Gezonder Zorgen. Convenantspartijen Arbeidsomstandigheden Thuiszorg. Handreikingen. Een tillift thuis. voor het gebruik.

Transcriptie

1 Convenantspartijen Arbeidsomstandigheden Thuiszorg Gezonder Zorgen Handreikingen Een tillift thuis voor het gebruik van tilliften

2

3 Een tillift thuis Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg Convenantspartijen Arbeidsomstandigheden Thuiszorg

4 Colofon Uitgave Convenantspartijen Arbeidsomstandigheden Thuiszorg Auteur H. Knibbe, N. Knibbe, Locomotion, i.s.m. Klankbordgroep Tilweg 5b Productie en redactie HDtt Public Relations, Nijmegen Vormgeving Carta grafisch ontwerpers, Utrecht Druk Stolwijk, Amsterdam Deze uitgave is per fax te bestellen bij Secretariaat CAT, Postbus 9696, 3506 GR (drs. Annemarie van Rijn) Telefoon Fax Tilweg 5b Tilweg 5b is een project van het programma Thuiszorgtechnologie van ZorgOnderzoek Nederland, waarin met vijftien thuiszorgorganisaties samen aan dit pakket is gewerkt. Tilweg 5b is een huisadres, wat aangeeft dat de tillift bij de cliënt in zijn eigen huis komt. Dat is niet alleen praktisch maar ook gevoelsmatig ingrijpend. Het huisnummer '5b' geeft aan dat het gaat om een klein huis, met alle ruimtelijke problemen van dien. '5' betekent tevens dat er veel verschillende partijen betrokken zijn bij het gebruik van een tillift: de cliënt, de mantelzorger, de verzorgende, de financier, het uitleenmagazijn, de leverancier, de huisarts, enzovoorts. Tilweg tot slot betekent: het is de bedoeling om niet meer (weg!) zwaar te tillen, omdat dat rugklachten veroorzaakt. Onderdelen uit deze brochure mogen worden gekopieerd of overgenomen in een personeelsblad, website of andere media.

5 Inhoud Voorwoord 5 1 Inleiding 7 2 Video 9 Een tillift thuis ervaringen van gebruikers 3 Opzet van een workshop voor verzorgenden 11 4 Introductie van een tillift bij cliënten 15 5 Werken met de tillift: tips voor verzorgenden Handig met de tillift De juiste tilband Binnenshuis manoeuvreren 24 6 Tilliften op een rij: de zes meest gebruikte soorten 27 Bijlagen Kijk- en praktijkopdrachten 33

6

7 Voorwoord Tillen van cliënten is in de thuiszorg één van de grote ziekmakers. Het in 1999 afgesloten convenant voor de thuiszorg biedt instellingen subsidie voor de aanschaf van tilhulpmiddelen, zoals tilliften. Door een tillift te gebruiken worden te zware handelingen voorkomen. Het gebruik van tilliften is echter in de thuiszorg (nog) geen gemeengoed. De onbekendheid met tilliften kan cliënten onzeker maken. Maar ook voor de werkenden in de thuiszorg is het wennen aan de tillift. Verzorgden zijn vaak niet vertrouwd met de verschillende soorten tilliften of lopen tegen praktische knelpunten aan. Het succes van de tillift staat of valt met een goede introductie door de verzorgden en de mate waarin zij vertrouwd zijn met het gebruik van de tilliften. Deze brochure en de bijbehorende voorlichtingsvideo Een tillift thuis ervaringen van gebruikers bieden daarbij de helpende hand. Deze instrumenten zijn bedoeld om het gebruik van de tillift in thuissituaties te stimuleren en bieden oplossingen voor veelvoorkomende problemen. De brochure is bedoeld voor Arbo-coördinatoren, stafmedewerkers, leidinggevenden, opleidingsfunctionarissen, tilcommissies en Arbo-commissies in de thuiszorg en voor docenten op verpleegopleidingen. In hoofdstuk 1 vindt u achtergrondinformatie over de Praktijkregels en tilnormen voor de thuiszorg. Ook treft u daar een korte uitleg aan over de financiering van tilliften. Een handleiding voor het gebruik van de video vindt u in hoofdstuk 2. In het derde hoofdstuk vindt u een voorbeeld van een uitgewerkte lesopzet over het werken met de tillift, met praktische opdrachten (bijlagen). Verder vindt u tips voor het voeren van introductiegesprekken met de cliënt (hoofdstuk 4). In hoofdstuk 5 zijn praktische tips opgenomen voor verzorgenden die de tillift bij de cliënt thuis gebruiken. In het laatste hoofdstuk is een overzicht opgenomen van de verschillende soorten tilliften en hun indicatiegebied. Een onderwerp dat nauw bij deze brochure aansluit, namelijk het gebruik van tilprotocollen en de indicatiestelling op zich, stippen we hier slechts zijdelings aan, omdat dit onderwerp elders ook door het CAT uitgewerkt wordt. U zult daarvan op de hoogte worden gesteld. We hopen met deze brochure en de video thuiszorginstellingen te ondersteunen bij het terugdringen van fysieke belasting. We wensen u daarbij veel succes. Convenantspartijen Thuiszorg De participanten in het Convenant Arbeidsomstandigheden Thuiszorg (CAT) zijn: Landelijke Vereniging voor Thuiszorg (LVT), Branchebelang Thuiszorg Nederland (BTN), Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), CFO: CNV-bond, AbvaKabo FNV, Arbeidsinspectie, NU 91, Landelijke Vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD). Een tillift thuis 5

8

9 1 Inleiding Werken in de thuiszorg is zwaar, soms té zwaar. In 1999 is het Convenant Arbeidsomstandigheden Thuiszorg (CAT) getekend, waarin vastgelegd is dat de lichamelijke belasting van verzorgenden in de thuiszorg in vijf jaar aanzienlijk teruggebracht moet worden. Dat is nodig, want maar liefst tweederde (67 procent) van de verzorgenden heeft jaarlijks rugklachten. Dit percentage ligt hoger dan bij andere lichamelijk zware beroepen, zoals betonvlechter. In de thuiszorg zijn belangrijke oorzaken aan te wijzen voor die grote lichamelijke belasting, zoals het tillen van cliënten die maar weinig mee kunnen helpen en het in moeilijke houdingen moeten werken (bijvoorbeeld bij wassen, aankleden en wondverzorging). Praktijkregels Op basis van het Convenant hebben thuiszorgorganisaties in 1999 subsidie gekregen voor de aanschaf van tilhulpmiddelen, zoals tilliften. Door een tillift te gebruiken wordt een te zware tilhandeling voorkomen. Er zijn ook richtlijnen opgesteld, zodat voor iedereen duidelijk is wat gezond en veilig werken inhoudt. Dit zijn de rode, oranje en groene Praktijkregels voor fysieke belasting in de thuiszorg: is de tilhandeling veilig (groen), is het aan te bevelen er wat aan te doen (oranje) of is het echt onveilig (rood). 25 kilo als grens In de Praktijkregels is vastgelegd dat tilhandelingen zwaarder dan 25 kilo niet meer aanvaardbaar zijn en voorkomen moeten worden. Zelfs met een goede tiltechniek is de kans op rugklachten bij het tillen van meer dan 25 kilo te groot. Ik dacht altijd: als je maar goed tilt, kun je geen rugklachten krijgen. Nu weet ik dat dit niet waar is. Hoe goed je ook tilt, meer dan 25 kilo is gewoon te zwaar. Zo'n grens van 25 kilo is haalbaar, mits er intensief gebruik wordt gemaakt van tilliften. Als dat gebeurt, komen rugklachten minder vaak voor en voelen verzorgenden zich aan het eind van de dag minder moe, zo blijkt uit onderzoek. Een tillift thuis 7

10 Praktische knelpunten Het is echter niet eenvoudig om intensief gebruik te maken van tilliften in de thuiszorg. De Praktijkregels geven aan dat het nodig is, maar er doen zich toch nog lastige problemen voor bij het gebruik van tilliften binnenshuis. Verzorgenden, zelfs degenen die al jaren met tilliften werken, lopen tegen praktische knelpunten aan, zoals weerstand bij cliënten, vloerbedekking en verkeerde tilbanden. Dat moet voorkomen worden. Pas als het werken met tilliften echt lekker gaat, zullen zorgverleners er zelf ook sneller gebruik van maken. Zo moeten bijvoorbeeld situaties als de volgende voorkomen worden: Ik schiet er nu niets mee op. Als ik mevrouw in de tillift heb, moet ik haar met lift en al over de drempel tillen om haar in de kamer op de stoel te zetten. Tilliften in de thuiszorg: wil de cliënt dat wel? De Praktijkregels zorgen ervoor dat duidelijk wordt dat óók verzorgenden binnen hun eigen lichamelijke grenzen moeten blijven om gezond en plezierig te kunnen werken. Tilliften zijn daarom nodig, maar kunnen alleen goed gebruikt worden als ook cliënten de lift accepteren. Uit onderzoek blijkt dat veel verplegenden en verzorgenden denken dat een cliënt of mantelzorger moeite zal hebben met het accepteren van een tillift. Ze aarzelen daarom met het voorstellen van een tillift en blijven te lang op een onveilige manier werken. Uit ander onderzoek komt naar voren dat verreweg de meeste cliënten een tillift best accepteren, maar dat ze er in het begin erg onzeker over zijn. Ze weten gewoon niet wat ze kunnen verwachten en dat kan beangstigend zijn of weerstand oproepen. Een goede introductie bij de cliënt kan voorkomen dat onzekerheid ontaardt in echte weerstand en zelfs uiteindelijk zorgweigering. Financiering van tilliften Tilliften zijn hulpmiddelen die vallen onder de gewone financieringsregels. Informatie over andere vormen van subsidie voor tilhulpmiddelen zoals tilliften, is verkrijgbaar via Sectorfondsen Zorg en Welzijn. Iedereen die een tillift nodig heeft, kan voor een periode van maximaal twee keer drie maanden een tillift lenen via een thuiszorgwinkel of uitleenmagazijn van een thuiszorgorganisatie. Het type tillift dat beschikbaar komt, is afhankelijk van de soorten die deze organisatie in huis heeft. Als er na deze periode nog steeds een tillift nodig is, kan via de gemeente een tillift aangevraagd worden. Dit is mogelijk via de Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG). Het is verstandig om tijdig een aanvraag in te dienen zodra duidelijk is dat een tillift voor langere tijd nodig is. Er bestaan regionale verschillen in de uitvoering van de WVG. 8 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

11 2 Video Een tillift thuis ervaringen van gebruikers De Tilweg 5b-video Een tillift thuis ervaringen van gebruikers is bedoeld als hulpmiddel bij training en voorlichting aan thuiszorgmedewerkers of mensen in opleiding daarvoor. De video kan ook dienen als ondersteuning van de voorlichting bij de cliënt thuis, voorafgaande aan de introductie van een tillift. De video biedt realistische informatie vanuit het perspectief van de cliënt. De video toont beelden van drie cliënten die openhartig vertellen over hun ervaringen met de tillift. Hun verhalen geven inzicht in de worsteling met hun afnemende lichamelijke mogelijkheden en de betekenis daarvan voor hun leven. Het zijn geen gladde successtory s, maar eerlijke verhalen. Concrete voorstelling Thuiszorgmedewerkers kunnen de video gebruiken om de tillift bij een cliënt te introduceren. De cliënt die binnenkort een tillift in huis krijgt, kan zich herkennen in de verhalen. Aan de hand van de video kan hij zich een concrete voorstelling maken van wat het betekent om een tillift in huis te hebben. De video kan achtergelaten worden bij de cliënt, zodat deze de band nog eens rustig kan bekijken en met gerichte vragen kan komen. Daarnaast is het goed wanneer ook verzorgenden de video aandachtig bekijken: zij ontdekken zo dat hulpmiddelen, zoals een tillift, voor cliënten een hoge drempel kunnen vormen. De video biedt inzicht in de redenen die maken dat cliënten een tillift wél accepteren, al gaat dat in het begin niet altijd van harte. Zoals één van de mantelzorgers in de video zegt: Een tillift thuis 9

12 Je schaamt je ervoor, je probeert het te verbergen, je leert ermee leven. Het accepteren en het nodig hebben: dat gaat langzaam aan samen. Uit de drie verhalen blijkt dat de tillift wel degelijk werkt en helpt. Cliënten voelen zich uiteindelijk juist vrijer met een tillift, mits ze in het hele proces goed begeleid zijn. Let wel, de video dient als ondersteuning bij de introductie. Het is niet voldoende om cliënten alleen de video te laten zien. Goede voorlichting en begeleiding staan voorop. 10 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

13 3 Opzet van een workshop voor verzorgenden In dit hoofdstuk vindt u een blauwdruk van een workshop om te leren werken met tilliften in de thuiszorg. Tevens wordt ingegaan op de introductie van een tillift bij de cliënt. De video Een tillift thuis ervaringen van gebruikers dient hierbij als lesmateriaal. De workshop is bedoeld voor het onderwijs (HGZO, MBO-V en Vz) en kan tevens onderdeel vormen van een na- of bijscholing of tiltechniek-training die past bij de invoering van de Praktijkregels. Leerdoelen van de workshop De beoogde effecten van de workshop zijn: De verzorgende/verplegende is in staat een cliënt en/of mantelzorger goede voorlichting te geven over het thuisgebruik van de tillift. Hij beschikt over voldoende kennis en vaardigheden om een lift te kunnen introduceren. Hij kan omgaan met de emotionele aspecten die het gebruik van een tillift thuis met zich mee kan brengen. Hij is in staat om het introductiegesprek van een tillift te voeren, waarbij goed omgegaan wordt met mogelijke angsten en weerstanden. Hij heeft kennis van de huidige Arbo-wetgeving en Praktijkregels thuiszorg en kan goed aangeven op grond waarvan een tillift noodzakelijk is. Afhankelijk van de (voor)opleiding, het deskundigheidsniveau en het werkterrein van de doelgroep kunnen de doelen aangepast worden en het kennisniveau vergroot. Ook de manier waarop u de lesopzet wilt aanbieden, is open; dit ligt aan de onderwijsvorm van de opleiding of de bij- of nascholing, bijvoorbeeld modulair of PGO. Opbouw workshop De werkvorm is een combinatie van praktijk en theorie, waarbij het accent ligt op het zelf ontdekken en op het praktijkgericht bezig zijn met het onderwerp. Een tillift thuis 11

14 De workshop bestaat uit drie opeenvolgende delen: Deel 1: verkenning van de beginsituatie Deel 2: kijkopdracht Deel 3: praktijkopdracht Deel 1: verkenning van de beginsituatie Het is belangrijk om inzicht te krijgen in de kennis die al aanwezig is bij de deelnemers. Op die manier kunt u de lesopzet goed afstemmen op de doelgroep. Vaak kunt u de aanwezige kennis gebruiken ter aanvulling van uw verhaal. Vooral in parttime groepen en bij na- en bijscholing kan het niveau van kennis nogal verschillen en zult u de stof gedifferentieerd aan moeten bieden. Iedere deelnemer heeft lacunes in de kennis van theorie en praktijk. Daarom is het goed om te verkennen waar de deelnemers aan het begin van de workshop staan. A. Vragen Wat zijn je ervaringen met hulpmiddelen (met name tilliften) en het introduceren ervan? Wat is de betekenis van een handicap of afhankelijkheid voor de zorgvrager en eventuele mantelzorger? Wat is de betekenis van een handicap voor jezelf (inlevingsvermogen, wat doet het je)? Hoe vaardig en vertrouwd ben je met het gebruik van tilliften? B. Inventarisatie van de antwoorden door de docent/begeleider Het accent ligt in dit eerste deel op aandacht voor de belevingsaspecten van de cliënt en voor de wijze waarop men daar mee omgaat. 12 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

15 Deel 2: kijkopdracht Cursisten bekijken gezamenlijk de video en vormen daarna kleine groepjes. Nadat ze de video bekeken hebben, vraagt de workshopbegeleider ze om de drie formulieren voor de kijkopdracht in te vullen. Per cliënt moeten verschillende vragen beantwoord worden. Eén van de cursisten schrijft een korte samenvatting en presenteert deze, bijvoorbeeld op een flap-over. De volgende vragen staan centraal: Wat zijn de aspecten die iedere cliënt zelf benoemt in zijn veranderingsproces? Omschrijf met elkaar op welke wijze je bij iedere cliënt te werk zou gaan. Wat zijn je aandachtspunten in de begeleiding? De cursisten formuleren met elkaar uiteindelijk enkele praktijkprincipes of aandachtspunten die ze in de praktijk kunnen toepassen; ze vergelijken deze met de vijf aandachtspunten zoals beschreven in hoofdstuk 4. Deel 3: praktijkopdracht Vervolgens gaan de groepjes praktisch aan de slag met de verschillende actieve én passieve tilliften. Ze werken vanuit de situatieschetsen van de drie cliënten uit de video. De volgende vragen komen aan bod: Wat ontdek je zelf tijdens het verplaatst worden als cliënt met een tillift? Wat ervaar je als een prettige uitleg/benadering, welke aspecten zijn voor jou belangrijk? Kun je de in deel 2 omschreven praktijkprincipes nu ook gebruiken? Wat zijn voor jou moeilijke situaties in de begeleiding? De workshopbegeleider begeleidt het proces en maakt aan het eind van de workshop samen met de groep een inventarisatie. De begeleider geeft daar waar nodig praktische en technische aanwijzingen voor het gebruik van tilliften, bijvoorbeeld: het wel of juist niet gebruiken van de rem van de tillift; voetplaatsing van de cliënt op de actieve lift; aanbrengen van de tilbanden en plaatsing in de stoel; handige wijze van schikken van de stoelen en tillift en plaatsbepaling van de tillift ten opzichte van het bed. Een tillift thuis 13

16 Aanwijzingen voor de workshopbegeleider Vaak is het nodig om de video of delen ervan nog eens te herhalen. U kunt dit tussendoor doen, maar bijvoorbeeld ook in een zelfstudie-uur of aan het begin van een volgende bijeenkomst. Wanneer u de deelnemers vraagt om de antwoorden (op de vragen van de beginsituatieverkenning, deel 1) twee werkdagen vóór de volgende bijeenkomst in te leveren, kunt u zich gerichter voorbereiden. Voor de meer technische kanten van het gebruik van tilliften kunt u de interactieve cd-rom Verplaatsen met zorg (uitgegeven door Sectorfondsen Zorg en Welzijn) gebruiken. Daarin wordt het gebruik van verschillende soorten tilliften getoond, aangevuld met praktische tips. In deze brochure treft u vijf aandachtspunten (hoofdstuk 4) aan voor het voeren van introductiegesprekken met cliënten. Deze vormen een samenvatting van de belangrijkste ervaringskennis op dit gebied. 14 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

17 4 Introductie van een tillift bij cliënten Vijf aandachtspunten voor het voeren van een introductiegesprek met de cliënt 'Cliënten willen geen tillift in huis' is het meest gehoorde argument tegen tilliften thuis. Uit onderzoek blijkt echter dat het met die weerstand erg meevalt: vrijwel alle cliënten zijn uiteindelijk tevreden over hun tillift. Cliënten weten in het begin nog niet wat het betekent. Daardoor zijn ze erg onzeker. Met goede, eerlijke voorlichting kan weerstand voorkomen worden. Probeer dat altijd stap voor stap te doen. Zo is een onderhandelingssituatie, waarin de cliënt de tillift wellicht weigert, te vermijden. In dit hoofdstuk staan vijf aandachtspunten voor verzorgenden voor het voeren van introductiegesprekken met cliënten. 1 Vraag naar de verwachtingen van de cliënt Vraag de cliënt altijd naar zijn verwachtingen of angsten. Ga daar vervolgens zo goed mogelijk op in. Geef aan dat angsten en onzekerheden veel voorkomen. Benadruk niet te snel dat de tillift 'nu eenmaal nodig is'. Wees erop bedacht dat de cliënt, zeker wanneer hij angstig is, soms met andere redenen komt om de tillift te weigeren. De cliënt zegt dan bijvoorbeeld: De tillift kan écht niet in de kamer. Onder dat argument kan zijn angst verborgen zitten. Een open gesprek laat ruimte voor onzekerheid en angst. 2 Plan het moment van aankaarten niet te laat Geef mensen de tijd om aan het idee van een tillift in huis te wennen. Het is voor hen vaak een signaal van achteruitgang. In veel gevallen (bijvoorbeeld bij een cliënt met MS) kun je zien aankomen dat er op een gegeven moment een tillift nodig is. Kaart het daarom op tijd aan en wacht niet tot de transfers echt te zwaar zijn. De cliënt wordt niet overvallen door het nieuws en kan langzaam wennen aan het idee. Bovendien is er voldoende tijd voor voorlichting. Moeder heeft er een week lang niet van geslapen. Een tillift thuis 15

18 3 Zoek naar en zorg voor voordelen voor de cliënt Belangrijk is dat je je verplaatst in de positie van de cliënt: wat zijn voor hem de voor- en nadelen van de tillift? Die bepalen immers of hij de tillift makkelijk accepteert of juist niet. Vooral zaken als comfort, veiligheid, gemak en meer mogelijkheden tellen zwaar voor cliënten. Aan die zaken kun je ook het nodige doen, door de juiste tillift en de juiste tilbanden te kiezen. Daarbij kun je ook de hulp van specialisten inroepen. Ik kan naar bed en bad wanneer ik dat wil. Ik hoef niet op de zuster te wachten. Mijn man kan nu thuis blijven. Hoe beter de tillift werkt en hoe makkelijker het gaat, hoe sneller de cliënt de tillift zal accepteren. Dat klinkt heel vanzelfsprekend, maar er wordt in de praktijk wel eens te weinig aandacht aan besteed. Veel cliënten vinden het erg belangrijk dat de mantelzorger de tillift goed weet te gebruiken. Besteed daar veel aandacht aan of vraag advies aan een deskundige. Een eenvoudig en licht te bedienen tillift stelt ook een oudere of minder sterke mantelzorger in staat bepaalde handelingen uit te voeren. Met sommige plafondtilsystemen kan een cliënt zelfs zijn zelfstandigheid helemaal terugwinnen. Cliënten geven zelf aan dat de kleine voordelen van een tillift voor hen een grote verlichting betekenen. Minder pijn, een veilig gevoel, zelfstandig uit bed kunnen komen: allemaal voordelen die voor cliënten zwaar tellen. Het is een uitdaging om de meest geschikte tillift en tilband te vinden. Het zorgt ervoor dat de cliënt de tillift makkelijker accepteert. Er zijn zelfs tilbanden met bijvoorbeeld het Ajax-logo of een berenmotief en er zijn banden in verschillende kleuren, zodat de cliënt zijn lievelingskleur uit kan kiezen. Zulke persoonlijke accenten zorgen ervoor dat de cliënt vertrouwder raakt met de tillift. Ik kan me door die nieuwe tilband totaal ontspannen in de lift. 16 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

19 4 Goed voor je rug Tegenover de cliënt mag je zeker benadrukken dat de tillift nodig is voor jou en je collega's, maar beperk je hier niet toe. Voordelen voor de cliënt zelf tellen veelal zwaarder. Wees ook duidelijk over de eisen die de instelling stelt. Deze leveringsvoorwaarden' staan bij voorkeur in een folder die de cliënt al bij de intake krijgt. Vertel verder dat het gebruik van de tillift niet alleen een eis is aan de cliënt, maar dat dit ook van jou en je collega s wordt geëist. Iedereen moet zuinig zijn op zichzelf, anders is werken in de thuiszorg niet vol te houden. Dat zal meetellen voor sommige cliënten, maar het telt niet bij alle cliënten. 5 Wees duidelijk in je uitleg Een eenvoudige, korte en duidelijke uitleg werkt het beste. Ga altijd na of iemand je begrepen heeft. Kom er de volgende keer nog even op terug om na te gaan of er toch nog vragen zijn. Het is daarbij uitermate belangrijk dat alle teamleden op de hoogte zijn van de afspraken. Ze dienen immers allemaal op dezelfde manier met de gemaakte afspraken om te gaan (zie protocol op pagina 21). Wat als een cliënt toch niet wil? Ondanks alles zal een enkele cliënt blijven weigeren. Dan blijft de zorgweigeringsprocedure over. Deze kun je samen met je organisatie doorlopen. Het is belangrijk en goed dat de procedure er is, als steun in je rug en voor de echte probleemgevallen. Probeer echter te voorkomen dat het zover komt. Geef goede voorlichting en besteed veel aandacht aan het vinden van de juiste tillift. In verreweg de meeste gevallen lukt het dan om een cliënt de tillift te laten accepteren en komt het niet tot een procedure. Een tillift thuis 17

20

21 5 Werken met de tillift: tips voor verzorgenden In dit hoofdstuk staan handige tips, die het werken met de tillift voor verzorgenden een stuk makkelijker maken. Deze praktische tips zijn te gebruiken bij het geven van voorlichting en trainingen of op te nemen in het personeelsblad. Aan bod komen het gebruik van zowel actieve als passieve tilliften, het kiezen van de juiste tilbanden en het binnenshuis manoeuvreren. In hoofdstuk 6 worden de verschillende typen tilliften uitgelegd. 5.1 HANDIG MET DE TILLIFT In het werken met een tillift krijg je na verloop van tijd handigheid. Ofschoon je altijd de gebruiksaanwijzing van je eigen tillift moet volgen, gelden de volgende tips voor veel tilliften: Actieve tilliften Bij gebruik van een actieve tillift (zie foto op pagina 28) staat de cliënt een beetje. Op die manier kun je iemand in de lift doorgaans gemakkelijk aankleden of verschonen. Je kunt overal goed bij en de heupen van de cliënt zijn gestrekt, waardoor je bijvoorbeeld minder hoeft te sjorren aan een broek. Deze werkwijze is ook voor de cliënt prettiger. Wanneer je de cliënt terug in bed helpt met een actieve tillift, zorg dan dat hij goed ver op het bed terecht komt, anders glijdt hij er misschien af. De cliënt zit nu op de rand en zijn benen moeten nog in bed komen. Dat gaat makkelijker als de hoofdsteun van het bed omhoog staat en het bed zelf laag. De cliënt kan zo zelf been voor been in bed leggen. Ook als je de cliënt voorbereidt om uit bed te gaan, gebruik je de elektrische hoofdsteun van het bed om hem rechtop te laten zitten. Passieve tilliften Een passieve tillift (zie foto op pagina 27) verplaatst de cliënt meteen van de houding 'zit in de stoel' naar de houding 'lig in bed'. Je hoeft de cliënt niet meer van 'zit' naar 'lig' te begeleiden of omgekeerd. Dat scheelt elke keer een zware tilhandeling. Het is handig om bijvoorbeeld incontinentiemateriaal vast klaar te leggen op bed. Als je dan op het bed de cliënt kantelt om de tilband Een tillift thuis 19

22 van de tillift te verwijderen, kun je in één moeite door het incontinentiemateriaal verwisselen. Bepaal zorgvuldig de plaats waar je de cliënt neer laat komen op het matras. Het beste is om hem ongeveer ter hoogte van de knik in het matras neer te laten komen. Te dichtbij betekent problemen met kantelen, te ver weg maakt dat je ver moet buigen voor bijvoorbeeld wondverzorging. Overigens is het soms zelfs handiger om wondverzorging in de tillift te geven. Je kunt dan op een voor jou geschikte hoogte werken en de cliënt zit doorgaans prettig in de tillift. Een beetje kantelen Als je de cliënt naar een stoel tilt, kantelt de stoel in het begin soms een beetje naar achteren zodra je de lift laat zakken. Dat geeft niet; de cliënt komt daardoor juist goed achterin de stoel te zitten. Je voorkomt dat je nog een keer 'na' moet tillen. Gebruik hiervoor ook het handvat van het juk van de tillift. Zet de tillift liefst niet op de rem. De tilband maak je natuurlijk pas los als de stoel weer volledig stabiel staat. Wat doe je als een cliënt gevallen is? Soms is een tillift ook nodig nadat een cliënt is gevallen. Van de grond af tillen is immers erg zwaar. Zelfs met zijn tweeën is het meestal te zwaar. Veel verzorgenden zijn bij dit soort situaties door hun rug gegaan. Bij de volgende beschrijving gaan we er vanuit dat er geen verwondingen zijn en dat de tillift laag genoeg komt om van de grond af te tillen. In het bijgesloten overzicht van tilliften (hoofdstuk 6) zie je dat er voor noodsituaties ook demontabele liften zijn. Mensen vallen vaak op moeilijk bereikbare plaatsen: naast een toilet of in een hoek. Daar kom je moeilijk bij met de tillift. Het beste is om de verplaatsing in twee handelingen te verdelen. Leg altijd goed uit wat je doet en houd oogcontact met de cliënt. Dat geeft vertrouwen. Na een val zit de schrik er immers goed in. Handboek Transfer, H. Knibbe e.a. Stap 1 Allereerst haal je de cliënt rustig uit de benarde positie met een glijrol of, in echte noodgevallen, met gladde vuilniszakken. Daarna kun je hem optillen met een tillift. Soms heb je meer glijrollen nodig: je kunt dan de cliënt van glijrol naar glijrol glijden totdat hij met een tillift goed bereikbaar is. Gebruik, als je moet trekken, een laken waar de cliënt op ligt en gebruik je lichaamsgewicht (zie plaatje 1). Het laken breng je tegelijkertijd met de glijrol, in één keer aan met een lichte kanteling van je af. 20 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

23 Stap 2 Rijd nu de tillift dichterbij. Doe dat voorzichtig. Voor de cliënt die op de grond ligt, kan het erg beangstigend zijn dat er zo'n groot gevaarte aankomt. Hurk of kniel daarom zelf naast de cliënt op de grond. Op dit punt gekomen, werkt elke lift net iets anders. Kijk dat goed na. Als je de glijrol en/of het laken weghaalt, leg je in dezelfde beweging de tilband aan. Kantel iets naar de andere kant en leg de tilband nu volledig goed. Het werkt vaak prettig als de benen van de cliënt over één van de poten van de lift liggen (zie plaatje 2). Maak de tilband aan de lift vast en ga na of er nergens beknelling of pijn optreedt. Laat de lift eerst een klein beetje omhoog komen. Ga weer na of de cliënt zich nog goed voelt en trek eventuele plooien van de tilband glad. Nu kun je verder gaan en de cliënt bijvoorbeeld naar bed begeleiden. Handboek Transfer, H. Knibbe e.a. Gebruik een protocol Er zijn veel meer handigheidjes rondom tilliften. Deel ze met je collega's, zodat iedereen er wat aan heeft. Een goede manier om ze bij iedereen bekend te maken, is om ze op te schrijven in een til- of bewegingsprotocol in de zorgmap. Met zo'n protocol worden de afspraken vastgelegd die gemaakt zijn over de tilen transferhandelingen bij een bepaalde cliënt. Hieronder zie je een deel van een voorbeeldprotocol, waar één van de bovengenoemde opmerkingen over incontinentiemateriaal bij staat. BEWEGINGSPROTOCOL ZELFSTANDIG HULPMIDDEL OPMERKINGEN (VOORBEELD) J /N & TECHNIEK TOILETGANG NEE INCONTINENTIEMATERIAAL VERSCHONEN IN DE ACTIEVE LIFT Een tillift thuis 21

24 5.2 DE JUISTE TILBAND Het kiezen van de juiste tilband, ook wel 'sling' genoemd, is van groot belang voor het goed gebruiken van een tillift. De juiste tilband betekent voor jou minder belasting en voor de cliënt optimaal comfort en veiligheid. Soorten en maten Er zijn allerlei soorten tilbanden in omloop, vooral voor de passieve tilliften. Sommige bedekken de cliënt grotendeels, andere hebben speciale openingen, bijvoorbeeld voor gebruik bij de toiletgang of voor het goed aan- en uittrekken van kleding. Zoek de best passende tilband Tilbanden zijn er in diverse maten. Het is de moeite waard om voor een cliënt de best passende te zoeken. In de thuiszorg worden steeds meer speciale, op maat gemaakte tilbanden gebruikt. De tillift hoeft in deze sector immers niet met anderen gedeeld te worden. Je kunt rekening houden met specifieke lichamelijke kenmerken en behoeften van de cliënt. Een gezette, kleine cliënt is gebaat bij een andere maat band dan een lange, dunne cliënt. Er zijn ook banden die bijvoorbeeld extra hoofdsteun geven. Ook voor de actieve liften zijn er verschillende soorten tilbanden. Meestal zit er een band van schapenvacht achter de rug van de cliënt. Je kunt kiezen voor een band die snel los te koppelen is van de tillift. Dat heeft als voordeel dat je de band kunt plaatsen zonder dat de cliënt zijn armen omhoog hoeft te tillen. Voor sommige cliënten kan dit pijnlijk zijn. Tilbanden van speciaal materiaal zijn geschikt voor mensen die veel pijn hebben of sterk vermagerd zijn. Gebruiken van de tilband Het aanbrengen en weghalen van een tilband moet makkelijk gaan. Het heeft immers weinig zin om een tillift te gebruiken als je daarvoor eerst iemand op de tilband moet tillen. Er zijn technieken en trucjes voor het aanbrengen en weghalen van een tilband. Zorg dat je deze technieken goed beheerst. Werken ze niet prettig of 22 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

25 voel je je onzeker, aarzel dan niet en vraag om hulp en uitleg. Het kan zijn dat je het net iets anders moet doen of dat er een ander soort tilband nodig is. In vrijwel alle gevallen zal het dan eenvoudig en makkelijk gaan. Als de tilband goed zit, moet je hem nog aan de tillift vastmaken. Dat kan met lussen, clips of een 'knoopsgatverbinding'. Deze laatste heeft als voordeel dat hij bij elke tillift past. Iemand die in een dagverblijf een andere tillift gebruikt dan thuis, kan dan dezelfde tilband gebruiken. Het is belastend voor je armen en polsen om te moeten sjorren en forceren om tilbanden los of vast te maken. Maak het jezelf daarom zo makkelijk mogelijk. Laat de tillift zelf iets zakken, of kantel het deel waar je de tilband aan haakt (het 'juk'). Zo ontstaat er meer speling. Bij een elektrisch verstelbaar bed kun je ook de stand van het hoofdeinde of de hoogte van het bed aanpassen. Haak altijd eerst de clip aan die het verst van je verwijderd is en daarna de clip die het meest dichtbij is. De laatste clip is immers de lastigste en die kun je het beste dicht bij je hebben. Laten liggen van de tilband Soms kost het aanbrengen van een tilband ondanks alles toch te veel moeite. De tilband kan dan ook gewoon in de stoel blijven. De volgende keer dat je de tillift gebruikt, hoef je alleen de tilband aan te haken. Kijk wel eerst of de tilband geschikt is om in de stoel te blijven; er mogen geen harde of dikke randen aan zitten en hij moet van zacht materiaal zijn, zodat er geen drukplekken ontstaan. Als aan deze voorwaarden is voldaan, spreek het dan door met de eerst verantwoordelijke en leg de afspraak vast in het zorgdossier. Het is heel belangrijk om een tilband die in de stoel blijft regelmatig te wassen. Zorg daarom voor een extra band. Tilbanden op maat Tilbanden op maat bieden veel voordelen. Naast de vorm kan ook het materiaal van de band aangepast worden. Het is vooral handig voor mensen met bijzondere anatomische maten, bijvoorbeeld als gevolg van een amputatie of een scheve rug. Er zijn dan bijvoorbeeld extra coupenaden aangebracht die voorkomen dat iemand uit de tilband glijdt. Maar ook cliënten met spasmes of huidproblemen kunnen erbij gebaat zijn. Verder zijn er netbanden die niet verwijderd hoeven te worden bij douchen of baden. Na het douchen kan de cliënt met de netband op bed afgedroogd worden. De netband neemt geen vocht op. Je kunt dan bijvoorbeeld de stuit verzorgen, waarna je weer een droge, gewone tilband gebruikt. Een tillift thuis 23

26 Let op slijtageplekken Ofschoon tilbanden van zeer sterk materiaal gemaakt zijn, slijten ze toch. Controleer daarom regelmatig op slijtageplekken. Ontdek je slijtage, neem dan nooit risico's en vervang de tilband! 5.3 BINNENSHUIS MANOEUVREREN Het gebruik van tilliften vermindert de fysieke belasting, maar het verrijden van een tillift met een cliënt erin is vaak toch zwaar. Er zijn grofweg vier mogelijkheden om daar wat aan te doen. 1 Probeer zo min mogelijk te rijden Zorg er bijvoorbeeld voor dat de rolstoel dicht bij het bed staat, zodat je niet ver hoeft te rijden. Zet de rolstoel zó neer, dat je zo min mogelijk hoeft te draaien met de lift. Rechtuit voor- of achteruitrijden is beter voor je rug. 2 Doe wat aan vloerbedekking en drempels Een tillift kan niet over zachte vloerbedekking rijden. Als iemand langer afhankelijk is van zorg, is de aanschaf van harde vloerbedekking dus het beste. Een oplossing bij meer kortdurende zorg is een zeer stevig of dubbel stuk linoleum of een lichtmetalen plaat op de vloer. Met doorzichtig materiaal (bijvoorbeeld een dikke plaat perspex) kan de cliënt desgewenst de eigen vloerbedekking blijven zien. Dit is wel duurder. De dunnere soorten materiaal en plastic zijn niet geschikt, want je zakt er een beetje in weg en dat maakt het rijden erg zwaar. Ook rijdt een tillift niet over drempels, terwijl dat soms wel nodig is. Er zijn speciale 'drempelhulpen' van metaal, die je over een drempel kunt leggen. Het blijft een hellinkje, maar je krijgt de lift er makkelijker overheen. Beter is om de drempel (tijdelijk) weg te halen. In nieuwbouwhuizen is dat soms erg eenvoudig en tik je hem er zo uit. Maar ook in huizen waar het minder makkelijk gaat, loont verwijderen van de drempel beslist de moeite. Het is handig wanneer de uitleen ook materialen als platen en drempelhulpen in huis heeft. 3 Gebruik de '5 rij-regels' voor tilliften Als je rijdt en manoeuvreert met een tillift of rolstoel is het verstandig de volgende basisregels in acht te nemen: 24 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

27 1 Gebruik je lichaamsgewicht. Ga naar voren hangen als je duwt en naar achteren als je trekt. 2 Duw en draai nooit tegelijk: óf alleen duwen óf Draai zelf om de tillift heen. alleen draaien. 3 Als je draait, loop dan zelf om de tillift heen en neem hem in die beweging met je mee. De tillift zal dan soepel om zijn as draaien. Laat de tillift nooit om jou heen draaien; dan verwring je je rug. Probeer het maar eens uit met een vol winkelkarretje en voel het verschil. 4 Het plaatsen van één van je voeten op het onderstel van de lift helpt bij het duwen. Ook als de wieltjes van de lift gedraaid staan, kun je ze zo in de juiste rijrichting krijgen zonder dat je met je armen loopt te sjorren. 5 Beweeg gelijkmatig en rustig. Explosieve bewegingen zijn slecht voor je lichaam en onplezierig voor de cliënt. 4 Stel eisen aan de ruimte Thuis is het al snel te krap voor tilliften. Het is dus nodig om tijdig met de cliënt te bespreken of er meubelstukken weggehaald of anders neergezet moeten worden. Het is belangrijk om dit tijdig aan te kaarten, omdat dit voor cliënten moeilijk kan zijn. Toch problemen? Ruimtelijke problemen komen veel voor en zijn niet altijd oplosbaar met de bovengenoemde suggesties. Soms zijn daarom drastischer maatregelen nodig. Zo kun je onder meer andere keuzes in de zorg maken, bijvoorbeeld door iemand niet naar het toilet te brengen maar met een postoel op de kamer te helpen. Sommige toilet/douchestoelen/tilliften combineren verschillende functies. Je hebt dan maar één hulpmiddel nodig en dat scheelt natuurlijk veel ruimte. Er zijn ook bedden die zich om kunnen vormen tot een stoel, waardoor minder getild hoeft te worden. Plafondtilsystemen stellen minder hoge eisen aan de ruimte en maken het manoeuvreren erg licht. Ze zijn ook tijdelijk te gebruiken (zie overzicht tilliften op pagina 27 en verder). Als er langer zorg nodig is, zijn woningaanpassingen veelal de aangewezen oplossing. Een tillift thuis 25

28 Ruimtelijke randvoorwaarden voor gebruik van tilliften thuis ARJO Handboek Architekten Rondom het bed Als de cliënt met een mobiele tillift vanuit bed verplaatst wordt, is aan één zijde van het bed ten minste 160 centimeter vrije werkruimte noodzakelijk, op voorwaarde dat onder het bed voldoende vrije ruimte is. De verticale afstand tussen het hefmechanisme of onderstel van het bed en de grond moet ten minste 15 centimeter bedragen. Deze ruimte is nodig om onder het bed de manoeuvre in te kunnen zetten of te beëindigen. Bovendien is er extra ruimte nodig voor het plaatsen van een rol-, po- of douchestoel. Hierbij is het van belang om de positie van de stoel zó te kiezen dat er met zo weinig mogelijk manoeuvreren naar de stoel gereden kan worden. Nog beter is het om de lift over een beperkte afstand te verrijden, waarna de stoel naar de lift wordt gereden. ARJO Handboek Architekten In een sanitaire ruimte Voor het gebruik van tilhulpmiddelen in een sanitaire ruimte is aan één zijde van de toiletpot (voor- of zijkant) ten minste een vrije werkruimte van 130 centimeter noodzakelijk. Voorwaarde is wel dat de deur zich dan tegenover de toiletpot bevindt. Bij voorkeur is aan beide zijden van het toilet een vrije werkruimte van 80 centimeter aanwezig, zodat het voor de zorgverlener mogelijk is de cliënt vanaf beide kanten te helpen. Het kan zijn dat deze ruimte niet aanwezig is in de sanitaire ruimte van de cliënt. Of dat een drempel of andere obstakels de vrije doorgang tot de ruimte belemmeren. In die gevallen is het beter het toiletbezoek plaats te laten vinden op een postoel in de slaap- of woonkamer van de cliënt. 26 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

29 6 Tilliften op een rij de zes meest gebruikte soorten De Praktijkregels geven aan dat verzorgenden niet zwaarder moeten tillen dan 25 kilogram. Dit betekent dat ze vaak een tillift nodig hebben als ze zorg verlenen. Wanneer wordt de grens van 25 kilogram bereikt en welke tillift past het best bij welke cliënt? Om te ervaren wat 25 kilogram is, wordt er geoefend met hoe dit gewicht precies voelt. Of er worden meer praktische richtlijnen aangehouden. Bijvoorbeeld: iedereen die geen sta-functie heeft en toch uit bed wil, moet met een passieve tillift getild worden. Of: iemand die licht steunen kan op zijn benen en uit bed wil, moet met een actieve tillift getild worden. Voor een goed gebruik van tilliften in de thuiszorg is het belangrijk om de verschillende soorten tilliften helder op een rij te hebben. De zes voornaamste groepen tilliften zijn: 1. passieve tilliften 2. actieve tilliften of staliften 3. plafondtilsystemen 4. kindertilliften 5. bad/douchetilliften 6. demontabele liften Passieve tilliften Dit zijn de bekendste tilliften. Ze zijn er voor cliënten die zichzelf nauwelijks of niet meer kunnen verplaatsen. De lift tilt hen helemaal: 'voeten van de vloer' (zie foto). De cliënt zit of ligt in een tilband die zijn lichaam helemaal ondersteunt of in een soort frame dat hem voorzichtig omvat. Dat kan erg comfortabel zijn, waardoor een cliënt zich goed kan ontspannen. Soms voelt het niet prettig. De soort tilband en de wijze waarop die gebruikt wordt, maken veel uit. De meeste passieve tilliften kunnen de cliënt tijdens het tillen van lig naar zit of omgekeerd bewegen. De verzorgende hoeft de cliënt dus niet eerst naar zit te tillen. De cliënt kan direct van 'lig in bed' naar 'zit op de stoel' gaan. Dit gebeurt met behulp van het 'kanteljuk', dat ook in een elektrische uitvoering Een tillift thuis 27

30 bestaat. Zeker bij zware cliënten is dat laatste handig. Zonder kanteljuk is het voor met name de polsen van de verzorgende erg zwaar om iemand van lig naar zit te bewegen. Ik zag er gewoon tegenop om meneer B. 's ochtends vanuit bed naar zijn rolstoel te tillen. Met de tillift gaat het nu goed. Nu hij gewend is, is hij zelf ook blij dat dat gesjor voorbij is. Actieve tilliften of staliften Deze liften worden in de thuiszorg steeds meer gebruikt. Ze zijn geschikt voor cliënten die nog een klein beetje tot stand kunnen komen, mits ze daarbij goed ondersteund worden. Zelf iemand ondersteunen lijkt misschien niet zo zwaar, maar vaak komt de verzorgende toch uit boven de veilige grens van 25 kilogram die de Praktijkregels noemen. Dan is het dus te zwaar en moet er een tillift komen. De lift helpt de cliënt om tot stand te komen en te blijven staan (zie foto), meestal door een band achter de rug en soms ook nog met steun aan de voorzijde. Actieve tilliften zijn zeker niet voor iedereen geschikt. Belangrijk is dat de cliënt enigszins een stabiele romp heeft (een beetje kan zitten), kan steunen op minimaal één been en dat er geen grote problemen met het schoudergewricht zijn (zoals pijn of een dreigende ontwrichting). Voordelen Een belangrijk voordeel van actieve liften is dat de cliënt steunt op zijn voeten en soms helemaal tot stand komt. Veel cliënten vinden het fijn dat ze weer min of meer staan, zoals ook uit de video blijkt. De cliënt moet daarbij zijn spieren en gewrichten weer een beetje gebruiken. Zelfs dat kleine beetje kan herstel bespoedigen of achteruitgang vertragen. Actieve liften hebben daarnaast als voordeel dat de onderrug en de benen van de cliënt vrij zijn. Ze zijn dus geschikt om iemand naar het toilet of de postoel te begeleiden. Het aan- en uitkleden, het wassen en het wisselen van incontinentiemateriaal gaat eveneens makkelijker. Voor sommige cliënten kleeft aan dit type tillift een nadeel; ze moeten eerst op de rand van het bed gaan zitten. Deze lift tilt namelijk niet, zoals een passieve lift, van lig naar zit. Als deze beweging voor de cliënt te zwaar is, kan dit soms opgelost worden met de elektrische hoofdverstelling van het bed of een (draaibare) papegaai. Het bed helpt de cliënt dan naar zit, waarna hij zelf zijn benen uit bed kan schuiven of daarbij geholpen kan worden. 28 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

31 Hoewel het tillen best zwaar was, denk je toch niet snel aan een actieve lift. Mevrouw G. kon immers nog wel wat meewerken. Maar dat doet ze nu ook en het gaat snel en makkelijk: eerst de band achter haar rug en dan staan. Haar man kan de lift ook goed bedienen. Ze kan nu vaker naar het toilet, zonder al dat gedoe. Plafondtilsystemen De ruimten in een woonhuis zijn meestal klein en tilliften zijn groot. Dat levert nogal eens problemen op. Soms moet met een postoel op de kamer gewerkt worden, omdat de tillift niet bij het toilet kan komen. Een goede maar meer ingrijpende oplossing is een plafondtilsysteem, ook wel 'overhead' tilsysteem genoemd. Aan het plafond worden rails bevestigd. Als het plafond te zwak is, komen de rails boven langs de muur. Een kleine cassette met daarin een motor wordt aan de rails gehangen (zie foto). De tilband voor de cliënt wordt bevestigd aan de cassette. De cassette kan op een willekeurige plek in de kamer komen. Er zijn geen problemen met meubels, vloerbedekking of drempels. De rails kunnen ook doorgetrokken worden naar andere ruimten, zoals badkamer of toilet. Deze ruimten worden dan ook goed bereikbaar. De cassette met de cliënt eronder glijdt over de rails als de cliënt zachtjes wordt geduwd. Dit gaat meestal vrij licht. Er zijn ook systemen waarbij het glijden elektrisch gaat. De cliënt kan dan zelf de lift bedienen. Voor sommige cliënten betekent dat een enorme toename van hun mogelijkheden. Plafondtilsystemen zijn ook geschikt als een cliënt erg zwaar is, bijvoorbeeld meer dan 175 kilogram. In zo'n geval kunnen er twee cassettes gebruikt worden, die dubbele kracht leveren (zie foto op pagina 22). De meeste over de vloer verrijdbare liften halen die kracht niet. Bovendien is het in zo'n geval ook te zwaar om de cliënt te verrijden. Goed alternatief Omdat het installeren van een plafondtilsysteem nogal wat aanpassingen vergt, lijkt het eigenlijk alleen de moeite waard in gevallen dat er langer zorg nodig is of wanneer de cliënt zélf zijn tillift wil kunnen bedienen. Toch valt het installeren over het algemeen mee. Het is ook mogelijk tijdelijk een plafondtilsysteem te installeren, met een frame van buizen. Men zou, gezien alle problemen met ruimten thuis en de extra mogelijkheden voor de cliënt, vaker stil moeten staan bij een plafondtilsysteem. Een tillift thuis 29

32 Bad/douchetilliften De grens tussen wat wel en wat geen tillift is, maar bijvoorbeeld een in hoogte verstelbare douchestoel, is vaag. Die grens is ook niet echt van belang. Belangrijker is dat met sommige hulpmiddelen, zoals met een in hoogte verstelbare douchestoel, meerdere problemen opgelost kunnen worden. Er is dan geen aparte douchestoel meer nodig in de krappe ruimte thuis en de cliënt hoeft dus ook niet extra getild te worden naar een douchestoel. Dergelijke 'tilliften' helpen eerst bij de transfer (bijvoorbeeld uit bed). Vervolgens rijdt de verzorgende ermee naar de toilet- of doucheruimte om de cliënt te wassen of te douchen. Belangrijk is dat deze liften tegen water kunnen en dat de verzorgende overal goed bij kan. Voorop staat dat de cliënt prettig zit of ligt. Het duurt immers wel even voordat iemand klaar is met douchen. Een bijkomend voordeel is dat de verzorgende door de hoogteverstelling ook goed de voeten en nagels van de cliënt of een open been kan verzorgen. De verzorgende hoeft dan niet meer in een moeilijke houding te werken (zie foto). Er zijn ook passieve tilliften en plafondtilsystemen die tegen spatwater kunnen en die speciale tilbanden (netbanden) hebben die in het water kunnen. Ga dit wel na, voordat men het probeert! De mazen van deze banden zijn soms zo groot, dat de cliënt zonder dat de band verwijderd wordt toch goed gewassen kan worden. Ouderen vallen nogal eens bij het in en uit bad komen. Om dat te voorkomen, zijn er speciale badliftjes die daarbij helpen. Deze liftjes ondersteunen vooral bij het moeilijke moment van het over de rand van het bad krijgen van de benen: dit gaat beter en veiliger. De cliënt moet wel kunnen zitten. De badliftjes kunnen in een gewoon bad geplaatst worden. Er zijn meestal geen ingewikkelde of dure aanpassingen nodig omdat ze vaak op waterdruk werken. Ze maken het in en uit bad komen een stuk veiliger voor zowel de cliënt als de verzorgende. Kindertilliften Voor het tillen van kinderen wordt niet zo snel aan tilliften gedacht. Toch is dit vaak zwaarder dan men denkt. In Engeland heeft de vakbond (het Royal College of Nursing) de richtlijn gesteld dat kinderen ouder dan vier jaar niet meer handmatig getild mogen worden. Dat komt ongeveer overeen met de grens van 25 kilogram, zoals die in de Praktijkregels wordt geformuleerd. Betere steun Het tillen van kinderen is niet altijd goed mogelijk met de huidige tilliften voor volwassenen, zelfs niet als de kleinste maat tilband gebruikt wordt. Kinderen 30 Handreikingen voor het gebruik van tilliften in de thuiszorg

33 kunnen immers behalve klein ook nog dun en slap zijn, waardoor ze niet prettig in de lift hangen of eruit dreigen te vallen. Daarom zijn er speciale liften, banden en jukken gemaakt (zie foto omslag). Deze zijn voor kinderen tot maximaal twaalf jaar. Door de betere steun zijn de kindertilliften veiliger en comfortabeler voor een kind. Het kan daardoor meer ontspannen bij bijvoorbeeld spasticiteit. Om die reden worden de banden ook bij heel kleine kindjes gebruikt. Leuk is dat de liften en banden in felle 'kinderkleuren' worden geleverd. Soms worden deze tilliften ook gebruikt om een kind wat langer ontspannen te laten zitten of liggen. Vanuit de lift kan het kind zijn omgeving goed overzien, spelen met andere kinderen en makkelijker in een andere ruimte komen. Demontabele tilliften Demontabele tilliften zijn speciaal ontworpen voor onverwachte situaties, bijvoorbeeld wanneer iemand uit bed gevallen is. Deze liften wegen erg weinig en nemen niet erg veel ruimte in; soms passen alle onderdelen in twee sporttassen. Ook zijn ze snel in elkaar te zetten en uit elkaar te halen. Ook sommige gewone tilliften zijn eenvoudig demontabel en dan vrij licht (zie foto hiernaast). Ze zijn eveneens geschikt om iemand in en uit een auto te tillen. Er zijn thuiszorgorganisaties die een zogenoemd calamiteitenteam hebben, dat opgepiept kan worden als er bijvoorbeeld iemand uit bed is gevallen. Vroeger moesten we soms midden in de nacht de politie bellen om te helpen. Nu redden we het met de lift. Demontabele liften zijn ook geschikt als een cliënt op vakantie wil en een tillift nodig heeft. Er zijn mensen die met tillift en al naar de camping gaan. Bijzondere aanpassingen Al deze zes soorten tilliften kennen weer bijzondere aanpassingen, zoals een speciale tilband of een ander juk. Het is belangrijk om te weten dat, als een tillift niet goed werkt, er aanpassingen mogelijk zijn. Met sommige aanpassingen kan de verzorgende bijvoorbeeld juist wél goed tillen of heeft de cliënt minder Een tillift thuis 31