Inhoudsopgave. MoneyFest 09. pagina 4. Aanpak. pagina 6. pagina 8

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave Aanpak pagina 4 Geld maakt gelukkig pagina 6 Als je met een groepje uitgaat, mag degene met het meeste geld best het meeste betalen pagina 8 MoneyFest 09 Conclusie Als ik geen geld heb, leen ik het wel ergens Mensen om mij heen zijn te veel op geld gericht Als ik plotseling een miljoen zou krijgen, geef ik minimaal de helft weg Hoe hoger je opleiding, hoe meer je mag verdienen pagina 9 pagina 10 pagina 12 pagina 14 pagina 16 Het is eind Ruim een jaar geleden zag de financiële wereld er heel anders uit. De crisis heeft dat in één klap veranderd. Wereldwijd drong het besef door dat we bewuster met geldzaken moeten omgaan. Maar hoe denken jongeren er eigenlijk over? MoneyFest 09, een initiatief van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Platform CentiQ, Wijzer in geld zaken, nodigde jongeren uit om hun persoonlijke mening over de rol en betekenis van geld in hun leven te geven.dit resulteerde in ruim reacties, die de basis vormen voor MoneyFest 09. Op 14 december 2009 is het MoneyFest 09 door vertegenwoordigers van deelnemende jongeren MoneyFest 09 is een initiatief van het Ministerie van Sociale aangeboden aan staatssecretaris Zaken & Werkgelegenheid en CentiQ, Wijzer in geldzaken. van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Jetta Klijnsma, en bediscussieerd met vertegenwoordigers van de financiële wereld. 2 3

3 Aanpak MoneyFest 09 is een brede discussie onder jongeren over de rol en betekenis van geld in hun leven. De discussie is gevoerd tijdens een live startdebat, online debatten op en polls op o.a. FunX en klassikale debatten op vmbo en mbo scholen. Deze debatten droegen bij aan de in dit boekje beschreven uitkomsten. Tijdens het live slotdebat zijn de uitkomsten bediscussieerd. In dit boekje staan de resultaten van MoneyFest 09. In de bijbehorende film komen een aantal deelnemende jongeren aan het woord. Doelstelling MoneyFest 09 prikkelt Nederlandse jongeren van 15 tot 25 jaar om na te denken en actief met elkaar van gedachten te wisselen over hun houding en gedrag ten aanzien van geld. Dit is een eerste stap op weg naar persoonlijke betrokkenheid bij het onderwerp, bewustwording van het eigen gedrag en het maken van verstandige financiële keuzes. Geldwerelden Drie virtuele geldwerelden dienden als inspiratiebron voor de discussie. In de eerste geldwereld pleitte Wout voor gratis diensten, in de tweede vertelt Milan over ruilhandel, Dalischa tenslotte gelooft heilig in het belang van plannen en zekerheid. Uit de discussies bleek dat de jongeren niet erg idealistisch zijn als het om geld gaat; geld is voor hen vooral een middel om plezierig te leven en om te investeren in de toekomst. Stellingen, enquêtes en lesmodules Op moneyfest2009.nl konden bezoekers aangeven of ze het eens of oneens waren met zes prikke- lende stellingen. Er werd in totaal keer gestemd. Op de website was gelegenheid om de keuze te beargumenteren, hiervan werd keer gebruik gemaakt. Daarnaast zijn er enquêtes in het onderzoek meegenomen. Hierin werden de zes stellingen aangevuld met vier meerkeuze-, open en achtergrondvragen. In totaal zijn 632 enquêtes ingevuld. De dames waren met 420 enquêtes twee keer zo goed vertegenwoordigd als de heren met 212 enquêtes. Voor de discussie op de scholen werden de onderzoeksvragen vertaald naar lesmodules. Zo n 550 leerlingen maakten in de lessen in groepjes van twee hun eigen persoonlijke MoneyFest 09. Respons In totaal deden ruim jongeren actief mee aan MoneyFest 09 tijdens het startdebat, de online debatten en de klassikale debatten. Een derde van hen is tussen 15 en 18 jaar oud, een derde tussen 19 tot en 21 jaar en een derde tussen 22 en 25 jaar oud. Hun opleiding varieerde van vmbo en mbo tot havo en wo. Het startschot werd gegeven door staatssecretaris Jetta Klijnsma tijdens het startdebat op 12 oktober 2009 in Hotel Arena in Amsterdam. Daar bogen ongeveer 90 hbo-ers en wo-ers zich in groepen over de drie virtuele geldwerelden en discussieerden met elkaar over de stellingen. Ruim 550 vmbo-ers en mbo-ers deden mee via de klassikale debatten op hun scholen. De online discussie was levendig. Moneyfest2009.nl werd in twee maanden ruim maal bezocht en er werd keer op de stellingen gereageerd. De op de website achtergelaten reacties gaven een rijk beeld van de denkwereld van de deelnemers. Gemiddeld brachten bezoekers ongeveer drie minuten door op de site. 4 5

4 Geld maakt gelukkig 42% 58% 34% 52% Bijna de helft van de jongeren is van mening dat geld niet gelukkig maakt. Een kleine meerderheid van alle jongeren vindt dat geld wel degelijk gelukkig maakt. Opvallend is dat jongens (67% van hen) het hier vaker mee eens dan meisjes (58%). Bovendien blijken de oudere jongeren er meer dan de jongeren van overtuigd dat geld hen gelukkig maakt. Sommige deelnemers schrikken dan ook terug voor een gebrek aan geld: Als je in geldproblemen zit, zak je echt in de grond en Als je geen geld hebt, ben je volgens mij best ongelukkig. Solveig ziet het wat genuanceerder en zegt op de website: Je zou je eerst eens af kunnen vragen Geld maakt niet gelukkig, maar gelukkig is er geld! Fyna wat geluk is. Een nieuwe mobiel maakt je misschien even blij, maar al snel is er weer iets nóg 48% supersonischer op de markt en vind je je eigen mobieltje niks. En het mobieltje wordt pas leuk als je er een goede vriend mee kunt bellen. Die vriend kost geen geld en maakt je gelukkig. Geld is een middel, meer niet. Duurzaam geluk vind je niet in geld. Tenzij je hebzucht geluk noemt. Velen zijn 66% Geld geeft plezier, maar zal nooit je leegte kunnen vullen. Lotte het eens met Solveig. Familie en vrienden kun je niet kopen. En hoe weet je nog wie je echte vrienden zijn en wie op je geld afkomt? Hanane en Samira: Op een gegeven moment is het geld op en kent niemand je meer. Priya, Sangini en Astrita: Met geld maak je geen vrienden. Dromen verwezenlijken Bijna alle jongeren zien geld als een middel om je dromen te verwezenlijken. Op FunX zeg iemand: Het doel heiligt het middel om 59% leuke dingen te kunnen doen! en een ander: Met doekoe kun je alles, gek. Iemand die het oneens is met de stelling merkt op: Het maakt je slechts zorgeloos, niet gelukkig. Geld is nodig, dat is de realiteit. Een wereld waarin veel gratis is, of mensen vooral met elkaar gaan ruilen, is niet realistisch. Een deelnemer aan het start debat zei: Geld is en blijft heel erg belangrijk. Geld neemt je zorgen weg en zonder geld heb je zorgen. Al zijn andere dingen uiteindelijk belangrijker, zoals echte vrienden en geluk. Annerieke vat de tendens goed samen: Ik ben het deels eens, deels oneens. Goede banden met vrienden en familie zijn belangrijk, maar geld zorgt ook voor een goed leven. 6 7

5 Als je met een groepje uitgaat, mag degene met het meeste geld best het meeste betalen % In de enquêtes vindt een meerderheid van 88% niet dat degene met het meeste geld meer moet betalen tijdens het uitgaan. Online was de meerderheid wat kleiner met 66%. Laila verwoordt de heersende mening: Stel, je hebt iemand die hard werkt voor zijn geld en dus meer te besteden heeft. Die gaat stappen met mensen die te lui zijn om te hard te werken. Dan is het niet eerlijk dat degene die er hard voor werkt daarvoor moet opdraaien. Maar als iemand 200 euro van z n ouders meekrijgt verandert de zaak, dan mag hij best wat meer betalen, aldus een online reactie. Jongeren letten sterk op elkaar: draagt iedereen wel evenredig bij? Klaplopen wordt afgekeurd en evenwicht is van belang. Iedereen betaalt voor zichzelf, simpel, tenzij de rijkste het zelf voorstelt. In dat laatste geval ontstaat er immers geen impliciete schuld. Evenwicht en eerlijkheid zijn heel belangrijk. Jongeren 42% 58% 52% 34% 66% vinden het niet fair om de rijkere stappers voor de armere te laten opdraaien. Eerlijk zullen we alles delen, althans: de barrekening. Dat vinden Shaya en Nani ook: omdat we vinden dat mensen anders misbruik van elkaar maken en dat is niet de bedoeling. Ook veel voorstanders van de stelling benadrukken het belang van wederkerigheid: Vind ik wel, want als een vriendin van mij het krap heeft trakteer ik ook... En zo gaat het over en weer. 48% Opvallend is dat bijna de helft van de jongeren (41%) geld leent, wanneer hij of zij geld te kort komt. Van deze jongeren noemt de meeste jongeren hun vader, moeder, broers en zussen als kredietverstrekker. Een kleine meerderheid van de deelnemende jongeren heeft een negatieve houding heeft ten opzichte van lenen, of ze nu op school zitten of al aan het werk zijn: Alleen als het echt noodzakelijk is, leen ik het wel van mijn ouders, niet van de bank. Als het niet noodzakelijk is, dan wacht ik gewoon tot ik weer mijn salaris ontvang. De noodzaak om geld Als ik geen geld heb, leen ik het wel ergens 41% te lenen, ligt hem vooral in kleine dingen: sigaretten bijvoorbeeld. Iemand zegt: Ik vind bijna niks erger dan geld lenen, en vooral 34% daarna iemand geld schuldig zijn. In de enquête geeft een meerderheid van 78% aan dat hij of zij zich zorgen zou maken over schulden. Dit geldt voor vrouwen meer dan voor 66% mannen. Opvallend is dat een belastingschuld met 40% de meesten schrik aanjaagt, tegenover 21% voor schuld bij een vriend en 17% voor een schuld bij de ouders. Kennelijk is de fiscus als schuldeiser angstaanjagender dan de eigen sociale kring. 59% 8 9

6 Mensen om mij heen zijn te veel op geld gericht 47% 53% Hoewel geld belangrijk is, vinden de meeste jongeren gezondheid en werken met passie toch belangrijker dan geld verdienen. Ongeveer de helft van de online stemmers is van mening dat mensen om hen heen te veel op geld zijn gericht. Alles draait tegenwoordig om geld, zegt iemand. En dat is volgens veel jongeren negatief, want geld mag je leven niet beheersen: Als je in deze maatschappij niet sterk in je schoenen staat, zou geld wel eens je leven kunnen bepalen. jongeren naar hun vader wijzen. Eén jongere zegt zelfs: Het gaat alleen maar om geld, geld en nog eens geld. Mijn vader geeft niet om mij maar om zijn geld. Daar tegenover staat een omgekeerde trend bij de jongeren zelf: hoe ouder, hoe meer hun passie en interesse hun carrièrekeuze bepalen. En dat terwijl diezelfde oudere groep een groter voorstander was van de stelling dat geld gelukkig maakt. Het lijkt erop dat jongeren naar mate ze ouder zijn Ik wil leren, nieuwe dingen proberen, experimenteren en verder studeren Simone 71% Maar er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen: het gevoel hebben de boel onder Ik ben meestal de controle te hebben en zich niet enige die supermaterialistisch is door geld te laten leiden. Als je Een nipte meerderheid van de dingen proberen, experimenteren ingesteld. Can t help it, zegt een er genoeg van hebt, is geld geen deelnemers is van mening dat en verder studeren. Niet voor de jongen. bron van angst, maar alleen een hun omgeving te veel op geld is centen, wel voor de zekerheid. hulpmiddel. gericht. Van de invullers van de Hoop dat ik mijn horizon mag 29% Oud en wijs enquête vindt 71% een goede gezondheid voor de rest van het leven belangrijker dan een goedgevulde portemonnee of een grote vriendenkring. 72% van de jongeren geeft aan dat passie en interesse de belangrijkste redenen zijn om een beroep te kiezen. Simone zegt: Ik wil leren, nieuwe verbreden met nieuwe kennis en ideeën. Slechts 5% gaat voor status die een beroep met zich mee brengt. De overige 23% van de jongeren kiest een beroep of baan vooral op basis van hoeveel geld ermee te verdienen valt. Jongeren denken dat ze anders met geld zullen omgaan als ze ouder worden. Een jongere schrijft: Geld speelt niet een heel grote rol bij de mensen in mijn omgeving, maar ik denk dat dit geleidelijk zal veranderen als we een echte baan hebben. Het is dan ook niet zo gek dat nogal wat Nadia vat het zo samen: Ik studeer simpelweg omdat ik het leuk vind en ik dan straks een baan krijg die ik leuk vind. En dat de baan me geld oplevert zodat ik mezelf kan onderhouden en voor m n moeder kan zorgen, dat zit er dik in. Maar ik ga niet voor die paperchase

7 Als ik plotseling een miljoen zou krijgen, geef ik minimaal de helft weg 3% 29% 71% basis nodig, voordat je voor een ander kan zorgen. Ook bij de live debatten bleken jongeren zich over het algemeen niet erg verantwoordelijk te voelen voor het creëren van geluk voor een ander. Ze verwachten niet te kunnen zorgen voor geluk voor ons allemaal. Weggeven aan een ander doe je daarom om de behoefte te voldoen van wie het écht nodig heeft, of uit dankbaarheid. Opvallend veel deelnemers, van verschillende leeftijd en afkomst, zouden daarom een deel van hun gevonden miljoen doneren aan hun ouders, uit dankbaarheid voor de opvoeding. want geld dat naar het land wordt opgestuurd gaat naar de leiders. De uitkomsten lijken op het eerste gezicht tegenstrijdig: geld maakt gelukkig, zagen we al, maar waarom heeft het dan geen zin om geld weg te geven om een ander gelukkig te maken? De jongeren geven daarop twee antwoorden. In de eerste plaats maakt geld henzelf wel gelukkig, omdat ze ervan overtuigd zijn dat ze er verstandig mee omgaan: en masse geven ze aan te willen investeren en te sparen. Ik heb er zo vaak over gedagdroomd, dat ik wel van mezelf geloof dat ik er enigszins verstandig mee om zou Wat zou je doen met een miljoen? Een grote groep van 71% zou de helft niet weggeven. Sommigen zeggen dat ze alles zelf zullen houden. Sultan schrijft dat hij er zijn familie mee uit de gevangenis zou kopen. Iemand anders geeft aan juist driekwart weg te geven, en weer een ander zegt: Als ik zou krijgen, geef ik heus wel wat weg. Maar niet meer dan de helft. Hooguit Het lijkt erop dat het hebben van een miljoen euro voor velen ver van hun bed is. Al zegt een niet gering aantal dat een miljoen tegenwoordig helemaal niet zo veel is in ons land. Geen wonder dat iemand van plan is te gaan rentenieren op Hawaii. Opvallend veel jongeren, vooral die op de website reageren, noemen het investeren van het geld als de juiste bestemming voor een gewonnen geldbedrag. Zorg eerst voor jezelf door verstandig met je geld om te gaan, is de heersende opvatting. Je hebt een Geld moet je respecteren, je moet er zorgvuldig mee omgaan. Hellen Op de vmbo en mbo scholen bleken veel leerlingen spontaan bereid iets voor arme mensen te doen. Ook online waren veel jongeren bereid om geld weg te geven voor het goede doel. Maar dan zien ze er wel graag op toe dat het geld goed terecht komt. Eén kritische opmerking kwam opvallend vaak voor. Giovanni: Ik zou al het geld aan de armen geven, maar ik zou het ze zelf geven zodat ik weet naar wie het toe gaat. Een ander was het met hem eens: Ik breng het ze dan wel zelf, gaan, merkt een jongere op. In de tweede plaats onderscheiden jongeren genoeg geld duidelijk van extra geld. Ze gaan er vanuit dat iedereen in principe genoeg geld heeft om te kunnen leven. Anders ga je toch een keer minder uit, of eet je bruine bonen met rijst? Als het écht menens wordt, blijven de jongeren kritisch over wie het geld krijgt en waarvoor het bestemd is, maar in dat geval lijkt een grote groep het redelijk om een kwart van hun gewonnen miljoen aan te besteden aan hulp

8 66% Hoe hoger je opleiding, hoe meer je mag verdienen 52% Op de vmbo en mbo scholen kwamen de leerlingen die zich bogen over deze stelling bijna unaniem tot dezelfde conclusie: eens. Deze jongeren vinden dat hoger opgeleide mensen harder hebben gewerkt en ook slimmer zijn, dus 48% Als je je werk beter doet mag je meer verdienen, ongeacht de opleiding. Marco terecht meer verdienen. Mohsin, Antonio en Joshua: Hoog opgeleide mensen helpen het land om vooruit te komen. Zehra en Rishi vinden het volgende argument belangrijk: hoe hoger, hoe langer je moet studeren, dus heb je recht op meer geld. Ghirlane en Madhuwie zijn het ook al eens en vinden heel belangrijk dat je als je hoger bent opgeleid, je meer discipline en mentaliteit hebt. Tegen de stelling komt het argument het is niet eerlijk één keer voor, net als: iedereen moet genoeg verdienen ongeacht opleidingsniveau. 41% Opvallend is dat de stelling online maar een nipte meerderheid haalde. Ontbrak in de reacties de ijzeren wet dat hoger opgeleiden harder werken, slimmer zijn en dus het meeste geld verdienen? Nee, allerminst. Floris schrijft: In het theoretische geval dat er alleen slimme mensen zouden zijn, zou niemand er slechter van worden. Zouden er alleen domme mensen zijn, dan zouden we nog in de steentijd leven. Zo simpel is het. Ton: Iedereen die niet naar school wil gaan omdat hij dat niet cool vindt, mag naar mijn mening rondkomen met het minimum en gaan kamperen in de achtertuin. Vincent zegt het liever in het Engels: You will be paid in direct proportion to the value you deliver according to the market place. Sjoerd vat samen: Hoe meer geld je verdient, hoe slimmer je bent. De nuance zit hem in het detail. Je werk beter doen, meer verantwoordelijkheid dragen, handig opereren en ook al veel genoemd: de ervaring die je hebt opgedaan. Al die factoren dragen volgens de jongeren bij aan je recht om meer te verdienen dan een ander. Kennis is niet alles, informatie snel kunnen vinden wel, schrijft een jongere en een ander: Werkervaring en inzet is minstens zo belangrijk. Er zijn nog steeds jongeren die het eigenlijk niet eerlijk vinden, al die ongelijkheid in het inkomen, maar ze zijn niet met velen. Bij de ingevulde enquêtes blijkt wel dat hoe hoger de opleiding is, hoe eerder men geneigd is daar een hoger inkomen aan te koppelen, maar ook de meeste lager opgeleiden gunnen de hoger opgeleide ander wel wat: De universiteit is veel moeilijker dan het mbo, dus vind ik het logisch dat zij meer verdienen. 59% 14 15

9 Conclusie 16 Hoe denken jongeren over geld? Dat was de vraag die tijdens de debatten centraal stond. Hierop kwamen reacties van jongeren in de leeftijd van 15 tot 25 jaar van verschillende opleidingen en culturele achtergronden. Na analyse van alle bijdragen zijn statements geformuleerd die de mentaliteit van deze generatie ten opzichte van geld kenmerkt. gelukkig is er geld! Jongeren hebben in meerderheid een positieve houding tegenover geld: velen zien het als het middel bij uitstek om je dromen mee realiseren. Geld geeft pas problemen als het je leven gaat bepalen doordat je er te weinig van hebt, of je er niet verstandig mee om kunt gaan. passie in je werk en gezondheid boven geld Geld maakt tot op zekere hoogte gelukkig, maar is uiteindelijk niet het belangrijkste, want gezondheid gaat voor. Passie voor en interesse in je werk zijn belangrijker voor carrièrekeuzes dan inkomen of status. eerlijk zullen we alles betalen Onder jongeren leeft een sterk gevoel voor rechtvaardigheid. Als je uitgaat, betaalt ieder evenveel. Schulden leveren spanning op en moet je daarom vermijden, bij vrienden, familie en vooral bij de fiscus. eerst de mobiel, dan de moraal Jongeren zijn niet te beroerd om anderen te helpen: familie, een vriend, of door het steunen van een goed doel. Wel moet je eerst je eigen financiële zaken op orde hebben. Pas als je genoeg hebt om een leuk leven te leiden en te investeren in later, kun je je gaan bezighouden met de behoeften van een ander. wie geld heeft, is slim Als iedereen kan overleven, mag de één best wat meer verdienen dan de ander. Een hogere opleiding kan een reden zijn om meer te verdienen, maar belangrijker nog zijn de verant woordelijk heid die je draagt en hoe slim je bent. Geld mag dan minder belangrijk zijn dan een goede gezondheid, jongeren van nu zijn er wel blij mee. Geld neemt zorgen weg en je kunt ermee investeren in je toekomst. Daarom kun je er maar beter voor zorgen dat je je zaken goed op orde hebt. Als ze er zelf genoeg van hebben, willen jongeren best wat weg geven. Dat je daarmee een ander gelukkig maakt, pretenderen jongeren niet: geluk komt immers uit jezelf.