 T3 211 T4 212 T1 212 T2 212 T3 212 T4 213 T1 213 T2 213 T3 213 T4 214 T1 214 T2 214 T3 214 T4 215 T1 215 T2 215 T3 215 T4 216 T1 216 T2 216 T3 216 T4 217 T1 217 T2 217 T3 217 T4-1. Aantal Begunstigden LL: 25 jaar en ouder

13 Belgen en Europeanen versus niet-europeanen De profielen volgens nationaliteit tonen eveneens verschillen. Grafieken 8-9: kwartaalevolutie van het aantal leefloners volgens groep van nationaliteit 1 LL: belgen LL: buitenlands in EU LL: buitenlands buiten EU

14 Meer cijfers? In deze focus worden slechts enkele kerncijfers besproken in verband met enkele maatregelen die door de POD MI gefinancierd wordt. U vindt ook andere interessante cijfers per gewest, provincie, arrondissement en gemeente en volgens leeftijd, geslacht, nationaliteit, categorie of statuut op onze Internetsite. Naast tal van downloadbare tabellen vindt u er eveneens onze andere statistische publicaties. Bijkomende inlichtingen? Indien u meer informatie wenst, gelieve contact op te nemen met de dienst Communicatie op het volgende nummer: 2/ of via onze website: Bronvermelding POD MI - Maatschappelijke integratie Colofon Redactie en coördinatie: Frédéric Swaelens - Studiedienst Verantwoordelijke uitgever: Alexandre Lesiw, Kruidtuinlaan 5 bus 165, 1 Brussel Juli