Belgian NeuroMuscular Disease Registry (BNMDR)

Transcriptie

1 Belgian NeuroMuscular Disease Registry (BNMDR) Resultaten van 2012 en trends sinds 2010 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en Surveillance Dienst Gezondheidszorgonderzoek Juliette Wytsmanstraat Brussel België

2

3 Dienst Gezondheidszorgonderzoek Maart 2014 Brussel, België Verantwoordelijk uitgever: Dr Johan Peeters, algemeen directeur J. Wytsmanstraat Brussel Intern referentienummer: PSH Report/ Depotnummer: D/2014/2505/16 Auteurs Mevr. A. Roy, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel Dr. V. Van Casteren, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel Opstelling voorgeschiedenis van de 9 meest voorkomende pathologieën Dr. J. De Bleecker, Universitair Ziekenhuis Gent, Gent Dr. N. Goemans, Universitair Ziekenhuis Leuven, Leuven Dr. G. Remiche, ULB Hôpital Erasme, Brussel Dr. L. Servais, CHR de la Citadelle, Luik Prof. dr. P. Van Damme, Universitair Ziekenhuis Leuven, Leuven Prof. dr. P. Van den Bergh, Cliniques Universitaires Saint-Luc, Brussel MD1 DMD SCA en FSH DMD ALS CIDP en LGMD Wetenschappelijke adviseurs Prof. dr. P. Van den Bergh, Cliniques Universitaires Saint-Luc, Brussel Prof. dr. P. Van Damme, Universitair Ziekenhuis Leuven, Leuven Bijdragers, leden van de Wetenschappelijke Raad van het BNMDR Dhr. J. Boydens, RIZIV, Brussel Prof. dr. P. De Jonghe, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Antwerpen Prof. dr. L. De Meirleir, Universitair Ziekenhuis Brussel, Brussel Dr. A. Maertens De Noordhout, CHR de la Citadelle, Luik Dr. J. Haan, Universitair Ziekenhuis Brussel site Inkendaal, Brussel Prof. dr. R. Van Coster, Universitair Ziekenhuis Gent, Gent Dank voor de hulp bij de analyse van de gegevens, het ontwerpen van de kaarten van het BNMDR en het nalezen van de tekst Kris Doggen, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel Mathias Leroy, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel Geneviève Ducoffre, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel Inhoud Globaal rapport van 2012 Page 3

4 SAMENVATTING... 5 LIJST VAN DE AFKORTINGEN... 6 LIJST VAN DE TABELLEN EN FIGUREN... 7 LIJST VAN DE NEUROMUSCULAIRE REFERENTIECENTRA... 8 INLEIDING... 9 VOORGESCHIEDENIS... 9 METHODOLOGIE GEGEVENSVERWERKING ONDERZOEKSRESULTATEN GECONVENTIONEERDE PATIËNTEN ALGEMENE POPULATIE Geslacht Leeftijd De diagnose en het stadium van de ziekte Sterfgevallen GEOGRAFISCHE SPREIDING VAN DE PATIËNTEN Details van de meest voorkomende neuromusculaire ziekten Hereditaire motorisch-sensibele neuropathie Myotone dystrofie type Amyotrofische laterale sclerose Spierdystrofie van Duchenne Hereditaire spastische paraplegie Bekkengordel dystrofie Spinocerebellaire ataxie Facioscapulohumerale dystrofie Chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie BESPREKING VAN DE RESULTATEN CONCLUSIE BIBLIOGRAPHIE Globaal rapport van 2012 Page 4

5 Samenvatting Het Belgian NeuroMuscular Disease Registry (BNMDR) is in het leven geroepen op initiatief van het RIZIV en ligt in de lijn van de revalidatie-overeenkomst met betrekking tot de behandeling van patiënten lijdend aan een neuromusculaire ziekte (NMZ). Sinds 1 januari 2008 zijn het WIV-ISP en de neuromusculaire referentiecentra (NMRC) samen belast met de realisatie van een nationaal register voor neuromusculaire ziekten met als doel het (klinisch, epidemiologisch, etiologisch) onderzoek op het gebied van neuromusculaire ziekten te bevorderen. Dit rapport biedt een overzicht van de verzamelde gegevens van 2012 alsook van de trends van de gegevens in de afgelopen drie jaar, meer bepaald van 2010 tot De invoering in de webapplicatie gebeurt door de experts van de 6 neuromusculaire referentiecentra. De verzamelde gegevens zijn descriptief en ingedeeld in twee secties: een sociaal-demografische en een pathologie-gerelateerde sectie. In 2012 telde het BNMDR 3821 patiënten. De verdeling van de patiënten in de 62 groepen van neuromusculaire ziekten is vergelijkbaar met de voorgaande jaren. De verdeling van de patiënten per postcode is nog altijd onevenwichtig met een ondervertegenwoordiging in het zuiden van het land en met gewestelijke verschillen voor andere karakteristieken van de patiënten. We kunnen hieruit besluiten dat deze studie een eerste beeld van de neuromusculaire ziekten via de referentiecentra in België geeft. De analysen wijzen op een vertekening in de geografische spreiding en in andere karakteristieken van de patiënten waardoor extrapolaties naar de doelpopulatie van de patiënten getroffen door NMZ in België beperkt zijn. Er is nog een groot verschil tussen de bestudeerde populatie en de doelpopulatie. Sinds zijn oprichting verbetert het BNMDR niettemin elk jaar opnieuw de kwaliteit van de gegevens alsook de volledigheid van het register en het biedt de gelegenheid om de evolutie van de NMZ met de jaren op te volgen. Globaal rapport van 2012 Page 5

6 Lijst van de afkortingen ABMM: Association Belge contre les Maladies neuro-musculaires ACTIVLIM: Lichamelijke beperkingenschaal ALS: Amyotrofische laterale sclerose BNMDR: Belgian NeuroMuscular Disease Registry CIDP: Chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie CRAMP: Computer Registry of All Myopathies and Polyneuropathies DM1: Myotone dystrofie type 1 DMD: Spierdystrofie van Duchenne FSH: Facioscapulohumerale dystrofie HMSN: Hereditaire motorisch-sensibele neuropathie of ziekte van Charcot-Marie-Tooth HSP: Hereditaire spastische paraplegie INSZ: Identificatienummer van de sociale zekerheid LGMD: Bekkengordeldystrofie NMA: Neuromusculaire aandoening NEMA: Vlaamse vereniging neuromuculaire aandoeningen NMRC: Neuromusculair referentiecentrum RIZIV: Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering SCA: Spinocerebellaire ataxie TREAT-NMD: Translational Research in Europe Assessment and Treatment of Neuromuscular Diseases. Legt zich toe op twee ziekten: spierdystrofie van Duchenne en spinale amyotrofie. WIV-ISP: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Globaal rapport van 2012 Page 6

7 Lijst van de tabellen en figuren Grafiek 1 Totale populatie van patiënten ingeschreven in het BNMDR per jaar (BNMDR, ) Grafiek 2 Totaal aantal patiënten en aantal geconventioneerde patiënten (BNMDR, ) Grafiek 3 Globale mediane leeftijd, mediane leeftijd op het moment van de eerste symptomen en mediane leeftijd op het moment van de diagnose (BNMDR, ) Grafiek 4 Leeftijdscategorie (BNMDR, ) Grafiek 5 Categorie van de ziekte van overleden patiënten (BNMDR, ) Grafiek 6 Geschatte prevalentie van HMSN per inwoners (BNMDR, ) Grafiek 7 Geschatte prevalentie van MD1 per inwoners (BNMDR, ) Grafiek 8 Geschatte prevalentie van ALS per inwoners (BNMDR, ) Grafiek 9 Geschatte prevalentie van MDD per inwoners (BNMDR, ) Grafiek 10 Geschatte prevalentie van HSP per inwoners (BNMDR, ) Grafiek 11 Geschatte prevalentie van LGMD per inwoners (BNMDR, ) Grafiek 12 Geschatte prevalentie van SCA per inwoners (BNMDR, ) Grafiek 13 Geschatte prevalentie van FSH per inwoners (BNMDR, ) Grafiek 14 Geschatte prevalentie van CIDP per inwoners (BNMDR, ) Figuur 1 Geschatte prevalentie van de neuromusculaire ziekten per arrondissement en per inwoners (n=3821) (BNMDR, 2012) Figuur 2 Geschatte prevalentie van de 9 meest voorkomende neuromusculaire ziekten per gewest en per inwoners (n=2372) (BNMDR, 2012) Tabel 1 Vergelijking van geslacht, leeftijd en stadium van de ziekte per gewest (n=2372) (BNMDR, 2012) Tabel 2 Vergelijking van de frequentie van de ziekten in functie van het gewest (n=2372) (BNMDR, 2012) Tabel 3 Huidige mediane leeftijd, leeftijd op het moment van de eerste symptomen en van de diagnose (BNMDR, ) Tabel 4 Stadium van de ziekte voor de 9 meest voorkomende neuromusculaire ziekten voorgesteld in dalende volgorde van ernst (BNMDR, 2012) Tabel 5 Vergelijking van het stadium van de diagnose (BNMDR, ) Tabel 6 Frequentie, geslacht, leeftijd, leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen, aandeel van de definitieve diagnosen en leeftijd bij de definitieve diagnose voor de 9 meest voorkomende neuromusculaire aandoeningen (BNMDR, 2012) Tabel 7 Lijst, afkomstig van het RIZIV, van neuromusculaire ziekten, ingedeeld volgens frequentie (n=3818) (BNMDR, 2012) Globaal rapport van 2012 Page 7

8 Lijst van de neuromusculaire referentiecentra 1. Cliniques Universaitaires Saint-Luc Av. Hippocrate 10, 1200 Bruxelles 2. CHR de la Citadelle Boulevard du 12ème de Ligne 1, 4000 Liège 3. UZ Antwerpen Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem 4. UZ Brussel Site Brussel Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel 5. UZ Brussel Site Inkendaal Inkendaalstraat 1, 1602 Vlezenbeek 6. UZ Gent De Pintelaan 185, 9000 Gent 7. UZ Leuven Herestraat 49, 3000 Leuven Globaal rapport van 2012 Page 8

9 Inleiding Orphanet is een internationaal referentieportaal voor zeldzame ziekten en weesgeneesmiddelen bestemd voor iedereen [1]. Volgens het portaal wordt een ziekte als zeldzaam beschouwd wanneer zij een beperkt aantal personen in verhouding tot de algemene populatie treft. In Europa is de drempel waarover men het eens is 1/2000 personen [2;2]. In 2005 lijden naar schatting Europeanen aan een neuromusculaire ziekte [3]. Dit generieke begrip wijst op ziekten met een impact op het neuromusculaire stelsel van de motorische neuronen, andere regio s van het beenmerg, de perifere zenuwen, de neuromusculaire verbindingen en de spieren. Deze ziekten zijn in het algemeen erfelijk, progressief van aard en kunnen niet worden behandeld. Bepaalde groepen zijn van oorsprong auto-immuun en behandelbaar. De eerste symptomen duiken op tussen de kindertijd en de volwassen leeftijd en kunnen de vorm aannemen van motorische of sensibele problemen, licht of ernstig, soms met een impact op het hart of de luchtwegen waarvoor ondersteuning nodig is of leidend tot het vroegtijdig overlijden van de patiënt. Hoewel neuromusculaire ziekten (NMZ) niet frequent zijn, hebben zij toch een heel grote impact op het leven van de patiënt en zijn gezin omdat de meeste NMZ leiden tot een chronische invaliditeit van lange duur. De precisie en de snelheid van de diagnose zijn belangrijk voor de mogelijkheden wat de behandeling betreft, om de patiënten een zo goed mogelijke levenskwaliteit en een zo lang mogelijk leven te bieden. De jongste decennia is veel onderzoek gedaan naar genetische afwijkingen die aan de basis liggen van diverse NMZ alsook naar hun erfelijke overdracht met als doel nieuwe therapeutische strategieën te ontwikkelen. Door de grote diversiteit van genetische alteraties, zowel binnen één ziekte als onder alle NMZ, worden talloze verschillende en soms heel specifieke therapieën op punt gesteld. Een van de doelen van het register bestaat erin de patiënten de kans te bieden om in aanmerking te komen voor klinische studies voor potentiële behandelingen. Voorgeschiedenis Het BNMDR is in het leven geroepen op initiatief van het RIZIV en ligt in de lijn van de revalidatieovereenkomst met betrekking tot de behandeling van patiënten lijdend aan een neuromusculaire ziekte. Sinds 1 januari 2008 zijn het WIV-ISP en de NMRC samen belast met de realisatie van een nationaal register voor neuromusculaire ziekten met als doel het (klinisch, epidemiologisch, etiologisch) onderzoek op het gebied van neuromusculaire ziekten te bevorderen [4;5]. Het maakt het mogelijk om de kwaliteit van de zorg in de NMRC te verbeteren, aan het RIZIV de nodige gegevens te verschaffen voor het beheer van de overeenkomst alsook voor de planning van de zorg en om patiënten te overhalen deel te nemen aan klinische studies om behandelingen te vinden. Het aanhangsel van de overeenkomst stipuleert dat een gegevensbank moet worden aangelegd die het onder meer mogelijk maakt om de kennis, onder meer op epidemiologisch vlak, te systematiseren, te verspreiden en te verbeteren [4]. Het is ook belangrijk om het derde artikel van het aanhangsel aan te stippen waarin wordt gezegd dat de gegevens moeten worden ingevoerd met inachtneming van het privéleven van de begunstigden [4]. Dit heeft betrekking op alle patiënten bij wie een neuromusculaire ziekte is gediagnosticeerd en op alle patiënten die nog geen symptomen vertonen maar worden opgevolgd in een ziekenhuis waarvan het referentiecentrum deel uitmaakt [4]. Globaal rapport van 2012 Page 9

10 Op dit moment zijn er in vier jaren gegevens verzameld: 2008, 2010, 2011, : De verzameling van 2008 is uitgevoerd vertrekkende van een applicatie op basis van de software ACCESS die lokaal in de centra is geïnstalleerd. Het voordeel bestond erin de gegevens van alle centra voor het eerst globaal te informatiseren, geïnspireerd op het Nederlandse model CRAMP (Computer Registry of All Myopathies and Polyneuropathies). CRAMP is de classificatie van het register van neuromusculaire ziekten en polyneuropathieën in Nederland en is sinds 2004 operationeel [6]. De anonimiteit van de gegevens van de patiënten is echter niet optimaal omdat het identificatienummer van de sociale zekerheid (INSZ) zichtbaar is. Bovendien kunnen de patiënten die zich in meerdere centra laten verzorgen en dus meer dan één keer in het register zijn opgenomen niet worden geïdentificeerd. 2010: Voor deze tweede verzameling is een webapplicatie voor de centralisatie van de gegevens aangemaakt. Elke patiënt heeft een uniek nummer, BNMDR-id, gekregen voor de longitudinale opvolging op basis van de nieuwe codering van zijn INSZ-nummer met de diensten van het platform ehealth. In datzelfde jaar werd een herziening van de classificatie van de NMZ uitgevoerd om deze nationaal aan te passen en te actualiseren. Hierdoor werd de vergelijking van de gegevens tussen 2008 en 2010 onmogelijk gemaakt. 2011: Aanpassingen van de webapplicatie (V2) met drie bijkomende modulen. De eerste, waarbij het gebruik van de diensten van het platform ehealth is uitgebreid, heeft de naam ConsultRNgekregen. Deze module voegt automatisch bepaalde gegevens toe die rechtstreeks uit het Rijksregister komen, wat de betrouwbaarheid van de sociaal-demografische gegevens bevordert. De tweede module is een schaal volgens het model van RASCH die de naam ACTIVLIM heeft gekregen en de evaluatie van de neuromusculaire ziekten doorheen de jaren mogelijk maakt. De schaal meet de bekwaamheid van een persoon om verschillende lichamelijke activiteiten uit te oefenen via een zelfinvulvragenlijst met 22 gesloten vragen. De derde module kreeg de naam TREAT-NMD en verzamelt informatie over de spierdystrofie van Duchenne en over spinale atrofieën. De gegevens verzameld voor TREAT-NMD worden op Europees niveau verstuurd en maken het mogelijk patiënten te overhalen om deel te nemen aan klinische studies. Dit rapport bevat geen resultaten van de analyse van de schaal ACTIVLIM en evenmin resultaten van de gegevens in TREAT-NMD. 2012: Deze verzameling van gegevens heeft op hetzelfde moment plaatsgevonden als die van 2011 en behelst dezelfde onderwerpen. Dit rapport beschrijft de vierde verzameling van gegevens van patiënten getroffen door een neuromusculaire ziekte in België die door het WIV-ISP is uitgevoerd. Dit rapport, waarvan het RIZIV de opdrachtgever is, heeft als doel om een overzicht van de NMZ te bieden aan de hand waarvan een globaal beeld kan worden gegeven van de frequentie waarmee patiënten worden getroffen door deze pathologieën en van hun evolutie in de afgelopen jaren, ten minste voor de patiënten die een NMRC hebben geraadpleegd. Bovendien toont dit rapport de gedetailleerde resultaten van de gegevensverzameling in 2012 en een beschrijving van de evolutie van de resultaten in de afgelopen drie jaar, van 2010 tot Globaal rapport van 2012 Page 10

11 Methodologie Elke jaarlijkse gegevensverzameling is transversaal. De verzameling van gegevens van 2012 is uitgevoerd met versie V2 van de aangepaste webinterface-applicatie die drie bijkomende modules telt: ConsultRN, ACTIVLIM en TREAT-NMD. De module ConsultRN biedt de gelegenheid om sociaaldemografische gegevens op te halen vanuit het Rijksregister en zo de validiteit van de gegevens te verbeteren. Er worden sociaal-demografische gegevens (geboortedatum, geslacht, enz.) en gegevens met betrekking tot de eigenlijke ziekte (classificatie, datum van de eerste symptomen, stadium van de ziekte, enz.) verzameld. De gegevens worden schoongemaakt vooraleer zij worden geanalyseerd. Bij deze schoonmaak worden de gegevens gecontroleerd met als doel dubbele registraties te vinden (patiënten die zich in 2 verschillende NMRC hebben aangemeld, bijvoorbeeld) en, in de mate van het mogelijke, fouten in de gegevens te corrigeren. De eerste fase bestaat erin de patiënten in leven te selecteren of zij die in de loop van het jaar zijn overleden en dus de patiënten in leven op 1 januari 2012 te selecteren. Op basis van de verzamelde gegevens is de prevalentie van de NMZ geschat. De berekening voor België per arrondissement (postcode van de woonplaats van de patiënt) is gebaseerd op de totale bevolking op 1 januari 2012 ( ) [7;7]. Voor de berekening van X-chromosomale spierdystrofie van Duchenne wordt de noemer berekend volgens het aantal mannen op 1 januari 2012 ( ) [7;7]. Voor Vlaanderen bedroeg de totale populatie op 1 januari 2012, [7;7] en het aantal mannen [7;7]. De registratie van de gegevens voor het kalenderjaar 2012 door alle referentiecentra heeft plaatsgevonden tussen 26 november 2012 en 3 juli Dit rapport beschrijft de situatie van de patiënten in leven op 1 januari 2012 en de trends, samen met de voorgaande verzamelingen. Het BNMDR bestaat uit 62 verschillende klassen van neuromusculaire ziekten die divers zijn wat betreft hun symptomen, diagnose en evolutie. Niettemin kan de groepering van de verschillende ziekten in hetzelfde globale register voor heel het land het onderzoek verbeteren en vereenvoudigen, deels door centralisering van expertise. Een dergelijk register is innoverend in de neuromusculaire wereld omdat er slechts 5 landen zijn die alle neuromusculaire ziekten in een dergelijk register groeperen. Globaal rapport van 2012 Page 11

12 Gegevensverwerking De gegevens met betrekking tot de patiënten worden tijdens de gegevensverzameling continu via de webapplicatie onder de vorm van gecodeerde gegevens naar het WIV-ISP gestuurd. Na het schoonmaken van de gegevens zijn de statistische analysen door middel van Stata 10 uitgevoerd. Na de analyse van de gegevens wordt naar alle centra een verslag (feedback) gestuurd met als doel elk centrum een idee te geven van de kwaliteit van zijn gegevens. In het verslag wordt een anonieme vergelijking gemaakt tussen de centra. Het gaat om een systeem van benchmarking. Aangezien de continue variabelen zoals leeftijd niet op een normale manier in de populatie van het BNMDR zijn verdeeld, wordt in dit rapport geen enkele gemiddelde waarde gegeven. Er wordt wel gebruik gemaakt van een mediaan, ook percentiel 50 (P50) genoemd. De verdeling wordt meegedeeld met een betrouwbaarheidsinterval van 95% (BI 95%). De epidemiologische analyse van de gegevens bestudeert drie hoofdlijnen: de kwaliteit van de gegevens alsook de representativiteit en de volledigheid van de bestudeerde populatie in verhouding tot de doelpopulatie, in dit geval alle patiënten met een neuromusculaire ziekte in België. De kwaliteit van een variabele kan worden beschreven als een variabele die precies en niet ontbrekend is. De representativiteit houdt in dat de steekproef van het register representatief is voor de doelpopulatie en de volledigheid dat de steekproef elke persoon van de doelpopulatie bevat. De prevalentie wordt beschouwd als een indicator die een schatting van de volledigheid van het register mogelijk maakt. Zij is berekend door de verhouding tussen het aantal gevallen in het register en de totale bevolking in dezelfde periode en onder de vorm van percentages. De betrouwbaarheidsintervallen (BI) van 95% zijn berekend rekening houdend met het feit dat de gegevens de Poissonverdeling volgden. Globaal rapport van 2012 Page 12

13 Frequency Onderzoeksresultaten Geconventioneerde patiënten In 2012 zijn 3821 patiënten met een neuromusculaire ziekte geregistreerd, dit is een toename van 11,9% patiënten sinds de verzameling van 2011 (11,6% sinds die van 2010). Het aantal patiënten varieert tussen 203 in het kleinste centrum en 1389 in het grootste centrum. Er zijn 2434 patiënten geïdentificeerd als patiënten die elk jaar van 2010 tot 2012 in een centrum zijn opgevolgd dankzij het unieke identificatienummer van het register. In 2012 hebben 45 patiënten in één jaar twee centra geraadpleegd, in 2010 ging het om 39 patiënten en in 2011 om 35 patiënten. 17 van hen waren nieuwe patiënten ingeschreven in Grafiek 1 Totale populatie van patiënten ingeschreven in het BNMDR, per jaar (BNMDR, ) Total population of BNMDR BNMDR In 2012 zijn 3519 patiënten wel en 275 patiënten niet geconventioneerd. Deze informatie ontbreekt voor 27 patiënten. De datum waarop de conventie in 2012 is verlengd, is beschikbaar voor 86,0% van de patiënten. Globaal rapport van 2012 Page 13

14 Frequency Grafiek 2 Totaal aantal patiënten en aantal geconventioneerde patiënten (BNMDR, ) Number of patients and convention BNMDR (n=3424) 2011 (n=3416) 2012 (n=3821) Total In convention Freq renew date Het aantal geconventioneerde patiënten stijgt met 13,9% tussen 2010 (n=3090) en 2012 (n=3519) en het aantal patiënten met een vernieuwde conventie is in twee jaar met 7,0% gestegen (2010: n=3071, 2012: n=3285). De groene lijn (grafiek 2) stemt overeen met de invoering van de datum waarop de conventie tussen de patiënt en het NMRC is vernieuwd. Algemene populatie Geslacht In 2012: De populatie bestaat uit 56,3% mannen en 43,7% vrouwen. Vergelijking tussen 2010 en 2012: Er is geen grote evolutie tussen 2010 en Leeftijd In 2012: De mediane leeftijd tijdens het registratiejaar is 46 jaar (BI 95%: 45,0 47,0 jaar). De leeftijd waarop de eerste symptomen zijn opgetreden, is slechts bekend (of geregistreerd) voor 812 patiënten (21,2%) en blijkt 43,0 jaar te zijn (BI 95%: 41-45). Voor 47,8% van de patiënten kennen we de mediane leeftijd van de diagnose: 35,0 jaar (BI 95%: 35,0 39,0 jaar). Voor de 487 patiënten van wie de leeftijd bij de eerste symptomen en de leeftijd bij de diagnose zijn geregistreerd, bedraagt de mediaan van dit verschil 3,8 jaar (BI 95%: 3,1 4,6 jaar). Globaal rapport van 2012 Page 14

15 years Vergelijking tussen 2010 en 2012: Grafiek 3 Globale mediane leeftijd, mediane leeftijd op het moment van de eerste symptomen en mediane leeftijd op het moment van diagnose (BNMDR, ) Current mean age, first symptoms mean age and diagnosis mean age BNMDR (n=3424) 2011 (n= 3416) 2012 (n=3821) Current mean age First symptoms mean age Diagnosis mean age Wanneer we de evolutie van de karakteristieken van de patiënten tussen 2010 en 2012 bekijken, stellen we vast dat de globale leeftijd vergelijkbaar blijft met 2010 en De leeftijd waarop de eerste symptomen optreden, stijgt met 43,3% en de leeftijd waarop de diagnose is gesteld, daalt met 7,9%. Tabel 3: Huidige mediane leeftijd, leeftijd op het moment van de eerste symptomen en van de diagnose (BNMDR, ) Current mean age 46 (n=3424) 44 (n=3414) 46 (n=3821) First symptoms mean age 30 (n=987) 39 (n=601) 43 (n=812) Diagnosis mean age 38 (n=1774) 35 (n=1667) 35 (n=1826) Globaal rapport van 2012 Page 15

16 Percentage Grafiek 4 Leeftijdscategorie (BNMDR, ) Trend in proportion of patients per age group, BNMDR to (n=3424) 2011 (n=3416) 2012 (n=3821) We stellen tussen 2010 en 2012 een lichte daling van het aantal patiënten in de leeftijdsgroep ouder dan 70 jaar vast. Het aantal patiënten in de leeftijdsgroepen tussen 30 en 69 jaar neemt in 2012 toe. De diagnose en het stadium van de ziekte In 2012: In 2012 wordt de diagnose als definitief beschouwd voor 79,1% van de patiënten. Het stadium van de ziekte is niet genoteerd voor 7,3% van de patiënten. Van de 3356 patiënten van wie het stadium van de ziekte is geregistreerd, bevindt 4,9% zich in het stadium van diagnose, 69,0% vertoont ambulante symptomen, 23,8% is rolstoelafhankelijk en 2,3% bevindt zich in een levensverlengend stadium. Globaal rapport van 2012 Page 16

17 Levensverlengend stadium Rolstoelafhankelijk Ambulante symptomen Diagnose Tabel 4: Stadium van de ziekte voor de 9 meest voorkomende neuromusculaire ziekten voorgesteld in dalende volgorde van ernst (BNMDR, 2012) NMZ (aantal patiënten voor wie het stadium van de ziekte is geregistreerd) N Spierdystrofie van Duchenne ,0% 50,7% 34,0% 1,4% Amyotrofische lateraal sclerose 334 4,8% 34,1% 55,1% 6,0% Spinocerebellaire ataxie 138 1,4% 29,7% 64,5% 4,3% Bekkengordel dystrofie 145 1,4% 42,8% 53,8% 2,1% Facioscapulohumerale dystrofie 125 0,8% 18,4% 77,6% 3,2% Hereditaire motorisch en sensibele neuropathie 490 0,4% 6,9% 87,8% 4,9% Myotone dystrofie type ,2% 11,4% 86,6% 1,7% Hereditaire spastische paraparese 161 0,0% 21,1% 72,0% 6,8% Chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie 95 0,0% 9,5% 89,5% 1,1% Vergelijking tussen 2010 en 2012: Wanneer we de evolutie bekijken van het ziektestadium van de patiënten die tussen 2010 en 2012 continu zijn opgevolgd, stellen we vast dat 2,4% (58/2418) positief is geëvolueerd. Elf personen zijn van het ambulante stadium geëvolueerd tot het asymptomatische stadium en één persoon tot het rolstoelafhankelijke stadium. Vijfendertig rolstoelafhankelijke personen zijn geëvolueerd tot het symptomatische stadium en drie rolstoelafhankelijke personen zijn geëvolueerd tot een levensverlengend stadium. Acht personen in een levensverlengend stadium zijn rolstoelafhankelijk geworden. Tabel 5: Vergelijking van het stadium van de diagnose (BNMDR, ) Disease stage 2012 Disease stage 2010 Asymptomatic Ambulatory Wheel chair Life support Total Asymptomatic Ambulatory Wheel chair Life support Total Globaal rapport van 2012 Page 17

18 Sterfgevallen In 2012 zijn 120 (van de 3821) personen overleden, onder wie 99 patiënten getroffen door amyotrofische laterale sclerose, 8 door spierdystrofie van Duchenne en 8 door myotone dystrofie type 1. Grafiek 5 Categorieën van de ziekten van de overleden patiënten (BNMDR, ) Disease categories of patients deceased in 2012, BNMDR 2012 ALS DMD DM1 CIDP SCA HSP HMSN Vergelijking tussen 2010 en 2012 Het gaat om dezelfde ziekten als die waargenomen in 2010 en Globaal rapport van 2012 Page 18

19 Geografische spreiding van de patiënten De geschatte prevalentie van personen met een neuromusculaire ziekte per arrondissement en per inwoners ligt hoger in het noorden van België. Brussel heeft een geschatte prevalentie van 10 tot 20 gevallen per en het arrondissement met de hoogst geschatte prevalentie is Leuven. Figuur 1 Geschatte prevalentie van de neuromusculaire ziekten per arrondissement en per inwoners (n=3821) (BNMDR, 2012) Globaal rapport van 2012 Page 19

20 De onderstaande kaarten bieden een overzicht van de geschatte prevalentie van de 9 meest voorkomende ziekten per gewest. Figuur 2 Geschatte prevalentie van de 9 meest voorkomende neuromusculaire ziekten per gewest en per inwoners (n=2372) (BNMDR, 2012) Legenda HSP HMSN LGMD MD1 SCA ALS FSH MDD CIDP Globaal rapport van 2012 Page 20

21 We merken grote verschillen op tussen de geschatte prevalentie in het noorden en het zuiden van het land. Ten gevolge van deze vaststelling bestuderen we ook het mogelijke verschil tussen andere karakteristieken van de patiënten, zoals de verdeling van de volgende 4 variabelen, uitsluitend voor de patiënten met één van de 9 meest voorkomende pathologieën (n=2372): geslacht, leeftijd, stadium van de ziekte en frequentie van de ziekten in de drie gewesten van het land. Op die manier kunnen we zien of de bestudeerde groep van patiënten in de verschillende gewesten van het land gelijkaardig is. Dit kan een aanwijzing zijn voor de representativiteit van de groep patiënten die tot op heden in het register is opgenomen. Tabel 1 Vergelijking van geslacht, leeftijd en stadium van de ziekte per gewest (n=2372) (BNMDR, 2012) Brussels Flanders Wallonia Gender (%) Males Age (CI 95%) Median 40 (32-51) 47 (46-48) 31 (26-36) Stage of disease (%) Asymptomatic Ambulatory Wheel chair Life support Tabel 2 Vergelijking van de frequentie van de ziekten in functie van het gewest (n=2372) (BNMDR, 2012) Region Brussels Flanders Wallonia Disease Frequency Percentage Disease Frequency Percentage Disease Frequency Percentage DM HMSN DMD HMSN DM HMSN DMD ALS DM ALS HSP FSH FSH DMD LGMD CIDP SCA ALS LGMD LGMD HSP HSP FSH CIDP SCA CIDP SCA Total Globaal rapport van 2012 Page 21

22 Tabel 6: Frequentie, geslacht, leeftijd, leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen, aandeel van de definitieve diagnosen en leeftijd bij de definitieve diagnose voor de 9 meest voorkomende neuromusculaire ziekten (BNMDR, 2012) Aantal patiënten / Toename ten opzichte van 2010 Mannen Leeftijd in 2012 (jaar) Leeftijd bij de verschijning van de eerst symptomen (jaar) % definitieve diagnose Leeftijd bij definitieve diagnosestelling (jaar) Hereditaire motorisch en sensibele neuropathie Frequentie % % Mediaan BI 95% Mediaan BI 95% Mediaan BI 95% ,1 51,7% Myotone dystrofie type ,8 48,9% Amyotrofische lateraal sclerose 370 4,8 63,0% 40,0 (N=557) 40,0 (N=450) 62,0 (N=370) 37,0 43,0 38,0 42,0 61,0 64,0 22,5 (N=76) 27,0 (N=63) 59,0 (N=187) 17,0 31,0 76,4 22,0 32,8 95,7 56,0 62,0 95,0 33,0 (N=261) 31,0 (N=224) 59,5 (N=230) 29,0 37,0 28,0 34,2 57,0 62,0 Spierdystrofie van Duchenne 246 6,5 97,6% 16,4 (N=246) 15,0 18,0 3,0 (N=37) 2,0 4,0 93,5 8,2 (N=142) 7,0 13,0 Hereditaire spastische paraparese ,1 54,5% 52,0 (N=178) 48,0 55,0 42,0 (N=57) 36,6 45,0 69,1 44,0 (N=101) 38,1 47,0 Bekkengordel dystrofie 172 4,9 45,9% 44,0 (N=172) 36,6 47,0 15,0 (N=21) 6,2 38,5 63,6 29,0 (N=77) 21,4 33,6 Spinocerebellaire ataxie ,4 49,0% 52,0 (N=149) 49,0 56,0 47,0 (N= 19) 41,4 56,3 63,2 45,5 (N=80) 37,7 52,0 Facioscapulohumerale dystrofie ,5 52,1% 45 (N=142) 39,8 50,0 21,0 (N= 16) 16,3 41,8 90,2 39,0 (N=75) 34,5 44,5 Chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie 108-9,2 64,8% 62,5 (N=108) 57,3 65,7 49,5 (N=20) 45,0-59,6 91,0 56,5 (N=54) 51,3 61,7 Globaal rapport van 2012 Page 22

23 Details van de meest voorkomende neuromusculaire ziekten 87,3% van de patiënten kon volgens de RIZIV-lijst van neuromusculaire ziekten worden geclassificeerd. Voor 37 patiënten is de classificatie van de ziekte niet geregistreerd. Tabel 7 toont de 62 neuromusculaire groupen ziekten op de lijst van het RIZIV, geclassificeerd volgens hun frequentie. De 9 frequentste ziekten (vetgedrukt in tabel 7) worden verder in detail besproken. De 9 frequentste ziekten zijn dezelfde sinds Tabel 7: Lijst, afkomstig van het RIZIV, van neuromusculaire ziekten, ingedeeld volgens Neuromusculaire aandoening frequentie (n=3818) (BNMDR, 2012) Aantal patiënten % van de populatie BNMDR Hereditaire Motorische en sensorische neuropathieën ,6 Myotone Dystrofie type ,8 Amyotrofische Lateraal Sclerose 370 9,7 Spierdystrofie van Duchenne 246 6,4 Hereditaire spastische paraparese 178 4,7 Bekkengordel Dystrofie 172 4,5 Spinocerebellaire Ataxie 149 3,9 Andere Neuropathieën 146 3,8 Facioscapulohumerale Dystrofie 142 3,7 Chronische Inflammatoire Demyeliniserende Polyneuropathie 108 2,8 Post-polio Syndroom 105 2,8 Andere Myopathieën 90 2,4 Congenitale Spierdystrofie 82 2,1 Spierdystrofie van Becker 80 2,1 Mitochondriale Myopathie 80 2,1 Spinale Musculaire Atrofie, Intermediair type 78 2,0 Myasthenia Gravis 71 1,9 Spinale Musculaire Atrofie, Kugelberg Welander type 63 1,7 Ataxie van Friedreich 58 1,5 Glycogenosen 44 1,2 Distale Spinale Musculaire Atrofie 37 1,0 Primaire Lateraal Sclerose 37 1,0 Andere aandoeningen van de motorneuronen 32 0,8 Guillain-Barré syndroom 30 0,8 Inclusion Body Myositis 27 0,7 Arthogryposis Multiplex Congenita 24 0,6 Distale Myopathie 22 0,6 Globaal rapport van 2012 Page 23

24 Andere Erfelijke Ataxieën 21 0,6 Multifocale Motorische Neuropathie 20 0,5 Polymyositis 19 0,5 Neuropathie in Systemische Ziekten 17 0,4 Neuropathie geassocieerd met Paraproteïnemie 16 0,4 Central Core Myopathie 15 0,4 Progressieve Spieratrofie 13 0,3 Hereditary Neuropathy with Liability to Pressure Palsies 12 0,3 Bulbaire spinale musculaire Atrofie (ziekte van Kennedy) 12 0,3 Hereditaire Sensorische en autonome neuropathieën 12 0,3 Congenitale Myotonie van Becker 12 0,3 Spinale Musculaire Atrofie, Werdnig-Hoffman type 11 0,3 Nemaline Myopathie 11 0,3 Congenitale Myasthenie 11 0,3 Myotone Dystrofie type ,3 Andere Spierdystrofie 10 0,3 Emery-Dreifuss Spierdystrofie 7 0,2 Dermatomyositis 7 0,2 Dystrofinopathie 6 0,2 Myotubulaire Myopathie 6 0,2 Stoornissen van het vetzuurmetabolisme 6 0,2 Familiale Periodieke Paralyse 5 0,1 Andere Myotone Stoornissen 5 0,1 Paramyotonia Congenita 5 0,1 Fibre type disproportion Myopathie 5 0,1 Oculofaryngeale dystrofie 5 0,1 Congenitale Myotonie van Thomsen 5 0,1 Spinale Musculaire Atrofie, Adult type 5 0,1 Multi-minicore Myopathie 3 0,1 Neuropathie geassocieerd met plasmacel dyscrasie 3 0,1 Centro-nucleaire Myopathie 3 0,1 Lambert-Eaton Syndroom 3 0,1 Vasculitis 1 0,0 Andere aandoeningen van de Neuromusculaire Transmissie 1 0,0 Amyloidose 0 0,0 Mensen zonder classificatie 37 1, Globaal rapport van 2012 Page 24

25 1. Hereditaire motorisch-sensibele neuropathie Hereditaire motorisch-sensibele neuropathie (HMSN) is de frequentste hereditaire motorisch-sensibele neurologische ziekte [8] met een geschatte globale prevalentie tussen 17,0 en 41,0 per [9;10]. De geschatte prevalentie in deze studie voor HMSN in 2012 bedraagt voor België 5,0 per (Poisson 95%: 4,6 5,5 per ) en voor Vlaanderen 7,4 per (Poisson 95%: 7,0 8,0 per ). Er bestaan 5 verschillende vormen van de ziekte. De vorm die de helft van de gevallen treft is CMT1, autosomaal dominant demyeliniserend. De op één na frequentste treft 30% van de gevallen en is CMT2, autosomaal dominant axonaal. De drie andere vormen zijn CMTX, X- chromosomaal, de autosomaal recessieve neuropathieën CMT4 en de intermediaire types DI-CMT autosomaal dominant demyeliniserend en axonaal [8]. De leeftijd waarop zij verschijnen, varieert sterk en zij beginnen met een bilaterale uitholling van de voeten, die gevoeliger en minder stabiel worden [8]. De evolutie verloopt langzaam en de graad van de handicap kan variëren van een gewone hinder tot het gebruik van een rolstoel, in 10% van de gevallen [8]. Grafiek 6 Geschatte prevalentie van HMSN per inwoners (BNMDR, ) HMSN is de meest voorkomende ziekte in de bestudeerde populatie (14,6% van de steekproef). In 2012 treft zij 51,7% van de patiënten van het mannelijke geslacht terwijl de mediane leeftijd 40 jaar is (BI 95%: 37,0 43,0). De eerste symptomen treden op rond de leeftijd van 22,5 jaar (mediaan) terwijl de mediane leeftijd op het moment van de definitieve diagnose 33 jaar is. De leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen en de leeftijd waarop de definitieve diagnose is gesteld, blijken geregistreerd te zijn voor slechts 32 van de 557 patiënten van wie de diagnose definitief is. De mediane tijdspanne tussen beide leeftijden van deze patiënten bedraagt 3,7 jaar (BI 95%: 1,2-5,8). Voor drie vierde van de patiënten (76,4%) is de diagnose definitief. 87,7% van hen vertoont ambulante symptomen en 6,9% is rolstoelafhankelijk. Globaal rapport van 2012 Page 25

26 2. Myotone dystrofie type 1 Myotone Dystrophie type 1 (DM1) is een dominant erfelijke genetische ziekte. Ze is de voornaamste oorzaak van spierdystrofie bij de volwassene. Deze aandoening is multisystemisch en tast in wisselende mate de spieren, de ogen (staar), het centraal zenuwstelsel, het cardiorespiratoire stelsel, de spijsvertering en de endocriene klieren aan [8;11]. Er bestaan twee vormen van MD. De eerste, DM1, is veruit meest frequent in België en wordt veroorzaakt door ontregelde CTG-triplets, waarvan het aantal verlengt van generatie op generatie zodat de uitingen van de ziekte ook verergeren in opeenvolgende generaties. De ziekte manifesteert zich van babyleeftijd tot jongvolwassen leeftijd en is dus zeer variabel van ernst en presentatie. Hoe jonger de leeftijd, hoe zwaarder de vorm. De gemiddelde prevalentie van deze ziekte bedraagt volgens de literatuur 1,2 14,3 per [3]. Volgens deze studie ligt de geschatte prevalentie in België op 4,1 per (Poisson 95% : 3,7 4,4 per ) en voor Vlaanderen op 6,1 per (Poisson 95% : 5,5 6,7 per ). De laatste jaren is er belangrijk nieuw inzicht in het ontstaansmechanisme van de ziekte. Men heeft gevonden dat er een fout is in het verknippen van RNA, waardoor eiwitvormen die in een embryonaal stadium van de mens voorkomen en nadien moeten vervangen worden door andere vormen van deze eiwitten, blijven bestaan na de geboorte met disfuncties van verschillende organen als gevolg. Deze ontdekkingen hebben de hoop op een meer gerichte therapie vergroot. Grafiek 7 Geschatte prevalentie van MD1 per inwoners (BNMDR, ) In de bestudeerde populatie blijkt 11,8% van de patiënten aan DM1 te lijden. In 2012 treft zij 48,9% van de patiënten van het mannelijke geslacht. Deze patiënten hebben een mediane leeftijd van 40,0 jaar (BI 95%: 38,0 42,0 jaar). De mediane leeftijd van de patiënten van wie de leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen is geregistreerd (14,0%) blijkt 27 jaar te zijn. De diagnose is definitief voor 424 patiënten (95,7%). Voor 49,8% van de patiënten is de mediane leeftijd 31 jaar (BI 95%: 28,0 34,2). Voor 46 patiënten zijn de datum van de eerste symptomen en de datum van de definitieve diagnose geregistreerd waarbij de mediane duur tussen beide datums oploopt tot 0,5 jaar. De meeste patiënten getroffen door MD1 (86,6%) vertonen ambulante symptomen. Globaal rapport van 2012 Page 26

27 3. Amyotrofische laterale sclerose Amyotrofe Lateraal Sclerose (ALS) is een progressieve neurodegeneratieve aandoening die in hoofdzaak het motorisch systeem treft [12;13]. ALS komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen [14], de prevalentie ligt tussen 5,2 per [15] en 10,3 per [3]. Ze wordt in deze studie geschat op 3,3 per (Poisson 95% : 3,0 3,7 per ) in België en op 5,1 per (Poisson 95% : 4,5 5,6 per ) in Vlaanderen. Door degeneratie van hoger motorneuronen in de motorische cortex en lager motorneuronen in de hersenstam en het ruggenmerg treedt er een progressieve spierzwakte en spieratrofie op. Hierdoor worden ALS patiënten in toenemende mate hulpafhankelijk. Doorgaans overlijden de patiënten 3 tot 5 jaar na het opduiken van de eerste symptomen als gevolg van verzwakte respiratoire spieren [14]. De eerste symptomen kunnen zich op verschillende manieren uiten: ter hoogte van de ledematen of als gevolg van een bulbaire paralyse die zich uit in spraak-, kauw- en slikstoornissen. ALS is een erfelijke ziekte in 10% van de patiënten. De meest frequente erfelijke oorzaken zijn mutaties in de genen C9ORF72, SOD1, TARDBP en FUS. In de meerderheid van de patiënten blijft de oorzaak onopgehelderd. Riluzole is het enige medicament met een effect op ziekteprogressie. Multidisciplinaire opvolging met supportieve therapie blijft de hoeksteen van de behandeling. Grafiek 8 Geschatte prevalentie van ALS per inwoners (BNMDR, ) De populatie van het BNMDR omvat 370 geregistreerde patiënten met deze ziekte; zij vertegenwoordigen 9,7% van de populatie van het register. In overeenstemming met de literatuur telt de populatie van het BNMDR ook meer mannen dan vrouwen met ALS (63,0% mannen). De mediaan van de leeftijd van de patiënten met ALS is 62 jaar. Voor de 187 (50,4%) patiënten van wie de leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen bekend en geregistreerd is, loopt de mediaan op tot 59 jaar. De mediaan van de leeftijd op het moment dat de diagnose is gesteld, blijkt 59,5 jaar te zijn voor de 230 (62,2%) patiënten voor wie deze informatie is geregistreerd. De leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen en de leeftijd waarop de definitieve diagnose is gesteld, zijn voor 172 patiënten geregistreerd. De mediaan tussen deze leeftijdsverschillen bedraagt 0,9 jaar (BI 95%: 0,73 1,0 jaar). Van de 321 (95,0%) patiënten van wie het stadium van de ziekte is geregistreerd, vertoont 55,1% ambulante symptomen en 34,1% is rolstoelafhankelijk terwijl slechts 6,0% zich in het stadium van de diagnose bevindt en 4,8% in een levensverlengend stadium. Globaal rapport van 2012 Page 27

28 4. Spierdystrofie van Duchenne Spierdystrofie van Duchenne (DMD) is een progressieve X-gebonden spierziekte die 16,7 28,6 per mannen treft 2 wat een prevalentie van 4,5 par geschat voor België (Poisson 95% : 4,0 5,1 per ) en 4,9 per in Vlaanderen (Poisson 95% : 4,2 5,8 per ). De ziekte kenmerkt zich door progressieve motorische problemen en gangstoornissen merkbaar vanaf kleuter leeftijd. Doorgaans zijn de patiënten met DMD aangewezen op een rolstoel tussen de leeftijd van 10 en 12 jaar. Ook de spierkracht en functie in de bovenste ledematen neemt progressief af met verlies van functie en totale afhankelijkheid van derden voor al de activiteiten van het dagelijks leven. Uiteindelijk zal progressieve aantasting van de ademhalingsspieren en de hartspier de levensverwachting van jongens met DMD beperken. Indien onbehandeld, overlijden ze gemiddeld op de leeftijd van 19 jaar [12;16]. Grafiek 9 Geschatte prevalentie van DMD per inwoners (BNMDR, ) In 2012 zijn 246 patiënten getroffen door DMD; zij vertegenwoordigen 6,4% van de populatie van het BNMDR. De meerderheid van de patiënten is van het mannelijke geslacht (97,6%) en de mediane leeftijd is 16,4 jaar (BI 95%: jaar). Het optreden van de eerste symptomen is geregistreerd voor 15,0% van de patiënten en de mediane leeftijd is 3 jaar (BI 95%: 2,0 4,0 jaar). De mediane leeftijd bij de definitieve diagnose, geregistreerd voor 57,7% van de patiënten, is 8,2 jaar (BI 95%: 6,9 13,0 jaar) en het verschil tussen de leeftijd bij de eerste symptomen en bij de definitieve diagnose, voor 13,0%, bedraagt 0,7 jaar (BI 95%: 0,3 2,0 jaar). De definitieve diagnose is geregistreerd voor 93,5% van de patiënten, van wie meer dan de helft rolstoelafhankelijk is (50,7%) en 13,9% zich in een levensverlengend stadium bevindt. Globaal rapport van 2012 Page 28

29 5. Hereditaire spastische paraplegie Hereditaire spastische paraplegie (HSP) is een genetisch heterogene ziekte die stijfheid en toenemende spasticiteit ter hoogte van de onderste ledematen veroorzaakt door een retrograde degeneratie van de zenuwbundels, afkomstig van het ruggenmerg, die de spieren van de armen en de benen besturen [17]. Volgens de mutatie aan de basis van de ziekte kan HSP autosomaal dominant, autosomaal recessief of X-chromosomaal worden overgedragen [17]. De prevalentie varieert tussen 1,6 18,5 per in Europa [17]. De eerste verschijnselen van HSP kunnen zowel bij jonge kinderen als bij personen op leeftijd optreden. De ernst en de evolutie van de ziekte zijn afhankelijk van de vorm van de ziekte en dus van de verantwoordelijke mutatie en de leeftijd waarop de eerste symptomen optreden [17]. Onze studie toont een prevalentie geschat op 1,5 per in België (Poisson 95%: 1,3 1,8 per ) en op 2,6 per (Poisson 95%: 2,2 3,0 per ) in Vlaanderen. Grafiek 10 Geschatte prevalentie van HSP per inwoners (BNMDR, ) In de populatie van het BNMDR blijken 178 patiënten (54,5% mannen) getroffen door HSP en de mediane leeftijd is 52 jaar. De mediane leeftijd op het moment van de vaststelling van de eerste symptomen is 42 jaar (geregistreerd voor 57 patiënten). De diagnose is definitief voor 69,1% van de patiënten terwijl de mediane leeftijd op het moment van de diagnose oploopt tot 44 jaar (geregistreerd voor 101 van de 165 patiënten voor wie de diagnose definitief is). De leeftijd waarop de eerste symptomen optreden en de leeftijd bij het stellen van de definitieve diagnose zijn voor 22 patiënten geregistreerd. De mediaan van het verschil tussen beide leeftijden bedraagt 9,5 jaar (BI 95%: 6,3 10,8 jaar). De meerderheid van de patiënten getroffen door HSP bevindt zich in het stadium van de ambulante symptomen (72,0%) en 21,1% van de patiënten is rolstoelafhankelijk. Globaal rapport van 2012 Page 29

30 6. Bekkengordel dystrofie Bekkengordel Dystrofie (LGMD) omvat een groep spierdystrofieën die verminderde spierkracht veroorzaken in de schouder- en bekkengordelspieren. In de meeste gevallen wordt LGMD autosomaal recessief doorgegeven, maar soms ook dominant [18]. De aanvangsleeftijd en de progressie van het ziekteverloop kunnen snel zijn in bepaalde vormen, zodat er gangverlies optreedt rond jaar. Indien de ademhalingsspieren aangetast zijn, is overlijden op jong volwasssen leeftijd mogelijk. Bij de meeste patiënten zijn het hart en de bulbaire spieren niet aangetast. De prevalentie van deze groep aandoeningen varieert al naargelang de geografische oorsprong maar wordt geschat op 2,3 per [3; 19-21] en in deze studie voor België wordt zij geraamd op 1,6 per (Poisson 95%: 1,4 1,9 per ) en voor Vlaanderen op 2,1 per (Poisson 95%: 1,8 2,5 per ). Grafiek 11 Geschatte prevalentie van LGMD per inwoners (BNMDR, ) In 2012 is 4,5% van de patiënten (n=172) in het register van het BNMDR getroffen door LGMD. De mediaan van de leeftijd van deze patiënten is 44,0 jaar (BI 95%: 36,6 47,0 jaar). De leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen (geregistreerd voor 21 patiënten) is 15 jaar en de diagnose is definitief voor 44,8% van de patiënten. De mediaan van de leeftijd bij het stellen van de definitieve diagnose (geregistreerd voor 77 patiënten) is 29,0 jaar. Voor 7 patiënten zijn de leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen en de leeftijd bij het stellen van de definitieve diagnose geregistreerd; de mediaan van het verschil tussen beide leeftijden bedraagt 2,6 jaar (BI 95%: 1,2 15,4 jaar). Van de 145 patiënten (84,3% van de patiënten) van wie het stadium van de ziekte is geregistreerd, vertoont 53,8% ambulante symptomen, 42,7% is rolstoelafhankelijk en 1,4% bevindt zich in een levensverlengend stadium. Globaal rapport van 2012 Page 30

31 7. Spinocerebellaire ataxie Dankzij omvangrijke collaboratieve internationale studies heeft het klinisch onderzoek naar hereditaire ataxieën, waaronder spinocerebellaire ataxie (SCA) met dominante en recessieve overdracht waarvan de meest voorkomende de Friedreich-ataxie is, de kennis verhoogd over het natuurlijke verloop van deze ziekten. Bovendien heeft het onderzoek de kans geboden om klinische evaluatiemiddelen en biomerkers te ontwikkelen en te valideren die kunnen worden gebruikt in het kader van de uitwerking van robuuste klinische studies. In het geval van SCA wordt algemeen aangenomen dat het neurodegeneratieve fenomeen een potentieel regressief progressief multifactorieel proces is, in ieder geval in de vroegtijdige stadia van de ziekte. Specifieker beschouwd, zijn op fysiopathologisch vlak talloze mechanismen betrokken zoals een disfunctie met betrekking tot de configuratie van de proteïnen, de transcriptie, de energetische regulering van de cel, de homeostase van calcium en de potentiële celdood door apoptose. Al deze processen vormen potentiële therapeutische doelen. Tot op heden heeft echter geen enkele therapeutische klinische studie positieve resultaten aangetoond. Doordat de Friedreich-ataxie beter wordt begrepen, konden nieuwe therapeutische strategieën worden ontwikkeld, waaronder de aanpak om het frataxinegehalte te verhogen, dit is de proteïne die de ziekte in geval van deficiëntie veroorzaakt. Er zijn ook andere aanpakken ontwikkeld met betrekking tot, onder meer, de mitochondriale disfunctie, de aantasting van het ijzermetabolisme en de oxidatieve schade. Ondanks een negatieve eerste gerandomiseerde gecontroleerde studie worden nieuwe veelbelovende therapieën bestudeerd en sommige hebben bemoedigende voorlopige klinische resultaten opgeleverd [22]. De prevalentie varieert tussen 0,3 en 3,0 per inwoners [23] en in deze studie wordt zij geschat op 1,3 per voor België (Poisson 95%: 1,1 1,6 per ) en op 2,3 per voor Vlaanderen (Poisson 95%: 1,9 2,7 per ). Grafiek 12 Geschatte prevalentie van SCA per inwoners (BNMDR, ) Globaal rapport van 2012 Page 31

32 149 patiënten (3,9% van de totale populatie) zijn getroffen door SCA, onder wie 49,0% mannen. De mediane leeftijd van de patiënten is 52 jaar en de mediane leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen blijkt 47 jaar te zijn (geregistreerd voor 19 patiënten). Voor 63,2% van de patiënten is de diagnose definitief. De mediane leeftijd waarop de diagnose is gesteld, is 45,5 jaar (geregistreerd voor 80 van de 144 patiënten voor wie de diagnose definitief is). De datum waarop de eerste symptomen optreden en de datum van de definitieve diagnose zijn voor 6 patiënten geregistreerd. Voor deze patiënten bedraagt de mediaan van het verschil tussen beide leeftijden 7,5 jaar (BI 95%: 1,1 21,3 jaar). 64,5% van de patiënten bevindt zich in het stadium van de ambulante symptomen en 29,7% is rolstoelafhankelijk. 8. Facioscapulohumerale dystrofie Facioscapulohumerale dystrofie (FSH) is een van de meest voorkomende erfelijke myopathieën [24]. Zij wordt gekarakteriseerd door een progressief musculair verlies dat begint bij de spieren van het gezicht, vervolgens een spierzwakte die zich uitbreidt naar de hefspieren van de voet en naar de schoudergordel, waardoor de patiënt zijn armen niet meer kan optillen [24]. Na verloop van tijd breidt de spierzwakte uit naar de buikspieren, wat een overdreven buiging naar de binnenkant van de ruggenwervel en een uitpuilend abdomen veroorzaakt. In het laatste stadium breidt de spierzwakte verder uit naar de spieren van het bekken, waardoor het voor de patiënt moeilijk wordt om te stappen. De evolutie en de ernst van de ziekte kunnen fel variëren, gaande van asymptomatisch tot snelle rolstoelafhankelijkheid [24]. FSH wordt overgedragen op een autosomaal dominante manier [12]. De ziekte evolueert langzaam waardoor het mogelijk wordt om de levenswijze relatief ongewijzigd voort te zetten [12]. In 2010 is een klinisch vergelijkbare vorm met de oorspronkelijke vorm van facioscapulohumerale dystrofie (type 1 of FSHD1) beschreven: FSHD2 [25]. Deze zeldzame vorm van FSHD (5%) wordt gekarakteriseerd door de afwezigheid van contractie in de regio D4Z4 in 4q35 wat hem onderscheidt van FSHD1. In 2012 is het gen verantwoordelijk voor deze nieuwe vorm van FSHD geïdentificeerd: SMCHD1 [26;27]. Dit gen zou tevens een invloed hebben op de wijziging van de ernst van het fenotype van FSHD1 [28]. Er is tevens recent herinnerd aan de rol van de ontsteking in de fysiopathologie van de ziekte, onder meer dankzij studies door middel van MRI (Magnetic Resonance Imaging) [29;30]. Wat de behandelingen betreft, zijn er meerdere studies gepubliceerd, onder andere Wallace, Brotolanza en hun teams hebben een verbetering van de spiermassa aangetoond, alsook van de kracht en de histomorfologie bij een model van muizen ten gevolge van de inactivering van FRG1 gebruik makend van de gevectoriseerde micro-rna [31-33]. Recenter heeft een Amerikaans team, eveneens op een muizen model, een techniek voorgesteld voor de inhibitie van de Paired-like homeodomain transcription factor 1 (PITX1) betrokken bij de pathofysiologie van FSHD en dit door een aanpak gebruik makend van morfolino s. Hier zijn interessante fenotypische resultaten uit voortgevloeid [34]. De behandeling door een combinatie van de toediening van creatine en oefeningen heeft bij de FRG1-muis een vermindering aangetoond van de atrofie en de spierdisfunctie geassocieerd met de overexpressie van FRG1 [35]. Bij de mens heeft een studie gepubliceerd in 2012 het belang aangetoond van een specifieke fysiotherapeutische aanpak, waarbij de aandacht uitgaat naar de wijzigingen in de houding en in de manier van stappen alsook naar de compensatiefenomenen die de patiënten ontwikkelen [36]. In Europa bedraagt de prevalentie 10,0 20,0 per [3]. Deze is zeker onderschat omdat de minder ernstige gevallen niet worden gediagnosticeerd [9]. De geschatte prevalentie vertrekkende van deze studie bedraagt voor België 1,3 per (Poisson 95%: 1,1-1,5 per ) en voor Vlaanderen 1,5 per (Poisson 95%: 1,2-1,9 per ). Globaal rapport van 2012 Page 32

33 Grafiek 13 Geschatte prevalentie van FSH per inwoners (BNMDR, ) In de totale populatie van het BNMDR lijden 142 patiënten, wat overeenstemt met 3,7% van de studiepopulatie, (52,1% mannen) aan FSH. De mediane leeftijd is 45,0 jaar. De mediane leeftijd bij het optreden van de eerste symptomen, geregistreerd voor 16 patiënten (11,3% van de studiepopulatie) is 21,0 jaar. De diagnose is definitief voor 90,2% van de patiënten getroffen door FSH en de mediane leeftijd van de 75 patiënten voor wie dit gegeven is geregistreerd, loopt op tot 39 jaar. Voor 13 van de patiënten (9,1%) is ook de leeftijd geregistreerd waarop de eerste symptomen optreden. De mediaan van het verschil tussen de leeftijd op het moment van de vaststelling van de eerste symptomen en de leeftijd bij het opstellen van de definitieve diagnose bedraagt 5,3 jaar (BI 95%: 0,1 27,4 jaar). De meeste patiënten bevinden zich in het stadium van de ambulante symptomen (77,6%), 18,4% is rolstoelafhankelijk en 3,2% bevindt zich in het stadium van de diagnose. 9. Chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie Chronische inflammatoire demyeliniserende polyradiculoneuropatie (CIDP) is een motorische en sensorische perifere zenuwaandoening die zich progressief of in fasen uit. CIDP wordt veroorzaakt door een multifocale inflammatoire reactie waarbij het myeline-omhulsel rond de zenuwvezels wordt aangetast. De ziekte kent een relatief traag verloop maar kan soms acuut optreden. De typische vorm van de ziekte uit zich in progressieve spierzwakte en gevoelsstoornissen zowel proximaal als distaal in de 4 ledematen [37]. Toch bestaan er verscheidene atypische CIDP varianten die asymmetrisch, distaal, zuiver motorisch, zuiver sensorisch zijn en soms is er aantasting van het centraal zenuwstelsel Aangezien de diagnose moeilijk gesteld wordt buiten gespecialiseerde centra, is de prevalentie moeilijk in te schatten. Zij bedraagt 1,0 8,9 per [3;20;21;38] en onze studie toont een geschatte prevalentie van 1,0 per in België (Poisson 95%: 0,8 1,2 per ) en 1,4 per in Vlaanderen (Poisson 95%: 1,1 1,7 per ). Meestal beantwoorden patiënten goed op immunomodulerende behandeling (intraveneuze immuunglobulines, corticosteroiden, plasmaferes) met goede kans op verbetering [12]. Globaal rapport van 2012 Page 33