Muzikale Verbeelding

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Muzikale Verbeelding"

Transcriptie

1 Muzikale Verbeelding 1

2 INLEIDING! DOOR MARCO C. DE BRUIN Marco C. de Bruin is een componist die schrijft in een frisse mix van pop en jazz met een vleugje hedendaags. Zijn muziek is uitgevoerd door o.a. het Metropole Orkest, Concert Gebouw Orkest, Jazz Orchestra, Trijntje Oosterhuis, NBE en meer. Hij is een zeer vaardig coach en heeft het vermogen componeren eenvoudig uit te leggen en aan te geven welke stappen er gezet moeten worden. Hij is echt inspirerend! Intuïtie en ambacht zijn de twee belangrijkste peilers in de methodiek van LerenComponeren. Het ambacht kan worden ontwikkeld door het leren van technieken, vaardigheden, kenmerken van stijlen en meer. En je intuïtie kan ik voeden door je te inspireren, voorbeelden te geven en je een wereld te laten zien die je eigen muzikale wereld verrijkt. Een belangrijk onderdeel in componeren is je muzikale verbeelding en met een chique woord noemen we dit Muzikaal Voorstellingsvermogen. Ben je in staat muziek in te beelden of muziek te bedenken, zonder een instrument of computer te gebruiken. Kun je deze muziek in je hoofd horen of in je lijf voelen? Als je je een bepaalde klank of muziek kan voorstellen, dan spreken we van Muzikaal Voorstellingsvermogen. En dit voorstellingsvermogen helpt je een ongelooflijke stap te maken in je muzikale ontwikkeling als componist, songwriter of producer. Dit gratis ebook bestaat uit zeven eenvoudige stappen. In elke stap geef ik uitleg over het onderwerp plus een opdracht. Je kan dit alles in je eigen tempo doen, in je eigen tijd, vanuit je eigen stoel.. Ik wens je veel plezier en succes! Op je muzikale vrijheid, Marco C. 2

3 STAP #1! CREËER EEN ARCHIEF Elke componist, songwriter of producer zou een archief tot zijn of haar beschikking moeten hebben. En natuurlijk hebben we dat ook allemaal. Maar weet je ook waar alles te vinden is? Is het archief een bewust archief of heb je gewoon een ongeordende harde schijf met minstens 10 gigabyte aan muziek? Wellicht heb jij een archief met leuke liedjes, symfonieën, bigbandstukken, sonates, etudes, koorstukken enzovoorts. Stukken die jou inspireren en die jij als componist kan gebruiken. In mijn eigen archiefkast staan bijvoorbeeld alle cd s van Michael Jackson & Quincy Jones en ook alle werken van Ravel en Beethoven. Alsook een hele rits cd s met salsamuziek en heel veel cd s van Frank Zappa. Het is muziek die mij altijd weer inspireert. Maar nu komt het, ik ken mijn archief en weet ook waar ik het kan vinden. Ik ken deze muziek op mijn duimpje en weet precies waar dat te gekke gitaarloopje zit, die prachtige strijkersbegeleiding of die uitmuntende trompetsolo. Het zijn de plekken in die muziek die mij raken en waardoor ik word geïnspireerd en met materiaal dat ik graag recycle. Dit is waar het voor mij altijd begint: de inspiratie uit mijn eigen archief. Hoe bouw je een verzameling? Luister, luister en luister nog meer naar muziek. Luister naar wat je aanspreekt, luister naar muziek die je passie geeft. Zoek naar achtergronden en allerlei links die met de muziek te maken hebben. Ook het luisteren en bestuderen van muziek die niet meteen in jouw straatje ligt, maakt je rijker. Het luisteren naar andere muziek zet je eigen smaak in perspectief. Elke dag bloemkool eten is voor niemand goed en verandering van smaak doet eten. Archiveer je muziek. Archiveren kan op vele wijzen: cd s kopen, cd s kopiëren, mp3 s, harde schijven, itunes, Spotify, playlists, enzovoorts. 3

4 Waar het vooral om gaat is dat je jouw archief kent. Weet wat je hebt! Ken je archief op verschillende manieren: op stijlen, op muzikanten, op klankkleuren, op tempi, op rauwheid, op wat je maar kunt verzinnen. Lees de cd-boekjes en bekijk ook eens partituren. Of zoek de muziek op je gehoor uit. Wie zijn archief zorgvuldig opbouwt, plukt daar de zoete vruchten van: je weet wat je in huis hebt en elk nieuw materiaal ken je. Neem de tijd om te bouwen Het goede nieuws is dat je waarschijnlijk al een archief hebt. En vanaf nu gaat het steeds groter worden op een bewuste manier. Mijn eerste plaatje was een liedje van De Havenzangers, een singletje dat ik nog steeds heb. Nu, bijna 30 jaar later, is mijn archief groter; en ik weet wat er staat en hoe het klinkt. Het opbouwen van een archief kost tijd; neem die tijd ook. Opdracht: Wat kan je nu doen? Ik stel je een paar vragen die je helpen je archief een beetje beter te leren kennen. 1. Bedenk 4 stukken, composities, liedjes die jou het gevoel van excitement geven, het gevoel van opwinding, neen niet seksueel, maar opgewonden van de muziek. Je begrijpt vermoedelijk wel wat ik bedoel. 2. Welke 4 stukken uit je collectie zijn voor jou het meest dansbaar? Dat kan natuurlijk een prachtige wals zijn, maar ook hardcore housemuziek. 3. En dan bedenk je 4 stukken die voor jou romantisch zijn. En nu niet denken aan het tijdperk de romantiek, maar juist romantische muziek. Dat kan voor de een Knuffelrock 4 zijn en voor de ander Mahler 10. Maar wat is het voor jou? 4. Welke 4 stukken uit je archief geven je het gevoel van stilte? 4

5 Vul je antwoorden hier in: excitement/opwinding 1 Mijn eigen archief artiest/ componist naam van het stuk Dansbaar voor jou Romantisch Stilte

6 STAP #2! WEES BEREID TOT ANALYSE Elke compositie of creatie begint met een idee. Alles wat door mensen is gemaakt begon met een idee. Een klein idee noemen we een vonk. Een groot idee heeft al veel details in zich. En het fijne van een idee is dat het je in een flow kan brengen, een staat van zijn waarin de ideeënstroom doorgaat. En het fijne van ideeën is dat ze altijd aan te passen zijn of aanleiding zijn voor een nog beter idee. En nu kan het voorkomen dat je een vonk / een idee krijgt voor je volgende compositie. Yes, hartstikke goed dat je dan dit ene idee ook hebt kunnen onthouden. Maar wat doe je daarna? Als dit geniale idee slechts 4 seconden duurt, wat doe je dan de rest van het stuk? Waar haal je die inspiratie vandaan? Juist uit dat ene idee. En dat betekent dat je het idee moet analyseren. Op een dusdanige manier analyseren dat je daar al je vervolgmateriaal uit kan afleiden. Het is ook toepasbaar als je idee komt van een bepaald fragment uit je eigen archief. Maar ook dan blijft het principe hetzelfde: analyseer de bron! 6

7 Wat kan je dan zoal analyseren? Wat is de muzikale mood? Wat is de bezetting? Welke akkoorden of welke harmonieën worden er gebruikt. In welke registers wordt er gespeeld? Wat gebeurt er op de achtergrond? (was het gitaar met strijkers of gitaar met blazers?) Wat zijn de muzikale elementen waarom jij deze muziek hebt uitgezocht? Hoe beweegt de melodie, wat zijn de hoekpunten? Zodra je weet wat de elementen zijn die dit idee in zich heeft, kan je verder. Je kan ze dan editen en in allerlei gedaantes kopiëren of zodanig manipuleren dat dit weer prachtig nieuwe materiaal oplevert. Uiteindelijk transformeer je deze elementen tot bouwstenen voor je compositie. Maar dit kan alleen als je bereid bent om je eigen idee te analyseren. Helaas zijn er dan altijd mensen die zeggen dat je dan het frisse, het spontane verliest. Maar dat is echt klinkklare onzin. Want dat spontane, dat frisse, datgene dat echt van jou is, dát gebeurde juist in de fase toen het idee ontstond. De fase die daarna komt, is die van het ambacht. De fase waarin je jouw kwaliteit als maker naar voren komt. Mijn tip: vermijd die mensen die zeggen dat het dan alle spontaniteit verliest. Die mensen durven zelf niks, is mijn persoonlijke ervaring. Hoe kan ik je verder helpen? Opdracht: Loop naar een piano en speel je favoriete samenklank. Gedaan? Welke noten zijn het? (je kan ook in de matrix noteren) 7

8 Analyseer nu deze samenklank: - Welke intervallen komen er in voor? Som ze allemaal op. - Hoe verhouden de buitenstemmen zich tot elkaar, welk interval? - Is het een nauwe of een wijde ligging? Op een hele snelle manier kan je er nu nieuwe materiaal van maken: een samenklank is altijd een verticale klank. Door deze horizontaal te maken, dus de noten achter elkaar te zetten, creëer je een melodie die is afgeleid van je favoriete samenklank. Schrijf deze melodie hier onder op: Gefeliciteerd! Je hebt nu binnen een minuut alleen door je eigen materiaal te analyseren nieuw materiaal gegenereerd. 8

9 STAP #3! WEES GEEN EIKEL MAAR RECYCLE Het geheim van goud zoeken in een rivier is dat je grote hoeveelheden slib verwerkt. Hoe meer slib er door je zeef gaat, hoe meer kans op goud. Componisten, arrangeurs en songwriters zeven alle muziek die ze horen en ze gebruiken alles wat inspireert. Heb je iets inspirerends gevonden in je zeef, kopieer dit, maak het je eigen en geef er je eigen draai aan. Manipuleer zodanig dat het niet meer op het origineel lijkt, maar op een origineel van jou. Turks Fruit Als je goed luistert naar het liedje van Turks Fruit, dan herken je daarin iets van Singin in the rain. Hoe komt dit? De producer van de film vroeg aan de componist, Rogier van Otterloo, iets te maken dat hierop leek, want er kwam zoveel regen in de film voor. Van Otterloo heeft het thema gebruikt, de slotnoot en timing veranderd en voila: er is een nieuw thema ontstaan waarmee Van Otterloo een nieuwe compositie heeft gemaakt. Een eigen compositie! De optelsom Laat je inspireren door anderen en recycle. Recycle andere ideeën, recycle ander materiaal en maak er jouw eigen ding van. Iedereen die creëert heeft voorbeelden. Beter goed gejat dan slecht geschreven, is een veelgebruikte uitspraak. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat je je vereerd voelt als je gerecycled wordt. Voor het Metropole Orkest had ik een keer een passage geschreven waarbij het hele strijkorkest een glissando maakte naar 1 noot hoger. En prompt werd het gekopieerd, heerlijk. Wie inspireert, wordt gekopieerd zal ik maar zeggen. 9

10 Eén waarschuwing is wel op zijn plek: letterlijk kopiëren wordt niet gewaardeerd en dat is ook niet hetgeen dat ik hier bedoel. Overschrijven kunnen we allemaal. Maar iets nieuws maken dat echt van jezelf is, is andere koek. En in dat proces kan het helpen andere ideeën of creaties van andere creatieve geesten te recyclen. Do you get it? Opdracht: Luister nu naar de 2 verwante stukken: Gene Kelly - singin in the rain: Turks Fruit - Rogier van Otterloo (in een frisse remix) Weet jij zelf ook nog een paar muziekstukken te bedenken die van elkaar gerecycled zijn? Schrijf het hieronder op.:.. 10

11 STAP #4! KENNIS IS VRIJHEID In ons kleine Nederland is het een vaak gehoorde uitdrukking: kennis is macht. Ik begrijp de uitdrukking wel, maar ik pleit liever voor kennis is vrijheid. Als je meer weet van een onderwerp is het gemakkelijker en vrijer bewegen in het gebied waarover je kennis hebt opgedaan, het maakt je vrijer. Van alle kennis die je tot je neemt is het ook niet nodig om elke letter uit je hoofd te leren. Waar ik op doel is dat jezelf onderwijzen in verschillende aspecten je een rijker persoon maakt. En dat is niet noodzakelijk in geld. Laat ik het vergelijken met een roos. Een roos begint als zaadje en gaat bloeien. Het groeit en groeit tot het een geweldig bloeiende, mooie roos is geworden. En wat gebeurt er met de roos als deze niet meer groeit? Juist, dan gaat ie dood! En zo kan het ook gaan met mensen. Educatie is de manier waarop mensen kunnen groeien. En als je stopt met kennis vergaren, het openstaan voor nieuwe dingen, dan ga je dood. Een fascinerend boek is het boek Think and grow rich van Napoleon Hill. Hij kreeg de opdracht om 20 jaar lang succesvolle mensen te volgen. Hill ontdekte 11

12 dat er bepaalde regels en gedragingen zijn die mensen meer succesvoller maken. De meeste van deze regels hebben alles met Mindset te maken. Een echte aanrader om te lezen. Het is trouwens na de bijbel het best verkochte boek ooit. Het verschil Als je weet dat je ergens te weinig kennis van hebt, zorg dan dat je die kennis in huis haalt. Ben je bijvoorbeeld niet handig met akkoorden, bestudeer ze en leer over harmonie en de hiërarchie. Wet je niet waar je die kennis kan vinden? Vraag het een docent of coach, zoek een boek in de bibliotheek of raadpleeg het internet. Er zijn niet zo heel veel geheimen in muziek. Het zijn slechts 12 noten die door iedereen telkens weer anders worden gerangschikt. De wals maakt vrij Ik ben dol op walsen en vooral het componeren van walsen. Het geeft mij een gevoel dat ik heerlijk lange melodieën mag schrijven en dat ik mag stunten. Wellicht hebben andere componisten dat met een sonate, fuga of popliedje. Op een avond had ik mij laten inspireren door Mahler en ik componeerde een fantastische wals. Maar ook had ik de orkestratietechniek van Ravel in mijn hoofd. Tot in elke detail heb ik de orkestratie van Ravel bestudeerd, elke nuance, en vervolgens toegepast in mijn eigen wals. En wat een heerlijk gevoel was dat, ik voel mij nu nog vrijer in het maken van walsen. Niet alleen in het schrijven van de melodie, maar ook in de orkestratie. Kennis is vrijheid, versus muzikale kennis = muzikale vrijheid. Opdracht: Mij maakt het schrijven van een wals lekker vrij. Wat maakt jou vrij? In welke stijl moet jij je dan begeven? Schrijf het hieronder op en beschrijf precies welk aspect je het gevoel van vrijheid geeft... 12

13 STAP #5! CREËER MOMENTUM Er zijn mensen die heel lang wachten tot er dingen gebeuren. Die wachten totdat er een ingeving komt. En als die dan komt, dan wordt deze eerst uitgebreid gewikt en gewogen en als het dan uiteindelijk een goed idee blijkt, komen die mensen in beweging. Dit proces is uiterst passief en geeft weinig energie. Het tegenovergestelde is dat je je hersens en lijf aan het werk zet, zodat er energie ontstaat. En vanuit deze energie genereer je de ingevingen en ideeën. Wanneer je vol energie en passie aan de slag gaat ontstaat er momentum, beweging. Het aanzetten van je creativiteit genereert ingevingen en ideeën. Een belangrijk aspect bij het creëren van momentum is het maken van beslissingen. Wil je momentum dan moet je beslissingen maken. En dat hoeft niet eens de goede beslissing te zijn. 13

14 Er gebeurt namelijk iets wonderlijks zodra je een beslissing maakt. Dan word je gedwongen een mening te vormen over die beslissing en kan je verder.) Je kan dan altijd je beslissing veranderen. Twijfel is de dood voor creativiteit. Je kiest niet en het houdt je tegen om door te gaan. Dit is stilstand. Overwegen en mediteren is anders dan twijfel. Bij overwegen ben je al stappen verder en bekijk je vanuit een helikopterview je plan en creaties. Ik trek even een vergelijking met het stemmen van een orkest. De hoboïst speelt de noot a en de fluiten moeten op deze a hun instrument stemmen. Bij amateurs zie je dan vaak het gezicht van: Ik weet het niet? Maar als ze beslissen hoger of lager bij te stemmen dan verhouden ze zich daarna meteen tot hun keuze en weten / horen ze of ze goed gestemd hebben of niet. Dit is dan ook een belangrijke les voor amateurorkesten: maak een keuze bij het stemmen, dan ontwikkel je veel sneller het goed afstemmen. Beethoven Denk eens aan de muziek van Beethoven. Beschrijf wat je vandaag inspireerde. Hoe vertaal je dit naar muzikale ideeën? Wedden dat je ideeën of ingevingen krijgt. Wellicht door de olifant of wellicht niet, maar het prikkelt. Wie zichzelf prikkelt komt altijd tot een idee. Er bestaan binnen-muzikale ideeën. Bijvoorbeeld: hoe klinkt het als de strijkers niet strijken maar slaan met hun stokken op de snaren? En er zijn buiten-muzikale ingeving. Bijvoorbeeld: hoe kan ik die hijskraan vertalen in muziek voor bigband? Het gaat om het herkennen van een idee, van de ingeving. Wat mij vaak overkomt is dat ik een goed idee vrij snel naar de prullenbak verwijs, omdat ik het meteen ben gaan bewerken. Als ik het idee iets meer laat sudderen, één minuut kan al genoeg zijn, komt er vaak iets moois uit waarop ik verder kan bouwen. Een goeie tip in dit proces is jezelf toestaan alleen maar ja te zeggen tegen alle ideeën en dit een dagdeel lang vol te houden. The Rivers of Babylon Ideeën hebben de fantastische eigenschap dat ze stapelbaar zijn. Uit de stapel kan je één idee weghalen of toevoegen zonder dat het bouwwerk omvalt. Ideeën en ingeving kunnen je doen stromen als een rivier. Als je het gevoel hebt dat je niet snel genoeg kunt schrijven om je ideeën vast te houden, dan ben je in de muzikale flow. Dat zijn de momenten waarop het 14

15 gebeurt. Als de flow goed is, komen alle ideeën als vanzelf en gaan jouw ideeën zich stapelen. Kijk de volgende dag naar wat je gemaakt hebt en ga vervolgens dan pas bewerken (editen) en verder bouwen. En onthoud dat grote ideeën eenvoudig kunnen en mogen zijn. Dit Engelse credo helpt mij altijd: Simple is doable. Opdracht: Pak notenpapier, schrijf als eerste noot een centrale c en stel je stopwatch in op 5 minuten. Schrijf nu 5 minuten lang een melodie met noten die je ter plekke bedenkt. De noten zijn zonder ritme en je mag je pen niet van het papier halen. Als je even geen noot weet, schrijf je weer een c. Na vijf minuten gaat de wekker en leg je je pen direct neer. Nu vijf minuten koffie drinken. Daarna speel je de melodie die je hebt opgeschreven op de piano. Doe dit een paar keer in verschillende tempi achter elkaar. Selecteer nu de passages die je mooi vind. Dit is het eerste begin van je nieuwe melodie. En om momentum te creëren, schrijf je meteen de titel van je stuk op en de bezetting. Pak je agenda en reserveer ergens een uur om er verder aan te werken. Succes! 15

16 STAP #6! SOFTWARE IS ER VOOR JOU EN NIET! ANDERSOM De technologie, in het bijzonder de notatie-, sequens- en musicmakingprogramma s, heeft het componeren een nieuwe dimensie gegeven. Maar wees gerust: ook zonder deze nieuwe technologie kun je nog steeds prima componeren. Het potlood en het papier zijn gewillig. Globaal zijn er drie soorten programma s voor muziek: notatieprogramma s - bijvoorbeeld: Sibelius & Finale sequensprogramma s - bijvoorbeeld Cubase, Logic & Protools music-makingprogramma s - bijvoorbeeld Reason, Abletone, Fruity Loops, Renoise & Soundhack Al deze programma s zijn heel goed en bieden echt heel veel mogelijkheden. Echter als je niet weet wat je doet, gaat de software met jou aan de haal. Samples voeden je klankvoorstelling Elk programma werkt met samples. De vraag is dan: wil je daarmee jouw klankvoorstelling opbouwen? Leer jezelf de geluiden van de samples niet te serieus te nemen. Blijf luisteren naar echte instrumenten, orkesten, bigbands, koren, stemmen en popbandjes. 16

17 Dit lijkt logisch, maar ik zie vaak het tegenovergestelde. Je raakt zo snel gewend aan de klank van de samples dat je kan gaan vergeten hoe bijvoorbeeld een echte hobo klinkt. Nu constateer ook ik dat de samples tegenwoordig echt heel goed zijn en dat het je heel ver kan brengen. Mijn opmerking gaat erover dat je jezelf blijft voeden met de klank van de echte instrumenten. Noten lezen Is het kunnen lezen van noten een voorwaarde voor muzikaliteit? Nee, het draait allemaal om je eigen muzikale gehoor en voorstellingsvermogen. Maak je muziek in een sequens- of music-makeprogramma als Logic of Protools dan gaat het steeds weer om jouw muzikale ideeën, over jouw visioen, over jouw plan. En mijn pleidooi is om trouw te blijven aan je eigen ideeën en zoektochten. Als jij een waanzinnige bas wil ontwikkelen voor je R&B-song, doe dat dan en gebruik je software ter controle. Het punt waarop je je laat inspireren door software is het punt waarop je duidelijk hebt waar je naar zoekt. Dan komt de kruisbestuiving en die is gigantisch. En dit proces is altijd een grijs gebied. Je kan eindeloos worden geïnspireerd door de software, net even een andere effectje of reverb en bam, je kan weer uren vooruit. Maar het wordt veel waardevoller als je dit gericht doet. Als je weet waar je naar zoekt, als je een plaatje, een visioen voor je hebt, een klankvoorstelling. En dat is voor de meesten een moeilijke stap. En toch, als je het vaker op deze manier doet, krijg je er handigheid in. Zoals met alles: oefening baart kunst. Internet is King Het hebben van handigheid in de software maakt je sneller in de handelingen, sneller in het denken en geeft je sneller ideeën vanuit de software. Mijn advies: leer het programma waarmee je werkt. Er zijn vele tutorials te vinden of koop een keer een cursus. Het geld verdient zich terug in de snelheid waarmee je werkt. Bij alles geldt: De software is er voor jou en niet andersom. 17

18 Opdracht: Beantwoord de volgende vragen om duidelijkheid te krijgen: 1. Welke softwareprogramma gebruik je? 2. Is dit een legale versie? 3. Zo ja, is er een goede helpdesk of forum van gebruikers. 4. Zo nee, zijn er tutorials te vinden of ken je gebruikers van deze software? 5. Gebruik je de software nu in je voordeel? 6. Zo ja, goed en ga zo door. 7. Zo nee, op welke punten loop je dan vast? Hoe kan je dit oplossen: manual lezen, les krijgen etc.. 8. Wanneer heb je dit onder de knie? 18

19 STAP #7! SPELEN OF GESPEELD WORDEN Je brood verdienen met componeren is niet gemakkelijk. En dat is niet alleen vanwege het geld. Er zijn domweg minder opdrachten dan dat er componisten zijn. Betekent dit dat je moet opgeven? Nee, het betekent dat je op zoek moet gaan naar je eigenheid binnen het componeren. En naast je grote talent, moet je een mindset voor ondernemen ontwikkelen en daarmee je eigen kansen en mogelijkheden vergroten. Stilletjes wachten bij de telefoon heeft nog nooit iemand werk opgeleverd. Ik geef je een paar mogelijkheden om jouw muziek uitgevoerd te krijgen. Denk eens aan: Schoolorkesten en schoolkoren willen heel graag nieuw repertoire dat speciaal geschreven is voor dit niveau. Jeugdorkesten willen altijd nieuw repertoire en zeker als ze op tournee gaan. Voor amateurorkesten, bigbands en popbandjes geldt hetzelfde verhaal. Business meetings: muziek die gebruikt wordt tijdens de meetings. Bijvoorbeeld bij binnenkomst en in pauzes, of denk eens aan een bedrijfsfilm. Filmmuziek, in Nederland is dit zeer moeilijk te bereiken. Doe eerst een paar klussen gratis. 19

20 Bij muziek voor games geldt hetzelfde. Songwriter: schrijf liedjes voor anderen. Elke grote popster heeft een team van songwriters om zich heen wellicht pas jij daar tussen. De website taxi.com kan je verder helpen. Ondanks internet gaat het allemaal niet vanzelf, je moet je deur uit en netwerken. Dit woord valt vaak in verkeerde aarde in de kunstwereld. Maar ook met de buurman op straat praten is een vorm van netwerken. Netwerken is niets anders dan je kennissenkring uitbreiden. Maar let op: de grootste vergissing is wellicht meteen te willen verkopen. In netwerken moet je eerst oprecht investeren. Klakkeloos mensen uitnodigen op bijvoorbeeld Linked-In heeft niet veel nut. Gericht mensen uitnodigen wel. Geïnteresseerd zijn, dat werkt. Dus stap nu naar dat orkest in de buurt, maak een praatje en wees oprecht geïnteresseerd. Dan komt die compositie of dat arrangement wel. Pas na het netwerken en contact maken volgt onderhandelen over honorarium. En bedenk dat componeren een vrij beroep is en dat daarbij geldt: wat de gek er voor geeft. Stap af van het uurtje factuurtje, en maak bijvoorbeeld een deal voor het hele project. Wees betrokken! Opdracht: We maken even een klein opzetje waarmee je de boer op kan. Wat is jouw kracht? Waar zou je voor willen schrijven? Welke amateurverenigingen zijn er in je buurt? Kan je werken met een professionele muzikanten? Welke? Heb je een demo waar je de boer mee op kunt? Zo niet, wanneer heb je een demo af? De volgende stap: 20

21 ONLINE CURSUS IN COMPONEREN! Bij LerenComponeren vind je de juiste inspiratie en leerstof om compositie te studeren, online.! LerenComponeren.nl Je hebt nu zeven eenvoudige stappen gezet en je muzikaal voorstellingsvermogen verder ontwikkelt. De meeste stappen zijn snel toe te passen en binnen een dag te realiseren. En soms vereist het doorzetten. Als ik mezelf als voorbeeld neem, dan is de baas blijven over software soms een lastige. Want het is zo makkelijk mezelf te verliezen in het zoeken naar de goede sound. Om dit niet elke keer te laten gebeuren heb ik een tijd lang een briefje boven mijn beeldscherm gehangen met FOCUS. De volgende stap in je ontwikkeling is lid worden van lerencomponeren.nl Als lid krijg je maandelijks een nieuwe sessie opgestuurd met informatie, inspiratie, nieuwe ideeën, technieken, interviews en oefeningen die je componeren zullen versterken. Je vergroot je kennis, krijgt nieuwe inzichten en inspiratie en je zult steeds opnieuw gemotiveerd worden. De eerste sessie, de componeer basis, begint met improvisatie, muziek-theorie, ritme en technische oefeningen. Hierna gaan we aan de slag met Alles uit één idee, melodieën schrijven, akkoorden, orkestratie, filmmuziek, songwriting en veel meer. Voor slechts 1 euro krijg je toegang tot deze eerste sessie. Daarna kun je kiezen of je lid wordt, en je kunt altijd opzeggen. Meld je nu aan bij lerencomponeren.nl en bekijk wat de online sessies je kunnen bieden. Graag tot ziens! Op je muzikale vrijheid, Marco C. 21

Muzikale Verbeelding

Muzikale Verbeelding Muzikale Verbeelding 1 INLEIDING DOOR MARCO C. DE BRUIN Marco C. de Bruin is een componist die schrijft in een frisse mix van pop en jazz met een vleugje hedendaags. Zijn muziek is uitgevoerd door o.a.

Nadere informatie

Muzikale Verbeelding

Muzikale Verbeelding Muzikale Verbeelding 1 INLEIDING! DOOR MARCO C. DE BRUIN Marco C. de Bruin is een componist die schrijft in een frisse mix van pop en jazz met een vleugje hedendaags. Zijn muziek is uitgevoerd door o.a.

Nadere informatie

Muzikale Verbeelding

Muzikale Verbeelding Muzikale Verbeelding 1 INLEIDING DOOR MARCO C. DE BRUIN Marco C. de Bruin is een componist die schrijft in een frisse mix van pop en jazz met een vleugje hedendaags. Zijn muziek is uitgevoerd door o.a.

Nadere informatie

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt Ben jij zo iemand die actief is en veel interesses heeft en daardoor ook veel bezigheden en spullen heeft?

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

How to write your popsong in 28 days

How to write your popsong in 28 days How to write your popsong in 28 days 28 dagen programma van dag tot dag Auteursrecht C 2013, ComposersAcademy, Marco C. De Bruin. Alle rechten voorbehouden. Dit werkboek, of delen hiervan, mogen in geen

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Inleiding Om onderzoek te doen naar rituelen is het in eerste plaats belangrijk om te definiëren wat een ritueel is.

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

» Oefening. Een voorbeeld van een idee: Ik ben soms graag alleen

» Oefening. Een voorbeeld van een idee: Ik ben soms graag alleen Als eerste moet je goed weten waarover je song gaat. Dit lijkt overduidelijk, maar dat is het niet altijd. Probeer in één woord vast te leggen waarover je song gaat. Het is uiteraard bepalend voor de tekst

Nadere informatie

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar

Nadere informatie

Informatie. Maak kennis, maak muziek! Onderwijsprogramma. voor GROEP 5 van het basisonderwijs Gemeente. Woudrichem BROCHURE. www.cultuurpuntaltena.

Informatie. Maak kennis, maak muziek! Onderwijsprogramma. voor GROEP 5 van het basisonderwijs Gemeente. Woudrichem BROCHURE. www.cultuurpuntaltena. Maak kennis, maak muziek! Onderwijsprogramma www.cultuurpuntaltena.nl Informatie voor van het basisonderwijs Gemeente Woudrichem 019500_BIBLIOTHEEK_ALTENA_brochure_CPA_MuziekWijzer_Altena_A5.indd 16-17

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

MODULE #6 DREAMBOARD PROCES

MODULE #6 DREAMBOARD PROCES MODULE #6 DREAMBOARD PROCES Welkom bij het 90 dagen mindset coachings programma. Dit programma heeft de potentie om jouw leven compleet te veranderen de komende 90 dagen. Daarin is het belangrijk dat je

Nadere informatie

Schriftelijke schrijfcursus op basis van De kleine prins

Schriftelijke schrijfcursus op basis van De kleine prins Schriftelijke schrijfcursus op basis van De kleine prins Een impressie Schrijven naar aanleiding van het verhaal van de kleine prins, hoe doe je dat? Ik kan er veel over schrijven en vertellen, maar het

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

WAARSCHUWING. Als je wilt dat in je leven niets verbetert, leg dit boek dan NU weg. Het is niets voor jou. Koop een fles champagne en ga het vieren.

WAARSCHUWING. Als je wilt dat in je leven niets verbetert, leg dit boek dan NU weg. Het is niets voor jou. Koop een fles champagne en ga het vieren. WAARSCHUWING Als je wilt dat in je leven niets verbetert, leg dit boek dan NU weg. Het is niets voor jou. Koop een fles champagne en ga het vieren. INLEIDING Je herkent het vast: je stond met een glas

Nadere informatie

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen. Theoreasy de theorie is eenvoudig. Je gaat ontdekken dat het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen denken en doen dé sleutel is tot a beautiful way of life. Als je nog steeds hoopt dat oplossingen

Nadere informatie

LESSEN SANNE VERBOGT

LESSEN SANNE VERBOGT sen LESSEN SANNE VERBOGT Basgitaarles Alles wat jij wilt leren om een betere bassist te worden Van beginners tot professionals Alle muziekstijlen Muziektheorieles Op maat Alle instrumenten Alles wat jij

Nadere informatie

In 3 stappen naar meer regie in werk en leven. - Vera Winkel -

In 3 stappen naar meer regie in werk en leven. - Vera Winkel - In 3 stappen naar meer regie in werk en leven - Vera Winkel - Inhoudsopgave Inleiding pagina 3 Ik wil... pagina 4 Waarom kan ik jou helpen? pagina 5 Stap 1 - Luister pagina 6 Stap 2 - Lach pagina 9 Stap

Nadere informatie

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de

Nadere informatie

leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1

leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 actief leren WWW.leer-actief.nl Dit is Wybo. Wybo was vroeger een heel gewoon jongetje, maar hij was wel erg lui. En dat...werd zijn redding. Hij had nooit

Nadere informatie

Maak van je kind een maker!

Maak van je kind een maker! Maak van je kind een maker! En word er zelf ook één. Zes regels waarmee dat waarschijnlijk best wel lukt. 1 Welkom In dit boekje vertellen we over maken. Het is speciaal gemaakt voor ouders die samen met

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

COACHFRIEND. Werkboek. (voeg hier je profielfoto toe)

COACHFRIEND. Werkboek. (voeg hier je profielfoto toe) COACHFRIEND Werkboek (voeg hier je profielfoto toe) Van : Email : Mobiel : Skype/Lync : Leeftijd : Beroep : Opleiding: (Kruis je keuze aan) Universitair/ HBO/ MBO Dit document is vertrouwelijk en mag niet

Nadere informatie

Basic Producer. De Home Studio

Basic Producer. De Home Studio Basic Producer De Home Studio Beste lezer, In dit boek ga ik jou alles leren over wat je nodig hebt om te beginnen met produceren. Alle ingrediënten die jij moet hebben om een goede start te maken als

Nadere informatie

Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek

Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek KIEZEN Een goed begin is het kiezen van het juiste boek. Er zijn zo veel mooie verhalen waardoor het soms lastig is om een goede keuze

Nadere informatie

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen. Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl 13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

maandag 9.30-12.30 dinsdag 9.30-12.30, 11.00-14.00, 19.30-22.30 woensdag 19.30-22.30 donderdag 9.30-12.30

maandag 9.30-12.30 dinsdag 9.30-12.30, 11.00-14.00, 19.30-22.30 woensdag 19.30-22.30 donderdag 9.30-12.30 Workshops! Meer creativiteit in je werk Interactieve bijeenkomsten vormgeven Ideeën voor promotie van jouw onderneming Nieuwe producten voor jouw bedrijf Creatieve werkvormen (serie van 4 workshops) Wegens

Nadere informatie

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een

Nadere informatie

Het bepalen van je waarden: Stap voor stap

Het bepalen van je waarden: Stap voor stap Het bepalen van je waarden: Stap voor stap Het Demartini Waardebepaling Proces TM is een multi-step proces waarin je je antwoorden blijft verfijnen tot je hiërarchie van waarden uiteindelijk glashelder

Nadere informatie

WERKBOEK. Durf te doen wat je raakt..

WERKBOEK. Durf te doen wat je raakt.. WERKBOEK Durf te doen wat je raakt.. Dag 1 what makes you happy Wat is jouw happy list? Waar word je blij van? Waardoor vergeet je de tijd? Wanneer voel je de sprankel in je buik? Wat is je droom, je wens

Nadere informatie

Het stappenplan om snel en goed iets nieuws in te studeren

Het stappenplan om snel en goed iets nieuws in te studeren Studieschema voor goed en zelfverzekerd spelen Page 1 of 5 Het stappenplan om snel en goed iets nieuws in te studeren Taak Een nieuw stuk leren zonder instrument Noten instuderen Opname beluisteren Notenbeeld

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

LEERLINGENHANDLEIDING. Inleiding

LEERLINGENHANDLEIDING. Inleiding LEERLINGENHANDLEIDING Inleiding Jullie gaan binnenkort naar de voorstelling De dag- en nachtegaal. Dit jeugdconcert wordt gespeeld door een ensemble uit het Nederlands Philharmonisch Orkest. De muziek

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau B, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de

Nadere informatie

Tips voor een goed verkoopsgesprek

Tips voor een goed verkoopsgesprek Tips voor een goed verkoopsgesprek Begroet al je klanten Iedere klant die je winkel binnenkomt moet begroet worden. 100%. En dat betekent dat wanneer je in gesprek bent met die ene klant, toch even de

Nadere informatie

geweldig efficiënte tips voor werk en thuis! Marieke Anthonisse 2011 www.efficiencyfactor.nl https://twitter.com/trainencoachen

geweldig efficiënte tips voor werk en thuis! Marieke Anthonisse 2011 www.efficiencyfactor.nl https://twitter.com/trainencoachen 27 geweldig efficiënte tips voor werk en thuis! Inhoudsopgave Time Management 3 Email Management 3 Werkplekorganisatie 3 Gewoontevorming 4 Teambuilding 4 Gezinnen met kinderen 5 Administratie en Financiën

Nadere informatie

Mediawijsheid. Werkblad Introductie Auteursrecht. Auteursrecht

Mediawijsheid. Werkblad Introductie Auteursrecht. Auteursrecht Werkblad Introductie Auteursrecht Auteursrecht Wanneer jij een verhaal, foto, filmpje of muziek maakt, heb je daar automatisch auteursrecht op. Je hoeft daar helemaal niets voor te doen. Wat je gemaakt

Nadere informatie

Ondernemerschapsblokkades

Ondernemerschapsblokkades Ondernemerschapsblokkades Wat houdt je tegen om je droom werkelijkheid te laten worden? En hoe los je dat op? 7 tips om in actie te komen! Samengesteld door Willemijn Lau Hoi toekomstig professional, Wat

Nadere informatie

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Hoe presenteer ik mijzelf? Wat wil ik? Zorg voor je carrière Door het dagelijkse contact met mijn coach

Nadere informatie

Zonder dieet lekkerder in je vel!

Zonder dieet lekkerder in je vel! Zonder dieet lekkerder in je vel! Vijf vragen en vijf stappen om te ontdekken hoe je jouw eetpatroon kunt veranderen en succesvol kunt afvallen. Overgewicht neemt ernstige vormen aan, veel volwassenen

Nadere informatie

C. 3 Wat wil ik Wat is je ambitie/drive; jouw motivatie en interesse

C. 3 Wat wil ik Wat is je ambitie/drive; jouw motivatie en interesse C. 3 Wat wil ik Wat is je ambitie/drive; jouw motivatie en interesse en ook: wil ik werken, of door naar een (passende) hbo-opleiding? Optie 1: Een vraag die ieder mens zich vroeg of laat stelt: wat wil

Nadere informatie

lesmateriaal Taalkrant

lesmateriaal Taalkrant lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De

Nadere informatie

meest geweldige beslissing de basis van je hele business speels avontuur

meest geweldige beslissing de basis van je hele business speels avontuur Proficiat! Dit is de meest geweldige beslissing die je kon nemen om jouw business te doen uitgroeien van een zaadje (lees: passie) naar een tuin vol bloemen (lees : fulltime inkomen). Echt waar. Dit wordt

Nadere informatie

De nieuwe zorgmedewerker

De nieuwe zorgmedewerker Werkblad De nieuwe zorgmedewerker De zorg verandert in snel tempo. Ook jouw rol als verzorgende of helpende verandert: meer aandacht voor individuele cliënten en hun netwerk. Werken met een zorg-leefplan

Nadere informatie

Persoonlijk én succesvol bloggen vanuit jouw passie

Persoonlijk én succesvol bloggen vanuit jouw passie Leer authentiek bloggen en trek meer klanten aan Persoonlijk én succesvol bloggen vanuit jouw passie Persoonlijk én succesvol bloggen vanuit jouw passie Backhuijs Communicatie 1 Les 2: Onderwerpen Les

Nadere informatie

Het Symfonie orkest. Lessuggestie bovenbouw: Lesdoelen: Lesopbouw:

Het Symfonie orkest. Lessuggestie bovenbouw: Lesdoelen: Lesopbouw: Lessuggestie bovenbouw: Het Symfonie orkest Lesdoelen: Kinderen maken kennis met klassieke muziek. Ze weten welke instrumenten er in een symfonieorkest te vinden zijn. De kinderen kunnen de verschillende

Nadere informatie

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt

Nadere informatie

Val op bij je ideale klant met je eigen verhaal in je eigen taal

Val op bij je ideale klant met je eigen verhaal in je eigen taal Val op bij je ideale klant met je eigen verhaal in je eigen taal Schrijf in 4 stappen jouw unieke profieltekst (en plaats m op LinkedIn en je website) In dit stappenplan leer je: - Hoe je een klik krijgt

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Werkboek MEER KLANTEN OP JOUW MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER KLANTEN DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST

Werkboek MEER KLANTEN OP JOUW MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER KLANTEN DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST Werkboek MEER MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST MANIER! Hoofdstuk 1 Nieuwe klanten nodig? Marketing is een vakgebied waar veel om te doen is.

Nadere informatie

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in LINDA AMMERLAAN KINDERVOEDINGSCOACH Inleiding Wie ben ik? Als moeder van 2 kinderen weet ik hoe lastig het is om in deze tijd je kinderen gezond te laten opgroeien.

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie

HOOFDSTUK 3. 1. Introductie video. 2.Noten in muziek

HOOFDSTUK 3. 1. Introductie video. 2.Noten in muziek HOOFDSTUK 3 1. Introductie video 2.Noten in muziek Muziek bestaat uit tonen. Een toon is een een geluid wat een bepaalde (klank) hoogte heeft. We hebben lage tonen en hoge tonen. In de westerse muziek,

Nadere informatie

Online training. Leer afstemmen op de onderneming die jij wilt creëren. Module 2

Online training. Leer afstemmen op de onderneming die jij wilt creëren. Module 2 Online training Leer afstemmen op de onderneming die jij wilt creëren Module 2 www.edithhelwegen.nl Pagina 1 Module 2 Jouw persoonlijke script We gaan praktisch aan de slag met het maken van jouw persoonlijke

Nadere informatie

1. Adem twee maal rustig en laag, voor je begint met improviseren 2. Speel zoals je bent

1. Adem twee maal rustig en laag, voor je begint met improviseren 2. Speel zoals je bent 1. Adem twee maal rustig en laag, voor je begint met improviseren Dat geeft je de gelegenheid je te ontspannen. Merk op, hoe je lichaam aanvoelt. Of het bloed lekker door je heen stroomt. Hoe meer ontspannen

Nadere informatie

Werkboek. Wij werken samen. Nederlands Mentorles Duits Geschiedenis Kunst Muziek Percussie. oktober - december 2015 Meridiaan College JAAR VAK

Werkboek. Wij werken samen. Nederlands Mentorles Duits Geschiedenis Kunst Muziek Percussie. oktober - december 2015 Meridiaan College JAAR VAK oktober - december 2015 Meridiaan College NAAM JAAR VAK PROJECT TITEL KLAS Nederlands Mentorles Duits Geschiedenis Kunst Muziek Percussie Werkboek Wij werken samen Wat gaan we doen? Het Meridiaan College

Nadere informatie

Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag

Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag De probleemstelling is eigenlijk het centrum waar het werkstuk om draait. Het is een precieze formulering van het onderwerp dat je onderzoekt. Omdat de probleemstelling

Nadere informatie

MODULE #7 CORE PURPOSE

MODULE #7 CORE PURPOSE MODULE #7 CORE PURPOSE Welkom bij het 90 dagen mindset coachings programma. Dit programma heeft de potentie om jouw leven compleet te veranderen de komende 90 dagen. Daarin is het belangrijk dat je de

Nadere informatie

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet

Nadere informatie

1. Train je gehoor. 4 Step Boost - Ebook DanceComposer.com

1. Train je gehoor. 4 Step Boost - Ebook DanceComposer.com 4 step BOOST 1. Train je gehoor Luisteren naar muziek doen we allemaal. Op de dansvloer, vanaf de ipod, of tijdens het eten. Als je zelf muziek maakt, is een belangrijke vraag: Waar luister je naar, en

Nadere informatie

De symfonie. Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen.

De symfonie. Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen. De symfonie Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen. Welke van deze symfonieën spreekt je het meest aan en waarom? Welke van deze symfonieën spreekt je het minst

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Jij als leider!

Hoofdstuk 3: Jij als leider! Kijk eens in de spiegel Hoofdstuk 3: Jij als leider Elke dag als je opstaat, sta je waarschijnlijk een moment voor de spiegel. Misschien let je er niet meer bewust op, maar als je voor de spiegel staat

Nadere informatie

Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf!

Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Het gaat erom dat je laat merken dat jij zélf verantwoordelijk bent voor het leren: jij kiest de opdrachten, workshops en klussen zélf,

Nadere informatie

Werkschrift : Hoe werk ik op WikiKids?

Werkschrift : Hoe werk ik op WikiKids? Werkschrift : Hoe werk ik op WikiKids? WERKBOEK WIKIKIDS Welkom bij het werkboek van WikiKids. In dit werkboek staan opdrachten waarmee je stap voor stap leert werken met WikiKids. Er staan 15 opdrachten

Nadere informatie

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6 We gaan een werkstuk maken en je mag het helemaal zelf doen. Het is helemaal jouw eigen werkstuk. Maar om je even goed op weg te helpen hebben we hieronder alle stapjes even op een rij gezet. Wat moet

Nadere informatie

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat

Nadere informatie

Voor iedereen die een gelukkig en succesvol leven niet aan het toeval wil overlaten

Voor iedereen die een gelukkig en succesvol leven niet aan het toeval wil overlaten Voor iedereen die een gelukkig en succesvol leven niet aan het toeval wil overlaten Anderen over het werk van David en Arjan: Met hun boek en hun seminars maken De Kock en Vergeer heel Nederland gelukkig.

Nadere informatie

Meer succes met je website

Meer succes met je website Meer succes met je website Hoeveel geld heb jij geïnvesteerd in je website? Misschien wel honderden of duizenden euro s in de hoop nieuwe klanten te krijgen. Toch levert je website (bijna) niets op Herkenbaar?

Nadere informatie

en zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht

en zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht I Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen worden zich meer bewust van eigen talenten en eigenschappen en ontwikkelen een positief zelfbeeld. Kinderen kunnen

Nadere informatie

Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie.

Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Via dit mailadres kunt u ook informatie aanvragen over de docentenhandleiding

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! In dit E-book leer je hoe je door het inzetten van je eigen netwerk je bedrijf kan laten groeien. WAAROM DIT E-BOOK? Veel ondernemers beginnen

Nadere informatie

Luisteren: muziek (B1 nr. 1)

Luisteren: muziek (B1 nr. 1) OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U

Nadere informatie

Handleiding Lesmethode Groep 7 &8 Huiswerk Bikkels. Inkijkexemplaar

Handleiding Lesmethode Groep 7 &8 Huiswerk Bikkels. Inkijkexemplaar Handleiding Lesmethode Groep 7 &8 Huiswerk Bikkels versie 2016 Inhoudsopgave Introductie 5 Verantwoording methodiek 6 Doorgaande lijn Po en Vo 7 Preventief en curatief 8 Organiseer je les 9 Praktische

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie Doelen stellen NLP is een doelgerichte, praktische en mensvriendelijke techniek. NLP = ervaren, ervaren in denken, voelen en doen. Middels een praktisch toepasbaar model leren we om de eigen hulpmiddelen,

Nadere informatie

Flowdagboek voor de Intuïtie challenge

Flowdagboek voor de Intuïtie challenge Flowdagboek voor de Intuïtie challenge MANIFESTyourlight.nl Dit is je flowdagboek voor de Intuïtie challenge Vul het in op het moment van de dag dat je intuïtie vertelt dat je dat moet doen. Als je schrijft

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht:

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: 1. Maak een spinnenweb van jouw belangrijkste vrienden. 2. Schrijf er telkens bij waar je die vriend hebt leren kennen. 3. Schrijf de meest positieve eigenschap als vriend

Nadere informatie

Gratis online training. Show up & Shine! Voel je weer licht, vol plezier, energiek en in balans.

Gratis online training. Show up & Shine! Voel je weer licht, vol plezier, energiek en in balans. Gratis online training Show up & Shine! Voel je weer licht, vol plezier, energiek en in balans. Show up & Shine Welkom bij deze online training. In 3 delen neem ik je mee op reis naar een lichtere manier

Nadere informatie

JONG HOEZO ANDERS?! EN HOOGGEVOELIG. Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren

JONG HOEZO ANDERS?! EN HOOGGEVOELIG. Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren Ellen van den Ende in samenwerking met Mariëtte Verschure JONG EN HOOGGEVOELIG HOEZO ANDERS?! Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren Uitgeverij Akasha Inhoud Hooggevoelig, hoezo anders?!

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Spiritueel dagboek. Met teksten en inzichten van MORYA zoals opgetekend door Geert Crevits

Spiritueel dagboek. Met teksten en inzichten van MORYA zoals opgetekend door Geert Crevits Spiritueel dagboek Met teksten en inzichten van MORYA zoals opgetekend door Geert Crevits Voorwoord: Een spiritueel dagboek 5 Waarom een spiritueel dagboek? 7 Om bewuster te leven en te handelen Aandachtspunten

Nadere informatie

Persoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling

Persoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling PAPI PAPI Coachingsrapport Persoonlijk Actieplan voor Ontwikkeling Alle rechten voorbehouden Cubiks Intellectual Property Limited 2008. De inhoud van dit document is relevant op de afnamedatum en bevat

Nadere informatie

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen?

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen? Stap 6. Changes only take place through action Dalai Lama Wat ga je doen? Jullie hebben een ACTiePlan voor het experiment gemaakt. Dat betekent dat je een nieuwe rol en andere ACTies gaat uitproberen dan

Nadere informatie

Seksualiteit: Grenzen en Wensen

Seksualiteit: Grenzen en Wensen IJBURGCOLLEGE.NL Seksualiteit: Grenzen en Wensen Leerlingen handleiding Michiel Kroon Lieve leerling, Het is belangrijk om op een open en goede manier over seks te kunnen praten. De lessenserie die in

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

Hoofdstuk 7. 1. Introductie video

Hoofdstuk 7. 1. Introductie video Hoofdstuk 7 1. Introductie video 2.Techniek vinger 4/ pinky! De pink is een best moeilijke vinger om noten/ tonen mee te spelen maar met frequent en structureel oefenen zal het snel makkelijker worden.

Nadere informatie

Uitleg boekverslag en boekbespreking

Uitleg boekverslag en boekbespreking Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

DieDrie. Lesbrief bij de voorstelling Zeg het met muziek

DieDrie. Lesbrief bij de voorstelling Zeg het met muziek DieDrie Lesbrief bij de voorstelling Muziekles (deel1) ±35 minuten (incl. filmpjes) (uitleg en filmpjes) Groep 3 t/m 8 Hoe? In groepjes op 1 of meer computers (met internet), of klassikaal met beamer of

Nadere informatie