EXTRA DIKKE LUSTRUM EDITIE EUROTRIP Zweden. een reis naar de deeltjesversneller. een afstudeer opdracht in Scandinavië A L VEERTIG JAAR WALDUR!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "EXTRA DIKKE LUSTRUM EDITIE EUROTRIP 2012. Zweden. een reis naar de deeltjesversneller. een afstudeer opdracht in Scandinavië A L VEERTIG JAAR WALDUR!"

Transcriptie

1 EUROTRIP 2012 een reis naar de deeltjesversneller Zweden een afstudeer opdracht in Scandinavië EXTRA DIKKE LUSTRUM EDITIE A L VEERTIG JAAR WALDUR! Gjallar is de hoorn gedragen door Heindal, de wachter van de Noorse goden. Met een zachte toon kondigt Heindall de komst van de goden aan, maar in tijden van gevaar klinken krachtigere tonen. periodiek van draaistroomdispuut Waldur

2 Link yourself to the power of TenneT Netwerken: daar gaat het om bij TenneT. Letterlijk en fi guurlijk. We zijn de eerste grensover schrijdende elektriciteitstransporteur van Europa met kilometer aan hoogspanningsnetwerken in Nederland en Duitsland. Onze focus is gericht op de ontwikkeling van een Noordwest-Europese energie markt en de integratie van duurzame energie. Tegelijkertijd staat de continuïteit van de elektriciteitsvoorziening voorop. 24 uur per dag, 7 dagen per week. We zoeken de samenwerking met professionals die interesse hebben in een unieke uitdaging. Wil jij op hoog niveau aan de slag in je vak? Bij een bedrijf dat in meerdere opzichten netwerken verbindt? Link yourself en ga vandaag nog naar TenneT zoekt: Ambitieuze technici en andere professionals

3 VOORZITTER INHOUD Kort Waldur nieuws Eurotrip 2012 Verslag vanuit Zweden Begunstigersdag Excursie Croon Even voorstellen [4] [6] [12] [13] [14] [16] COLOFON Gjallar Periodiek DSD Waldur Jaargang 10, editie 20 Nummer 2 / 2012 Oplage 250 f/c print DSD Waldur Den Dolech 2, IM 1.05b Postbus MB Eindhoven gjallar@waldur.nl info@waldur.nl Redactie Gjallar gjallar@waldur.nl Matthijs Laro Guus Muisers Henk-Jan Keizer Nico Baars Stefan Lem Willie van Meijl Met Waldur gaat het goed! Met een geëngageerd nieuw bestuur en een schare van wel twaalf actieve leden, verdeeld over twee commissies, hebben we onze leden en begunstigers kunnen verwennen met interessante excursies, een begunstigersdag, een Lustrumborrel en zelfs een buitenlandse reis. Op deze reis door Duitsland en Zwitserland, die we samen met IEEE-SBE en het communicatiedispuut ODIN hebben georganiseerd, hebben we onder andere onze collega s aan de TU Stuttgart een bezoekje gebracht. Daarnaast zijn we ABB semiconductors bij Zurich gaan bezichtigen en hebben we in Genève het CERN, de VN en ITU bezocht. Dit alles vertaalt zich in een extra dikke Gjallar in een nieuw jasje, waarvoor dank aan de Gjallarcommissie onder de vakkundige leiding van Matthijs Laro. Het verheugt mij dat onze activiteitencommissie, onder leiding van oud-voorzitter Raoul Bernards, er voor zorgt dat de Gjallarcommissie ook in de toekomst de handen vol zal hebben. Zo hebben we net onze jaarlijkse lunchlezing van Tennet weer achter de rug en staan er excursies naar de kerncentrale in Borssele, Overige commmissies Activiteiten activiteiten@waldur.nl Raoul Bernards Nico Rikken Martijn van Uden Max Schoonderbeek Stefan Folmer Jeroen Linnartz Bestuur Voorzitter voorzitter@waldur.nl Ralph Stassen Secretaris secretaris@waldur.nl Willie van Meijl Penningmeester penningmeester@waldur.nl Ruben Geurts Delta Electronics, Brush en Strukton op het programma. Ten slotte hoop ik jullie allen te mogen verwelkomen op onze nieuwjaarsborrel op donderdag 10 januari 2013 en wens ik jullie alvast veel leesplezier met deze vernieuwde Gjallar. Ralph Stassen Vice voorzitter, extern@waldur.nl commissaris externe Arno Stamps betrekkingen 2 /

4 TEKST: MATTHIJS LARO EN MARTIJN VAN UDEN KORT WALDUR NIEUWS LUSTRUMBORREL Op donderdag 21 juni had Waldur alweer hun 8ste lustrumborrel. Samen met muziek en Walhalla s verplaatsbare buitenbar was het bij de ingang van het Potentiaal een groot feest. Veel studenten, hoogleraren en begunstigers kwamen op dit evenement af om op het jarige dispuut te toosten. Het bier vloeide dan ook rijkelijk uit de tapkranen. Na het buitenfestijn verplaatste de echte diehards die er niet genoeg van konden krijgen, zich naar impuls om nog na te borrelen met Waldurs eigen citroen likeur. Na deze borrel kunnen we dus alleen nog maar zeggen: Op naar de volgende vijf jaar! DE WORSTENBAKKER, I M LOVIN IT! De worsten worden op de elektroden geplaatst, de knop wordt omgezet, de stroommeter schiet omhoog en in notime beginnen de worsten te borrelen. Inderdaad, na jaren afwezigheid was de worstenbakker weer actief! Chefkok Martijn van Uden trok met de geur van gebraden knakworsten weer veel elektrotechniek studenten tijdens maar liefst drie evenementen: Explore your Master, het frikandelen eetfestijn en het intro weekend. Deze spontane actie heeft Waldur weer veel aandacht gegeven, wat heeft geleid tot een aantal nieuwe leden! De MacWaldur, I m lovin it! 4 editie 20

5 TROUWSTE LID Dit jaar heeft het bestuur van Waldur een leuke prijs bedacht om de Waldurianen nog meer te betrekken bij het leukste dispuut van Electrical Engineering: het trouwste lid van het jaar. Deze prijs gaat elk jaar naar het lid dat het meest betrokken is bij de verschillende activiteiten die Waldur organiseert. Dit jaar gaat de prijs naar Brian Kuijsters! Voorzitter Ralph Stassen: Hij is afgelopen jaar bij vrijwel elk koffie uurtje en excursie aanwezig geweest. Brian heeft de naam trouwste lid dan ook zeker verdiend! Hopelijk doet hij ook het komend collegejaar weer vrolijk mee met alle leuke activiteiten die gaan komen. Bij het Waldur kantoor is Brian gehuldigd met een leuk Waldur goodie pakket! GEFELICITEERD! Nu oud Waldur bestuurslid Jos de Regt zijn thesis Identification of Over-voltages in Earth Screens of Cross-bonded 400 kv Underground power cables succesvol heeft afgerond, mag hij zich voortaan Master of Science noemen! Gefeliciteerd met het behalen van je master diploma Jos! En vergeet natuurlijk niet om af en toe langs Waldur te komen ondanks dat je bent afgestudeerd! T KOFFIE UURTJE Elke maandag houdt Waldur tussen de middag van 12.30u tot 13.30u een koffie uurtje bij impuls 1.05b. Iedereen is hier welkom om gezellig koffie te drinken samen met andere Waldurianen. Elke tweede maandag van de maand is er zelfs vlaai aanwezig! Dus hopelijk tot het volgend koffie uurtje! ACTIEF WORDEN? Wil jij naast al het studeren ook een leuk studentenleven? Bij Waldur zijn er leuke, gezellige commissies waarbij jij je altijd aan kunt sluiten! Of misschien is bestuur wel iets voor jou? Vraag ernaar tijdens Waldurs koffie uurtje (zie hierboven), of loop gewoon even binnen bij Waldur in impuls 1.05b. WEER NIEUWE BESTUURSLEDEN TIJDENS DE WISSELINGS ALV Op 20 juni is het bestuur gewisseld tijdens de wisselings ALV in de Colloquiumzaal van Impuls. Tijdens deze wissel heeft Arno Stamps de taak externe betrekkingen van Jos de Regt overgenomen. Ruben Geurts mag zich voortaan met de economische zaken bezig houden, nu hij de taak van penningmeester van Ralph Stassen heeft overgenomen. Ralph zelf is nu voorzitter geworden, de taak die vóór de wisseling door Raoul Bernards werd uitgevoerd. Willie van Meijl is secretaris gebleven. Op de achterkant van deze Gjallar kun je meer lezen over de nieuwe bestuursleden Arno en Ruben, waar ze zichzelf zullen voorstellen. Bij de commissies hebben ook een aantal veranderingen plaatsgevonden. Guus Muisers en Nico Baars hebben zich bij de redactie van de Gjallar gevoegd en Matthijs Laro zal de Gjallar commissie gaan leiden. Hierdoor bestaat de Gjallar redactie nu uit zes leden. Ook de activiteitencommissie is flink gegroeid met Raoul Bernards, Max Schoonderbeek, Stefan Folmer en Jeroen Linnartz als nieuwe aanwinsten. Ralph Stassen en Jos de Regt hebben de commissie verlaten, waardoor Raoul Bernards de activiteitencommissie zal gaan leiden. Na afsluiting van de ALV was er natuurlijk nog een borrel in het Walhalla. Hier hebben we met alle aanwezigen getoost op het nieuwe bestuur van Waldur. 2 /

6 Foto: Globe Universe of Particles, CERN EURO TRIP 2012 HALF WAKKER STROOMDE ROND UUR IE- DEREEN MET KOFFERS EN REISTASSEN HET PO- TENTIAAL BINNEN. OVER EEN HALF UUR ZOU HET DAN ECHT VAN START GAAN, EUROTRIP VIJF DAGEN LANG BEZOEKEN WE MET 22 STUDENTEN EEN AANTAL BEDRIJVEN EN EEN UNIVERSITEIT IN STUTTGART, ZÜRICH EN GENÈVE. ROND UUR KWAM DE VIP BUS HET TU TERREIN OPGEREDEN, EEN BUS COMPLEET MET LUXE STOELEN, (POKER) TAFELS EN EEN BAR. DE GEBLINDEERDE RAMEN MAAKTE DE BUS VOOR ONS ALS VERY IMPORTANT STUDENTS COMPLEET. WE WAREN DUS AL VER- ZEKERD VAN EEN ZEER COMFORTABELE BUSREIS. TEKST: ARNO STAMPS, ART SENDERS, MARTIJN BECH EN MATTHIJS LARO Dag 1 - De reis begint Na acht uur kaarten, lezen, praten en slapen kwam de bus eindelijk aan bij de eerste bestemming: Stuttgart. Hier dropten we eerst onze bagage in het hostel, welke op een helling van een berg is gebouwd. Hierdoor bestond de ingang van het hostel uit een brug, welke leidde naar de ingang van het gebouw: een lift. Nadat iedereen met de lift naar beneden was gezakt, het hostel had geïnspecteerd en zijn bedden hadden klaargemaakt vertrokken we naar onze eerste excursie, de technische universiteit van Stuttgart, welke zich nog redelijk buiten de stad bevond. In de universiteit kregen we een rondleiding door twee laboratoria: de chip laboratoria en het hoogspanning lab. Het onderzoek daar is vergelijkbaar met dat van de TU/e. In de eerste opstelling van het chip lab doen ze onderzoek naar optische chips, zoals ook bij het Eindhovense COBRA wordt gedaan. Via microscopen kregen we de enkele micrometers grote schakelingen te zien. Na een korte uitleg werden we naar een tweede lab geleid. Hier worden metingen verricht aan Digitaal-naar-Analoog Convertors (DACs) en Analoog-naar-Digitaal Convertors (ADCs). Ze doen hier vooral onderzoek naar hoge-snelheid flash DACs, met snelheden die opliepen tot 20 GS/s. Na deze microscopisch kleine schakelingen gingen we door naar het grotere werk, het hoogspanningslab. Net als op de TU/e hebben ze hier een opstelling met een tesla coil. Het lab was vooral te vergelijken met een kleine versie van het lab in Corona, maar dat maakte de vonkende hoogspanningsdemonstraties niet minder indrukwekkend. Na een aantal tesla coil demonstraties gingen we door naar de Duitse URE (University Racing Eindhoven). In plaats van een race wagen waren ze hier bezig met een elektrische kart. De rondleiding werd vervolgd naar een generator lab, om uiteindelijk te eindigen in de anechoische ruimte, een geïsoleerde ruimte waarin EMC metingen worden verricht. Deze ruimte bestaat uit kegelvormige isolatieblokken om elektromagnetische storingen van buitenaf te weren. Het was in deze ruimte dan ook erg stil toen er even niet gepraat Na het maken van de groepsfoto met 6 editie 20

7 Boven: Door de microscoop was de chip, welke slechts enkele micrometers groot is, toch te bekijken Rechts: De tesla coil van de Technische Universiteit in Stuttgart was zeker zo indrukwekkend als onze eigen muzikale tesla coil uit Eindhoven het TU/e spandoek en het bedanken van de gids van de universiteit met een fles wijn gingen we weer terug naar het hostel voor het avondeten, welk plaatsvond tijdens een romantische zonsondergang. Sommigen konden het hierdoor niet weerstaan om op het balkon te zitten voor een romantisch diner voor twee. Om de Duitse drinkgewoontes te leren kennen eindigde de avond natuurlijk in een van de bekende Duitse bier gartens. Na een aantal pullen bier en leuke drankspellen konden we goed slapen om de volgende dag uitgerust naar de stad Zürich, in Zwitserland, te reizen voor een bezoek aan ABB semiconductors. Dag 2 - Zürich heet Waldur welkom Om uur aangekomen in het Zwitserse Zürich werden we al goed ontvangen door de televisieschermen bij halfgeleider bedrijf ABB. Op de schermen werd groot Welcome Waldur aangekondigd. We werden naar een ruimte begeleid waar we een presentatie kregen door de vicepresident van ABB, Rudy Veitz. Na een korte introductiefilm over vermogenshalfgeleiders startte Rudy de presentatie natuurlijk met de gebruikelijke cijfertjes van het bedrijf. Voor de geïnteresseerden: ABB is in 1988 opgericht in de landen Zweden en Zwitserland. Op dit moment heeft ABB wereldwijd werknemers. Op de afdeling power systems, waar ABB semiconductors toe behoort, werken mensen. In totaal zijn er in Zwitserland drie vestigingen van ABB: in Turgi, Dattwill en Lenzburg (Zürich). Geografisch gezien noemen ze de connectie tussen deze drie vestigingen de power electronics triangle, wat ze bij ABB zien als het silicon valley van Zwitserland. Na deze leuke bedrijfsweetjes gingen we verder naar datgene waar we daadwerkelijk voor kwamen: de hoog vermogen halfgeleiders. ABB is het enige halfgeleider bedrijf ter wereld waar hoog vermogen halfgeleiders worden geproduceerd. Er wordt gesproken van hoog vermogen als de halfgeleider minimaal een spanning van 1200V kan verdragen bij een minimale stroom van 300A. Ze kunnen bij ABB semiconductors maken tot 10GW. Dit zijn dus behoorlijke indrukwekkende getallen! De schakelsnelheid bij deze semiconductors ligt dan nog steeds op slechts enkele microseconden en de foutmarge bedraagt minder dan één foute schakeling per 10 miljoen operatie uren. Een leuk weetje is dat een chip ter grote van één vingernagel genoeg vermogen kan schakelen voor een formule 1 auto van energie te voorzien. Deze kleine chips wordt zelfs warmer dan een keuken kookplaat! De hoog vermogen halfgeleiders worden gebruikt voor het omzetten van energie, transmissielijnen en consumptie van hoge spanningen en vermogens. ABB zoekt hierbij voor sommige projecten de fysische grenzen op. Bijvoorbeeld bij de Xiangjiaba transmissielijn in China, zie kader Did you know? op de volgende pagina. ABB semiconductors zorgt voor zowel de wafer processing als de assembly van de chip tot een device. Deze processen konden we tijdens de rondleiding goed bekijken door de vele ramen die het gebouw rijk is. Hierdoor waren alle productieprocessen goed te zien, ondanks dat we niet in de ruimte zelf mochten komen. Het proces van wafer naar transistor verloopt als volgt: Eerst laten ze een oxide laag op de silicon waver groeien. Vervolgens wordt een fotolaag op de wafer aangebracht, waarbij de ongewenste stukken worden belicht. De belichte stukken worden weg geëtst, waarna deze met fosfors worden gedoteerd (het inbrengen van onzuiverheden om de materiaal eigeneschappen te veranderen). Per wafer wordt dit proces ongeveer elf keer herhaald. Nadat de chip is gemaakt moet deze omhuld worden met een module. Deze module zorgt voor het naar buiten geleiden van de warmte en de stroom, het isoleren voor hoge spanningen en om de chip te beschermen tegen de buitenwereld. Tijdens en na de productie worden de halfgeleiders uitvoerig getest. Het is economisch gezien namelijk voordeliger als een fout vroeg in het proces ontdekt wordt. Hoe later een fout wordt ontdekt, hoe hoger de kosten voor ABB. Voor alle processen hebben ze een clean room gemaakt, welke de lucht schoonmaakt met behulp van een top- 2 /

8 down flow. Hierbij zijn de luchtfilters in het plafond van de clean rooms geplaatst. Via het plafond wordt de schone lucht aangeleverd, waarna de vervuilde lucht via roosters in de vloer weer terug naar de filters wordt geleid. Op deze manier creëren ze drie verschillende klassen cleaning rooms, waarbij in elke klasse een andere hoeveelheid stofdeeltjes in de lucht mag zitten. Na deze interessante rondleiding, het vragenrondje en een bedankje was het al weer tijd om te vertrekken naar de volgende bestemming, het hostel in Genève, waar we de rest van de dagen zouden verblijven. Dag 3 - Een ochtendje VN We vertrokken om uur, vooruit om uur, het Brabants kwartiertje moest er zijn, naar de Verenigde Naties (VN). Het regende dat het goot maar dat mocht de pret niet deren. Vastberaden liepen we richting het gebouw van de VN. Toen we een enorme, met staal en beton verstevigde, poort passeerde wisten we het zeker, we waren op de goede locatie aangekomen. Door de poort heenkijkend was het uitzicht gevuld met op hoge palen pronkende vlaggen van de lidstaten, met daar achter het VN hoofgebouw veilig omsloten. We liepen verder en tot onze verbazing werd de zo pronkende ondoordringbare poort gevolgd door een hekwerk, niets meer dan hetgeen wat het gemiddelde voetbalveldje omsluit. Een mooi theater die poort. Eenmaal binnen werden Floris zijn geliefde krukken omgewisseld voor een mooie rolstoel, waar hij later nog veel plezier aan had. Het ontvangst was dan ook niet mis: een lief uitziende, sprankelende jonge dame van korte lengte. Haar opvallend glanzende speldje was perfect geplaatst op haar bloes die hier mooi bij afstak. De tour begon bij een conferentiezaal, welke er precies zo uitzag als het beeld die ik had uit de films. Een enorm grote vergaderzaal, met bovenin de glazen ramen, waarachter de tolken kunnen plaatsnemen. In de daarop volgende ruimte hing een organogram waaruit bleek dat de VN uit zes afdelingen bestond. Ze vertelde dat de Security Council de grootste is met vijftig leden. Hiervan zijn er vijf vaste landen met het zogenaamde veto recht. Dit betekent dat alle vijf de landen moeten instemmen met een voorstel, anders De presentatie en rondleiding bij ABB semiconductors was erg interessant. Het gehele productie proces van hoog vermogen halfgeleiders kregen we te zien. wordt het verworpen. Een andere afdeling die erop stond is gevestigd in Den Haag, het International Court of Justice genaamd. Toen we ons, via een aantal gangen, naar het volgende vertrek begaven kwam de nodige kunst om de hoek kijken. De echte techneuten zagen het meteen, het was een vectorveld in 3D schilderij-vorm. De tocht door het gebouw vervolgde via een aantal trappen, behalve Floris. Hij mocht tot zijn grote genoegen in zijn rolstoel helemaal alleen, met de sprankelende jonge dame, in de krappe lift omhoog. Tijdens de tocht over de gangen wekte het reeds gepasseerd securitypoortje en de bewaker onze aandacht, welke we zojuist hadden gepasseerd. Sommige verslaggevers zouden hier gezegd hebben: De security is hier zo lek als een mandje. In de volgende grote vergaderzaal kwamen we aan in één van de tolk kamers. Hier werd de Human rights council vergadering gehouden. Vele landen waren vertegenwoordigd. De landen zijn hier op alfabet gezeteld om geen prioriteit te geven. Ook mochten ze allemaal aan het woord. De sprekers lazen allemaal netjes hun van te voren opgeschreven speech voor van hun papiertje. Dit en de monotone voordracht hiervan, zorgde bij vele aanwezigen ervoor dat ze diep achter hun laptop wegdoken voor andere zaken. Het had wel iets weg van een saai college waar iedereen afleiding zocht achter zijn scherm. 8 editie 20

9 we aan op de afgesproken plaats. Eenmaal binnen, blijkt de ontvangstruimte voor bezoekers net klaar te zijn. Deze ruimte bestaat uit een presentatie ruimte en een hyper moderne expositie. We begonnen het bezoek in het nieuwe, bioscoopachtige zaaltje, waar we een presentatie kregen. Iedereen luisterde aandachtig naar de spankelende gids tijdens de rondleiding in het hoofdgebouw van de VN. Onderweg naar de laatste zaal kwamen we nog langs een aantal opzienbarendheden. Vooral de marmeren aankleding van het gebouw was opvallend, de gangen en zalen waren er vol van. Er was zelfs een hal genaamd: Hall of the lost footsteps. Deze had een stukje marmer van elke lidstaat en was daarom snoep voor het oog. De naam is verkregen omdat er in de pauzes veel voetstappen verloren gaan. Ze wees door het raam en op de immense binnenplaats tussen de groene graszoden stond een koperen bolvormig kunstwerk dat alle sterrenbeelden weergaf. One of ABBs latest high tech projects is the Xiangjiaba - Shanghai transmission line. It was the first UHVDC (Ultra High Voltage Direct Current) project. The ±800 kv Xiangjiaba-Shanghai UHVDC link, with a rated power of MW, has the capacity to transmit up to MW of power from the Xiangjiaba hydropower plant, located in the southwest of the country, to Shanghai, China s leading industrial and commercial center, approximately kilometers away. The Xiangjiaba - Shanghai transmission link represents a major breakthrough in the technology of electric power transmission in many aspects: The new system voltage ±800 kv is Uiteindelijk kwamen we aan in de laatste en meteen grootste zaal van allemaal, de Assembly Hall, wat meer weg had van een groot theater. Wit marmer was de favoriet van menig VN er. Verder hing hier het Verenigde Naties symbool groot aan de muur; de wereldbol van boven gezien om niemand centraal te stellen, omarmd door twee olijftakken die de vrede symboliseren. Vrede, een mooie afsluiter. ITU, de wereld van de telecommunicatie Na de geweldige lunch bij de UN vertrokken we te voet richting een van de organisaties van de UN, namelijk the International Telecommunication Union (ITU). Het ITU complex ligt aan de zelfde straat als de UN en is nog geen 200 meter lopen. Gelukkig regende het inmiddels niet meer en na een kleine omweg door de parkeergarage kwamen DID YOU KNOW? 33% higher than the voltage used for the Itaipu ±600 kv transmission in Brazil, until now the world s highest HVDC transmission voltage rating. The power rating, MW, surpasses all transmissions in operation today. The losses for this long line was reduced to 7% compared with 10% if the line had been built with conventional 500 kv DC transmissions. The overhead line length, 1,980 km, is one of the longest overhead transmission links in the world, surpassed only by the over 2,500 km long Rio Madeira HVDC link currently under construction in Brazil. For a long period, the ITU is opgericht in 1865 als International Telegraph Union om op het gebied van telegraafverbindingen internationale standaarden vast te stellen. Later werd dit uitgebreid met radio en telecommunicatie. ITU streeft er naar om de groei van telecommunicatie- en informatienetwerken mogelijk te maken, zodat iedereen over de hele wereld kan deelnemen en profiteren van de informatiemaatschappij. Dit realiseert ITU door een bemiddelende rol te spelen bij het maken van protocollen, het verdelen van het frequentiespectrum, coördinatie van alle satellieten en de manier waarop nationale telefoonnetwerken worden gekoppeld om internationaal telefoonverkeer mogelijk te maken. Na de presentatie kregen we een rondleiding door de ICT Discovery, de nieuwe permanente tentoonstelling voor bezoekers van ITU. De tentoonstelling informeert de bezoekers over de geschiedenis van communicatie, alle km long Inga-Shaba HVDC transmission in Congo-Kinshasa was the world s longest transmission line. As part of the turnkey project, ABB was responsible for the overall system design and supply of the main equipment. The scope of delivery included 28 high- and ultrahigh-voltage converter transformers, ten of which were delivered from Sweden and the rest manufactured with ABB components and technology, in local partnership. Other key products delivered include thyristor valves, DC and AC (direct and alternating current) switchyard equipment and the newly developed DCC800 HVDC control system. 2 /

10 De ICT discovery, een geschiedenis reis door de telecom wereld. belangrijke telecom mijlpalen zoals de telefoon, televisie, radio en het internet zijn in de tentoonstelling aanwezig. En hoe kun je mensen beter informeren over telecom dan met de meest moderne mobiele apparaat van dit moment: een tablet. Nadat we allemaal onze gids Prof. Tablet hadden bemachtigd, konden we in de expositieruimte rondlopen voor de opfrissingscursus telecommunicatie. Op een leuke, interactieve manier werden de communicatie methoden tijdens de prehistorie tot aan het huidige telecom tijdperk uitgelegd. Vooral de animaties van het mobiele telefoon verkeer rond Genève waren erg indrukwekkend. Hierop was te zien welke locaties in verbinding stonden doormiddel van een telefoongesprek. Maar omdat veel informatie al tijdens de telecom lessen was langsgekomen, hadden de meeste van ons al snel het telecom spel internetveiligheid op de tablet ontdekt. Een kleine serie spelletjes, welke onder andere bestond uit pacman werd fanatiek gespeeld om een zo hoog mogelijke score neer te kunnen zetten. Na deze twee excursies was het s avonds tijd om het centrum van Genève te bezoeken. Een stad waarbij de (bier) prijzen een stuk hoger liggen dan dat wij in Nederland gewend zijn. Maar dat was een goede reden om op tijd naar bed te om uitgerust bij de laatste excursie aan te komen: het onderzoekscentrum CERN! Dag 4 - Op naar CERN! Eindelijk was het dan zover; de reis naar CERN kon beginnen! Het hoogtepunt van de hedendaagse wetenschap en tevens van onze reis kwam steeds dichterbij toen wij al vroeg de bus instapten. De locatie die wij gingen bezichtigen stond net buiten Genève op de grens tussen Zwitserland en Frankrijk. In de verte zagen wij aan de rechterkant een enorm bolvormige constructie opdoemen, terwijl de hoofdingang aan de linkerkant zich verstopte achter een flinke partij bloembakken. De ingang maakte een gewone, kantoorachtige indruk met uitzondering van een klein hoekje waar boeken en souvenirs konden worden gekocht. Wij werden naar een zaaltje naast de receptie geleid waar twee Nederlandse wetenschappers ons opwachtten. Zij waren beiden al jaren werkzaam bij CERN en gaven een algemene presentatie over de organisatie. CERN staat voor de Franse afkorting Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire oftewel de Europese Raad voor Kernonderzoek. Het is opgericht in 1954 door twaalf Europese landen waaronder Nederland maar ondertussen is het aantal landen dat lid is uitgegroeid tot twintig. Dit zijn uiteraard niet alleen Europese landen, maar landen over de gehele wereld die deelnemen door onderzoeken en experimenten aan te dragen of die er zelf één opstarten. Tegenwoordig ligt de focus van de onderzoeken meer op de studie naar de meest elementaire deeltjes waar natuurlijk de Large Hadron Collider (LHC) een grote rol bij speelt. Dit is de bekende deeltjesversneller die bestaat uit een constructie van vier ringen, ongeveer 100 meter onder de grond. De eerste drie ringen zorgen voor een stapsgewijze opbouw van de energie die de snelheid kunnen meegegeven aan de gebruikte deeltjes voordat ze in de laatste ring terechtkomen. Deze laatste ring is 27 kilometer lang. Langs deze ring zitten vijf detectoren waaronder ATLAS; één van de grotere jongens. Dit was gelijk onze volgende halte aan de overkant van de straat waar de detector in ware grootte op het gebouw geschilderd is. Ons bezoek aan het ATLAS control centrum begon met een verbluffende 3D film over de constructie en werking van de gigantische detector. Het gevaarte van 46 meter lang, een diameter van 26 meter en een gewicht van ongeveer 7000 ton is stukje voor stukje naar beneden gebracht waar hij werd aangesloten op de LHC ring. Na de film konden we door een glazen wand ENGLISH Day 1 Eurotrip On the 10th of September, the Eurotrip 2012 started. In five days time, we visited a university and some companies at the cities Stuttgart, Zürich and Geneva. After eight hours, we arrived at our first destination, Stuttgart. In this city, we visited the technical university. We visited two labs at this university: the microelectronics lab and the high voltage lab. In these labs, they do some similar experiments as in the TU/e. For example, we saw some demonstrations of a tesla coil and we visited an anechoic chamber for EMC experiments, like the one at our university. The day ended at one of the popular German beer gardens to prepare ourselves for the transit towards Switzerland. Day 2 ABB Next day, we visited ABB semiconductors in the Swiss city Zürich. ABB is the only company in the world which fabricates high power semiconductors. High power semiconductors should resist a minimum voltage of 1200V and a minimum current of 300A. ABB 10 editie 20

11 Alle leuke weetjes en details werden verteld tijdens de rondleiding in CERN. meekijken hoe een team onderzoekers op dat moment bezig was. Hier werd ons verteld wat er na de botsingen van deeltjes gebeurt, bijvoorbeeld dat dit na filtering zo n 3,2 petabytes per jaar aan data opleverde wat weer door 10 verschillende landen onderzocht werd. De volgende locatie begaf zich net over de grens in een soort fabriekshal waar de LHC onderdelen worden getest. Er was een kleine tentoonstelling met doorsneden van de ring waarin men precies kon zien hoe het er van binnen uitziet. Wij zaten bomvol vragen maar het fascinerende verhaal van de professor werkte zeer verhelderend. Na de lunchpauze in de grote kantine van CERN hadden wij tijd over om even in die mysterieuze bolconstructie te gaan kijken. Dit bleek de Universe of Particles te heten; een permanente tentoonstelling over het ontstaan van het heelal. Eenmaal binnen gekomen wisten wij niet wat wij zagen; de bol was van binnen helemaal zwart bekleed met enorme projectorschermen waarop een film te zien was over de Big Bang. Daarnaast waren er metersgrote bollen te bezichtigen en te besturen met meer informatie over de grotere mysteriën die zich in ons universum begeven. Termen als anti-matter, dark energy, expanding universe, dark matter en Big Bang kwamen veelvuldig aan bod. Al met al was het hele bezoek, samen met de rest van de reis, een ware beleving! is able to make semiconductors up to 10GW! These kind of devices are used in power electronic circuits, useful for generation, transmission and consumption of energy. One of their last projects was the Xiangijaba transmission line project, see also did you know? on the previous page. The company produces the complete device from wafer up to a packaged product. During the visit, we had a tour through the building. We saw the manufacturing process, which we could observe from behind windows. Unfortunately, we could not visit the clean rooms themselves to see the processes at short range. After the interesting tour, we continued the Eurotrip to the city of Geneva. Day 3 UN and ITU We went to the United Nations (UN) in the morning of twelve September. When we arrived a huge gate took our attention with flags on high pols from all the states connected to the UN. Once inside, a nice little lady welcomed us, she was our tour guide. During the tour we went to a lot of different rooms and halls. In one of the rooms a big meeting was taking place of the Human rights council. Many countries where represented and everybody could tell their story. The Hall of the lost footsteps was an enormous hall with only marble. All the states had brought their little piece on the flour. Its name is thanks to the fact that employees like to walk in this hall during the break and lose lots of footsteps in there. The last room we visited was the Assembly Hall with the big UN symbol on the wall: a globe seen from above, so no country is in the middle, embraced by olive branches which symbolize peace, a nice end. The tour continued to ITU, a company which makes the standards and protocols for the telecom. Furthermore, they divide the frequency spectrum and coordinate all satellites. During the visit, we spend a lot of time in the exhibition ICT discovery, a nice exhibition about the history of telecommunication. Day 4 CERN Finally we would visit our main point of interest, CERN! It was a short drive to the border between Swiss and France where we could see some globe-like building dooming on the horizon. It was on the opposite side of the road where our visit started with a general presentation about CERN given by two Dutch professors. CERN is a French abbreviation for Conseil Européen pour la Recherce Nucléair but as time passed they started to focus more on the research of fundamental particles. It started as a cooperation between 12 European countries but allready there are 20 active (European) members, while other countries are also invited to propose new projects. After the presentation we were led into a building which stands on top of ATLAS, a big detector in the Large Hadron Collider (LHC). They presented us a 3D movie about the ATLAS and LHC and gave a quick tour through the ATLAS control room. After our lunch was finished, we had some time to visit this globe, called the Universe of Particles, an amazing journey through our universe in which they explained the concepts like anti-matter, dark energy and the Big Bang. Overall a great trip to remember. 2 /

12 AL ENKELE JAREN VERLANGDE IK NAAR EEN AFSTUDEER- STAGE OP HET GEBIED VAN ELEKTROMOBILITEIT BIJ VOLVO IN ZWEDEN. OP 5 DECEMBER 2011 WAS HET DAN EINDELIJK ZOVER, IK MOCHT MIJN AFSTUDEERSTAGE BEGINNEN BIJ VOLVO IN GÖTEBORG. EEN BETER CADEAU HAD DE SINT MIJ NIET KUNNEN GEVEN! TEKST: ERIK HOEVENAARS De Volvo Group produceert veel meer dan alleen maar personenwagens. Hierbij kan je bijvoorbeeld denken aan bussen, constructie voertuigen en motoren voor schepen en vliegtuigen. Sinds 1999 heeft Ford de auto divisie overgenomen, welke inmiddels in Chinese handen is gevallen. De ontwikkeling en productie van personenwagens is dus niet meer de dagelijkse taak van de Volvo Group. Mijn afstudeeropdracht kan het best omschreven worden als het ontwikkelen van een geïntegreerde snellader voor de batterij van Volvo s hybride aandrijving. Geïntegreerd betekent dat de hardware voor het laden, in het elektrische deel van de aandrijflijn, opnieuw geconfigureerd wordt om te dienen als oplaadcircuit. Onder de hardware voor het laden verstaat men de motor en de vermogenselektronica. Geïntegreerd laden heeft voordelen ten opzichte van een klassiek laadstation, wat zowel onboard als offboard geplaatst kan zijn. Voorbeelden hiervan zijn dat er een veel kleinere investering in laadstations nodig is en dat het laden virtueel overal mogelijk is. Het bestaande elektriciteitsnet kan immers worden uitgebreid met een eenvoudige stoppenkast en een betaalsysteem. Deze oplossing is vele malen goedkoper dan investeren in een snellaadstation welke bijvoorbeeld met het ChaDeMo protocol werkt. Uit het door mij verrichtte vooronderzoek kwamen drie methoden voor geïntegreerd laden naar voren, welke in aanmerking kwamen voor gedetailleerde simulaties en een globaal ontwerp. Modellering van de regeltechniek en de elektrische machine vormen hierbij een belangrijk onderdeel voor deze methoden. Inmiddels heb ik de, voor Volvo, meest geschikte van deze drie methoden gekozen en implementeer ik de aansturing voor deze laadmethode in Labview, een geschikte tool om vermogenselektronica en machines aan te sturen. Voor de implementatie van deze meest geschikte aansturing ben in inmiddels aan de universiteit van Lund begonnen. Op de universiteit is zowel meer kennis op dit gebied als apparatuur voorhanden vergeleken met Volvo. Bovendien werkt mijn begeleider van Volvo parttime in Lund zodat hij de juiste contacten heeft om mij te ondersteunen bij de implementatie van mijn project. De verwachting is dat er na de zomer een werkend prototype is. Naast de enorm uitdagende opdracht en de goede en relaxte sfeer bij Volvo is Zweden een prachtig land. De steden Göteburg en Lund zijn beide echte studentensteden met veel internationale studenten waar altijd een goed feestje te beleven is. Daarnaast heeft Zweden een prachtige natuur met een breed scala aan buitenactiviteiten waaronder de twee grote meren Vänern en Vättern. Ook Stockholm en Oslo liggen om de hoek en vormden zo een mooie basis voor uitstapjes met andere internationale studenten. Gedurende de winter waren de dagen kort en grijs. Rond 9 uur werd het pas licht buiten en om half 4 was het alweer donker. De lange zomerdagen daarentegen geven volop energie. Alleen tussen middernacht en 3 uur s nachts is het buiten redelijk schemerig, maar echt donker is het in Zweden nauwelijks. Tegenwoordig reis ik behoorlijk veel, zelfs naast het wekelijkse pendelen tussen Göteborg en Lund voor mijn stage. Ik ben onlangs een lang weekend naar Nederland geweest en ga binnenkort op vakantie naar het noorden van Zweden en Noorwegen om de natuur te verkennen. Deze reis zal door middel van een weekend Kopenhagen met vrienden relaxt worden afgesloten. Na al dit reizen is het tijd om de puntjes op de i te zetten en mijn project af te ronden waarbij ik natuurlijk uitkijk naar een werkend prototype! Kortom, genoeg om naar uit te kijken dus! ENGLISH On the 5th of December, my graduation project started at the Volvo Group in Göteborg, Sweden. Volvo is producer of cars; autobuses and vehicle engines. My thesis can be described as: the development of an integrated quick charger for the battery of Volvo s hybrid cars. This integrated quick charger makes it possible to charge the battery with cheaper and simpler electric charge points. This solution will be much cheaper in comparison to researching complex charge points. After simulations and calculations of three possible solutions, I chose the best charging method. At this moment, I am making a prototype at the University of Lund. After the summer, this prototype should work. Of course, I am also traveling through Sweden during my stay. Sweden has beautiful nature and cities, which adds to my graduation project in Sweden and creates an amazing experience! 12 editie 20

13 BEGUNSTIGERSDAG HET IS HALF ACHT S OCHTENDS OP 25 MEI 2012, LOCATIE: POTENTIAAL. EEN DAG MET PRACHTIG TECHNISCH WEER DIE DE GESCHIEDENIS IN ZAL GAAN ALS DE DSD WALDUR BEGUNSTIGERS DAG! ER STAAN ALLERLEI LEUKE ACTIVITEIT- EN OP HET PROGRAMMA MET ALS THEMA POWER QUALI- TY. ONDER HET GENOT VAN EEN KOPJE KOFFIE BRENGEN WE ELKAAR IN TECHNISCHE SFEREN TERWIJL WE WACHTEN OP VERTREK NAAR DNV KEMA. TEKST: RUBEN GEURTS Na het gezellige ochtendritueel en de korte busreis, komen we aan in het Gelderse Arnhem bij het business park van DNV KEMA. We worden hartelijk ontvangen door Peter Vaessen en uitgenodigd om zijn presentatie bij te wonen. De presentatie gaat over het bedrijf en haar laboratoria. Tijdens de uitleg merken we al snel op dat we op de goede plek zijn. De kleine seismische golven zijn voor ons meer ENGLISH On the 25th of May, DSD Waldur had its traditional begunstigersdag. The weather was beautiful and everybody was in a technical mood! The topic of this day was Power Quality. We went to Arnhem to pay a visit to the Power Quality Lab of DNV KEMA. Our tour began with a presentation about the DNV KEMA facilities, followed by a visit to the power lab. On top of this, we were also able to see the other famous DNV KEMA facilities. Not only big, but also high precision equipment was part of our mind blowing tour. After the visit to DNV KEMA, a visit to holiday park Bronsbergen was scheduled. At this site, we were introduced to the micro grid of Alliander. We were welcomed with an excellent lunch and enjoyed a presentation about power quality and the micro grid. After the presentation it was time to take a look at the equipment that is necessary to supply power to the whole park. Before we went back to our bus we had some time to have a chat with our colleagues over a drink. To conclude the day, we made a stop in Arnhem for a fine dinner at a wok restaurant. Once on the way back to the TU/e campus, you could hear that everybody had a good time. The philosophic discussions were on such hot topics that they endured after the bus had left. To put it briefly: it was a perfect day! dan genoeg bewijs dat hier met het juiste gereedschap wordt gewerkt! Voordat we alle KEMA laboratoria gaan bezoeken, worden we eerst in twee groepen gesplitst. De rondleiding gaat langs het bekende kortsluitlab De Zoeten Laboratorium met het bijhorende Trafo Park, Synthetica Hal en Test Hal. Hierna lopen we even langs het geknetter van een echte PD-Online test voor ondergrondse kabels. Ook de opstellingen in het HV Lab en het EHV Lab wekken onze interesse. Het thema Power Quality komt ruimschoots aan bod in het Flex Power Grid gebouw. Het circuit hiervan is uitgerust met een gigantische aangepaste Siemens convertor om al het mogelijke te kunnen simuleren. Al deze laboratoria vormen een écht pretpark voor Electrical Engineers! Na het afscheid bij DNV KEMA gaat onze bus weer verder richting het tweede onderdeel van de dag. Op de planning staat een bezoek aan vakantiepark Bronsbergen te Zutphen. In dit park draait een innovatief microgrid van Alliander, wat het vakantiepark energie neutraal tracht te maken. Eenmaal in Bronsbergen aangekomen worden we eerst getrakteerd op een rijkelijke lunch met een spectaculair uitzicht over het meer van het park. Na de lunch volgt de presentatie over het Bronsberger Project en Power Quality, welke wordt gegeven door dr.ir. J.F.G. Cobben. Na deze boeiende presentatie volgt een korte wandeling door het park. We komen langs allerlei vakantiewoningen, uitgerust met zonnepanelen, en gaan vervolgens één speciale vakantiewoning binnen. Het Commando Centrum van Bronsbergen, een huisje compleet ingericht met vermogenselektronica en monitoring posten om het microgrid van het park te bedienen. In de tuin zijn geen bloemen te bekennen, maar twee gigantische accupakketten van, in serie geschakelde, lood accu s. Daarnaast staat er, in plaats van een tuinhuisje, een Smart Trafo die zorgt voor de koppeling met het microgrid. We sluiten ons uitstapje af met een lekker drankje op het terras van Bronsbergen. Een fijn moment om met elkaar in gesprek te komen over alle gemaakte indrukken van deze dag. Om de dag helemaal af te sluiten gaan we uiteindelijk weer terug naar Arnhem. Ditmaal niet om elektrische installaties te bekijken, maar om gezellig te gaan wokken! Jos de Regt geeft een korte maar bondige toespraak, zodat snel hierop het startsein wordt gegeven om lekker te gaan tafelen. Tijdens en na de heerlijke maaltijd komen er allerlei interessante discussies op gang. Voor we het weten zit het er alweer op en vertrekt de bus weer terug naar het Potentiaal. Het gros van de deelnemers van deze mooie dag vertrekt, na aankomst op de TU, meteen naar huis. De harde kern blijft natuurlijk op de parkeerplaats nog even verder kletsen. Moe maar voldaan zoekt iedereen uiteindelijk toch weer zijn huis op. 2 /

14 EXCURSIE CROON ALSOF JE LIFE IN EEN UITZENDING ZIT VAN DISCOVERY CHANNEL, ZO VOELDE DE EXCURSIE BIJ CROON IN ROTTERDAM. DE BOUWWERF VOOR PLATFORMEN VAN WINDMOLENS WAS ZO INDRUKWEKKEND. EEN ERVARING DIE IK NIET SNEL MEER ZAL VERGETEN. TEKST: ALEXANDER DRIESSEN Op donderdag 13 juni vertrok DSD Waldur met een negental masterstudenten in de richting van Rotterdam om voor het eerst in haar geschiedenis op excursie te gaan bij Croon. Croon is een stichting die aan de basis staat voor de volle breedte en diepte van het vak elektrotechniek. Industrie, utiliteit, infrastructuur en marine en offshore zijn de gebieden waarin Croon actief is. Voor Waldur en aanhang ligt vandaag de nadruk op de offshore tak van Croon, en we zijn dan ook onderweg naar de Rotterdamse werf. Op de planning staat een bezoek aan de vele droogdokken, maar vooraf hieraan gaan we eerst, in de ochtend, naar een vestiging van Croon in Barendrecht. In Barendrecht kregen we een drietal presentaties over onder andere het bedrijf, haar focus en werkzaamheden. Tenslotte was er een presentatie en een 3D simulatie over het nader te bezoeken platform, wat nog in aanbouw is. In Brussel is besloten dat in het jaar 2020 maar liefst 20% van de energie duurzaam moet worden opgewekt. Duitsland loopt met de naleving en implementatie van deze regelgeving flink voorop en streeft zelfs naar 35% groene energie in Een van de manieren om dit gestelde doel te halen, is het bouwen van windmolenparken op de beperkte Noordzee van Duitsland. Het platform waaraan Croon meebouwt, is bestemd om 80 windgeneratoren van elk 5MW aan te sturen. De opgewekte elektrische energie wordt vervolgens gecollecteerd en geconverteerd naar een wisselspanning van 150kV. Uiteindelijk zal de elektriciteit van meerdere windmolenparken via een centraal HVDC platform aan wal worden gebracht. Na een heerlijke lunch achter de kiezen te hebben en nadat iedereen voorzien was van de benodigde werkkledij en veiligheidsvoorzieningen, vertrokken we in de middag naar de werf in Rotterdam. Een verplichte veiligheidsinstructie was nodig voordat we daadwerkelijk naar het droogdok konden gaan. Een veiligheidsinstructeur leidde ons rond door het platform, waarbij een medewerker van Croon telkens vertelde over de technische aspecten. De bouw van het platform verkeerde in de laatste toestand en de verwachte aflevering zal dan ook over een 2 tot 3 maanden plaatsvinden. Een grote groep werknemers was bezig de laatste hand te leggen aan de installaties en aan het woonklaar maken van het platform. De excursie was voor ons erg interessant, omdat wij veel elektrotechnische installaties hebben aangetroffen. Aan boord van het platform bevinden zich een viertal transformatoren om de enkele kilovolts van de windmolens omhoog te transformeren naar 150kVAC. Het transporteren van de elektriciteit vergt de benodigde hoeveelheid blindvermogen en dit wordt gerealiseerd met behulp van een tweetal shuntbanken. Om alle hoogspanningscomponenten aan elkaar te koppelen is er gebruik gemaakt van een GIS installatie. Ook aan noodvoorzieningen is gedacht door 14 editie 20

15 middel van vier V12 twin-turbo diesel generatoren, welke in staat zijn enkele megawatts te generen. Bij het stilvallen van de windmolens moeten de molens gedraaid worden zodat deze in de meest optimale windrichting komen te staan. Het herpositioneren van de windmolens vergt het grootste deel van deze noodvoorziening. Na voltooiing van de bouw op de werf, zal het platform versleept worden naar de plek waar de windmolens energie gaan produceren. Wanneer het platform op de juiste plek gepositioneerd is, zullen de 4 poten van het platform naar de zeebodem zakken. De poten zijn aan het uiteinde voorzien van holle vaten van 11 meter in diameter. De vaten hebben een open onderkant en worden vacuüm gezogen wanneer deze op de zeebodem zijn geplaatst. Op deze manier wordt een zeer solide positionering voor het platform bereikt. Al met al was het een geslaagde eerste kennismaking met Croon en een mooie kans om ook eens het installatietechnische deel van de elektrotechniek te mogen aanschouwen. ENGLISH On Thursday, the 13th of June, Waldur visited Croon for the first time in history. Croon is a company, which is concerned with all branches of electrical engineering. The fields where Croon is active are industry, utility, infrastructure and last but not least marine and offshore. In the morning we were given a presentation about the company s mission, focus and activities at an office in Barendrecht. The morning was concluded with a presentation about the platform we would visit later that day, followed by a nice lunch. Due to European legislation, all countries have to generate up to 20% green and renewable energy of their total energy consumption. Germany even strives for a mere 35% by the year 2020 and one way to achieve this is building offshore wind platforms. The platform that Croon is building will regulate 80 windmills having a generated power of 5MW each. The mills voltage will be transformed to 150kVAC and eventually the power will converge in a central HVDC platform and will be transported to shore. In the afternoon we participated in a guided tour through the platform in the port of Rotterdam. There we observed four large transformers to boost the voltage to 150kVAC, two shunt stations to compensate for reactive power and a GIS installation. For emergency power four V12 twin-turbo diesel generators were used on the platform to generate a couple of mega Watts. When the windmills come to a stop, it is crucial that they are repositioned in the optimal wind direction to prevent damage. When construction is completed, the platform will be dragged to the exact location for operation and four large legs will be lowered to the bottom of the sea. The end of each leg contains a hollow vessel with an open bottom. These vessels are finally vacuumed to obtain a solid foundation for the platform in the seabed. Overall this was a successful and interesting introduction to Croon and a great opportunity to also get a glance at the installation part of electrical engineering. Together We Can Change the World of Energy Are you ready for a challenge in the energy industry? To meet most challenges you need to be part of a great team. We re looking for talented individuals to join our teams of experts around the world. DNV KEMA is a leading global authority in energy supply and energy use. Our clients include power companies, industrial consumers, governments, investors, and leaders in the electrical and electrotechnical engineering industries. DNV KEMA s growth continues worldwide as customers seek our independent expertise to help solve problems and provide solutions that will meet today s and tomorrow s energy needs. We work together in close collaboration. We grow together. We achieve great things together. DNV KEMA is powering ahead. You can too.

16 Het bestuur van Waldur, met van links naar rechts: Arno Stamps (vice voorzitter en commissaris externe betrekkingen), Willie van Meijl (secretaris), Ralph Stassen (voorzitter) en Ruben Geurts (penningmeester) EVEN VOORSTELLEN: DE NIEUWE BESTUURSLEDEN VAN WALDUR OP 20 JUNI IS HET BESTUUR VAN WALDUR GEWISSELD TIJDENS DE WISSELINGS ALV, ZIE OOK HET STUKJE OP PA- GINA 5, KORT WALDUR NIEUWS. GRAAG STELLEN DE TWEE NIEUWE BESTUURSLEDEN ZICH AAN JULLIE VOOR: PEN- NINGMEESTER RUBEN GEURTS EN COMMISSARIS EXTERNE BETREKKINGEN ARNO STAMPS. TEKST: RUBEN GEURTS EN ARNO STAMPS Ruben Geurts Mijn naam is Ruben Geurts, en ben sinds kort de nieuwe penningmeester bij DSD Waldur! Mijn studie carrière is begonnen op de MTS opleiding ICT-Industriële automatisering gevolgd door de HBO opleiding Embedded Systems Engineering. Ook ben ik alweer een tijdje zelfstandig ondernemer op het gebied van Embedded Elektronica en Software. Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in natuurkundige fenomenen. Het was me eigenlijk op de MTS al duidelijk! Ik wil mijn master titel Electrical Engineering halen op de TU in Eindhoven! Op dit moment ben ik bezig met de mini programma s en ben nog steeds erg tevreden over mijn keuze. Waarom bestuur bij Waldur? Natuurlijk was ik al lid omdat het zo ontzettend leuk is om te netwerken met je toekomstige collega en werkgever. Toen me gevraagd werd het team te versterken heb ik met plezier toegezegd! Kom gerust eens naar het Waldur kamertje of een van onze koffie uurtjes (elke om eens gezellig kennis te maken! Arno Stamps Sommigen van jullie kennen mij al, an- deren nog niet, daarom stel ik me hier even voor. Mijn naam, Arno Stamps, heb ik 24 jaar geleden gekregen in Best (boven Eindhoven) waar ik geboren en getogen ben. Op een zekere leeftijd ben ik naar MBO Elektrotechniek gegaan, vervolgt door een HBO opleiding in dezelfde studierichting. Vervolgens heb ik het schakeljaar succesvol afgerond, waardoor ik op dit moment bezig ben met mijn eerste masterjaar in richting Electrical Energy Systems (EES). Toen ik nog op het HBO zat had ik al een parttime bestuursjaar als voorzitter gedaan van de studievereniging. Dus toen mij gevraagd werd of bestuur van Waldur niet iets voor mij was, was ik verkocht. Sinds het einde van vorig collegejaar ben ik de nieuwe EB er van Waldur. Hierbij is onder andere het zoeken van sponsoren mijn taak. Dus mocht u als lezer interesse hebben in Waldur en Waldur s doelgroep, kunt u mij bereiken via extern@waldur.nl W WW.WALDUR.NL

Travel Survey Questionnaires

Travel Survey Questionnaires Travel Survey Questionnaires Prot of Rotterdam and TU Delft, 16 June, 2009 Introduction To improve the accessibility to the Rotterdam Port and the efficiency of the public transport systems at the Rotterdam

Nadere informatie

Vergaderen in het Engels

Vergaderen in het Engels Vergaderen in het Engels In dit artikel beschrijven we verschillende situaties die zich kunnen voordoen tijdens een business meeting. Na het doorlopen van deze zinnen zal je genoeg kennis hebben om je

Nadere informatie

Quick start guide. Powerbank MI Mah. Follow Fast All rights reserved. Page 1

Quick start guide. Powerbank MI Mah. Follow Fast All rights reserved. Page 1 Quick start guide Powerbank MI 16.000 Mah Follow Fast 2016 - All rights reserved. Page 1 ENGLISH The Mi 16000 Power Bank is a very good backup option for those on the move. It can keep you going for days

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

1. will + hele werkwoord (Future Simple) 2. shall + hele werkwoord 3. to be (am/is/are) going to + hele werkwoord

1. will + hele werkwoord (Future Simple) 2. shall + hele werkwoord 3. to be (am/is/are) going to + hele werkwoord FUTURE TENSE ( TOEKOMENDE TIJD ) Hoe? 1. will + hele werkwoord (Future Simple) 2. shall + hele werkwoord 3. to be (am/is/are) going to + hele werkwoord Wanneer? Ad 1. Als iets in de toekomst zal gebeuren

Nadere informatie

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g S e v e n P h o t o s f o r O A S E K r i j n d e K o n i n g Even with the most fundamental of truths, we can have big questions. And especially truths that at first sight are concrete, tangible and proven

Nadere informatie

VOORZETSELS. EXERCISE 1 Bestudeer de bovenstaande voorzetsels en zinnen goed!

VOORZETSELS. EXERCISE 1 Bestudeer de bovenstaande voorzetsels en zinnen goed! ENGLISH, WE WILL DO BETTER! LESSON EIGHT VOORZETSELS at three o'clock = om drie uur around three o'clock = rond drie uur by three o'clock = tegen drie uur before Saturday = voor zaterdag for a week = voor

Nadere informatie

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt.

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt. Don t you worry There s an eternity behind us And many days are yet to come, This world will turn around without us Yes all the work will still be done. Look at ever thing God has made See the birds above

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU

Nadere informatie

Nieuwsbrief 23 december Beste ouders/ verzorgers,

Nieuwsbrief 23 december Beste ouders/ verzorgers, Nieuwsbrief 23 december 2016 Beste ouders/ verzorgers, Uitgaan na de kerstvakantie Niet vergeten: na de kerstvakantie komen alle kinderen met hun groepsleerkracht naar buiten om 14.00 uur. Naschoolse activiteiten

Nadere informatie

News: Tours this season!

News: Tours this season! 1 Do you remember? Lees de zinnen en vul de juiste woorden in. Kies uit: like listen presenter too loud great show number next crowd singer. Let op: je houdt twee woorden over. Welcome back to the best

Nadere informatie

Luister alsjeblieft naar een opname als je de vragen beantwoordt of speel de stukken zelf!

Luister alsjeblieft naar een opname als je de vragen beantwoordt of speel de stukken zelf! Martijn Hooning COLLEGE ANALYSE OPDRACHT 1 9 september 2009 Hierbij een paar vragen over twee stukken die we deze week en vorige week hebben besproken: Mondnacht van Schumann, en het eerste deel van het

Nadere informatie

voltooid tegenwoordige tijd

voltooid tegenwoordige tijd SirPalsrok @meestergijs It has taken me a while to make this grammar explanation. My life has been quite busy and for that reason I had little time. My week was full of highs and lows. This past weekend

Nadere informatie

Geachte Bezoeker, Adresgegevens

Geachte Bezoeker, Adresgegevens Geachte Bezoeker, Wij heten u van harte welkom bij Astellas Pharma Europe B.V. te Leiden. Astellas Leiden wordt ook wel Mirai House genoemd en is gelegen in het Bio Science Park van Leiden. Als u als bezoeker

Nadere informatie

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel.

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. Puzzle a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. een beloning voor de winnaar iemand die piano speelt een uitvoering 4 wat je wil gaan doen; voornemens 5 niet dezelfde 6 deze heb je

Nadere informatie

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 0 - -19 1 WELCOME TO SUNEX DISTRIBUTOR PORTAL This user manual will cover all the screens and functions of our site. MAIN SCREEN: Welcome message. 2 LOGIN SCREEN:

Nadere informatie

Houdt u er alstublieft rekening mee dat het 5 werkdagen kan duren voordat uw taalniveau beoordeeld is.

Houdt u er alstublieft rekening mee dat het 5 werkdagen kan duren voordat uw taalniveau beoordeeld is. - Instructie Deze toets heeft als doel uw taalniveau te bepalen. Om een realistisch beeld te krijgen van uw niveau,vragen we u niet langer dan één uur te besteden aan de toets. De toets bestaat uit twee

Nadere informatie

Comics FILE 4 COMICS BK 2

Comics FILE 4 COMICS BK 2 Comics FILE 4 COMICS BK 2 The funny characters in comic books or animation films can put smiles on people s faces all over the world. Wouldn t it be great to create your own funny character that will give

Nadere informatie

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other Dutch survival kit This Dutch survival kit contains phrases that can be helpful when living and working in the Netherlands. There is an overview of useful sentences and phrases in Dutch with an English

Nadere informatie

THE LANGUAGE SURVIVAL GUIDE

THE LANGUAGE SURVIVAL GUIDE DUTCH THE LANGUAGE SURVIVAL GUIDE 4 0 0 W O R D S T O G E T S T A R T E D I N A N Y L A N G U A G E BY THE FOREIGN LANGUAGE COLLECTIVE Verbs Werkwoorden To be zijn I ik ben You jij bent He/She/It hij/zij/het

Nadere informatie

Win a meet and greet with Adam Young from the band Owl City!

Win a meet and greet with Adam Young from the band Owl City! 1 Meet and greet read Lees de tekst. Wat is de prijs die je kunt winnen? early too late on time vroeg te laat op tijd Win a meet and greet with Adam Young from the band Owl City! Do you have a special

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

Building the next economy met Blockchain en real estate. Lelystad Airport, 2 november 2017 BT Event

Building the next economy met Blockchain en real estate. Lelystad Airport, 2 november 2017 BT Event Building the next economy met Blockchain en real estate Lelystad Airport, 2 november 2017 Blockchain en real estate Programma Wat is blockchain en waarvoor wordt het gebruikt? BlockchaininRealEstate Blockchain

Nadere informatie

20 twenty. test. This is a list of things that you can find in a house. Circle the things that you can find in the tree house in the text.

20 twenty. test. This is a list of things that you can find in a house. Circle the things that you can find in the tree house in the text. 9006625806_boek.indd 1 31/08/16 15:26 1 6 test This is a list of things that you can find in a house. Circle the things that you can find in the tree house in the text. living room kitchen bedroom toilet

Nadere informatie

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units.

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units. Digit work Here's a useful system of finger reckoning from the Middle Ages. To multiply $6 \times 9$, hold up one finger to represent the difference between the five fingers on that hand and the first

Nadere informatie

RDM Centre of Expertise. Innovatie motor voor Stad en Haven

RDM Centre of Expertise. Innovatie motor voor Stad en Haven RDM Centre of Expertise Innovatie motor voor Stad en Haven https://www.youtube.com/watch?v=ubghpqsittc RDM Centre of Expertise RDM Centre of Expertise is een broedplaats waar studenten, onderzoekers/lectoren

Nadere informatie

Introductie in flowcharts

Introductie in flowcharts Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,

Nadere informatie

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Woordkennis 1 Bestuderen Hoe leer je 2000 woorden? Als je een nieuwe taal wilt spreken en schrijven, heb je vooral veel nieuwe woorden nodig. Je

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017 www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

Mondeling tentamen Havo - ERK niveau B1 / B1 +

Mondeling tentamen Havo - ERK niveau B1 / B1 + Mondeling tentamen Havo - ERK niveau B / B + Het mondeling voor Engels Havo duurt 5 minuten en bestaat uit een gesprek met je docent waarin de volgende onderdelen aan de orde komen: *Je moet een stukje

Nadere informatie

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Tijd 09.15 09.45 Je bent op de Open dag, wat nu? Personal welcome international visitors 10.00 10.45 Je bent op de

Nadere informatie

Aim of this presentation. Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market

Aim of this presentation. Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market Aim of this presentation Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market Energieleveranciers.nl (Energysuppliers.nl) Founded in 2004

Nadere informatie

!!!! Wild!Peacock!Omslagdoek!! Vertaling!door!Eerlijke!Wol.!! Het!garen!voor!dit!patroon!is!te!verkrijgen!op! Benodigdheden:!!

!!!! Wild!Peacock!Omslagdoek!! Vertaling!door!Eerlijke!Wol.!! Het!garen!voor!dit!patroon!is!te!verkrijgen!op!  Benodigdheden:!! WildPeacockOmslagdoek VertalingdoorEerlijkeWol. Hetgarenvoorditpatroonisteverkrijgenopwww.eerlijkewol.nl Benodigdheden: 4strengenWildPeacockRecycledSilkYarn rondbreinaaldnr8(jekuntnatuurlijkookgewonebreinaaldengebruiken,maar

Nadere informatie

OUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL

OUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL OUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL GB - NL GB PARTS & FUNCTIONS 1. 7. ---- 3. ---- 4. ---------- 6. 5. 2. ---- 1. Outdoor IP camera unit 2. Antenna 3. Mounting bracket 4. Network connection 5.

Nadere informatie

9 daagse Mindful-leSs 3 stappen plan training

9 daagse Mindful-leSs 3 stappen plan training 9 daagse Mindful-leSs 3 stappen plan training In 9 dagen jezelf volledig op de kaart zetten Je energie aangevuld en in staat om die batterij op peil te houden. Aan het eind heb jij Een goed gevoel in je

Nadere informatie

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen 16-06-2018 Enorm leuk om op deze manier ervaring met een bijzonder mens op te doen en de begeleiding is ook enorm goed. Ik heb een heel nieuw inzicht

Nadere informatie

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland?

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland? First part of the Inburgering examination - the KNS-test Of course, the questions in this exam you will hear in Dutch and you have to answer in Dutch. Solutions and English version on last page 1. In welk

Nadere informatie

BEAR. Do you need protection? A bear can help you, because it is big and stands for power. BEAVER

BEAR. Do you need protection? A bear can help you, because it is big and stands for power. BEAVER 1 Power animals Lees de tekst hieronder en beantwoord de vraag. Animal symbol guide Which power animal do you need for help? Discover it in this animal symbol guide. LION BEAR ROOSTER When you are weak,

Nadere informatie

Firewall van de Speedtouch 789wl volledig uitschakelen?

Firewall van de Speedtouch 789wl volledig uitschakelen? Firewall van de Speedtouch 789wl volledig uitschakelen? De firewall van de Speedtouch 789 (wl) kan niet volledig uitgeschakeld worden via de Web interface: De firewall blijft namelijk op stateful staan

Nadere informatie

Listen. Twenty One Pilots Niveau 3a Song 4 Lesson B Worksheet. a Luister naar wat Leo, Tina en Martin vertellen. Omcirkel het juiste antwoord.

Listen. Twenty One Pilots Niveau 3a Song 4 Lesson B Worksheet. a Luister naar wat Leo, Tina en Martin vertellen. Omcirkel het juiste antwoord. 1 Listen a Luister naar wat Leo, Tina en Martin vertellen. Omcirkel het juiste antwoord. 1 Leo is a kid / a teenager / a grown-up. 2 Tina is a kid / a teenager / a grown-up. 3 Martin is a kid / a teenager

Nadere informatie

English is everywhere. hi morning mouse cool help desk hello computers mail school game. Lees de tekst. Omcirkel de Engelse woorden.

English is everywhere. hi morning mouse cool help desk hello computers mail school game. Lees de tekst. Omcirkel de Engelse woorden. one English is everywhere Test Luister naar wat Daniel vertelt. Welke Engelse woorden hoor je? Kruis ze aan. hi morning mouse cool help desk hello computers mail school game Lees de tekst. Omcirkel de

Nadere informatie

een kopie van je paspoort, een kopie van je diploma voortgezet onderwijs (hoogst genoten opleiding), twee pasfoto s, naam op de achterkant

een kopie van je paspoort, een kopie van je diploma voortgezet onderwijs (hoogst genoten opleiding), twee pasfoto s, naam op de achterkant Vragenlijst in te vullen en op te sturen voor de meeloopochtend, KABK afdeling fotografie Questionnaire to be filled in and send in before the introduction morning, KABK department of Photography Stuur

Nadere informatie

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University

Nadere informatie

ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek

ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek Toekomst volgens TenneT Klaas Hommes Arnhem, 25 april 2012 Stay tuned. Safety first! Voor uw en onze veiligheid vragen wij uw aandacht voor de volgende veiligheidsmaatregelen:

Nadere informatie

Welkom in de CultuurWerkplaats Tarwewijk

Welkom in de CultuurWerkplaats Tarwewijk Welkom in de CultuurWerkplaats Tarwewijk TARWEWIJK Sociaal Trek in een kopje koffie of thee? Zin om even te zitten en met je buren te kletsen? Behoefte aan een goed gesprek of heb je advies nodig? Kom

Nadere informatie

Screen Design. Deliverable 3 - Visual Design. Pepijn Gieles 0877217 19-12-2014. Docent: Jasper Schelling

Screen Design. Deliverable 3 - Visual Design. Pepijn Gieles 0877217 19-12-2014. Docent: Jasper Schelling Screen Design Deliverable 3 - Visual Design Pepijn Gieles 0877217 19-12-2014 Docent: Jasper Schelling Hulp bij het inloggen Inloggen Particulier Personal Banking Private Banking Zakelijk Zoeken in Particulier

Nadere informatie

Interface tussen Stuurbediening en Sony autoaudio

Interface tussen Stuurbediening en Sony autoaudio The information in this document is in Dutch, English version follows later in this document Interface tussen Stuurbediening en Sony autoaudio LET OP! HOEWEL DE UITERSTE ZORGVULDIGHEID IS BETRACHT BIJ

Nadere informatie

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering.

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering. De L.Net s88sd16-n wordt via één van de L.Net aansluitingen aangesloten op de LocoNet aansluiting van de centrale, bij een Intellibox of Twin-Center is dat de LocoNet-T aansluiting. L.Net s88sd16-n aansluitingen

Nadere informatie

19 februari de graad secundair onderwijs

19 februari de graad secundair onderwijs 19 februari 2009 2de graad secundair onderwijs I love IT is een unieke samenwerking tussen verschillende industriële bedrijven, hogescholen en universiteiten in Belgie. Het project I love IT kadert in

Nadere informatie

EM7680 Firmware Update by OTA

EM7680 Firmware Update by OTA EM7680 Firmware Update by OTA 2 NEDERLANDS/ENGLISH EM7680 Firmware update by OTA Table of contents 1.0 (NL) Introductie... 3 2.0 (NL) Firmware installeren... 3 3.0 (NL) Release notes:... 3 4.0 (NL) Overige

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland 1. Londen In Londen kunnen gebruikers van een scootmobiel contact opnemen met een dienst

Nadere informatie

THE ART OF INTEGRATION Rens Verweij, VICE Sophie Schade, Kantar Millward Brown

THE ART OF INTEGRATION Rens Verweij, VICE Sophie Schade, Kantar Millward Brown THE ART OF INTEGRATION Rens Verweij, VICE Sophie Schade, Kantar Millward Brown BEOORDEEL DEZE LEZING VIA DE MIE2018 APP! Geef direct na deze lezing jouw beoordeling. Zoek de lezing op via Programma en

Nadere informatie

It s all about the money Group work

It s all about the money Group work It s all about the money Group work Tijdsduur: 45 minuten Kernwoorden: money (geld) coin (munt), banknote (bankbiljet), currency (munteenheid) Herhalings-/uitbreidingswoorden: debate (debat), proposal

Nadere informatie

Iris marrink Klas 3A.

Iris marrink Klas 3A. Iris marrink Klas 3A. 1 Inhoud. 1- Voorpagina 2- Inhoud, inleiding & mijn mening 3- Dag 1 4- Dag 2 5- Dag 3 6- Dag 4 7- Dag 5 Inleiding. Ik kreeg als opdracht om een dagverslag te maken over Polen. 15

Nadere informatie

(Big) Data in het sociaal domein

(Big) Data in het sociaal domein (Big) Data in het sociaal domein Congres Sociaal: sturen op gemeentelijke ambities 03-11-2016 Even voorstellen Laudy Konings Lkonings@deloitte.nl 06 1100 3917 Romain Dohmen rdohmen@deloitte.nl 06 2078

Nadere informatie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie 1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011

Nadere informatie

Appendix A: The factor analysis for the immersion questionnaire

Appendix A: The factor analysis for the immersion questionnaire 1 Appendix A: The factor analysis for the immersion questionnaire 2 3 Summary of exploratory factor analysis for the immersion questionnaire. Ik voelde mij zoals de hoofdpersoon zich voelde. 0.85 0.23-0.03-0.05-0.13

Nadere informatie

B1 Woordkennis: Spelling

B1 Woordkennis: Spelling B1 Woordkennis: Spelling Bestuderen Inleiding Op B1 niveau gaan we wat meer aandacht schenken aan spelling. Je mag niet meer zoveel fouten maken als op A1 en A2 niveau. We bespreken een aantal belangrijke

Nadere informatie

OUTDOOR HD DOME IP CAMERA PRODUCT MANUAL GB - NL

OUTDOOR HD DOME IP CAMERA PRODUCT MANUAL GB - NL OUTDOOR HD DOME IP CAMERA PRODUCT MANUAL GB - NL GB PARTS & FUNCTIONS 2. ---- 1. ---- 3. ---- 7. ---------- 5. 4. 6. 1. Outdoor IP camera unit 2. Antenna 3. Mounting bracket 4. Network connection 5. Power

Nadere informatie

Contextanalyse. Patrick v/d Vlist

Contextanalyse. Patrick v/d Vlist Contextanalyse Patrick v/d Vlist Contextanalyse Patrick v/d Vlist Krimpen ad IJsel 10-01-2016 Verdoold Installatiebedrijf Voorwoord Ik heb dit rapport geschreven naar aanleiding van een communicatieopdracht

Nadere informatie

NUCHTER, EEN HELDERE KIJK EN NO-NONSENSE

NUCHTER, EEN HELDERE KIJK EN NO-NONSENSE NUCHTER, EEN HELDERE KIJK EN NO-NONSENSE NATUURLIJK SAMEN NATURALLY DUTCH. Koolhaas Natuurlijk is a typically Dutch company: Sober, with a clear vision and no-nonsense. That s what our customers may expect

Nadere informatie

Preschool Kindergarten

Preschool Kindergarten Preschool Kindergarten Objectives Students will recognize the values of numerals 1 to 10. Students will use objects to solve addition problems with sums from 1 to 10. Materials Needed Large number cards

Nadere informatie

Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois

Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois Wat mij gelijk opviel is dat iedereen hier fietst. Ik vind het jammer dat iedereen

Nadere informatie

Daylight saving time. Assignment

Daylight saving time. Assignment Daylight saving time Daylight saving time (DST or summertime) is the arrangement by which clocks are advanced by one hour in spring and moved back in autumn to make the most of seasonal daylight Spring:

Nadere informatie

Playa Lechi Residence 7, Kaya Gob. N. Debrot, Kralendijk

Playa Lechi Residence 7, Kaya Gob. N. Debrot, Kralendijk Playa Lechi Residence 7, Kaya Gob. N. Debrot, Kralendijk US$ 165 per nacht, vanaf Kralendijk - 2 Slaapkamers - 2 Badkamer(s) - Zwembad Specificaties Buurt Kralendijk Playa Lechi Residence 7, Adres Kaya

Nadere informatie

Eindevaluatie. Riga. Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke

Eindevaluatie. Riga. Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke Eindevaluatie Riga 2011 Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke Inhoud Inleiding... 3 Wat voor cijfer geef je de Riga reis?... 4 Wat was je voornaamste reden om naar Riga te gaan?... 4 Hoe heb je de heenreis

Nadere informatie

abb.com/hvdc HVDC als ruggengraat voor grootschalige duurzame energie opwekking Ir. G.W. Bakker Marketing Manager ABB Power Technologies.

abb.com/hvdc HVDC als ruggengraat voor grootschalige duurzame energie opwekking Ir. G.W. Bakker Marketing Manager ABB Power Technologies. Ir. G.W. Bakker Marketing Manager HVDC als ruggengraat voor grootschalige duurzame energie opwekking. Power Systems DC - 1 abb.com/hvdc Programma Introductie ABB Kernontwikelingen in transmissie Scenario

Nadere informatie

DAY 06 APRIL Q-FACTORY

DAY 06 APRIL Q-FACTORY Conservatorium van Amsterdam PROGRAMMA www.consam.nl/aema OPEN DAY 06 APRIL 13.00-16.00 Q-FACTORY AMSTERDAM ELECTRONIC MUSIC ACADEMY WELKOM Van harte welkom op de Open Dag van het Conservatorium van Amsterdam

Nadere informatie

In the classroom. Who is it? Worksheet

In the classroom. Who is it? Worksheet In the classroom 1 Lees wat de meester doet als hij s morgens op school komt. Lees ook wat een leerling doet. Wie van de twee doet het meest voordat de les begint? First, I go to my desk and take out my

Nadere informatie

irregular verbs onregelmatige werkwoorden

irregular verbs onregelmatige werkwoorden SirPalsrok @meestergijs Wanneer je een zin maakt, zul je iets moeten doen met een werkwoord. Je kan tenslotte niet het hele werkwoord gebruiken bij elk onderwerp. Bijvoorbeeld: spelen Wij spelen volleybal.

Nadere informatie

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen.

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Lesbrief Les 2.1: My family Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Nouns: brother, sister, cousin, mother, father, aunt, uncle, grandmother,

Nadere informatie

The Royal British Legion. The Royal British Legion Holland Branch NIEUWSBRIEF JANUARI 2017 NEWSLETTER JANUARY 2017

The Royal British Legion. The Royal British Legion Holland Branch NIEUWSBRIEF JANUARI 2017 NEWSLETTER JANUARY 2017 The Royal British Legion Holland Branch The Royal British Legion Holland Branch NEWSLETTER JANUARY 2017 NIEUWSBRIEF JANUARI 2017 Message from our Chairman Bericht van onze Voorzitter Looking back on 2016

Nadere informatie

Zo werkt het in de apotheek (Basiswerk AG) (Dutch Edition)

Zo werkt het in de apotheek (Basiswerk AG) (Dutch Edition) Zo werkt het in de apotheek (Basiswerk AG) (Dutch Edition) C.R.C. Huizinga-Arp Click here if your download doesn"t start automatically Zo werkt het in de apotheek (Basiswerk AG) (Dutch Edition) C.R.C.

Nadere informatie

FOR SALE. Willemstraat 64 G 2514 HN Den Haag k.k.

FOR SALE. Willemstraat 64 G 2514 HN Den Haag k.k. FOR SALE Willemstraat 64 G 2514 HN Den Haag 275.000 k.k. FEATURES Price 275.000 k.k. Zipcode 2514 HN Type Penthouse Garage Payed, Permit Living Surface 49m² Volume 156m³ Rooms 2 Acceptance in consultation

Nadere informatie

Het is een nacht - Guus Meeuwis

Het is een nacht - Guus Meeuwis - Guus Meeuwis Je vraagt of ik zin heb in een sigaret Het is twee uur 's nachts We liggen op bed In een hotel in een stad Waar niemand ons hoort Waar niemand ons kent En niemand ons stoort Op de vloer

Nadere informatie

The genesis of the game is unclear. Possibly, dominoes originates from China and the stones were brought here by Marco Polo, but this is uncertain.

The genesis of the game is unclear. Possibly, dominoes originates from China and the stones were brought here by Marco Polo, but this is uncertain. Domino tiles Dominoes is a game played with rectangular domino 'tiles'. Today the tiles are often made of plastic or wood, but in the past, they were made of real stone or ivory. They have a rectangle

Nadere informatie

PIR DC-SWITCH. DC Passive infra-red Detector. Model No. PDS-10 GEBRUIKSAANWIJZING/INSTRUCTION MANUAL

PIR DC-SWITCH. DC Passive infra-red Detector. Model No. PDS-10 GEBRUIKSAANWIJZING/INSTRUCTION MANUAL PIR DC-SWITCH DC Passive infra-red Detector Model No. PDS-10 GEBRUIKSAANWIJZING/INSTRUCTION MANUAL Please read this manual before operating your DETECTOR PIR DC-Switch (PDS-10) De PDS-10 is een beweging

Nadere informatie

Programmaoverzicht Bachelor Open dag

Programmaoverzicht Bachelor Open dag Programmaoverzicht Bachelor Open dag 11 2017 Ronde en tijd Openingsronde 09.00-09.30 uur Sessies en activiteiten Waarom Tilburg University? Informatiesessie met de rector magnificus en een student van

Nadere informatie

Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen

Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen For a presentation in ppt format, Please call +31 6 11356703 or send an e-mail to info@flostock.com Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen Robert Peels Supply Chain Innovations April

Nadere informatie

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education *0535502859* DUTCH 0515/03 Paper 3 Speaking Role Play Card One 1 March 30 April 2010 No Additional

Nadere informatie

TE HUUR. Maliestraat CA Den Haag. 950 p.m. ex.

TE HUUR. Maliestraat CA Den Haag. 950 p.m. ex. TE HUUR Maliestraat 18 2514 CA Den Haag 950 p.m. ex. KENMERKEN Prijs 950 p.m. ex. Postcode 2514 CA Ligging Aan rustige weg, In centrum Woningtype Benedenwoning Woonruimte 40m² Inhoud 120m³ Kamers 1 Oplevering

Nadere informatie

Security Les 1 Leerling: Marno Brink Klas: 41B Docent: Meneer Vagevuur

Security Les 1 Leerling: Marno Brink Klas: 41B Docent: Meneer Vagevuur Security Les 1 Leerling: Klas: Docent: Marno Brink 41B Meneer Vagevuur Voorwoord: In dit document gaan we beginnen met de eerste security les we moeten via http://www.politiebronnen.nl moeten we de IP

Nadere informatie

3 I always love to do the shopping. A Yes I do! B No! I hate supermarkets. C Sometimes. When my mother lets me buy chocolate.

3 I always love to do the shopping. A Yes I do! B No! I hate supermarkets. C Sometimes. When my mother lets me buy chocolate. 1 Test yourself read a Lees de vragen van de test. Waar gaat deze test over? Flash info 1 In the morning I always make my bed. A Yes. B No. C Sometimes, when I feel like it. 2 When I see an old lady with

Nadere informatie

Grammatica uitleg voor de toets van Hoofdstuk 1

Grammatica uitleg voor de toets van Hoofdstuk 1 Grammatica uitleg voor de toets van Hoofdstuk 1 Vraagzinnen: Je kunt in het Engels vraagzinnen maken door vaak het werkwoord vooraan de zin te zetten. Bijv. She is nice. Bijv. I am late. Bijv. They are

Nadere informatie

FOR RENT. Regentesselaan 22 A 2562 CS Den Haag p.m. ex.

FOR RENT. Regentesselaan 22 A 2562 CS Den Haag p.m. ex. FOR RENT Regentesselaan 22 A 2562 CS Den Haag 1.350 p.m. ex. FEATURES Price 1.350 p.m. ex. Zipcode 2562 CS Location Near busy road Type Upper floor apartment Living Surface 85m² Volume 280m³ Rooms 3 Acceptance

Nadere informatie

World Dutch Shepherd Federation. Beleidplan / Policy

World Dutch Shepherd Federation. Beleidplan / Policy World Dutch Shepherd Federation Beleidplan 2015-2020 / Policy 2015-2020 World Dutch Shepherd Federation toelichting / explanation oprichtingsdatum / date of establishment 26 juni 2014 / June 26th 2014

Nadere informatie

TE HUUR. Suzannaland JJ Den Haag p.m. ex.

TE HUUR. Suzannaland JJ Den Haag p.m. ex. TE HUUR Suzannaland 108 2591 JJ Den Haag 1.500 p.m. ex. KENMERKEN Prijs 1.500 p.m. ex. Postcode 2591 JJ Ligging In woonwijk, Vrij uitzicht, Open ligging Woningtype Portiekflat Tuin Ja Woonruimte 114m²

Nadere informatie

Extreem veilig Het product Our product Voordeel Advantage Bajolock Bajolock Bajolock Bajolock Bajolock Bajolock Bajolock

Extreem veilig Het product Our product Voordeel Advantage Bajolock Bajolock Bajolock Bajolock Bajolock Bajolock Bajolock Extreem veilig Het product Alle koppeling zijn speciaal ontworpen en vervaardigd uit hoogwaardig RVS 316L en uitgevoerd met hoogwaardige pakkingen. Op alle koppelingen zorgt het gepatenteerde veiligheid

Nadere informatie

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Tijd 09.15 09.45 Je bent op de Open dag, wat nu? Personal welcome international visitors 10.00 10.45 Je bent op de

Nadere informatie

Installatie van Windows 10 op laptops. Windows 10 installation on laptops

Installatie van Windows 10 op laptops. Windows 10 installation on laptops Installatie van Windows 10 op laptops In mei vindt de migratie naar Windows 10 plaats op de laptops. Per dag worden ongeveer 25 laptops gemigreerd. Elke laptop heeft een ISSC-sticker met een laptop-nummer.

Nadere informatie

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition)

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker Click here if your download doesn"t start automatically Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker

Nadere informatie

they stay they are staying they will stay Past Simple Past Continuous Future Continuous

they stay they are staying they will stay Past Simple Past Continuous Future Continuous 74 stay (ver)blijven Present Simple Present Continuous Future I stay I am staying I will stay you stay you are staying you will stay he/she/it stays he/she/it is staying he/she/it will stay we stay we

Nadere informatie

Welkom in het nieuwe academische jaar! We hopen dat iedereen een goede zomerperiode heeft gehad.

Welkom in het nieuwe academische jaar! We hopen dat iedereen een goede zomerperiode heeft gehad. DATUM: 22-09-2009 (You will find the English version below) Beste allen, Welkom in het nieuwe academische jaar! We hopen dat iedereen een goede zomerperiode heeft gehad. NIEUWSBRIEF No. 1 Dit is de eerste

Nadere informatie