Monitor inzake de staat van het gebouwd erfgoed 2011

Transcriptie

1 Monitor inzake de staat van het gebouwd erfgoed 2011

2

3 Monitor inzake de staat van het gebouwd erfgoed 2011 Een vervolgmeting naar de staat van rijksbeschermde monumenten Amersfoort, 2012

4 Colofon Monitor inzake de staat van het gebouwd erfgoed 2011 Een vervolgmeting naar de staat van rijksbeschermde monumenten UITGEVOERD DOOR: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed IN SAMENWERKING MET: Monumentenwacht Nederland DATUM: 19 maart 2012 PROJECTLEIDER: Leon Bok MET MEDEWERKING VAN: Remco Lotte, data-analyse FOTOMATERIAAL: Monumentenwacht Nederland OMSLAGFOTO: Monumentenwacht Noord-Brabant, Grote Kerk te Breda ONTWERP OMSLAG: Imago Mediabuilders, Amersfoort OPMAAK: Imago Mediabuilders, Amersfoort Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort, 2012 Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Postbus BP Amersfoort

5 Inhoud Inleiding 5 1 Managementsamenvatting 7 2 Samenvatting algemeen Presentatie gegevens Resultaten reguliere meting Vergelijkingen beschikbare gegevens Totaal Vergelijking tussen niet-abonnees en abonnees Provinciale verschillen Naar de vierde Monitor Gebouwd Erfgoed 13 3 Resultaten reguliere meting De Monumentenwacht bonnementen voor rijksbeschermde monumenten Resultaten algemeen Resultaten per CBS-categorie Afgezet tegen steekproef Verschillen per categorie Gegevens 2008, 2009 en Vergelijking laatste inspectie ten opzichte van vorige Vergelijking 2010 ten opzichte van voorgaande jaren Totale stand Resultaat reguliere metingen samengevat Toelichting op resultaat Totstandkoming cijfermateriaal Verklaring verschillen per provincie Categorie woonhuizen en gebouwen versus overige categorieën 26 Bijlage A Resultaten per provincie 29 Bijlage B Beoordelingsystematiek Monumentenwacht 54 B.1 Basis voor beoordelingssystematiek 54 B.2 Gebruik van de systematiek in de praktijk 55 Bronnen en literatuur 56 3

6

7 Inleiding Voor u ligt de vervolgmeting Monitor inzake de staat van het gebouwd erfgoed Zij maakt deel uit van de Erfgoedmonitor en bevat een overzicht van de staat van onderhoud van rijksbeschermde monumenten die in de jaren 2008 tot 2010 geïnspecteerd zijn door de Monumentenwacht. De eerste Monitor, een nulmeting, werd eind 2009 aangeboden aan de Tweede Kamer. Die monitor gaf een eerste inzicht in de staat van het onderhoud van bijna één vijfde van het totale bestand aan rijksbeschermde monumenten in In juli 2011 verscheen de monitor 2010 die een vervolg gaf met het resultaat van de rijksbeschermde monumenten die in 2009 door de Monumentenwacht waren geïnspecteerd. In de monitor 2010 kon voor het eerst een inzicht gegeven worden in het totale onderzochte bestand over meerdere jaren (2008 en 2009). Daarnaast werd ook een steekproef gehouden om de staat van rijksmonumenten waarvoor geen abonnement is afgesloten bij de Monumentenwacht te onderzoeken. Uit die steekproef kwam naar voren dat de staat waarin de geïnspecteerde monumentcategorieën verkeerden, slechter was dan de reguliere gegevens. In de huidige monitor wordt aandacht besteed aan de volgende items: resultaten van 2010, met ondermeer vergelijking met voorgaande jaren; vergelijking van alle laatste metingen met voorgaande jaren (9.495 rijksbeschermde monumenten); vergelijking van de resultaten van 2010 met die van de steekproef; totaaloverzicht van alle laatste metingen over de afgelopen drie jaar ( rijksbeschermde monumenten). Een belangrijke stap is ook gezet door alle gegevens nog eens goed te controleren. De aangeleverde gegevens over de afgelopen drie jaar zijn telkens verbeterd en steeds beter afgestemd op de gegevens die opgenomen zijn in het register van beschermde rijksmonumenten. Uit die controle bleek dat er in de gegevens over 2008 en 2009 nog wel wat afwijkingen voorkwamen. Deze zijn alle gecorrigeerd en opgenomen in deze monitor. Daarmee zijn de vorige monitors niet overbodig geworden, maar wel kan gesteld worden dat de aansluiting van de gegevens van de Monumentenwacht op het register nu optimaler is dan voorheen. In het eerste hoofdstuk is de managementsamenvatting opgenomen, met de belangrijkste uitkomsten. Vervolgens wordt in een algemene samenvatting meer uitgebreid ingegaan op de resultaten, ondersteund met enkele afbeeldingen. In hoofdstuk drie worden de resultaten van het reguliere onderzoek over 2010 gepresenteerd. In dit hoofdstuk worden ook vergelijkingen gemaakt met de resultaten van voorgaande jaren en wordt nog eens gekeken naar de resultaten van de steekproef uit In de twee bijlagen is nadere informatie opgenomen over de resultaten op provinciaal niveau en wordt een uitleg over de gehanteerde beoordelingssystematiek van de Monumentenwacht. Voor informatie over onderhoudsgevoeligheid van de gebouwen en bouwwerken uit de verschillende categorieën alsmede voorbeelden van wat er zoal onder de verschillende categorieën valt, wordt verwezen naar de eerdere monitors. INLEIDING 5

8 6 MONITOR INZAKE DE STAAT VAN HET GEBOUWD ERFGOED 2011

9 1 Managementsamenvatting Hoe staat ons gebouwde erfgoed er in 2011 voor? Een indicatie daarvan krijgen we door gegevens van de Monumentenwacht van de afgelopen drie jaar te gebruiken (2008 tot en met 2010). Daardoor zijn nu gegevens beschikbaar van 22 procent van de rijksbeschermde monumenten. Vergelijken we de monumenten die in de afgelopen drie jaar meerdere malen zijn geïnspecteerd, dan is ten aanzien van het casco een verbetering van 6 procent zichtbaar en voor het onderhoud van 4 procent. In 2010 werden minder inspecties dan voorheen gedaan, maar ten opzichte van het jaar daarvoor gaf het casco een verbetering van 11 procent te zien, terwijl de staat van het onderhoud voor 8 procent beter was. De steekproef die in 2010 werd gedaan kon nu ook daadwerkelijk afgezet worden tegen reguliere meetgegevens uit het zelfde jaar. Van de niet bij de Monumentenwacht aangesloten objecten scoort vooral de staat van het casco bij verdedigingswerken slechter. Met betrekking tot de staat van het onderhoud scoren vooral de agrarische gebouwen slechter. De Monitor inzake de staat van het gebouw erfgoed verschijnt voor de derde keer en bevat veel verbeterde gegevens. Dankzij een uitgebreide controle en betere aanlevering van de gegevens kan een inzicht gegeven worden in de staat van het onderhoud en het casco van meer dan rijksbeschermde monumenten die via een abonnement aangesloten zijn bij de Monumentenwacht. Naast een weergave van de resultaten van de inspectie uit 2010, zijn deze gegevens ook vergeleken met gegevens over 2008 en Ook is een totaal overzicht gemaakt van de resultaten voor geïnspecteerde monumenten in die jaren. Belangrijkste uitkomsten De metingen bevatten alleen gegevens van panden met een onderhoudsabonnement bij de Monumentenwacht. Gekeken naar de resultaten van alle inspecties in de jaren 2008 tot en met 2010, dan blijkt de staat van het casco voor 94 procent van de rijksbeschermde monumenten in redelijk tot goede staat te verkeren. Bij 82 procent was het onderhoud redelijk tot goed. Voor 24 procent van het totale bestand van rijksbeschermde gebouwde monumenten blijkt een abonnement afgesloten te zijn bij de Monumentenwacht. Om te kijken hoe het dan met de overige 76 procent gesteld zou zijn, is in 2010 een steekproef gehouden onder rijksmonumenten van niet-abonneehouders. De resultaten van die steekproef kunnen nu afgezet worden tegen de resultaten uit de reguliere meting over Het beeld blijft overeind dat de door de Monumentenwacht geïnspecteerde monumenten een positiever beeld geven van de staat van veel categorieën rijksbeschermde monumenten. Voor alle in de steekproef meegenomen categorieën monumenten is de staat van het casco 7% slechter dan bij monumenten uit de reguliere meting. Wat de staat van het onderhoud betreft is het verschil eveneens 7%. Per categorie zijn wel grote verschillen geconstateerd. Weg- en waterwerken en horeca-instellingen scoren op beide aspecten beter onder de nietabonnees, maar als grote categorie valt op dat de categorie agrarische gebouwen veel slechter scoort. Vervolg monitor In het vervolg zal de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de reguliere gegevens van de monumenteninspecties blijven volgen, terwijl getracht zal worden periodiek een steekproef te houden. Verder onderzoek naar de beschikbare gegevens van de Archeologische Monumentenwacht hebben duidelijk gemaakt dat deze niet representatief zijn voor het gehele rijksbeschermde bestand. Vooralsnog is er niet voor gekozen de gegevens hiervoor op te nemen in de monitor. Datzelfde geldt voor de gegevens van de in 2010 opgerichte Groene Monumentenwacht. 1 MANAGEMENTSAMENVATTING 7

10 8 MONITOR INZAKE DE STAAT VAN HET GEBOUWD ERFGOED 2011

11 2 Samenvatting algemeen Wie de staat van een gebouw wil vaststellen kan kijken hoe het verfwerk ervoor staat en of er geen rare scheuren in de gevel zitten. Een onderhoudsbeurt kan het verfwerk weer in goede staat brengen maar die scheur duidt erop dat er mogelijk andere zaken aangepakt moeten worden. Een goed overzicht van de staat van een gebouw kan worden verkregen door een bouwkundige inspectie uit te (laten) voeren. Zeker voor beschermde monumenten is daar expertise en ervaring voor nodig. De Monumentenwacht in Nederland is bij uitstek een organisatie die de kennis in huis heeft om dergelijke inspecties uit te voeren. Door een abonnee-systeem worden jaarlijks vele honderden inspecties door de Monumentenwacht uitgevoerd. De resultaten daarvan worden vastgelegd in rapporten waarbij tevens een algemene eindconclusie over de staat van het monument wordt opgenomen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen onderhoud (bijhouden en herstel van onderdelen, zoals schilder- en voegwerk en eventueel vervanging) en casco (restauratie of onderhoud van dragende onderdelen, herstel van de constructie van het gebouw). Vooral de staat van het casco is bepalend voor de kwaliteit van het gebouw en kan iets zeggen over de restauratiebehoefte en daarmee gemoeide kosten. In 1994 presenteerde toenmalig minister van Cultuur, mevrouw D Ancona, het Strategisch Plan voor de Monumentenzorg. Doelstelling van het plan was dat niet meer dan 1 van de monumenten een ingrijpende restauratie zou moeten ondergaan. Dit werd de normale werkvoorraad genoemd. Alles boven de 1 werd restauratieachterstand genoemd. Een restauratiebehoefte van ongeveer 1 werd noodzakelijk geacht om de werkgelegenheid en het vakmanschap in de restauratiesector op peil te houden. In 2009 is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gestart met het weergeven van de gegevens die de Monumentenwacht jaarlijks verzameld. Inmiddels zijn gegevens bekend van rijksbeschermde monumenten. Dat is bijna 92% van het aantal abonnementen dat is afgesloten bij de Monumentenwacht. De Monumentenwacht levert gegevens aan per monument, zowel over het onderhoud als het casco. Beide aspecten worden de Monumentenwacht geclassificeerd als goed, redelijk, matig en slecht: goed = gebrek komt incidenteel voor; redelijk = gebrek komt plaatselijk voor; matig = gebrek komt regelmatig voor; slecht = gebrek komt algemeen voor. De belangrijkste constateringen, kort samengevat: in 2010 verkeerde het casco van 95% van de geïnspecteerde monumenten in redelijk tot goede staat. Ten aanzien van het onderhoud lag dat percentage op 84%. Dit is een beter resultaat dan in vergelijking van de gegevens per provincie maakt duidelijk dat Noord-Holland het slechtst scoort op de staat van het onderhoud met 74% redelijk tot goed. De provincie die er het best voor staat is Zuid-Holland, met 91% redelijk tot goed. de CBS-categorie die in de minst goede staat van onderhoud verkeert, is weg- en waterwerken. s 64% scoort redelijk tot goed, terwijl 3 in matige staat verkeerd en 6% slecht wordt onderhoud. vergelijken we de gegevens van meerdere inspecties, gedaan in de laatste drie jaar dan zien we een verbetering 6% voor het casco en 4% voor de staat van het onderhoud. vergelijken we de gegevens van 2010 met metingen uit voorgaande jaren dan zien we dat de staat van het casco met 11% verbeterd is en die van het onderhoud met 8%. kijken we naar het totaal dan beschikken we nu over de gegevens van 22% van het totaal aan rijksbeschermde monumenten (13.521). Daarvan verkeert het casco bij 94% in redelijk tot goede staat en bij 83% is het onderhoud in redelijk tot goede staat vergeleken met niet-abonnees komen vooral de categorieën verdedigingswerken en agrarische gebouwen slechter naar voren dan diezelfde categorieën die een abonnement hebben bij de Monumentenwacht. Dit is vastgesteld met een steekproef in Presentatie gegevens In de presentatie van de gegevens over de staat van casco of onderhoud wordt onderscheid gemaakt tussen de dertien categorieën zoals die in het monumentenregister worden gehanteerd (zie tabel 4 op pagina 18). Daarnaast worden twee groepen monumenten onderscheiden, conform de uitgezette lijn in het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten (Brim): enerzijds de categorie gebouwen, woonhuizen die in aanmerking komt voor fiscale maatregelen en leningen voor restauraties en anderzijds de overige categorieën die gesubsidieerd krijgen. 2 SAMENVATTING ALGEMEEN 9

12 Vervolgens worden de gegevens gepresenteerd in algemene resultaten van het jaar van de laatste meting, in dit geval De cijfers worden per CBS-categorie gepresenteerd en er worden vergelijkingen gemaakt met oudere gegevens die nu beschikbaar zijn. Ook wordt een overzicht gegeven van de stand van alle metingen bij elkaar. De gegevens van de in 2010 uitgevoerde aanvullende steekproef zijn in deze monitor vergeleken met reguliere gegevens uit hetzelfde jaar. Ook dit wordt gepresenteerd in een vergelijking. In een aparte bijlage komen de resultaten per provincie uitgebreid aan bod. 2.2 Resultaten reguliere meting 2010 In 2010 heeft de Monumentenwacht gegevens aangeleverd van inspecties van rijksbeschermde monumenten. Dat is ruim 9% van het totale bestand. Ten opzichte van het voorgaande jaar zijn ruim rijksbeschermde monumenten minder geïnspecteerd. In 2009 werden gegevens van inspecties ontvangen en in 2008 nog van Casco Uit de gegevens over 2010 blijkt dat bij ruim 95% van de geïnspecteerde monumenten het casco redelijk tot goed te noemen is. Dit percentage houdt in dat er bij de overige 5% sprake is van een restauratiebehoefte (4% scoort matig en 1% slecht). Er is ten opzichte van het jaar daarvoor wel een sterke verbetering zichtbaar. Onderhoud Wanneer we kijken naar de staat van onderhoud voor alle in 2010 geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten, dan blijkt dat 84% redelijk tot goed onderhouden wordt. Bij gemiddeld 3% van de inspecties werd het onderhoud slecht bevonden. Dit cijfer laat ten opzichte van de vorige meting eveneens een verbetering zien. Wanneer we kijken naar de verschillende categorieën monumenten dan vormen vooral horeca-instellingen een opvallende uitzondering: bij 13% verkeert het onderhoud in slechte staat. Ook losse objecten scoren slecht. 2.3 Vergelijkingen beschikbare gegevens Na drie jaar hebben we de beschikking over de gegevens van rijksbeschermde monumenten. Die gegevens zijn afkomstig van inspecties. Een groot gedeelte is in die periode meerdere keren geïnspecteerd. We beschikken dus over veel vergelijkingsmateriaal. Vergelijking laatste inspectie ten opzichte van vorige In totaal zijn er van rijksbeschermde monumenten gegevens uit meerdere jaren beschikbaar. Kijkend naar de staat van het casco dan blijkt hiervan 84% gelijk beoordeeld te zijn. In 11% van de gevallen is het casco verbeterd, terwijl het in 5% verslechterd is. Netto blijkt er sprake van een verbetering van 6%. Voor de staat van het onderhoud blijkt dit in 77% van de inspecties gelijk te zijn gebleven. In 13% van de geïnspecteerde gevallen is het onderhoud verbeterd, maar 1 is verslechterd. Netto is de staat van het onderhoud daarmee voor 3% van alle monumenten verbeterd. Vergelijking 2010 inspectie ten opzichte van voorgaande jaren Van de in 2010 geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten kunnen er vergeleken worden met eerder verkregen resultaten. Daaruit valt uit op te maken of de in 2010 beoordeelde monumenten verbeterd of verslechterd zijn. Wat het casco betreft is 79% gelijk gebleven, terwijl het in 16% van de inspecties is verbeterd. In een goede 5% is de staat van het casco verslechterd is. Netto blijkt er sprake van een verbetering van 11%. Voor de staat van het onderhoud blijkt dat 7 van de resultaten gelijk is gebleven, terwijl bij 19% van de geïnspecteerde monumenten het onderhoud is verbeterd. Voor 11% is het verslechterd. Netto is de staat van het onderhoud daarmee voor 8% van alle monumenten verbeterd. 2.4 Totaal Zoals eerder aangegeven zijn nu de gegevens beschikbaar van rijksbeschermde monumenten. Dat is 22% van het totale bestand. De categorie die procentueel het best vertegenwoordigd is, zijn de kerkelijke gebouwen. Daarvan is van 73% bekend wat de staat van het casco en het onderhoud is. Getalsmatig zijn er van de categorie gebouwen, woonhuizen de meeste gegevens bekend. Uit die categorie zijn rijksbeschermde monumenten geïnspecteerd, 47% van het aantal beschikbare gegevens. Ten aanzien van het casco blijkt binnen deze populatie 94% redelijk tot goed te zijn, terwijl 1% slecht is. De staat van het onderhoud van deze totale populatie blijkt voor 82% redelijk tot goed te zijn. Zo n 14% verkeert in matige staat van onderhoud en 4% is in slechte staat. 2.5 Vergelijking tussen niet-abonnees en abonnees De kleine steekproef die in 2010 werd uitgevoerd onder niet-abonnees is nu nog eens langs de gegevens gehouden die in datzelfde jaar via de reguliere inspecties werden verkregen. De steekproef had betrekking op negen verschillende categorieën. Uit een vergelijking ten aanzien van de staat van het casco voor die categorieën kan nu gesteld worden dat deze onder abonnees van de Monumentenwacht beter scoort dan onder niet-abonnees (96% tegenover 86% scoort redelijk tot goed). Over de gehele linie is het casco onder abonnees in een betere staat. Dat geldt ook voor de staat van het onderhoud. Onder niet-abonnees scoort 1 met 10 MONITOR INZAKE DE STAAT VAN HET GEBOUWD ERFGOED 2011

13 een slechte staat van onderhoud, terwijl dat onder de regulier geïnspecteerde monumenten 4% is. Nu ook blijkt dat het casco van verdedigingswerken, openbare gebouwen en agrarische gebouwen van niet-abonnees sterk achterblijven. Daar is zondermeer sprake van een restauratiebehoefte. Ten aanzien van het onderhoud geldt dat met name agrarische gebouwen er slechter voor staan. s twee categorieën, wegen waterwerken en liefdadige instellingen scoren onder nietabonnees beter dan bij de Monumentenwacht. 2.6 Provinciale verschillen In de rapportage 2010 werd een goed inzicht gegeven in de verschillen in de staat van casco en onderhoud tussen de provincies. In de bijgaande kaartjes zijn de verschillen voor 2008, 2009 en 2010 aangegeven. In de kaartjes is tot uitdrukking gebracht hoe de gegevens in de provincies zich verhouden tot het nationale gemiddelde over het betreffende jaar. Met betrekking tot de staat van het casco is het beeld tussen 2008 en 2010 voor slechts weinig provincies gelijk gebleven. Alleen Groningen en Gelderland bleven ten opzichte van het geldende jaargemiddelde telkens boven dit gemiddelde (>97% redelijk tot goed), terwijl Noord-Brabant consequent onder het jaarlijkse gemiddelde bleef. Wanneer we de resultaten van 2010 vergelijken met 2009 dan is de gemiddelde staat van het casco landelijk sterk verbeterd, zoals we ook al zagen in paragraaf 2.2. In 2009 was de staat van het casco over het totale bestand aan geïnspecteerde rijksmonumenten gemiddeld voor 92% redelijk tot goed, terwijl die in 2010 opliep tot 95%. 2 SAMENVATTING ALGEMEEN 11

14 Kijken we naar 2010 dan blijven met name Friesland en Noord- Brabant achter bij het nationaal gemiddelde. Wederom drukt het relatief grote aandeel aan minder goed beoordeelde monumenten in de provincie Noord-Brabant het gemiddelde (zie overzichtje waarin het aandeel per provincie is weergegeven). Wat de staat van onderhoud betreft, is voor veel provincies net zo n beeld te zien als voor het casco. s twee provincies (Gelderland en Zuid-Holland) scoren over de hele periode constant boven de 87%, ruim boven het nationaal gemiddelde dat op 84% lag. Ook Utrecht en Groningen blijven jaarlijks boven het gemiddelde scoren, maar voor de andere provincies is een wat meer divers beeld zichtbaar. Kijken we alleen naar 2010 dan zijn er drie provincies die boven de 87% scoren: Gelderland, Zuid-Holland en Zeeland. Groningen, Overijssel, Utrecht en Limburg zitten daar met een gemiddelde tussen de 84 en 87% nog net boven. Net onder het nationaal gemiddelde zitten Friesland, Drenthe, Flevoland en Noord-Brabant, terwijl Noord-Holland het laagst scoort in Het effect dat sommige provincies hebben op de gemiddelden, wordt vooral veroorzaakt door de omvang van het geïnspecteerde bestand. Dat is vooral goed te merken aan de gegevens van Noord- Brabant waar in 2010 wederom de meeste monumenten werden geïnspecteerd. Ook het lagere resultaat in Noord-Holland heeft effect op de weging doordat Noord-Holland qua aantallen geïnspecteerde monumenten op de derde plaats staat. 12 MONITOR INZAKE DE STAAT VAN HET GEBOUWD ERFGOED 2011

15 2.7 Naar de vierde Monitor Gebouwd Erfgoed Inmiddels is na drie jaren monitoren een goede indruk ontstaan van de staat van gebouwde rijksbeschermde monumenten, zoals die door de Monumentenwacht geïnspecteerd worden. Onder de niet-abonnees is de situatie over bijna de gehele breedte slechter. Dat betekent dat de gegevens van de Monumentenwacht niet zondermeer als representatief voor het gehele rijksbeschermde monumentenbestand gezien kunnen worden. Vervolg van de monitor met de gegevens van de Monumentenwacht zal feitelijk alleen representatief zijn voor dat bestand. Voor inzicht in de staat van de overige rijksbeschermde monumenten, zijn in de toekomst aanvullende steekproeven nodig. In 2011 is ook nader gekeken naar de mogelijkheden om de beschikbare gegevens van de Archeologische Monumentenwacht weer te geven in een monitor. De eerste indruk is echter dat de nu beschikbare gegevens onvoldoende representatief zijn voor het gehele rijksbeschermde bestand van archeologische monumenten. Dat heeft er mee te maken dat de Archeologische Monumentenwacht vooral over gegevens beschikt van zichtbare archeologische monumenten. Vooralsnog is er niet voor gekozen de gegevens hiervoor op te nemen in de monitor. Voor de gegevens van de in 2010 opgerichte Groene Monumentenwacht geldt vooralsnog dat er nog weinig materiaal voorhanden is. Ook blijkt het koppelen aan groene monumenten in het rijksbeschermde bestand op problemen te stuiten. Ook op dit onderdeel is voorlopig even een pas op de plaats gemaakt. Er wordt wel naar gestreefd om de gegevens te zijner tijd in de Erfgoedmonitor op te nemen. 2 SAMENVATTING ALGEMEEN 13

16 14 MONITOR INZAKE DE STAAT VAN HET GEBOUWD ERFGOED 2011

17 3 Resultaten reguliere meting 3.1 De Monumentenwacht De Monumentenwacht is in Nederland de onafhankelijke instantie die eigenaren adviseert over het onderhoud van hun monumenten. De Monumentenwacht stelt zich ten doel het verval van cultuurhistorisch belangrijke bouwwerken te helpen voorkomen. Dat doet men door het nemen van preventieve maatregelen. Die maatregelen treft men tijdens periodieke bouwkundige inspecties die uitgevoerd worden door provinciale Monumentenwachten. Daarnaast geeft de Monumentenwacht aan eigenaren advies over onderhoud en voert zo nodig kleine reparaties uit. De achterliggende gedachte is dat gebreken in een vroeg stadium hersteld kunnen worden tegen relatief geringe kosten, terwijl herstel van het gebrek maar vooral de daardoor ontstane vervolgschade in een later stadium altijd grote bedragen vergt. In een rapportage aan de eigenaar wordt per onderdeel een inzicht gegeven van de onderhoudsstaat. Een toelichting op de beoordelingssystematiek wordt gegeven in bijlage B van deze monitor. Per inspectie wordt door de Monumentenwacht een rapportage opgesteld, waarvan de gegevens worden vastgelegd in een database. Hierdoor kan per provinciale Monumentenwacht een beeld verkregen worden van de staat van het onderhoud en het casco. Monumentenwacht Nederland verwerkt de verschillende gegevens in een centrale database waardoor met betrekking tot de geïnspecteerde monumenten een totaalbeeld voor heel Nederland kan worden verkregen. 3.2 Abonnementen voor rijksbeschermde monumenten De Monumentenwacht werkt volgens een systeem van abonnementen. Een eigenaar kan een abonnement met een provinciale Monumentenwacht afsluiten en naar gelang de aard van het object waarvoor een abonnement is afgesloten, wordt dit periodiek (in overleg met de abonnee) geïnspecteerd. Voor kerken, kastelen, landhuizen en andere complexe objecten ligt de frequentie over het algemeen hoger dan voor woonhuizen, boerderijen en andere kleine objecten. Eind 2010 waren er voor de ruim rijksbeschermde monumenten zo n abon- nementen afgesloten, ofwel een dekking van 24% ten opzichte van het totale bestand aan rijksbeschermde monumenten. De dekkingsgraad verschilt per provincie en per categorie, zoals uit tabel 1 blijkt. Naar verhouding zijn in Drenthe de meeste abonnementen afgesloten en in Noord-Holland de minste. Daarentegen kent Noord-Holland in absolute getallen de meeste abonnees en Flevoland de minste. De dekking per CBS-categorie voor het abonneebestand is nog steeds niet goed te maken omdat een vergelijking van de gegevens van de provincies onderling niet mogelijk is 1. Uit eerdere steekproeven kwam wel naar voren dat de kerkelijke gebouwen het best vertegenwoordigd zijn met ± 8 dekking en losse objecten het minst (net iets meer dan 6%). Voor de categorie Gebouwen of woonhuizen is gemiddeld voor iets meer dan 18% van de rijksbeschermde monumenten een abonnement afgesloten. De percentages wisselen per jaar, afhankelijk van het aantal abonnees en de groei of afname van het register van beschermde rijksmonumenten. De gegevens voor deze tweede vervolgmeting zijn via de Monumentenwacht Nederland verzameld, bewerkt en aangeleverd. De wijze waarop de gegevens vervolgens gereed gemaakt zijn voor deze rapportage is in paragraaf nader beschreven. Provincie Rijksbeschermde monumenten Abonnementen 2010 % Groningen % Friesland % Drenthe % Overijssel % Flevoland % Gelderland % Utrecht % Noord-Holland % Zuid-Holland % Zeeland % Noord-Brabant Limburg % % Tabel 1 Aantal abonnementen voor rijksbeschermde monumenten per provincie. 3 RESULTATEN REGULIERE METING 15

18 3.3 Resultaten algemeen In 2010 werden rijksbeschermde monumenten geïnspecteerd, ofwel iets meer dan 9% van het totale bestand aan van rijkswege beschermde monumenten. Van alle abonnementen is dat bijna 38%. Van het aantal geïnspecteerde monumenten waren in rijksbeschermde monumenten niet eerder geïnspecteerd. Deze aantallen zijn fors minder dan in de jaren 2008 en De vermindering heeft ondermeer te maken met het beter afstemmen van de gegevens van de Monumentenwacht op de in het register opgenomen rijksmonumenten. Ook zijn er door de Monumentenwacht minder inspecties gedaan vanwege een verminderde vraag door abonneehouders en de toename van het werk voor BRIM-aanvragen in sommige provincies en werkzaamheden voor de Rijksgebouwendienst (Rgd) in alle provincies. Van de meting van 2010 worden hieronder de resultaten getoond. De gegevens zijn verdeeld naar casco en onderhoudstaat. Gegevens over het onderhoud hebben enerzijds betrekking op de buitenkant van het gebouw om dit wind- en waterdicht te houden en anderzijds op alle monumentale onderdelen die aard- en nagelvast aan het gebouw zijn verbonden. Onderhoud heeft een relatief beperkte omvang en richt zich voornamelijk op het bijhouden en het herstel van onderdelen. Onder casco wordt verstaan de staat van de dragende onderdelen en het omhulsel van een gebouw, bestaande uit dak, kappen met spantconstructies, balklagen en vloeren, gevels, dragende muren met wandopeningen, funderingen, kelders en gewelven. Staat van het casco geïnspecteerde rijksmonumenten 2010 (n=5.583) 22% 4% 1% Casco In figuur 1 is een overzicht van de staat van het casco van alle in 2010 geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten weergegeven. De staat van het casco blijkt bij ruim 95% van de geïnspecteerde monumenten redelijk tot goed. In 4% blijkt het casco matig te zijn waardoor er sprake is van een restauratiebehoefte. In minder dan 1% van alle gevallen is sprake van een zodanige toestand dat direct een restauratie nodig is. Aansluitend op het Brim is in de presentatie van de cijfers een onderscheid gemaakt tussen de categorie woonhuizen (feitelijk 73% Figuur 1 Diagram met verdeling naar de staat van onderhoud, Nederland. Casco overige categorieën Onbek. Totaal Openbare gebouwen Verdedigingswerken Kerkelijke gebouwen Objecten in en delen van kerk. geb Liefdadige instellingen Agrarische geb Molens Weg- en Waterwerken Horeca-instellingen Kastelen en buitenplaatsen Losse objecten, niet eerder genoemd % 4% 1% Casco gebouwen en woonhuizen Gebouwen, woonhuizen Delen van gebouwen, woonhuizen % 19% 3% Tabel 2 Staat van het casco naar categorie, Nederland. 16 MONITOR INZAKE DE STAAT VAN HET GEBOUWD ERFGOED 2011

19 Onderhoudstaat geïnspecteerde rijksmonumenten 2010 (n=5.583) 4% 13% dan 13% blijkt het onderhoud matig te zijn en is er sprake van achterstallig onderhoud. In bijna 4% van alle gevallen is sprake van een slechte toestand van het onderhoud wat eigenlijk betekent dat ook het casco slecht is. Deze cijfers laten een verbetering zien ten opzichte van de voorgaande metingen. 46% 38% De gemiddelde onderhoudsstaat voor gebouwen en woonhuizen is voor 84% redelijk tot goed. Die voor de overige categorieën is dat eveneens 84%. Een sterke verbetering ten opzichte van de vorige meting. 3.4 Resultaten per CBS-categorie Figuur 2 Diagram met verdeling naar de staat van onderhoud, Nederland (door afronding komen sommige percentage-verdelingen niet op 10 uit). de categorieën Gebouwen, woonhuizen en Delen van gebouwen, woonhuizen) en de overige categorieën 2. De gemiddelde staat van het casco voor gebouwen en woonhuizen is voor 97% redelijk tot goed. Die voor de overige categorieën is dan 95%. Dit wordt zichtbaar in tabel 2. Onderhoud Figuur 2 geeft een overzicht van de staat van het onderhoud van alle in 2010 geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten. Uit dit diagram blijkt dat van 84% van de geïnspecteerde monumenten het onderhoud redelijk tot goed te noemen is. Bij minder Deze paragraaf geeft een inzicht in de verschillen per CBS-categorie. De rijksbeschermde monumenten zijn in het register verdeeld in dertien categorieën. De staat van het onderhoud per categorie kan behoorlijk verschillen, maar ook het aantal geïnspecteerde monumenten per categorie. Over de onderhoudsgevoeligheid per categorie is in bijlage C van de monitor 2010 een uitgebreide toelichting gegeven. Tabel 4 maakt de verschillen per categorie inzichtelijk: Van de in 2010 geïnspecteerde monumenten betreft bijna 4 een gebouw of woonhuis. Kerkelijke gebouwen en aanverwante objecten blijken meer dan 32% van het totaal uit te maken. Agrarische gebouwen vormen daarna met ruim 7% nog een grote groep. De overige 21% is verdeeld over de negen andere categorieën. Ten opzichte van de voorgaande metingen is inzake de staat van onderhoud bij kerkelijk gebouwen een stijgende lijn te zien Onderhoud overige categorieën Onbek. Totaal Openbare gebouwen Verdedigingswerken Kerkelijke gebouwen Objecten in en delen van kerk. geb Liefdadige instellingen Agrarische geb Molens Weg- en Waterwerken Horeca-instellingen Kastelen en buitenplaatsen Losse objecten, niet eerder genoemd % 46% 12% 4% Casco gebouwen en woonhuizen Gebouwen, woonhuizen Delen van gebouwen, woonhuizen % 46% 13% 3% Tabel 3 Staat van onderhoud naar categorie, Nederland. 3 RESULTATEN REGULIERE METING 17

20 CBS-categorie Rijksbeschermde monumenten Geïnspecteerd 2010 % ten opzichte van aantal rijksmonumenten % ten opzichte van totaal aantal geïnspecteerd 01 Openbare gebouwen % 5% 02 Verdedigingswerken % 1% 03 Kerkelijke gebouwen % 31% 04 Objecten in / delen van kerkelijke gebouwen % 1% 05 Gebouwen, woonhuizen % 4 06 Delen van gebouwen, woonhuizen % 07 Liefdadige instellingen % 2% 08 Agrarische gebouwen % 7% 09 Molens % 5% 10 Weg- en waterwerken % 1% 11 Horeca-instellingen % 12 Kastelen en buitenplaatsen % 4% 13 Losse objecten, niet eerder genoemd % 3% % Tabel 4 Overzicht CBS-categorieën en dekkingsgraad geïnspecteerde van rijkswege beschermde monumenten. en een afname bij Gebouwen, woonhuizen. Onder de kleinere categorieën zijn de verschuivingen relatief gering. Kijken we naar het aantal geïnspecteerde van rijkswege beschermde monumenten ten opzichte van het aantal monumenten in die categorie, dan zijn net als bij de vorige metingen de objecten uit de categorieën kerkelijke gebouwen, kastelen en buitenplaatsen en molens goed vertegenwoordigd. Over het algemeen is door het geringere aantal inspecties wel een sterke vermindering zichtbaar. In een toelichting per categorie is hierna de staat van het onderhoud inzichtelijk gemaakt. Daarbij zijn opvallende verschillen zichtbaar. Bij de hieronder gepresenteerde resultaten dient wel in ogenschouw genomen te worden dat het aantal geïnspecteerde monumenten voor sommige categorieën relatief laag uitvalt. Indien dat het geval is, is dat ook aangegeven. 01 Openbare gebouwen Iets minder dan 13% van de gebouwen in deze categorie is in 2010 geïnspecteerd. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 82% van de geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze categorie redelijk tot goed. Van 4% van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende is aan te merken. Staat van onderhoud: Openbare gebouwen (n=253) 14% 4% categorie redelijk tot goed. Van 4% van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende is aangemerkt. In 2009 verkeerde nog bijna de helft van de geïnspecteerde monumenten in deze categorie in matige tot slechte staat. Nu betreft dat ruim 21%. Dat betreft in dit geval 10 objecten. Staat van onderhoud: Verdedigingswerken (n=46) 17% 49% 4% 03 Kerkelijke gebouwen Bijna 42% van alle gebouwen in deze categorie blijkt in 2010 te zijn geïnspecteerd. Daarmee vormt dit, net als bij de vorige metingen, de meest geïnspecteerde categorie in het monumentenbestand. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 88% van alle geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze categorie redelijk tot goed. Van 2% van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende is aan te merken. 3 Staat van onderhoud: Kerkelijke gebouwen (n=1.743) 34% 1 2% 48% 4 02 Verdedigingswerken Iets meer dan 3% van de objecten in deze categorie is in 2010 geïnspecteerd. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 79% van alle geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze 48% 18 MONITOR INZAKE DE STAAT VAN HET GEBOUWD ERFGOED 2011

21 04 Objecten in / delen van kerkelijke gebouwen Iets minder dan 26% van de objecten in deze categorie is in 2010 geïnspecteerd. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 94% van de geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze categorie redelijk tot goed. Van de overige 6% van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud matig. Staat van onderhoud: Delen van gebouwen, woonhuizen (n=5) 4 6 Staat van onderhoud: Objecten in / delen van kerkelijke gebouwen (n=51) 6% 25% 69% 05 Gebouwen, woonhuizen Iets meer dan 6% van de objecten in deze categorie is in 2010 geïnspecteerd. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 84% van alle geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze categorie redelijk tot goed. Van 3% van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende kan worden aangemerkt. Staat van onderhoud: Gebouwen, woonhuizen (n=2.229) 07 Liefdadige instellingen Iets meer dan 23% van de gebouwen in deze categorie is in 2010 geïnspecteerd. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 87% van de geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze categorie redelijk tot goed. Van 6% van de geïnspecteerde gebouwen is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende is aangemerkt. Voor deze categorie betekent dat Staat van onderhoud: Liefdadige instellingen (n=103) 7% 6% 37% 13% 3% 38% 5 46% 06 Delen van gebouwen, woonhuizen Iets minder dan 3% van de objecten in deze categorie is in 2010 geïnspecteerd. Het betreft hier een gering aantal van vijf monumenten. Omdat aantal geïnspecteerde monumenten in deze categorie zo gering is, is hier verder niets over te zeggen. zes gebouwen. Ten opzichte van voorgaande metingen is dit wel een opvallende toename. 08 Agrarische gebouwen Meer dan 5% van de boerderijen, schuren en schaapskooien in deze categorie werd in 2010 geïnspecteerd. In deze categorie is over het geheel gezien de onderhoudsstaat voor 8 van alle geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten redelijk tot goed. Van 6% van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende is aangemerkt. Dat percentage is het dubbele van het algemene landelijke gemiddelde van 3%. 3 RESULTATEN REGULIERE METING 19

22 Staat van onderhoud: Agrarische gebouwen (n=409) Staat van onderhoud: Weg- en waterwerken (n=33) 6% 6% 14% 3 24% 37% 43% 4 09 Molens Iets meer dan 21% van alle molens is in 2010 geïnspecteerd. De onderhoudsstaat is voor 83% van alle geïnspecteerde molens redelijk tot goed. Van 2% van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende kan worden aangemerkt. Van 15% is de onderhoudsstaat als matig aan te merken. Ten opzichte van de vorige meting is een positieve verandering opgetreden. Bij elkaar verkeert nog 17% van alle molens in een matige tot slechte onderhoudsstaat. Dat betekent voor deze categorie in totaal ruim 46 molens. 11 Horeca-instellingen Bijna 8% van de gebouwen in deze categorie is in 2010 geïnspecteerd. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 74% van de geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze categorie redelijk tot goed. Daarbij dient opgemerkt te worden dat hier om twaalf monumenten gaat. Van de overige vier geïnspecteerde objecten verkeert de ene helft in redelijke staat (13% van het totaal) en de andere in slechte staat (eveneens 13% van het totaal). Staat van onderhoud: Horeca-instellingen (n=16) Staat van onderhoud: Molens (n=269) 13% 15% 2% 13% 37% 36% 47% 10 Weg- en waterwerken Zo n 3% van alle objecten in deze categorie is in 2010 geïnspecteerd. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 64% van de geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze categorie redelijk tot goed. Van 6% van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende is aangemerkt. Het percentage in matige staat verkerende objecten bedraagt 3. Daarmee is dit de categorie die het slechts scoort als het gaat om de staat van onderhoud. 37% 12 Kastelen en buitenplaatsen Bijna 24% van de gebouwen in deze categorie is in 2010 geïnspecteerd. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 82% van alle geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze categorie redelijk tot goed. Van 5% van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende is aangemerkt. Bij de voorgaande metingen was dit percentage eveneens 5%. 20 MONITOR INZAKE DE STAAT VAN HET GEBOUWD ERFGOED 2011

23 Staat van onderhoud: Kastelen (n=242) 13% 44% 5% 13 Losse objecten, niet eerder genoemd Iets meer dan 3% van de objecten in deze categorie werd in 2010 geïnspecteerd. Over het geheel gezien is de onderhoudsstaat voor 72% van alle geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten van deze categorie redelijk tot goed. Van 1 van de geïnspecteerde objecten is het onderhoud zo slecht dat ook de staat van het casco als onvoldoende is aangemerkt (voor zover dat in deze categorie van toepassing is). Daarnaast is van 18% het onderhoud als matig aangemerkt. Bij elkaar betekent dit dat voor 28% van de objecten in deze categorie op korte termijn onderhoud nodig is. In totaal betreft het hier 52 objecten. 38% gen en agrarische gebouwen slechter was dan van de abonnees. Met betrekking tot het casco kwamen vooral gebouwen, woonhuizen en agrarische gebouwen er slechter af bij niet abonnees. Nu de reguliere gegevens uit het jaar waarin de steekproef plaatsvond beschikbaar zijn, kan een betere vergelijking worden gemaakt. Hieronder zijn de diagrammen weergegeven van de totaalgegevens die uit de steekproef zijn gekomen (figuur 3) tegenover dezelfde categorieën uit de reguliere meting van 2010 (figuur 4). In dat geval er inspecties uit 2010 beschikbaar. Eerst kijken we naar het casco. Uit deze vergelijking is goed op te maken dat het casco bij de niet abonnees (links) slechter is dan bij de reguliere abonnees van de Monumentenwacht (rechts). Vooral het percentage waarbij het casco in goede staat verkeerd, is bij de reguliere meting veel hoger. In de steekproef was het casco van 86% redelijk tot goed, maar in de reguliere meting is dat voor de betreffende categorieën 96%. Bij 5% van de geïnspecteerde monumenten uit de steekproef was het casco slecht tegen 1% bij de reguliere meting. Staat van het casco steekproef (n=405) 8% 5% 1% 6 Staat van onderhoud: Losse objecten, niet eerder genoemd (n=184) 18% 1 28% 26% 44% Figuur 3 Diagram met verdeling naar de staat van het casco, zoals vastgesteld in de steekproef. Staat van het casco regulier 2010 (n=3.278) 4% 1% 3.5 Afgezet tegen steekproef 21% 75% In 2010 werd een steekproef gedaan onder een a-select getrokken groep rijksbeschermde monumenten uit negen verschillende categorieën 3, waarvoor geen abonnement afgesloten was bij de Monumentenwacht (de categorie delen van gebouwen, woonhuizen is niet verder uitgewerkt vanwege het feit dat slechts één object uit die categorie geïnspecteerd was). Uit de voorzichtige conclusie die toen getrokken werd, met de reguliere gegevens van 2009 als achtergrond, was dat vooral de staat van het onderhoud van liefdadige instellin- Figuur 4 Diagram met verdeling naar de staat van het casco uit geselecteerde categorieën regulier. 3 RESULTATEN REGULIERE METING 21

24 17% Onderhoudstaat steekproef (n=405) 1% 1 38% Met betrekking tot het onderhoud valt op te maken dat dit onderhoud bij de niet abonnees slechter is dan bij de reguliere abonnees van de Monumentenwacht. Procentueel gezien loopt het aantal in goede staat van onderhoud verkerende monumenten in beide groepen niet ver uit elkaar. Vooral het aantal in redelijke staat en in slechte staat van onderhoud verkerende monumenten maakt het verschil. Bij 1 van de geïnspecteerde monumenten uit de steekproef was de staat van het onderhoud slecht tegen 4% bij de reguliere meting Verschillen per categorie Figuur 5 Diagram met verdeling naar de staat van het casco, zoals vastgesteld in de steekproef. Onderhoudstaat regulier 2010 (n=3.278) 14% 45% 4% Uiteraard zijn er per categorie grote verschillen. De conclusies die in eerste instantie getrokken werden, blijven niet helemaal overeind als we de steekproef nog eens vergelijken met de reguliere meting uit Wat betreft de staat van het casco scoren in de steekproef nu vooral verdedigingswerken, openbare gebouwen en agrarische gebouwen slechter. Verdedigingswerken scoren 27% slechter op redelijk tot goede staat van het casco), openbare gebou- 34% Figuur 6 Diagram met verdeling naar de staat van onderhoud uit geselecteerde categorieën van de reguliere meting % wen (14% slechter) en agrarische gebouwen (13% slechter). Twee categorieën komen ten aanzien van het casco beter uit de steekproef, te weten weg- en waterwerken en horeca-instellingen. Wat de staat van het onderhoud betreft, valt vooral op dat de geïnspecteerde monumenten uit de categorie verdedigingswerken veel slechter zijn dan in de reguliere meting. Het verschil ten aanzien van de in redelijk en goede staat verkerende monumenten bedraagt 2. Ook hier scoren agrarische gebouwen slechter in de steekproef (12% slechter), terwijl ook de redelijk tot goede staat van liefdadige instellingen 8% achterblijft bij de reguliere meting. Weg- en waterwerken scoren beter. Het onderhoud is daar bij 9% beter als het gaat om redelijk tot goede staat. Dat geldt ook voor horeca-instellingen met 4%. De conclusie kan nu gemaakt worden dat vooral agrarische gebouwen (zoals eerder al bleek) en verdedigingswerken significant slechter scoren. Van de laatste categorie is het casco van 14% van de objecten in de steekproef slecht, tegen 8% bij agrarische gebouwen. 3.6 Gegevens 2008, 2009 en 2010 Na drie metingen beschikken we over actuele gegevens van rijksbeschermde monumenten voor wat betreft de staat van onderhoud en het casco. Daarvoor heeft de Monumentenwacht in totaal inspecties uitgevoerd. Dat betekent dat bijna de helft van alle geïnspecteerde monumenten in de afgelopen jaren meerdere keren geïnspecteerd is. Na de correctieronde die nu gemaakt is, blijkt dat er feitelijk in 2008 gegevens van (was ) rijksbeschermde monumenten werden aangeleverd en in (was 9.632). In 2010 kwamen daar nog de 564 niet eerder geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten bij. We kunnen nu ook een overzicht maken van de mate waarin de in totaal over de afgelopen jaren zijn geïnspecteerd: 2466 alleen in 2008 geïnspecteerd 996 alleen in 2009 geïnspecteerd 564 alleen in 2010 geïnspecteerd 5864 zijn in twee verschillende jaren geïnspecteerd 3631 zijn in alle drie de jaren geïnspecteerd Voor veel monumenten zijn nu gegevens over meerdere meetjaren beschikbaar. In deze paragraaf wordt gekeken naar de vergelijking die daarmee mogelijk is met de laatste meting en naar de totale gegevens over alle jaren Vergelijking laatste inspectie ten opzichte van vorige In totaal zijn nu over drie jaar rijksbeschermde monumenten meerdere malen geïnspecteerd. Wanneer we voor die monumenten kijken naar de gegevens van de laatste inspectie ten opzichte 22 MONITOR INZAKE DE STAAT VAN HET GEBOUWD ERFGOED 2011

25 van de voorgaande dan kunnen we opmaken in hoeverre er sprake is van een verbetering of verslechtering in de afgelopen drie jaar. De uitkomst daarvan is voor heel Nederland opgenomen in figuur 7 voor wat betreft het casco en in figuur 8 voor het onderhoud. Voor de staat van het casco kan geconstateerd worden dat deze voor ruim 85% van de rijksbeschermde monumenten gelijk is gebleven. Bij ruim 11% van de inspecties bleek het casco verbeterd te zijn. Mogelijk is er dan sprake geweest van ingrijpende werkzaamheden, zoals een restauratie (inhalen restauratieachterstand). Voor bijna 4% geldt dat de staat van het casco is verslechterd. Effectief houdt dit in dat van 7% de staat van het casco daadwerkelijk verbeterd is in de afgelopen drie jaar. Ten aanzien van de staat van onderhoud (figuur 8) kan geconstateerd worden dat deze voor ruim 77% van de rijksbeschermde monumenten gelijk is gebleven. Bij 13% is deze verbeterd en in Vergelijking staat van casco t.o.v. vorige inspectie (n=9.495) 11% 4% Gelijk Beter Minder Figuur 7 Diagram met vergelijking laatste inspectie ten opzichte van voorgaande inzake de staat van het casco. 85% minder dan 1 is deze verslechterd. Ten aanzien van het casco is een wat minder dynamisch beeld zichtbaar, maar dat is begrijpelijk omdat casco-onderdelen minder snel onderhevig zijn aan weersinvloeden en dergelijke. Ten opzichte van de vergelijking die bij de vorige meting gemaakt kon worden, kan geconstateerd worden dat een groter percentage van de geïnspecteerde rijksmonumenten onderhevig is geweest aan verandering. Globaal kan gesteld worden dat er een verbetering van de staat van onderhoud bij 3% van de geïnspecteerde monumenten is opgetreden in de afgelopen drie jaar Vergelijking 2010 ten opzichte van voorgaande jaren In 2010 waren er van de geïnspecteerde rijksbeschermde monumenten 564 nieuw geïnspecteerd ten opzichte van de voorgaande metingen. Daarmee kan voor rijksbeschermde monumenten een vergelijking gemaakt worden tussen de gegevens van 2010 en die van de voorgaande jaren. Aan de hand daarvan kunnen we iets zeggen over verbetering of verslechtering. De uitkomst daarvan is voor heel Nederland opgenomen in figuur 9 voor wat betreft het casco en in figuur 10 voor het onderhoud. Voor de staat van het casco kan geconstateerd worden dat deze voor bijna ruim 79% van de rijksbeschermde monumenten gelijk is gebleven. In iets meer dan 16% van de inspecties bleek het casco in 2010 verbeterd te zijn ten opzichte van eerdere metingen in 2008 of Zeker is er dan sprake geweest van ingrijpende werkzaamheden, zoals een restauratie (inhalen restauratieachterstand). Voor iets minder dan 5% geldt dat de staat van het casco is verslechterd. Kijken we naar de gegevens van de vergelijking Vergelijking staat van onderhoud t.o.v. vorige inspectie (n=9.495) Vergelijking staat van casco 2010 t.o.v. vorige jaren (n=5.019) 1 5% 16% 13% 77% 79% Gelijk Beter Minder Figuur 8 Diagram met vergelijking laatste inspectie ten opzichte van voorgaande inzake de staat van het onderhoud. Gelijk Beter Minder Figuur 9 Diagram met vergelijking resultaten 2010 ten opzichte van voorgaande inspecties met betrekking tot de staat van het casco. 3 RESULTATEN REGULIERE METING 23