Duurzaamheid in het ICT-onderwijs en -onderzoek

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Duurzaamheid in het ICT-onderwijs en -onderzoek"

Transcriptie

1 Duurzaamheid in het ICT-onderwijs en -onderzoek Een quick scan naar duurzaamheid bij de ICT-opleidingen in het Hoger Onderwijs

2 Colofon Een quick scan naar duurzaamheid bij de ICT-opleidingen in het Hoger Onderwijs Postboeknr Versienummer 1.0 SURF PO Box 2290 NL-3500 GG Utrecht T F info@surf.nl Auteur Henk Plessius - Utrecht SURF is de ICT-samenwerkingsorganisatie van het hoger onderwijs en onderzoek ( Deze publicatie is digitaal beschikbaar via de website van SURFfoundation: Stichting SURF januari 2012 Deze publicatie verschijnt onder de Creative Commons licentie Naamsvermelding 3.0 Nederland. 2

3 Inhoudsopgave Colofon Inleiding Aanpak en resultaten Conclusies en aanbevelingen Verwijzingen... 6 Bijlage 1 : Overzicht van het onderwijs in duurzaamheid binnen de curricula van de ICT-opleidingen in het Hoger Onderwijs... 7 Bijlage 2: Overzicht van het onderzoek naar duurzaamheid van ICT in de sector Hoger Onderwijs Bijlage 3: Verantwoording

4 1. Inleiding Op het terrein van Groene ICT en Duurzaamheid bestaat geen duidelijk beeld en overzicht van de in het Nederlandse Hoger Onderwijs aanwezige kennis en expertise. Ten behoeve van de activiteiten van SURF op dit terrein [1] alsmede voor de Special Interest Group Groene ICT en Duurzaamheid [2] is een globaal overzicht van wat er gebeurt binnen onderwijs (curricula) en onderzoek zeer gewenst. Hiervoor is de volgende opdracht verstrekt door SURF: Geef een overzicht van de aanwezige kennis en expertise met betrekking tot groene ICT en duurzaamheid binnen het ICT-gerelateerde onderwijs en onderzoek in universiteiten en hogescholen in Nederland. 1) Op welke universiteiten en hogescholen is duurzaamheid een herkenbaar onderdeel in het curriculum van de ICT-opleidingen (dat wil zeggen meer dan één EC) dan wel in hun onderzoeksactiviteiten? 2) Welke onderwerpen komen op de universiteiten en hogescholen uit 1) aan de orde? En in welke vorm? 3) Welke medewerkers van universiteiten en hogescholen zijn actief (binnen onderwijs en/of onderzoek) op het gebied van ICT en duurzaamheid? Bij welke vakgroepen of afdelingen? Om welke expertise gaat het? Ter beantwoording van deze vragen is een quick scan uitgevoerd en de resultaten hiervan worden in dit document weergegeven. De (voorlopige) conclusie is dat de vergroening van ICT nog nauwelijks terugkomt in de curricula van de onderzochte instellingen. Bij de universiteiten (en dan in het bijzonder de technische universiteiten) begint het onderzoek naar duurzaamheid van de ICT nu goed van de grond te komen; bij de hogescholen is dit nog marginaal. Om de uitkomsten van deze quick scan te valideren, zullen de resultaten op de LinkedIn-groep Groene ICT [3] gepubliceerd worden en besproken worden op het symposium Groene ICT: daar kom je verder mee [4] op 18 januari Aanpak en resultaten Deze quick scan beperkt zich tot de reguliere, bekostigde universiteiten en hogescholen met een ICTopleiding. Dat wil zeggen dat zestien van de veertig hogescholen zijn onderzocht en elf van de veertien universiteiten. De WUR, EUR en UvT hebben geen ICT-opleidingen. In het project is via de websites onderzocht of duurzaamheid een aandachtspunt is in de curricula van deze opleidingen, waar mogelijk aangevuld met aanvullende informatie verkregen via directe contacten. Om zicht te krijgen op de stand van zaken naar het onderzoek van duurzaamheid in de ICT is aanvullend een beroep gedaan op de HBO-kennisbank [5], Google Scholar [6] en de ingangen verkregen via Roel Croes van het ICTinnovatieplatform Duurzame ICT [7]. In deze quick scan is uitsluitend gekeken naar onderzoek dat betrekking heeft op vergroening van de ICT zelf door de ontwikkeling van duurzamere technologie (hardware, software, netwerken) en organisatie. Onderzoek naar duurzamere energie-opwekking en onderzoek naar de mogelijkheid om ICT in te zetten om processen te vergroenen, is (hoewel belangrijk) niet meegenomen. 4

5 De resultaten van de quick scan zijn opgenomen in een tweetal bijlagen. Bijlage 1 geeft het overzicht of en zo ja hoe duurzaamheid voorkomt in de curricula van de ICT-opleidingen in het Hoger Onderwijs. Bijlage 2 laat zien welk onderzoek er wordt uitgevoerd binnen de universiteiten en hogescholen naar de vergroening van ICT en wie daarvan de trekker is. Voor beide tabellen geldt dat ze een eerste indruk geven van de huidige stand van zaken. Ongetwijfeld zijn er nog aanvullingen en verbeteringen mogelijk. 3. Conclusies en aanbevelingen Met inachtneming van wat hiervoor gezegd is, moet over het geheel genomen de conclusie zijn dat duurzaamheid nog niet echt een onderwerp is bij de ICT-opleidingen (zie bijlage 1). Alleen bij opleidingen van de van Arnhem en Nijmegen, de Utrecht en de vestiging Diemen van InHolland wordt er ten tijde van deze quick scan substantieel (meer dan één EC) aandacht besteed aan duurzaamheid in het curriculum. In het algemeen wordt ICT ervaren als een enabler van duurzaamheid op andere terreinen (denk bijvoorbeeld aan Het Nieuwe Werken). Duurzaamheid wordt dan ook vaak in de context van onderwijskundige domeinen als Bouw, Engineering of Ondernemen benaderd en studenten kunnen dan kiezen voor een minor (zoals People, Planet, Profit) in die context. Geleidelijk aan bewegen gelukkig steeds meer ICT-opleidingen naar het opnemen van duurzaamheid in hun curriculum. Enerzijds door daar in een module Ethiek of Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen aandacht aan te besteden, anderzijds door in de context van de ICT-techniek ook duurzaamheid te zien als een kwaliteitsattribuut en opdrachten uit te laten voeren waarin dit terugkomt. Wat het onderzoek betreft (zie bijlage 2): op dit gebied zijn er al een behoorlijk aantal initiatieven gestart. Vooral de technische universiteiten zijn actief bezig met onderzoek naar duurzamere ICTtechnologie. Helaas laten de hogescholen het op dit terrein nog behoorlijk afweten. Op basis van deze quick scan komen we tot de volgende aanbevelingen: - Onderbouw met externe partijen zoals ICT-office, innovatieplatform duurzame ICT, GreenICT, Green IT Amsterdam etc. het belang van duurzaamheid in de opleiding van ICT-ers en inventariseer welke competenties daarbij horen - Om een versnelling te bereiken in het opnemen van groene ICT in de curricula van de ICTopleidingen is het aan te bevelen dat hogescholen en universiteiten aanwezige kennis en ervaring uitwisselen. o Zet hiervoor een netwerk op, in samenwerking met de SIG Groene ICT. o Organiseer als start een tweetal workshops over duurzaamheid in de curricula respectievelijk duurzaamheid in het ICT-gerelateerde onderzoek. - Laat de opleidingen explicieter zichtbaar maken wat er gebeurt op het terrein van duurzaamheid van ICT in hun onderwijs en onderzoek dat is nogal eens ver weggestopt op de websites van de instellingen. - Laat studenten in opdrachten en projecten ook een oordeel geven over de duurzaamheid van de onderzochte alternatieven zoals dat ook steeds vaker in het bedrijfsleven gebeurt. - Sluit aan bij internationale initiatieven op het terrein van duurzaamheid in ICT-gerelateerde curricula, zoals e-infranet ( - Welke stelt een lector Vergroening van ICT aan? Tenslotte raden we aan om de verzamelde gegevens up-to-date te houden, bijvoorbeeld via een wiki. 5

6 4. Verwijzingen [1] zie [2] zie [3] zie [4] zie [5] zie [6] zie [7] zie [8] zie De auteur van dit stuk wordt graag geïnformeerd over onjuistheden in de hier geschetste situatie. Neem daartoe contact op met Henk Plessius, 6

7 Bijlage 1 : Overzicht van het onderwijs in duurzaamheid binnen de curricula van de ICTopleidingen in het Hoger Onderwijs Instelling Opleiding(en) Onderwerpen en omvang Avans (Breda, s- Hertogenbosch) Fontys Hogescholen (Eindhoven, Tilburg) (Venlo) Haagse Hanzehogeschool (Groningen) van Amsterdam ICT (breed) Het begrip duurzaamheid binnen ICT staat nog niet in de belangstelling bij de opleiding. Mogelijk zou het binnen de opleiding ooit als een keuzevak ingericht kunnen worden. Op dit ogenblik wordt er niet systematisch aandacht besteed aan duurzaamheid binnen de curricula van de BIopleiding; wel komt het onderwerp aan de orde in de colleges over ethiek en internationalisering. Bij internationalisering omdat duurzaamheid in wereldomvattend probleem is en omdat het juist de internationale bedrijven zijn die duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan (vijf uur). Duurzaamheid komt heel beknopt aan de orde in die zin dat het in de propedeuse als onderwerp gepresenteerd en heel globaal verkend wordt (twintig uur). Incidenteel ook onderzoeken, bijv. naar "groene rekencentra in de afstudeerrichting ICT management en securiy. Bij de ICT-opleidingen is duurzaamheid niet in het curriculum verankerd. Afgezien van een korte behandeling van het onderwerp Duurzaamheid in de brede Integriteitcode en behandeling van het onderwerp in het college Ethiek voor techniek en ICT wordt er in de opleidingen geen aandacht besteed aan het onderwerp groene ICT. Wel zijn er projecten op het gebied van duurzaamheid en ICT Er is een minor Duurzaamheid (niet specifiek ICT). 7

8 Instelling Opleiding(en) Onderwerpen en omvang van Amsterdam van Arnhem en Nijmegen Leiden Rotterdam Utrecht Windesheim (Zwolle) Bij voltijd is duurzaamheid (nog) geen specifiek onderdeel al zijn Kwaliteitszorg &ICT en Business & ICT Alignment wel onderwerpen die dit bewerkstelligen. Bij deeltijd bestaat een onderwerp waarbij de studenten presentaties moeten verzorgen over actuele ontwikkelingen. Vanaf 2013 wordt maatschappelijk verantwoord ondernemen (inclusief duurzaamheid) deel van de competentieset Bij duaal is duurzaamheid een van de SLP-onderdelen (studieloopbaanplanning). Studenten leren systemen ontwerpen met nadruk op energiezuinigheid en duurzaamheid. Embedded Systems zijn vaak batterijgevoed en moeten dus zuinig zijn. Steekwoorden: - hoge rendement voedingcircuits - software die gericht is op het aansturen van Low Power Modes van hardware - schone bronnen - Zonnecellen, piezo circuits, stirling motoren enz. Opdrachten: studenten ontwerpen met zonnecellen, die hun embedded systeem voeden. Kernwoorden zijn hoge efficientie en laag vermogen (driehonderd uur). Komt niet voor in het curriculum. Niet, met uitzondering van het profiel systeembeheer. Het energiegebruik van apparatuur krijgt enige aandacht (vijftien uur). Deeltijdstudenten systeembeheer voeren bovendien een opdracht (vier EC) uit waarin ze een voorstel moeten doen voor vernieuwing van het eigen datacentrum, waarbij energie- (en materiaal)gebruik een belangrijk aandachtspunt is (veertig-zestig uur). Komt niet voor in het curriculum. Op dit ogenblik maakt duurzaamheid geen deel uit van het curriculum. Het plan is binnen de opleiding TI, uitstroomprofiel ID&S wel aandacht hieraan te besteden en dit ook te koppelen aan projecten. 8

9 Instelling Opleiding(en) Onderwerpen en omvang (Almere) In het ICT Curriculum (Information Engineering) wordt hier nog niet specifiek aandacht aan gegeven Zeeland (Vlissingen) Zuyd (Heerlen, Sittard) InHolland (Diemen) (Alkmaar, Haarlem, Rotterdam) Maastricht University Noordelijke (Leeuwarden) Open Radboud Nijmegen Rijksuniversiteit Groningen Saxion (Apeldoorn, Deventer, Enschede) Stenden (Emmen) Technische Delft Technische Informatiemanagement ICT (breed) Knowledge Engineering Informatiekunde, Kunstmatige intelligentie Informatiekunde, Kunstmatige intelligentie Op de Zeeland is er niet een directe link tussen duurzaamheid en ICT. Er is wel een lectoraat Duurzaam innoveren en ondernemen, maar daar is weinig contact mee vanuit de ICT-opleidingen. Duurzaamheid wordt zijdelings besproken bij verschillende modules, Computer architectuur, Architectuur en Storage (tien-twintig uur). Ook is er een project geweest dat als onderwerp had: "Een Groen datacenter". Duurzaamheid staat echt op de agenda. In de vorm van een aantal gastcolleges door bedrijven en excursies en een (internationale) projectveertiendaagse waarin studenten opdrachten uitvoeren en presenteren bij bedrijven (tachtig uur). Er bestaat een specialisatie Duurzame energie. Hierover is verder geen informatie te vinden. Op dit ogenblik niet in het curriculum. Het wordt opgenomen in het 4,3 EC-vak Softwaremangement dat wordt gebruikt in de masteropleidingen: Business Procesmanagement and IT en Computer Science en de beoogde master Software Engineering. Wordt niet genoemd in curriculum. Wordt niet genoemd in curriculum; mogelijk in opdrachten Duurzaamheid kan gekozen worden via een minor People, Planet, Profit (niet specifiek ICT). Het onderwerp duurzaamheid komt wel voorbij, maar er is geen expliciete module of onderwijseenheid met betrekking tot duurzaamheid en ICT. Bij onderwijsmodulen als kwaliteitszorg, logistiek (reverse logistics) en organisatiekunde komen deze onderwerpen ook voorbij, maar bij ICT-onderdelen komt het niet aan de orde. Wordt niet genoemd in curriculum. Duurzaamheid is opgenomen in module ethiek en recht (beperkt van omvang); niet heel specifiek ICTgeoriënteerd. Duurzaamheid kan gekozen worden via een minor sustainable energy technology (niet specifiek ICT). 9

10 Instelling Opleiding(en) Onderwerpen en omvang Technische Eindhoven Leiden Twente van Amsterdam van Amsterdam Utrecht Vrije ; en Economie Technische Business & IT Informatiekunde Information Studies Informatiekunde, Kunstmatige intelligentie, Informatie, multimedia and management Binnen elke masteropleiding van de Technische Eindhoven kun je een duurzaam' accent aanbrengen. Dat kan door milieu- en energievakken te volgen en je afstudeerproject uit te voeren op dat gebied. Opgenomen in module ethiek en recht (beperkt van omvang). Duurzaamheid kan gekozen worden via een minor Technology and International Sustainable Development (niet specifiek ICT). Wordt niet genoemd in curriculum; mogelijk in opdrachten Duurzaamheid kan gekozen worden via een minor duurzame ontwikkeling (niet specifiek ICT). Sustainability is a topic that is taught systematically in each programme so that every student upon graduation has become familiar with it in a meaningful way and is able to propagate it during his or her professional life. Wordt niet genoemd in curriculum. Duurzaamheid is onderdeel van portfolio. Ook via keuzevakken (Wubbo Ockels Lectures) kan hier aandacht aan besteed worden. Wordt niet genoemd in curriculum. Verweven in curriculum, maar niet erg omvangrijk. Duurzaamheid komt niet voor in het curriculum. Duurzaamheid is een onderdeel in module Maatschappelijke aspecten van wetenschap. 10

11 Bijlage 2: Overzicht van het onderzoek naar duurzaamheid van ICT in de sector Hoger Onderwijs Instelling (Onderzoeks)groep Expertise Personen Fontys Hogescholen Hanze (Groningen) Radbout Nijmegen Technische Delft Technische Eindhoven Twente van Amsterdam Vrije Lectoraat ICT Governance Center of Excellence for Intelligent Sensor Innovation (CENSI) Vakgroep Digital Security Faculteit EWI, wireless & mobile communications Elektro-Optical Communication Faculty of Electrical Engineering CTIT - Centre for Telematics and Information Technology CAES- Computer Architecture for Embedded System (onderdeel CTIT) Twente Institute for Wireless & Mobile Communications - WMC Faculteit Elektrotechniek, wiskunde en Faculteit natuurwetenschappen, wiskunde en informatica Software Engineering Group Green datacenters Here he is concerned with environmentsensitive robotic systems linked to smartdust in the form of devices called Sunspots Slimme meters Duurzaamheid in software Energy & ICT Energy Efficient Network Coding Breedband communicatie Wireless systemen CTIT has limited but growing research activities in the domains Energy and sustainability. Important areas are energyefficiency via micro-chp, energy pricing, optimalization of traffic-, transport and logistics processes, and environmental monitoring via sensor networks. Energy-efficiency is the main drivers of our research. Energy-efficiency is important for streaming applications found in battery powered consumer devices (e.g. i-phones or portable multimedia players), for highperformance professional equipment, and is of crucial importance for wireless sensor networks. Mobiele datacommunicatie Performance of embedded computercommunication systems Software engineering; efficiënter energiegebruik (Software Improvement Group) Theo Thiadens Hans Appel Marko van Eekelen Jos Weber Ton Koonen Peter Baltus Gerard Smit Sonia Heemstra de Groot Boudewijn Haverkort Paul Klint Patricia Lago 11

12 Bijlage 3: Verantwoording Aan deze quick scan zijn bijdragen geleverd door: Naam Instelling Kees Bekker Ewout Boks Louis Bonder Jaap de Bie Anda Counotte-Potman Roel Croes Thijs Dorssers Leo Hofste Marga Jacobs Ernst Mak Martijn Suijkerbuijk Johan Versendaal Frens Vonken Bartjan Wattel Markus Wollenweber Zuyd Arnhem en Nijmegen van Amsterdam Haagse Open ICT Innovatieplatform Duurzame ICT Fontys Hogescholen Saxion Avans InHolland, Diemen Windesheim Flevoland Utrecht Fontys Hogescholen Zeeland Windesheim 12

Duurzaamheid en ICT-opleidingen een quick scan en een pilot

Duurzaamheid en ICT-opleidingen een quick scan en een pilot Duurzaamheid en ICT-opleidingen een quick scan en een pilot Henk Plessius Hogeschool Utrecht 1 Waarom: energie- en materiaalgebruik ICT-sector toenemend energiegebruik: Energiemonitor 2008: Het elektriciteitsverbruik

Nadere informatie

1 Beoordeling instellingsconversietabellen CDHO 1 2 Opheffing Hogeschool Positief advies CDHO: Engineering Engineering AOT Techniek(deeltijd) Einde instroom: 31-12-2011 Einde opleiding: 31-12-2016 Engineering

Nadere informatie

Overzicht opleidingen

Overzicht opleidingen Overzicht opleidingen Stand van zaken oktober 2013 Opleiding Onderwijsinstelling Deeltijd Voltijd Duur Kosten Overig Leegstand Post-MA NRP Academie (transformatie) NRP, ism TU Delft, Nyenrode en Hogeschool

Nadere informatie

2 De keuze van de hogeschool per individuele conversie geldt voor alle opleidingsvormen, inclusief de te beëindigen varianten. 1 Beoordeling instellingsconversietabellen CDHO 1 2 Opheffing Hogeschool Positief

Nadere informatie

Overzicht fixusopleidingen met selectie studiejaar Hogescholen. d.d. 1 december 2017

Overzicht fixusopleidingen met selectie studiejaar Hogescholen. d.d. 1 december 2017 Overzicht fixusopleidingen met selectie studiejaar 2018-2019 Hogescholen 34397 2018 B Biologie en Medisch Laboratoriumonderz Avans Hogeschool voltijd 210 3 34397 2018 B Biologie en Medisch Laboratoriumonderz

Nadere informatie

Herbestemming in het onderwijs

Herbestemming in het onderwijs Herbestemming in het onderwijs Overzicht opleidingen e s- f een sch 'Logo omgeving derden' op witte achtergrond 'Logo omgeving derden' op gekleurde of fotografisch achtergrond r oed alleen Uitzondering;

Nadere informatie

Overzicht fixusopleidingen met selectie

Overzicht fixusopleidingen met selectie Overzicht fixusopleidingen met selectie 34951 2017 HKU B Kunst en Economie voltijd 275 1 34585 2017 Windesheim B Psychomotor Therapie & Bewegingsagogie voltijd 105 3 34686 2017 Windesheim B Journalistiek

Nadere informatie

Overzicht fixusopleidingen met selectie. Hogescholen. d.d. 3 oktober 2016

Overzicht fixusopleidingen met selectie. Hogescholen. d.d. 3 oktober 2016 Overzicht fixusopleidingen met selectie Hogescholen 34951 2017 HKU B Kunst en Economie voltijd 275 1 34585 2017 Windesheim B Psychomotor Therapie & Bewegingsagogie voltijd 105 3 34686 2017 Windesheim B

Nadere informatie

Was, is of komt er aandacht voor

Was, is of komt er aandacht voor Was, is of komt er aandacht voor SoftwareKwaliteit in het onderwijs? Voorjaarsevenement TestNet 2012 Leo van der Aalst Lector Software Quality and Testing at Fontys University of Applied Sciences Locaties

Nadere informatie

Overzicht fixusopleidingen met selectie

Overzicht fixusopleidingen met selectie Overzicht fixusopleidingen met selectie Kunst en Economie HKU voltijd 275 1 Psychomotor Therapie & Bewegingsagogie Windesheim voltijd 105 3 Journalistiek Windesheim voltijd 225 3 Advanced Business Creation

Nadere informatie

Overzicht fixusopleidingen met selectie. Hogescholen. d.d. 17 november Opleidingscode Studiejaar Opleidingsomschrijving Instelling

Overzicht fixusopleidingen met selectie. Hogescholen. d.d. 17 november Opleidingscode Studiejaar Opleidingsomschrijving Instelling Overzicht fixusopleidingen met selectie Hogescholen Studiejaar Opleidingsomschrijving Instelling Opleidingsvorm Capaciteit 30016 2017 B Advanced Business Creation Avans Hogeschool voltijd 160 3 34397 2017

Nadere informatie

Aantal ingeschreven studenten per universiteit naar onderwijstaal, studiejaar

Aantal ingeschreven studenten per universiteit naar onderwijstaal, studiejaar Aantal per universiteit naar onderwijstaal, studiejaar 2015-2016 Bron: VSNU 1. Per instelling bachelor, studiejaar 2015-2016 +ENG Erasmus Universiteit Rotterdam 27,27% 3658 54,55% 7184 18,18% 3184 14026

Nadere informatie

Highlights Nationale Studenten Enquête 2015

Highlights Nationale Studenten Enquête 2015 Highlights Nationale Studenten Enquête 2015 De Nationale Studenten Enquête (NSE) is een grootschalig landelijk onderzoek waarin jaarlijks alle Bachelor en Master studenten in het hoger onderwijs gevraagd

Nadere informatie

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten Postbus 15079 1001 MB AMSTERDAM. ArtEZ Postbus 49 6800 AA ARNHEM

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten Postbus 15079 1001 MB AMSTERDAM. ArtEZ Postbus 49 6800 AA ARNHEM Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten Postbus 15079 1001 MB AMSTERDAM ArtEZ Postbus 49 6800 AA ARNHEM Avans Hogeschool Postbus 732 5201 AS DEN BOSCH Azusa Theologische Hogeschool De Boelelaan 1105 1081

Nadere informatie

Duurzaamheid in een virtuele omgeving Toepassen van virtualisering in het ICT-onderwijs voor duurzaamheidsdoelstellingen

Duurzaamheid in een virtuele omgeving Toepassen van virtualisering in het ICT-onderwijs voor duurzaamheidsdoelstellingen Duurzaamheid in een virtuele omgeving Toepassen van virtualisering in het ICT-onderwijs voor duurzaamheidsdoelstellingen Agenda De Omslag : het duurzaamheidsprogramma van de Hogeschool Utrecht Duurzaamheid

Nadere informatie

De Omslag in het ICT Onderwijs: Duurzaamheid voor Systeembeheerders. Ervaringen met een Pilot

De Omslag in het ICT Onderwijs: Duurzaamheid voor Systeembeheerders. Ervaringen met een Pilot De Omslag in het ICT Onderwijs: Duurzaamheid voor Systeembeheerders Ervaringen met een Pilot 1 Even voorstellen Henk Plessius Hogeschool Utrecht o Onderzoeker o Docent o Projectleider Aandachtsgebieden:

Nadere informatie

Eindrapport Stimulering beveiliging

Eindrapport Stimulering beveiliging indi-2009-12-024 Eindrapport Stimulering beveiliging Project : SURFworks Projectjaar : 2009 Projectmanager : Maurice van den Akker Auteur(s) : Maurice van den Akker Opleverdatum : december 2009 Versie

Nadere informatie

Woningen Provincie/Gemeenten Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties. Prijs per m² GBO in mediaan 2017

Woningen Provincie/Gemeenten Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties. Prijs per m² GBO in mediaan 2017 Woningen Provincie/Gemeenten Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties woningen woningen. Provincie Drenthe Assen 67.700 31.400 Woningvoorraad 32.900 33.700 33.700 Tussenwoning 448 16,7 166.000

Nadere informatie

Voorlopige opgave lotingstudies HBO Studiejaar 2015-2016

Voorlopige opgave lotingstudies HBO Studiejaar 2015-2016 Accountancy Hogeschool Utrecht 120 voltijd 94 Accountancy Hogeschool van Amsterdam 150 voltijd 100 2x 15 maart 2015 187 Ad Eventmanager Hogeschool Utrecht 130 voltijd 100 3x 15 maart 2015 1 Ad Operationeel

Nadere informatie

Onderwijsinstellingen die een convenant hebben afgesloten met de IND

Onderwijsinstellingen die een convenant hebben afgesloten met de IND Onderwijsinstellingen die een convenant hebben afgesloten met de IND Amsterdamse voor de Kunsten Postbus 15079 1001 MB AMSTERDAM ArtEZ Postbus 49 6800 AA ARNHEM Avans Postbus 90116 4800 RA BREDA Azusa

Nadere informatie

ADVANCED TECHNOLOGY 50002 50002 UNIVERSITEIT TWENTE TECHNISCHE WETENSCHAPPEN 50 58-8 -14 % 100 % 100 % Voorbeeld

ADVANCED TECHNOLOGY 50002 50002 UNIVERSITEIT TWENTE TECHNISCHE WETENSCHAPPEN 50 58-8 -14 % 100 % 100 % Voorbeeld Bachelor vooraanmeldingen UT opleidingen (Bron IBG) 17-07-2006 ADVANCED TECHNOLOGY 50002 naam studie 50002 UNIVERSITEIT TWENTE TECHNISCHE WETENSCHAPPEN 50 58-8 -14 % 100 % 100 % ADVANCED TECHNOLOGY UNIVERSITEIT

Nadere informatie

Factsheet. Totale hbo-instroom, inschrijvingen en diploma s

Factsheet. Totale hbo-instroom, inschrijvingen en diploma s Instroom, inschrijvingen en diploma s 2018/19 De instroom in het hbo is dit studiejaar toegenomen met 3,4% tot 110.307 eerstejaars aan een associate degree, bachelor of masteropleiding. Dit is de hoogste

Nadere informatie

Voorlopige opgave lotingstudies HBO Studiejaar 2015-2016

Voorlopige opgave lotingstudies HBO Studiejaar 2015-2016 Accountancy Hogeschool Utrecht 120 voltijd Accountancy Hogeschool van Amsterdam 150 voltijd 100 2x 16 maart 2015 Ad Eventmanager Hogeschool Utrecht 130 voltijd 100 3x 15 maart 2015 Ad Operationeel Sportmanagement

Nadere informatie

Cooperation between Departments of Computer Science and Information technology in the Netherlands, Ethiopia and Ghana

Cooperation between Departments of Computer Science and Information technology in the Netherlands, Ethiopia and Ghana Cooperation between Departments of Computer Science and Information technology in the Netherlands, Ethiopia and Ghana Kees Smit, Centre for International Cooperation, VU Aemro Bizuneh Bahir Dar University

Nadere informatie

Voorlopige opgave lotingstudies HBO Studiejaar 2016-2017

Voorlopige opgave lotingstudies HBO Studiejaar 2016-2017 Accountancy Hogeschool Utrecht 120 voltijd 100 3x 15 maart 2016 Accountancy Hogeschool van Amsterdam 150 voltijd 100 2x 15 maart 2016 Advanced Business Creation Avans Hogeschool 160 voltijd 100 3x 1 mei

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 70643 17 december 2018 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 20 november 2018, nr. HO&S/1439087,

Nadere informatie

Voorlopige opgave lotingstudies HBO Studiejaar 2016-2017

Voorlopige opgave lotingstudies HBO Studiejaar 2016-2017 Accountancy Hogeschool Utrecht 120 voltijd 100 3x 15 maart 2016 Accountancy Hogeschool van Amsterdam 150 voltijd 100 2x 15 maart 2016 Advanced Business Creation Avans Hogeschool 160 voltijd 100 3x 1 mei

Nadere informatie

www.hbo-engineering.nl Verslag Landelijk overleg Elektrotechniek - Domein HBO-Engineering Datum: 2 november 2012

www.hbo-engineering.nl Verslag Landelijk overleg Elektrotechniek - Domein HBO-Engineering Datum: 2 november 2012 Verslag Landelijk overleg Elektrotechniek - Domein HBO-Engineering Datum: 2 november 2012 Aanwezig: Jeen Postma (Hanzehogeschool Groningen - j.postma@pl.hanze.nl) Jorien Schreuder (Hogeschool van Amsterdam

Nadere informatie

Nieuws uit t decanaat 6 oktober 2017

Nieuws uit t decanaat 6 oktober 2017 Nieuws uit t decanaat 6 oktober 2017 havo/vwo bestemd voor havo/vwo bovenbouw Nieuws uit t decanaat is het mededelingenblad vanuit het decanaat havo/vwo van het Vechtdal College in Hardenberg. Het verschijnt

Nadere informatie

Overzicht Lotingstudies HBO Laatste wijziging: 14-9-15

Overzicht Lotingstudies HBO Laatste wijziging: 14-9-15 Overzicht Lotingstudies HBO Laatste wijziging: 14-9-15 Accountancy Hogeschool Utrecht Accountancy Hogeschool van Amsterdam Ad Sport, Gezondheid en Management Hanzehogeschool Groningen Advanced Business

Nadere informatie

SIG Groene ICT & Duurzaamheid jaarverslag 2013 / jaarplan 2014

SIG Groene ICT & Duurzaamheid jaarverslag 2013 / jaarplan 2014 SIG Groene ICT & Duurzaamheid jaarverslag 2013 / jaarplan 2014 Inleiding Hieronder treft u het jaarverslag 2013 en het jaarplan 2014 van de Special Interest Group Groene ICT & Duurzaamheid aan. Het jaarverslag

Nadere informatie

Woningen. Prijzen en transacties. Provincie / Steden. Marktgegevens en prognoses. Transactieprijzen koopwoningen in mediaan 2016

Woningen. Prijzen en transacties. Provincie / Steden. Marktgegevens en prognoses. Transactieprijzen koopwoningen in mediaan 2016 Woningen 2017 Provincie / Steden Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties Aantal inwoners 2016 Aantal woningen 2016 Woningvoorraad/ huishoudens/inwoners 2020 2025 Koopwoningen Aantal verkochte

Nadere informatie

Curriculum 2015-2016 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting

Curriculum 2015-2016 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting Curriculum 2015-2016 Opleidingen Open Universiteit, faculteit Management, Science & Technology, wetenschapsgebied Informatica en informatiekunde, geldig vanaf 1-9-2015 Afkortingen European Credits (studiepunten)

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 24411 1 mei 2017 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 11 april 2017, nr. HO&S/805204, houdende

Nadere informatie

Hoe scoren onderwijsinstellingen op Twitter?

Hoe scoren onderwijsinstellingen op Twitter? Hoe scoren onderwijsinstellingen op Twitter? Onderzoek naar het Twittergebruik door -, - en -instellingen Gemeten door Coosto over het studiejaar 2014/2015 Daphne Nonahal 1. Een stand van zaken In dit

Nadere informatie

Aanvraagformulier nieuwe opleiding. Basisgegevens. Contactpersoon/contactpersonen Postbus GG Amsterdam

Aanvraagformulier nieuwe opleiding. Basisgegevens. Contactpersoon/contactpersonen Postbus GG Amsterdam Aanvraagformulier nieuwe opleiding Basisgegevens Naam instelling(en) Contactpersoon/contactpersonen Universiteit van Amsterdam Postbus 19268 1000 GG Amsterdam Contactgegevens Naam opleiding Internationale

Nadere informatie

Rapportage Enquête StudieKeuze 2015

Rapportage Enquête StudieKeuze 2015 Rapportage Enquête StudieKeuze 2015 www.qompas.nl Februari 2016 Surrounded by Talent Inleiding In deze rapportage laten we de resultaten zien van een enquête onder eerstejaars studenten welke met de Qompas

Nadere informatie

Overzicht aangesloten instellingen

Overzicht aangesloten instellingen Overzicht aangesloten instellingen - A - Academisch Medisch Centrum (AMC) Academisch Ziekenhuis Maastricht Amarantis Onderwijsgroep Amphia Ziekenhuis Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ Astronomische

Nadere informatie

Academia. Video content in higher education:

Academia. Video content in higher education: Arjan Doolaar Information specialist Social Studies + streaming video HAN University of Applied Sciences (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) Video content in higher education: Academia Arjan Doolaar Information

Nadere informatie

Opleidingen in het HBO met (mogelijk) een tweede loting, studiejaar 2015 2016

Opleidingen in het HBO met (mogelijk) een tweede loting, studiejaar 2015 2016 Centrale Aanmelding en Plaatsing Opleidingen in het HBO met (mogelijk) een tweede loting, studiejaar 2015 2016 Bij een aantal opleidingen/instellingen zijn na de uitvoering van de loting nog plaatsen over.

Nadere informatie

De Omslag in het ICT onderwijs: Duurzaamheid voor Systeembeheerders

De Omslag in het ICT onderwijs: Duurzaamheid voor Systeembeheerders De Omslag in het ICT onderwijs: Duurzaamheid voor Systeembeheerders Henk Plessius Hogeschool Utrecht Samenvatting Duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol in onze hedendaagse samenleving. De Hogeschool

Nadere informatie

Factsheet. Instroom hbo toegenomen, lichte groei aantal inschrijvingen en aantal gediplomeerden neemt gestaag toe.

Factsheet. Instroom hbo toegenomen, lichte groei aantal inschrijvingen en aantal gediplomeerden neemt gestaag toe. 30 januari 2017 Feiten & Cijfers Instroom hbo toegenomen, lichte groei aantal inschrijvingen en aantal gediplomeerden neemt gestaag toe. Het aantal beginnende studenten in het hbo is in 2016-17 gegroeid

Nadere informatie

Drempelloze doorstroommogelijkheden in 3TU-verband in 2010

Drempelloze doorstroommogelijkheden in 3TU-verband in 2010 Drempelloze doorstroommogelijkheden in 3TU-verband in 2010 Toelichting: In het onderstaande overzicht is per technische masteropleiding aangegeven welke bacheloropleidingen drempelloos worden toegelaten.

Nadere informatie

Nieuws uit t decanaat 18 september 2018

Nieuws uit t decanaat 18 september 2018 Nieuws uit t decanaat 18 september 2018 havo/vwo bestemd voor havo/vwo bovenbouw Nieuws uit t decanaat is het mededelingenblad vanuit het decanaat havo/vwo van het Vechtdal College in Hardenberg. Het verschijnt

Nadere informatie

Curriculum 2014-2015 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting

Curriculum 2014-2015 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting Curriculum 2014-2015 Opleidingen Open Universiteit, faculteit Management, Science & Technology, wetenschapsgebied Informatica en informatiekunde, geldig vanaf 1-9-2014 Afkortingen European Credits (studiepunten)

Nadere informatie

STAAL GAAT HET MAKEN STUDENTENPROGRAMMA IN SAMENWERKING MET BEDRIJVEN NATIONALE STAALBOUWDAG 2012

STAAL GAAT HET MAKEN STUDENTENPROGRAMMA IN SAMENWERKING MET BEDRIJVEN NATIONALE STAALBOUWDAG 2012 STAAL GAAT HET MAKEN NATIONALE STAALBOUWDAG 2012 STUDENTENPROGRAMMA IN SAMENWERKING MET BEDRIJVEN Elk jaar trekt de Nationale Staalbouwdag vele opdrachtgevers, ontwerpers, (staal)bouwers, leveranciers

Nadere informatie

Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid

Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid www.qompas.nl Januari 2015 Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid 1 Oordeel studenten/scholieren over Qompas en tevredenheid met betrekking tot

Nadere informatie

Bijlage verzuimcijfers

Bijlage verzuimcijfers Bijlage cijfers 1. Landelijke cijfers De cijfers over het schooljaar - zijn afkomstig uit de leerplichttelling die jaarlijks onder de gemeenten wordt uitgevoerd. De respons van gemeenten bedroeg dit jaar

Nadere informatie

Feiten en cijfers. HBO-Monitor 2010: De arbeidsmarktpositie van afgestudeerden van het hbo. juli 2011

Feiten en cijfers. HBO-Monitor 2010: De arbeidsmarktpositie van afgestudeerden van het hbo. juli 2011 Feiten en cijfers HBO-Monitor 2010: De arbeidsmarktpositie van afgestudeerden van het hbo juli 2011 2 Feiten en cijfers HBO-Monitor 2010: De arbeidsmarktpositie van afgestudeerden van het hbo Afgestudeerden

Nadere informatie

Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2015-2016

Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2015-2016 Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2015-2016 Is één van onderstaande opleidingen de opleiding waarvoor je je hebt aangemeld? Dan moet je meedoen aan de selectieprocedure (loting). Om deel

Nadere informatie

Havo, hier hbo: loud and clear, over.

Havo, hier hbo: loud and clear, over. Havo, hier hbo: loud and clear, over. Bert Schroën Voorzitter netwerk HTNO 28 september 2016 Overzicht presentatie Op naar toekomstbestendig bètatechniekonderwijs ontwikkelingen binnen hbo bètatechniek

Nadere informatie

code University University

code University University wo bachelor CROHO indien Bevoegdheid code beperkt tot daarbij genoemde universiteit(en) Sociale Geografie en Planologie 56838 Leraar Aardrijkskunde Aardwetenschappen 56986 Aarde en economie 50668 Bodem,

Nadere informatie

Stichting NIOC en de NIOC kennisbank

Stichting NIOC en de NIOC kennisbank Stichting NIOC Stichting NIOC en de NIOC kennisbank Stichting NIOC (www.nioc.nl) stelt zich conform zijn statuten tot doel: het realiseren van congressen over informatica onderwijs en voorts al hetgeen

Nadere informatie

Overzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten

Overzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten Overzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten I. Instellingen en opleidingen die toestemming hebben gekregen voor deelname aan het experiment leeruitkomsten, n.a.v. per 1 mei 2016

Nadere informatie

Top-50 opleidingen op Qompas StudieKeuze Top-50 favoriete Open Dagen op Qompas StudieKeuze. Surrounded by Talent

Top-50 opleidingen op Qompas StudieKeuze Top-50 favoriete Open Dagen op Qompas StudieKeuze. Surrounded by Talent Top-50 opleidingen op Qompas StudieKeuze Top-50 favoriete Open Dagen op Qompas StudieKeuze www.qompas.nl insights.qompas.nl insights@qompas.nl Top-50 opleidingen op Qompas StudieKeuze september 2017 t/m

Nadere informatie

Als je op een site bent, klik dan op vorige en vervolgens op openen om terug te gaan naar het bestand interessante sites.

Als je op een site bent, klik dan op vorige en vervolgens op openen om terug te gaan naar het bestand interessante sites. Overzicht Sites: 1. ALGEMEEN 2. BEURZEN 3. PROFIELWERKSTUKKEN 4. UNIVERSITEITEN 5. HOGESCHOLEN 6. MBO 1. ALGEMEEN Vergelijk alle studies op hogescholen en http://www.studiekeuze123.nl Universiteiten/opendagen

Nadere informatie

Cluster Commerciële Economie Communicatie Finance Groen en Voeding Contactpersoon Windesheim Flevoland

Cluster Commerciële Economie Communicatie Finance Groen en Voeding Contactpersoon Windesheim Flevoland Cluster Commerciële Economie Communicatie Finance Groen en Voeding Annemarie van Alphen Ancella Evers-de Boer (a.i.) Contactpersoon Windesheim Flevoland Hogescholen Christelijke HS Windesheim Avans HS

Nadere informatie

Business Architectuur vanuit de Business

Business Architectuur vanuit de Business Business Architectuur vanuit de Business CGI GROUP INC. All rights reserved Jaap Schekkerman _experience the commitment TM Organization Facilities Processes Business & Informatie Architectuur, kun je vanuit

Nadere informatie

Stichting NIOC en de NIOC kennisbank

Stichting NIOC en de NIOC kennisbank Stichting NIOC Stichting NIOC en de NIOC kennisbank Stichting NIOC (www.nioc.nl) stelt zich conform zijn statuten tot doel: het realiseren van congressen over informatica onderwijs en voorts al hetgeen

Nadere informatie

Detailplanning aansluiting ontkoppelpunt 2018 v10.0

Detailplanning aansluiting ontkoppelpunt 2018 v10.0 Detailplanning ontkoppelpunt 2018 v10.0 Onderstaande planning is een conceptplanning v10.0. Indien verschuiving gewenst is, kan contact opgenomen worden met Studielink (nieuw@studielink.nl) indien hiervoor

Nadere informatie

Overzicht Lotingstudies HBO

Overzicht Lotingstudies HBO Overzicht Lotingstudies HBO Accountancy Hogeschool Utrecht Accountancy Hogeschool van Amsterdam Laatste wijziging: 16-aug-2016 Advanced Business Creation Avans Hogeschool Bedrijfseconomie Hogeschool Utrecht

Nadere informatie

Naam instelling: Hogeschool voor de Kunsten Utrecht Code opleiding 34951

Naam instelling: Hogeschool voor de Kunsten Utrecht Code opleiding 34951 OPLEIDINGEN MET DECENTRALE SELECTIE 2013-2014 HBO Naam instelling: Hogeschool voor de Kunsten Utrecht Code instelling: 00MF Code opleiding 34951 Kunst en Economie www.hku.nl of 030 2349440 of info@ssc.hku.nl

Nadere informatie

Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017

Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017 Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017 Is één van onderstaande opleidingen de opleiding waarvoor je je hebt aangemeld? Dan moet je meedoen aan de selectieprocedure (loting). Om deel

Nadere informatie

Voorlichtingsavond hbo- en wo-opleidingen Woensdag 5 oktober 2016

Voorlichtingsavond hbo- en wo-opleidingen Woensdag 5 oktober 2016 Voorlichtingsavond hbo- en wo-opleidingen Woensdag 5 oktober 2016 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College

Nadere informatie

Curriculum HBO ICT Systems Networks & Cloud Engineering duaal

Curriculum HBO ICT Systems Networks & Cloud Engineering duaal Curriculum HBO ICT Systems Networks & Cloud Engineering duaal In dit document geven we meer details over het curriculum (opleidingsaanbod) van System Networks & Cloud Engineering (SNCE) Leerdoelen Uitgangspunt

Nadere informatie

Overzicht Lotingstudies WO Laatste wijziging: 14-9-15

Overzicht Lotingstudies WO Laatste wijziging: 14-9-15 Overzicht Lotingstudies WO Laatste wijziging: 14-9-15 Bedrijfskunde Radboud Universiteit Nijmegen Bedrijfskunde Rijksuniversiteit Groningen Bedrijfskunde Vrije Universiteit Amsterdam Biomedische wetenschappen

Nadere informatie

Regeling vermelding duale opleidingen hoger onderwijs 1998-1999

Regeling vermelding duale opleidingen hoger onderwijs 1998-1999 OCenW-Regelingen Bestemd voor: c colleges van bestuur respectievelijk centrale directies van universiteiten en hogescholen. Beleidsregel Datum: 28 mei 1998 Kenmerk: HBO/SB-98/22812 Datum inwerkingtreding:

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 32957 30 september 2015 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 21 september 2015, nr. HO&S/805204,

Nadere informatie

Domeinbeschrijving Bachelor of ICT. Duurzaam & ICT 30 januari 2014. Jan Dirk Schagen Bestuurslid HBO-I

Domeinbeschrijving Bachelor of ICT. Duurzaam & ICT 30 januari 2014. Jan Dirk Schagen Bestuurslid HBO-I Domeinbeschrijving Bachelor of ICT Duurzaam & ICT 30 januari 2014 Jan Dirk Schagen Bestuurslid HBO-I Sneak Preview: domeinbeschrijving Bachelor of ICT 3.0 Jan Dirk Schagen is bestuurslid van de HBO-I stichting,

Nadere informatie

1,4% ten opzichte van studiejaar

1,4% ten opzichte van studiejaar 1 februari 2018 Feiten & Cijfers Stijgende lijn in instroom, inschrijvingen en aantal gediplomeerden hbo houdt stand. Grote toename instroom associate degrees. De instroom in het hbo in studiejaar 2017-2018

Nadere informatie

Frameworks/Modellen Informatievaardigheid

Frameworks/Modellen Informatievaardigheid Resultaten vragenlijst Frameworks/Modellen Informatievaardigheid Maart 2018 door LOOWI Werkgroep Frameworks Anneke Dirkx Harrie van der Meer Lisa Kozlowska Jos Fleuren Renny Oortwijn Mariette Vissers Michielsen

Nadere informatie

WO-BACHELOR - studentaantallen Economie en Recht

WO-BACHELOR - studentaantallen Economie en Recht Economie en Recht Bedrijfskunde Bedrijfs- en Consumentenwetenschappen Wageningen University 238 Bedrijfskunde Bedrijfskunde Erasmus Universiteit Rotterdam 2.204 Bedrijfskunde Bedrijfskunde Maastricht University**

Nadere informatie

Vernieuwing Bacheloropleidingen Informatica en Informatiekunde

Vernieuwing Bacheloropleidingen Informatica en Informatiekunde Vernieuwing Bacheloropleidingen Informatica en Informatiekunde Marko van Eekelen, Remko Helms, Evert van de Vrie TouW Informatica symposium 21 november 2015 Aanleiding vernieuwing Open Universiteit Ministerie

Nadere informatie

CROHO. code. University. University

CROHO. code. University. University wo bachelor in combinatie met educatieve minor CROHO code indien beperkt tot daarbij genoemde universiteit(en) Bevoegdheid Sociale Geografie en Planologie 56838 Leraar Aardrijkskunde Aardwetenschappen

Nadere informatie

Overzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten

Overzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten Overzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten I. Instellingen en opleidingen die toestemming hebben gekregen voor deelname aan het experiment leeruitkomsten, n.a.v. per 1 mei 2016

Nadere informatie

CENTROS DE EDUCACION UNIVERSITARIA (WO) QUE IMPARTEN ESPAÑOL

CENTROS DE EDUCACION UNIVERSITARIA (WO) QUE IMPARTEN ESPAÑOL CENTROS DE EDUCACION UNIVERSITARIA (WO) QUE IMPARTEN ESPAÑOL 1. Universiteit Tilburg, Language Center Warandelaan 2 5037 AB Tilburg 013-4669111 cirun@uvt.nl www.tilburguniversity.edu Provincia - BRABANTE

Nadere informatie

Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 5 oktober 2015

Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 5 oktober 2015 Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 5 oktober 2015 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College

Nadere informatie

Regionale arbeidsmarktanalyse primair onderwijs 2013

Regionale arbeidsmarktanalyse primair onderwijs 2013 ACHTERHOEK Regionale arbeidsmarktanalyse primair onderwijs leerlingen 29- -9, leerlingen 214-217 -11,1 2.6 2.44 2.28 2.12 1.96 1.8 1.64 1.48 1.32 1.16 1. 28 29 21 211 214 215 216 217 instellingsniveau

Nadere informatie

Lectorennetwerp Smart Industry: naar een lerende en innoverende beroepspraktijk. 4 februari 2016 Klaas ten Have

Lectorennetwerp Smart Industry: naar een lerende en innoverende beroepspraktijk. 4 februari 2016 Klaas ten Have Lectorennetwerp Smart Industry: naar een lerende en innoverende beroepspraktijk 4 februari 2016 Klaas ten Have Lectoraten aan Hogescholen De eersten Instelling Naam Over de rol HRO Prof. Dr. Ben van Lier

Nadere informatie

Toiletreclame Regionale Tarieven Indoormedia

Toiletreclame Regionale Tarieven Indoormedia Volume netwerk Horeca Doelgroep 13-49 Alkmaar 1 2 weken 34 17 10 950,- 135,- 495,- 115,- Almere 1 2 weken 17 8 5 475,- 115,- 250,- 110,- Amersfoort 1 2 weken 50 25 15 1.425,- 150,- 745,- 125,- Amsterdam

Nadere informatie

Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2014-2015

Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2014-2015 Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2014-2015 Is één van onderstaande opleidingen de opleiding waarvoor je je hebt aangemeld? Dan moet je meedoen aan de selectieprocedure (loting). Om deel

Nadere informatie

Benchmark Axisopleidingen

Benchmark Axisopleidingen Benchmark Axisopleidingen In opdracht van: Platform Bèta Techniek In samenwerking met Ministerie van OCW HBO-raad Project: 2008.104 Datum: Utrecht, 22 december 2008 Auteurs: Guido Ongena, MSc. drs. Rob

Nadere informatie

Excellentieprogramma s in het HBO in Nederland

Excellentieprogramma s in het HBO in Nederland Excellentieprogramma s in het HBO in Nederland Voorpublicatie van de landelijke inventarisatie 2009-2010 Marca Wolfensberger & Nelleke de Jong Excellentieprogramma s in het HBO in Nederland Voorpublicatie

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Nr. Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 1214 17 27 27januari 2009 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 18 december 2008, nr.

Nadere informatie

Absoluut verzuim. Absoluut verzuim totaal verzuim. > 3 maanden. Opgelost in schooljaar

Absoluut verzuim. Absoluut verzuim totaal verzuim. > 3 maanden. Opgelost in schooljaar Bijlage 1. Landelijke gegevens De gegevens over het schooljaar 2014-2015 zijn afkomstig uit de leerplichttelling die jaarlijks onder de gemeenten wordt uitgevoerd. De respons op de leerplichttelling bedroeg

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs 2010 1 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs 2010 Ten opzichte van 2009 is de instroom stabiel: -0,3 procent

Nadere informatie

Code opleiding 56829 Internationaal en Europees Recht

Code opleiding 56829 Internationaal en Europees Recht OPLEIDINGEN MET DECENTRALE SELECTIE 2013-2014 WO Naam instelling: Universiteit Leiden Code instelling: 21PB Percentage 16% www.aanstaande-studenten.leidenuniv.nl Naam instelling: Universiteit Leiden Code

Nadere informatie

HOVO NEDERLAND. Jaarverslag

HOVO NEDERLAND. Jaarverslag HOVO Nederland www.hovonederland.nl info@hovonederland.nl secretariaat pb. 9500 2300 AB Leiden HOVO NEDERLAND Jaarverslag 2016 HOVO-Nederland Jaarverslag 2016 Kwaliteitszorg en intercollegiale toetsing

Nadere informatie

Staal: duurzaam sterk

Staal: duurzaam sterk Staal: duurzaam sterk NATIONALE STAALBOUWDAG 2011 STUDENTENPROGRAMMA IN SAMENWERKING MET BEDRIJVEN Wat geldt voor het materiaal staal, geldt ook voor de Nationale Staalbouwdag: duurzaam sterk. Elk jaar

Nadere informatie

Bijlage B-2. CV s van wetenschappelijk personeel, verzameld door Faculteit NWI via een door de medewerker ingevulde vragenlijst.

Bijlage B-2. CV s van wetenschappelijk personeel, verzameld door Faculteit NWI via een door de medewerker ingevulde vragenlijst. Bijlage B-2. CV s van wetenschappelijk personeel, verzameld door Faculteit NWI via een door de medewerker ingevulde vragenlijst. Afdeling Information Retrieval and Information Systems van Bommel, Patrick

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 12 Verschil 213 tov. 212 21 3 211 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen 225 221

Nadere informatie

Clear Channel Hillenaar Informatie media 2016. Studi s. Clear Channel Hillenaar Informatie media 2016

Clear Channel Hillenaar Informatie media 2016. Studi s. Clear Channel Hillenaar Informatie media 2016 TAP Locaties Locaties Selectie universiteiten en hogescholen Aantal vakken 514 Friesland 2 Leeuwarden 2 Gelderland 54 Arnhem 4 Nijmegen 31 Wageningen 19 Groningen 31 Groningen 31 Limburg 49 Heerlen 15

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 16 Verschil 214 tov. 213 16-4-212 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen 283 3319

Nadere informatie

Samenvatting aanvraag

Samenvatting aanvraag Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Naam instelling Contactpersoon/contactpersonen Contactgegevens Nieuwe opleiding Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 19 Verschil 214 tov. 213 7-5-212 6-5-213 5-5-214 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen

Nadere informatie

Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017

Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017 Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017 Is één van onderstaande opleidingen de opleiding waarvoor je je hebt aangemeld? Dan moet je meedoen aan de selectieprocedure (loting). Om deel

Nadere informatie

Centraal Bureau Aanmelding en Plaatsing. Jaarverslag Numerus Fixi

Centraal Bureau Aanmelding en Plaatsing. Jaarverslag Numerus Fixi Centraal Bureau Aanmelding en Plaatsing Jaarverslag Numerus Fixi Studiejaar 2011 2012 INHOUDSOPGAVE TOELICHTING VERSLAGEN...4 Wetenschappelijk onderwijs...7 Opleidingsfixus...7 B Communication and Media

Nadere informatie

Datum 3 Q JAN Besluit macrodoelmatigheid verplaatsing hbo bacheloropleiding ICT

Datum 3 Q JAN Besluit macrodoelmatigheid verplaatsing hbo bacheloropleiding ICT - V 1" 2o\y/\z\ ONTVANGEN 0 1 FEB. 2013 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag HZ University of Applied Sciences t.a.v. het college van bestuur Postbus

Nadere informatie

Internet of Things: netwerk voor kennis, onderzoek, onderwijs en ontwikkeling Samenwerking van hogescholen, kennisinstituten en industriële partners

Internet of Things: netwerk voor kennis, onderzoek, onderwijs en ontwikkeling Samenwerking van hogescholen, kennisinstituten en industriële partners Internet of Things: netwerk voor kennis, onderzoek, onderwijs en ontwikkeling Samenwerking van hogescholen, kennisinstituten en industriële partners dr. Geert de Haan 1 drs. Wim Smit 2 dr. Jan Dirk Schagen

Nadere informatie