Granulomatose met PolyAngiitis (vroeger: ziekte van Wegener) = een vasculitis
|
|
- Simona van der Horst
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Granulomatose met PolyAngiitis (vroeger: ziekte van Wegener) = een vasculitis Drs. Akin Özyilmaz, internist-nefroloog Afdeling Nefrologie Universitair Medisch Centrum Groningen Kenmerken - incidentie: 11-47x / miljoen per jaar - man=vrouw, mn jr - Kaukasiers > Afro-amerikanen - genetisch component, echter niet erfelijk in principe aggressieve ziekte chronisch terugkerende ziekte, echter soms langdurig wegblijvend moeilijk te behandelen therapie gerelateerde problemen/klachten 1
2 Manifestatie en ernst is afhankelijk van lokatie en type bloedvat Vasculitis kan zijn: - Primaire vorm: zonder bekende oorzaak - Secundaire vorm: bij onderliggend lijden medicatie (mn hydralazine, PTU, minocycline, methimazol) infecties (hepatitis B/C, tuberculose) andere ziekten (SLE, M. Sjögren, reumatoide artritis) Transport van bloed naar weefsels - aanvoerend (arterieel) - uitwisseling (capillairen = haarvaten) - afvoerend (veneus) Vertakkend stelsel van en naar het hart 2
3 ANCA + Ziekte van Wegener Microscopische polyangiitis Churg-Strauss syndroom Idiopath. pauci-immune NCGN ANCA - Henoch-Schönlein purpura Ess. cryoglobulinemische vasculitis Leukocytoclastische vasculitis * vasculitis van kleine vaten (arteriolen, capillairen, venulen) - granulomatose met polyangiitis (ziekte van Wegener) # - eosinofiele granulomatose met polyangiitis (Churg-Strauss syndroom) # - microscopische polyangiitis # - Henoch-Schönlein purpura - essentiële cryoglobulinaemie - cutane leucocytoclastische vasculitis # vaak ANCA aantoonbaar N.B.: vaak overlap tussen verschillende ziekten 3
4 vaak aspecifiek: - koorts - vermoeidheid, zwakte - verminderde eetlust - gewrichts- en/of spierpijnen - buikpijn - hoge bloeddruk - donkere urine - gevoelloosheid, pijn en zwakte in voeten/handen Klassiek: aantasting neus / neusbijholten, longen en nieren Limited: alleen KNO gebied en / of longen Echter in principe is alles mogelijk N.B. geen 2 patiënten gelijk 4
5 Orgaansysteem Frequentie (%) Longen 70 Neusbijholten 90 Neus 80 Trachea 10 Oor 50 Nieren 70 Gewrichten 70 Ogen 40 Huid 40 Zenuwstelsel 25 Maag-darm kanaal 10 Longen 5
6 Neus Ogen 6
7 Huid Gemelde ziektelast Frequentie (%) Vermoeidheid/conditieverlies 62 Pijn 39 Spier-/skeletklachten 23 Financieel (werk,verzekering) 19 Ademhalingsmoeilijkheden 17 Behandeling gerelateerd aspecten 13 Loopneus 13 Gewichtstoename 12 Bezorgdheid 10 Herlyn K, Arthritis Rheum 2010; 659 7
8 Vermoeidheid / conditieverlies door vasculitus verlies positiezin lichaam door prednisolon spierverlies, gewichtstoename stemmingsstoornis door immunosuppressie verminderede cognitie medicatie geassocieerd Pijn ziekte specifiek beschadiging gevoelszenuwen huidwonden verminderde orgaandoorbloeding niet specifiek [gewrichtsontsteking] wervelfractuur Herlyn K, Arthritis Rheum 2010; 659 Onderzoek aangedane organen - neus (bijholten) / oren KNO-arts - longen longarts - huid dermatoloog - nieren nefroloog / uroloog - zenuwen neuroloog - ogen oogarts - maag-darm kanaal MDL-arts vaak bij: internisten zeer zelden: bij 1 huisarts verdenking is essentieel, i.v.m. evt. levensbedreiging vroege diagnosestelling speelt een belangrijke rol bij minimaliseren ernst van ziekte danwel sterfte! 8
9 Weefselonderzoek - biopsie Van meest klinisch betrokken organen, kan diagnose bevestigen Beeld - vasculitis van kleine vaten - granulomen - in de nier necrose ( afsterven ) van glomeruli ( nierzeefjes ) N.B.: er moet aan gedacht worden! 9
10 Testen Standaard onderzoeken: o.a. ECG, X-thorax ed Bloed onderzoek Niet specifiek, wel vaak gestegen ontstekingswaarden: CRP/BSE Nierfunctie Urine onderzoek Microscopie: actief sediment Specifiek ANCA e.d. 10
11 F MPO elastase lactoferrine...??? J j F f F f PR3 C-ANCA - gericht tegen proteinase-3 80% P-ANCA - gericht tegen myeloperoxidase 15% C-ANCA P-ANCA bij aanwezigheid van klinisch beeld! want: kan helpen bij de diagnose maar is geen vereiste! 11
12 Immuunglobulines eiwitten gemaakt door bepaalde witte bloedcellen (B-cellen) - kunnen binden aan specifieke structuur - gemaakt tegen lichaamsvreemde structuren - bij binding: > beschadiging van de cel waar ze aan binden > trekken ontstekingscellen aan > verwijdering van de structuur waar ze aan binden - essentieel voor lichaamsafweer - kunnen per abuis gericht zijn tegen lichaamseigen structuren = auto-antistof Neutrofiel bepaalde soort witte bloedcel - geactiveerd stort die afbrekende enzymen uit - maakt stoffen die cellen (in de nabijheid) doden - reageren niet specifiek, moeten worden aangestuurd afbrekende enzymen o.a. - proteinase 3 - myeloperoxidase - elastase 12
13 antistoffen tegen lichaamseigen eiwitten doeleiwitten van ANCA zitten in witte bloedcellen - neutrofielen - ontstekingsreactie - witte bloedcellen plakken graag aan kleine bloedvaten - leidt tot: ontsteking vaatwand deze auto-antistoffen zijn niet het hele verhaal - geen absolute relatie met ziekteactiviteit - GPA e.d. komt voor zonder ANCA - in ontstekingsreacties bij vasculitis zitten veel andere soorten witte bloedcellen (zonder eiwitten waaraan ANCA binden) vasculitis = ontsteking in wanden van bloedvaten leidend tot: - lokale vaatwand ontsteking: huidafwijkingen - vaatwandbeschadiging: vaatverwijding+ bloeding - afsluiten vaten/vaatjes: vermindering weefseldoorbloeding. 13
14 vasculitis = ontsteking van vaatwand vaatschade dikker vaatwand verzwakking vaatwand luminale vernauwing of dicht vat dunner vaatwand zuurstofgebrek weefsel of orgaan vaatverwijding of kapot gaan vaatwand met weefselbloeding - M. Wegener: 90% ANCA +, mn C-ANCA - Microscopische polyangiitis: 80% ANCA +, mn P-ANCA - Churg-Strauss: ~50% ANCA +, zowel C- als P-ANCA - Medicatie geinduceerd: mn P-ANCA mn hydralazine, PTU, minocycline, methimazol 14
15 Onderscheid tussen verschillende vormen van vasculitis relevant? Helaas, ja! Want verschillen in: * behandeling * prognose * recidiefkans Microscopische polyangiitis Churg-Strauss Syndroom (egpa) Bloedvaten mn kleine kleine en middelgrote Organen nieren, longen, huid, zenuwen longen, maagdarm- kanaal, zenuwen, hart Piekleeftijd jaar jaar Voorkomen geslacht man=vrouw man < vrouw ANCA tot 80%, mn MPO Tot 50%, mn MPO Behandeling Beloop prednisolon, cyclofosfamide, evt. plasmaferese traag ontstaan ziektebeeld en reactie op behandeling Prednisolon evt cyclofosfamide bij ernstig beloop danwel traag herstel op latere leeftijd ontstaan van astma, neuspoliepen. Later ontstaan van vasculitis recidiefkans <5 jaar in ca. 30% <5 jaar ca 35-75% 15
16 GPA MPA egpa Te late diagnose; reden? - zeldzame ziekten (11-47 per miljoen / jaar) - zeer diverse uitingen - hierdoor: dus diverse betrokken specialisten - niet specifieke uitingen bv vermoeidheid, gewrichtsklachten, koorts e.d. - bewijs (soms) moeilijk te leveren, biopsie niet altijd mogelijk danwel conclusief 16
17 Doel: - remmen ontstekingsproces in vaten - ondrukken van afweersysteem/-cellen En: bijwerkingen minimaliseren Bestaand uit: - inductie behandeling acute fase - onderhoudsbehandeling chronische fase En: profylaxe behandeling = voorkoming bijwerkingen Zowel ziekte als (toxische) behandeling hebben hoge morbiditeit en/of mortaliteit Standaard inductiebehandeling - cyclofosfamide (Endoxan) 1.5 tot 2.0 mg / kg of cyclofosfamide IV 15 mg/kg per 2-3 weken - prednisolon 1.0 mg / kg (max mg) in ernstige gevallen (b.v. nierfalen, longbloedingen): - methylprednisolon infuus - plasmaferese (wegvangen antistoffen uit het bloed middels filter) doel : snel actieve ziekte onderdrukken 17
18 Alternatieve inductiebehandeling - mycofenolaat mofetil (Cellcept) - anti-cd20 (Rituximab) - minder cyclofosfamide en/of prednisolon - methotrexaat - co-trimoxazol (Bactrimel) Standaard onderhoudsbehandeling - cyclofosfamide (afbouwen) - prednisolon (afbouwen) alternatieven dan i.p.v. cyclofosfamide : azathioprine (Imuran) mycofenolaat mofetil methotrexaat co-trimoxazol doel: voorkomen hernieuwd opvlammen 18
19 - Prednisolon o.a. verandering uiterlijk, suikerziekte, maagzweer, stemmingsstoornissen, botontkalking (osteoporose), infectie risico (mn virussen en schimmels) - Cyclofosfamide o.a. infectie risico (te weinig witte bloedcellen, beenmerg onderdrukking), blaasontsteking (chemisch) met bloeding, haaruitval, misselijkheid / braken, infertiliteit, vervroegde menopauze, toegenomen kans op blaaskanker, toegenomen kans op andere vormen van kanker? - klinisch beeld klachten cq symptomen - lichamelijk onderzoek - ontstekingswaarden (BSE, CRP) - ANCA - nierfunctie en urine onderzoek - eventueel aanvullend onderzoek danwel consult 19
20 actieve ziekte restschade GPA vlamt bij 50% binnen 5 jaar weer op - te voorspellen bij wie? - type ANCA: C-ANCA (PR3-ANCA) - hoger risico - snelheid van respons van de ziekte - geen invloed - verdwijnen van ANCA tijdens behandeling - lager risico - opvlammingen te voorkomen? - langduriger behandeling maar bij wie en met wat? - hernieuwde behandeling op geleide ANCA - onnodig? 20
21 - lange termijn gevolgen van de ziekte - nierfunctie - lange termijn complicaties - verminderde performance - nuancering van de behandelingen - farmocogenetica (hoe gaat het lichaam om met medicijnen) - tolerantie van medicijnen - (veel) basaal onderzoek - rol ANCA s in het ziekteproces - opzetten proefdiermodellen - genetisch onderzoek - biomarker/dna studie: factoren die optreden bij vasculitis, ernst en beloop mogelijk bepalen - B-cel studie: voorspelt het aantal en karakter vd B-cellen in het bloed het beloop vd ziekte? - mirna studie: monitoring middels micro RNA s mogelijk bij vasculitis? (moet nog starten) 21
22 - behandelings studies - mycofenolaat mofetil alternatief voor cyclofosfamide bij 1 e /2 e recidief? - Ritazaram studie: onderhoudsbehandeling bij recidief: Azathioprine vs 1x4 maanden Rituximab (moet nog starten) - duur onderhoudsbehandeling afhankelijk van ANCA titer? - C5a-receptor blokker studie: kan het gebruik van prednisolon hierdoor worden verminderd? =complementremmer - Testosteron suppletie studie: bij mannen met 1.vermoeidheid 2. te laag testosteron: beter kwaliteit van leven bij suppletie? (moet nog starten) - Prednisolon afbouwen: hoe snel herstelt eigen bijnierschorshormoon productie bij afbouwen prednisolon? (start binnenkort) Anno Granulomatose met polyangiitis is onderdeel van een grotere groep ziekten - ANCA geassocieerde vasculitis - behandeling is moeilijk, zwaar en niet ongevaarlijk - de ziekte heeft de neiging terug te komen bij een deel van de patiënten - Pijn en vermoeidheid zijn veel voorkomende gevolgen van vasculitis, onafhankelijk van ziekte-activiteit, en vaak niet reagerend op de behandeling voor vasculitis - Therapie: tailor made - Diverse studies richten zich op deze individualisatie 22
23 1. Is GPA besmettelijk? 2. Bij behandeling zieke mensen mijden? 3. Wat is de oorzaak van de moeheidsklachten? 4. Wat te doen bij koorts? 5. Is de ziekte anders/erger bij een opvlamming? 6. Is een opvlamming te voorspellen en/of te voorkomen? 7. Griepvaccinatie? 8. Wat te doen bij zenuwpijn? Rol TENS? 9. Geen ANCA: wel klachten? 10. Welke poliklinische bepalingen bij langdurig Co-trimoxazol gebruik? 11. Zijn opvlammingen na een (kleine) ingreep mogelijk? 12. Zijn er leef en/of voedingsmaatregelen nodig bij 20-30% nierschade? 23
24 24
Indeling systemische vasculitis
Patiëntenfolder systemische vasculitis van de Friedrich Wegener Stichting De vormen van systemische vasculitis waar de patiëntenorganisatie de Friedrich Wegener Stichting zich mee bezig houdt zijn: - De
Nadere informatieMPA - Microscopische PolyAngiitis
Informatie uit deze brochure mag vrijelijk worden overgenomen onder de voorwaarde dat als bronvermelding duidelijk wordt aangegeven: -. INHOUD INLEIDING... 2 SYMPTOMEN... 2 LUCHTWEGEN... 2 LONGEN... 2
Nadere informatieGPA (Wegener) Granulomatose met Polyangiitis Vroeger de ziekte van Wegener. FWS regiodag, 5 april 2014
GPA (Wegener) Granulomatose met Polyangiitis Vroeger de ziekte van Wegener FWS regiodag, 5 april 2014 Chris Hagen, internist nefroloog Meander Medisch Centrum Amersfoort Waarom de naamsverandering? Wie
Nadere informatieZeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Zeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis geclassificeerd?
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes (SLE)
Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.
Nadere informatieDisease-activity in ANCA-associated vasculitis Sanders, Johannes Stephanus Franciscus
Disease-activity in ANCA-associated vasculitis Sanders, Johannes Stephanus Franciscus IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatieEGPA (het Churg-Strauss Syndroom)
Informatie uit deze brochure mag vrijelijk worden overgenomen onder de voorwaarde dat als bronvermelding duidelijk wordt aangegeven: -. INHOUD INLEIDING... 2 SYMPTOMEN... 2 HART... 2 NEUS... 3 LONGEN...
Nadere informatieZeldzame juveniele primaire systemische vasculitis
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Zeldzame juveniele primaire systemische vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis
Nadere informatieBehandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom. aandoeningen
Behandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom bij reumatische aandoeningen M. Walravens, reumatoloog K. Thevissen, reumatoloog i.o. Hoboken, 12 oktober 2013 Opbouw
Nadere informatieNederlandse Nierdag 2014. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
Het ABC van IgA nefropathie Nederlandse Nierdag 2014 Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - De patiënt - Het diagnostische proces - De
Nadere informatieChapter 8 -RKDQ &UX\II 182
Chapter 8 182 Samenvatting 183 Chapter 9 Vasculitis betekent letterlijk vaatontsteking. Een vaatontsteking kan in principe overal in het lichaam voorkomen en heeft als gevolg dat het orgaan waarin het
Nadere informatieIgA nefropathie. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
IgA nefropathie Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - Het ziekteproces - De patiënt - Het diagnostische proces - De behandeling - De
Nadere informatieWegener en Medicijnen. Karin de Leest Apotheker. FWS - Landelijke Dag 2009
en Medicijnen Karin de Leest Apotheker FWS - Landelijke Dag 2009 Vasculitis en ANCA Geneesmiddelen ( bijwerkingen en interacties ) Vragen Vasculitis Ontsteking van de bloedvaten Slechtere bloedvoorziening
Nadere informatieMCTD (mixed connective tissue disease)
MCTD (mixed connective tissue disease) Wat is MCTD? MCTD is een zeldzame systemische auto-immuunziekte. Ons afweersysteem (= immuunsysteem) beschermt ons tegen lichaamsvreemde indringers, zoals o.a. bacteriën
Nadere informatiewww.pediatric-rheumathology.printo.it VASCULITIS
www.pediatric-rheumathology.printo.it VASCULITIS Wat is het? Vasculitis betekent ontsteking van de bloedvaten. De term vasculitis omvat een grote groep ziektebeelden. Primaire vasculitis betekent, dat
Nadere informatieConsequences of disease and treatment in ANCA-associated vasculitis Tuin, Janneke
University of Groningen Consequences of disease and treatment in ANCA-associated vasculitis Tuin, Janneke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish
Nadere informatieWelkom. Namen presentatoren
Welkom Namen presentatoren Programma Behandeling en preventie van chronische nierschade door dr. Andrea Kramer, internist-nefroloog Dialyse als nierfunctievervangende behandeling door dr. Akin Özyilmaz,
Nadere informatieVasculitis. informatie voor patiënten
Vasculitis informatie voor patiënten INLEIDING Uw arts heeft u verteld dat u lijdt aan vasculitis. Deze informatiebrochure legt uit wat vasculitis is, welke de symptomen zijn, hoe de diagnose gesteld wordt
Nadere informatieBlau Syndroom/Juveniele Sarcoïdose
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Blau Syndroom/Juveniele Sarcoïdose Versie 2016 1. WAT IS DE ZIEKTE VAN BLAU/JUVENIELE SARCOÏDOSE 1.1 Wat is het? Het Blau syndroom is een genetische aandoening.
Nadere informatievasculitis vasculitis vasculitis vasculitis vasculitis vasculitis bij meningitis
VASCULITIS WAT IS VASCULITIS? Vasculitis is een ontsteking van de bloedvaten. Bij allerlei ziekten en aandoeningen kunnen de bloedvaten ontstoken raken. Zowel grote als kleine slagaderen kunnen worden
Nadere informatieUMCG Rheumatology & Clinical Immunology
Eosinifiele granulomatosis met Polyangiitis voorheen Churg-Strauss Syndroom Cees G.M. Kallenberg, MD, PhD, Afd. Reumatologie en Klinische Immunologie, Universitair Medisch Centrum Groningen Ede,10 mei
Nadere informatieWat u zou moeten weten over Rixathon
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Rixathon. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatieAnca associated vasculitis Boomsma, Maarten Michiel
Anca associated vasculitis Boomsma, Maarten Michiel IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Nadere informatieInterne Geneeskunde Nefrologie. Informatie over afstoting na niertransplantatie
Interne Geneeskunde Nefrologie Informatie over afstoting na niertransplantatie Interne Geneeskunde Nefrologie Wat is afstoting na niertransplantatie? U krijgt medicijnen om afstoting van uw transplantatienier
Nadere informatieHandout bij presentatie behandeling van pemphigus en pemfigoïd drs Annemarie van Houten
Ziet u links géén menu, klik dan hier. Handout bij presentatie behandeling van pemphigus en pemfigoïd drs Annemarie van Houten Behandeling per groep van blaarziekten: Pemphigus (PV,PF, drug-induced pemphigus,
Nadere informatieHet nefrotisch syndroom Oorzaken en gevolgen. prof. J. Wetzels Radboud UMC Nijmegen
Het Oorzaken en gevolgen prof. J. Wetzels Radboud UMC Nijmegen Opbouw presentatie 1. Hoe werken de nieren? 2. Het klachten en verschijnselen oorzaken behandeling bij volwassenen 3. Dr. Bouts: kinderen
Nadere informatieChronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming. Retroperitoneale fibrose (RPF)
Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming Retroperitoneale fibrose (RPF) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u
Nadere informatieCyclofosfamide (Endoxan ) tabletten bij reumatische aandoeningen
Cyclofosfamide (Endoxan ) tabletten bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel cyclofosfamide te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatieCyclofosfamide (Endoxan ) Voorgeschreven door de reumatoloog
Cyclofosfamide (Endoxan ) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2014 pavo 0900 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u cyclofosfamide gaat gebruiken. In deze
Nadere informatieCyclofosfamide (Endoxan )
Cyclofosfamide (Endoxan ) Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u het medicijn cyclofosfamide
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatiedagziekenhuis inwendige geneeskunde Zoledroninezuur
dagziekenhuis inwendige geneeskunde Zoledroninezuur Inhoud Zoledroninezuur 3 Voorbereiding 3 Rijvaardigheid en gebruik van machines 3 Gebruik bij ouderen 4 Uitzonderingen bij gebruik 4 Combinatie met andere
Nadere informatiePATIËNTENINFORMATIE. CYCLOFOSFAMIDE (Endoxan )
PATIËNTENINFORMATIE CYCLOFOSFAMIDE (Endoxan ) 2 CYCLOFOSFAMIDE (Endoxan ) Uw reumatoloog heeft u cyclofosfamide voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te
Nadere informatieCyclofosfamide (Endoxan ) infuus bij reumatische aandoeningen
Cyclofosfamide (Endoxan ) infuus bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel cyclofosfamide te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Het PAPA Syndroom Versie 2016 1. WAT IS PAPA 1.1 Wat is het? Het acroniem PAPA staat voor Purulente Artritis, Pyoderma gangrenosum en Acne. Het is een erfelijk
Nadere informatieNefrotisch syndroom Symptomen
Nefrotisch syndroom Het Nefrotisch Syndroom (NS) is een zeldzame aandoening van de nieren. Het is geen ziekte op zich, maar een combinatie van ziekteverschijnselen (symptomen) die samen optreden. Verschillende
Nadere informatieOver leven met vasculitis
Over leven met vasculitis Informatie voor mensen met vasculitis en voor de mensen om hen heen Hebt u vasculitis? Misschien bent u al weken verkouden, voelt u zich doodmoe en hebt u flinke koorts. Dat kan
Nadere informatieNierschade Acute nierschade Klachten acute nierschade
Nierschade Vaak is er sprake van chronische Doordat er in het begin weinig tot geen klachten zijn, kan het lange tijd onopgemerkt blijven. Nierschade kan ook plotseling ontstaan: acute Als acute nierschade
Nadere informatieMethotrexaat. Bij retroperitoneale fibrose. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Methotrexaat Bij retroperitoneale fibrose Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De internist heeft met u besproken dat u het medicijn methotrexaat gaat gebruiken.
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro De Ziekte van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf
Nadere informatieOver leven met vasculitis
Over leven met vasculitis Informatie voor mensen met vasculitis en voor de mensen om hen heen Hebt u vasculitis? Misschien bent u al weken verkouden, voelt u zich doodmoe en hebt u flinke koorts. Dat kan
Nadere informatieEndoxan (cyclofosfamide)
Endoxan (cyclofosfamide) U heeft in overleg met uw behandelend arts besloten dat u in verband met reumatische klachten Endoxan (cyclofosfamide, Cicloblastine) gaat gebruiken. Deze folder geeft informatie
Nadere informatielupus begrijpen BE/BEL/ 00 14 /14a A ugus tus 20 14 3
lupus begrijpen 3 Wat is lupus? Lupus is een auto-immuunziekte. Een voorbeeld van een andere autoimmuunziekte is reumatoïde artritis. Normaal produceert het immuunsysteem antistoffen die het lichaam beschermen
Nadere informatiePlaquenil. (Hydroxychloroquine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen
Plaquenil (Hydroxychloroquine) Bij reumatische aandoeningen U heeft in overleg met uw behandelend arts besloten dat u in verband met reumatische klachten Plaquenil gaat gebruiken of u overweegt dit te
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro De Ziekte Van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf jaar
Nadere informatiePrednison of Prednisolon
Prednison of Prednisolon Prednison of Prednisolon Uw maag, darm- en leverarts heeft in overleg met u besloten u te gaan behandelen met Prednison. Dit geneesmiddel dient ter behandeling van de ziekte van
Nadere informatieWelkom in Meander Medisch Centrum. Informatieavond non-hodgkinlymfoom en stamceltransplantatie 25 november 2014
Welkom in Meander Medisch Centrum Informatieavond non-hodgkinlymfoom en stamceltransplantatie 25 november 2014 Indolent non Hodgkin lymfoom en chronischlymfatischeleukemie Van oorzaaktot (nieuwe ontwikkelingen
Nadere informatieChronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming Retroperitoneale fibrose (RPF)
Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming Retroperitoneale fibrose (RPF) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1184 Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u retroperitoneale
Nadere informatiePrednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum
Prednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison. In deze
Nadere informatieMaag-, darm- en leverziekten
Afdeling: Onderwerp: Maag-, darm- en leverziekten Prednison bij ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison.
Nadere informatiePREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN
PREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN 1137 Inleiding Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is het
Nadere informatieRituximab Mab Thera. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Rituximab Mab Thera Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: rituximab. Hoe werkt rituximab? Bij patiënten
Nadere informatieInleiding. Reumatische ziekten
De reumatoloog Inleiding Ieder jaar bezoekt een groot aantal mensen de huisarts met klachten van het bewegingsapparaat (gewrichten, spieren, pezen en botten). Vaak is de huisarts in staat de diagnose
Nadere informatieNRLP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro NRLP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts Versie 2016 1. WAT IS NRLP-12 GERELATEERDE TERUGKERENDE KOORTS 1.1 Wat is het? NRLP-12 gerelateerde terugkerende
Nadere informatieMedicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden)
Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden) Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieWat u moet weten over MabThera
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel MabThera. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatieHoe vaak komt het Guillain-Barre syndroom voor bij kinderen? Het Guillain-Barre syndroom komt bij één op de 100.000 kinderen voor.
Guillain-Barre syndroom Wat is het Guillain-Barre syndroom? Het Guillain-Barre syndroom is een ziekte waarbij als gevolg van een ontsteking van de zenuwen van de benen, romp, armen en gezicht in toenemende
Nadere informatieRituximab (Mab Thera ) bij reumatische aandoeningen
Rituximab (Mab Thera ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel rituximab te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieRisicominimalisatiemateriaal voor patiënten die worden behandeld met rituximab
Risicominimalisatiemateriaal voor patiënten die worden behandeld met rituximab Dit materiaal beschrijft aanbevelingen om belangrijke risico s van het geneesmiddel te beperken of te voorkomen en zijn beoordeeld
Nadere informatieHairy cell leukemie. Mariëlle Wondergem hematoloog VUmc
Hairy cell leukemie Mariëlle Wondergem hematoloog VUmc Wie krijgen leukemie? Elk jaar krijgen in Nederland rond de 1500 mensen leukemie Ongeveer 750 acute leukemie Bij de anderen gaat het om chronische
Nadere informatieAbatacept (Orencia ) Reumatologie
Abatacept (Orencia ) Reumatologie U heeft in overleg met uw arts besloten het geneesmiddel Abatacept (Orencia ) te gaan gebruiken. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen
Nadere informatieDe meest voorkomende bijverschijnselen zijn: Bijverschijnselen die weinig voorkomen: Bijverschijnselen die zelden voorkomen:
Methotrexaat Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u verteld dat u in aanmerking komt voor een onderhoudsbehandeling met Methotrexaat in verband met een chronische ontstekingsziekte van de darmen (ziekte
Nadere informatieINHOUD ... 2 INLEIDING... 2 SYMPTOMEN OGEN... 3 NIEREN... 3 DIAGNOSE... 4 ... 5 PERSPECTIEF. Pagina 1van 5
INLEIDING... 2 SYMPTOMEN... 2 HART... 2 NEUS... 3 LONGEN... 3 OGEN... 3 NIEREN... 3 ZENUWEN... 3 HUID... 4 HET MAAG DARMKANAAL... 4 DIAGNOSE... 4 BEHANDELING... 5 PERSPECTIEF... 5 CSS - Het Churg-Strauss
Nadere informatieINFORMATIE OVER PREDNISON CORTICOSTEROÏDEN FRANCISCUS VLIETLAND
INFORMATIE OVER PREDNISON CORTICOSTEROÏDEN FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een ziekteremmend medicijn voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn
Nadere informatieCOMPLICATIES Lange termijn complicaties Complicaties van de ogen (retinopathie) Complicaties van de nieren (nefropathie)
COMPLICATIES Lange termijn complicaties Wanneer u al een lange tijd diabetes heeft, kunnen er complicaties optreden. Deze treden zeker niet bij alle mensen met diabetes in dezelfde mate op. Waarom deze
Nadere informatieDe reumatoloog. Ziekenhuis Gelderse Vallei
De reumatoloog Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Reumatische ziekten 3 Artritis 3 Bindweefselziekten of systeemziekten 3 Artrose 3 Weke delen-reuma 3 Pijnsyndromen 4 De reumatoloog 4 Onderzoek
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieVedolizumab (Entyvio ) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Patiënteninformatie Vedolizumab (Entyvio ) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Informatie over de behandeling door de MDL-arts met het medicijn vedolizumab 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina
Nadere informatieAzathioprine. (Imuran)
Azathioprine (Imuran) Bij reumatische aandoeningen In overleg met uw reumatoloog heeft u besloten om azathioprine (Imuran) te gaan gebruiken of u overweegt dit te gaan doen. Deze folder geeft informatie
Nadere informatieAdalimumab Voor de behandeling van psoriasis
In overleg met uw dermatoloog heeft u besloten te starten met Adalimumab voor de behandeling van psoriasis. In deze brochure leest u wat u moet weten over de behandeling met het medicijn Adalimumab. Deze
Nadere informatieFamiliaire Mediterrane Koorts
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Familiaire Mediterrane Koorts Versie 2016 2. DIAGNOSE EN BEHANDELING 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Over het algemeen wordt de volgende aanpak gehanteerd:
Nadere informatieEtanercept Voor de behandeling van psoriasis
In overleg met uw dermatoloog heeft u besloten te starten met Etanercept voor de behandeling van psoriasis. In deze brochure leest u wat u moet weten over de behandeling met het medicijn Etanercept. Deze
Nadere informatieRisicominimalisatie-materiaal voor patiënten die worden behandeld met rituximab
Risicominimalisatie-materiaal voor patiënten die worden behandeld met rituximab Let op bij gebruik van rituximab. Rituximab is het werkzaam bestanddeel in het medicijn. Uw medicijn kan ook een andere (merk)naam
Nadere informatieVedolizumab (Entyvio )
Vedolizumab (Entyvio ) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over een behandeling met vedolizumab (Entyvio ). In deze folder krijgt u informatie over de werking en het gebruik van dit medicijn en hoe
Nadere informatieSarcoïdose. & medicijnen
Sarcoïdose & medicijnen Voor sarcoïdose bestaat geen specifiek geneesmiddel. Meestal gaat sarcoïdose binnen enkele jaren vanzelf over en naast regelmatige medische controles is vaak geen behandeling nodig.
Nadere informatieMethotrexaat (ledertrexate of emthexate) bij de ziekte van Crohn bij kinderen
Methotrexaat (ledertrexate of emthexate) bij de ziekte van Crohn bij kinderen 2 In overleg met de behandelend arts is besloten dat uw kind het medicijn Methotrexaat gaat gebruiken, afgekort MTX. De reden
Nadere informatieVedolizumab (Entyvio )
Vedolizumab (Entyvio ) Maag-, darm- en levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Vedolizumab. In deze folder krijgt u informatie over de
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieDe ziekte van Wegener is een vorm van. systeemvasculitis. Ziekte van Wegener:
Ziekte van Wegener: systeemvasculitis De ziekte van Wegener is een autoimmuun vasculitis. Meerdere orgaansystemen kunnen bij de ziekte betrokken zijn, waaronder de luchtwegen. Genetische en omgevingsfactoren
Nadere informatieHenoch- schönlein purpura
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Henoch- schönlein purpura Versie 2016 1. WAT IS HENOCH- SCHöENLEIN PURPURA 1.1 Wat is het? Henoch-Schönlein purpura (HSP) is een aandoening waarbij hele kleine
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatienatalizumab (tysabri)
patiënteninformatie natalizumab (tysabri) behandeling en werking medicijn Uw neuroloog heeft u het medicijn natalizumab (Tysabri) geadviseerd. Hoe werkt dit medicijn? Hoe wordt natalizumab toegediend?
Nadere informatieRituximab. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Rituximab U heeft in overleg met uw internist besloten dat u rituximab gaat gebruiken of u overweegt dit te gaan doen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Neem altijd uw verzekeringsgegevens
Nadere informatieSarcoïdose. & de huid. Sarcoïdose van de huid komt bij 20 tot 35% van alle sarcoïdosepatiënten voor. Soms is een huidaandoening
Sarcoïdose & de huid Sarcoïdose van de huid komt bij 20 tot 35% van alle sarcoïdosepatiënten voor. Soms is een huidaandoening zelfs de enige klacht. Er zijn verschillende soorte n huid afwijkingen die
Nadere informatieUW BEHANDELING MET MABTHERA FLUDARABINE CYCLOFOSFAMIDE
UW BEHANDELING MET MABTHERA FLUDARABINE CYCLOFOSFAMIDE KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_009 INHOUDSTAFEL 01 Welke chemotherapie (= behandeling met cytostatica) krijgt u? 3 02 Hoe verloopt uw behandeling?
Nadere informatieHydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen
Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel hydroxychloroquine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatiePrednison. Reumatologie. alle aandacht
Prednison Reumatologie alle aandacht Prednison (Corticosteroïden) Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken,
Nadere informatieHet Fenomeen van Raynaud
Het Fenomeen van Raynaud Wat is het Fenomeen van Raynaud? Wij spreken van het Fenomeen van Raynaud bij het plotseling optreden van verkleuringen van vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of bij
Nadere informatiePrednison/Prednisolon
Prednison/Prednisolon Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: prednison. Hoe werkt prednison? Bij patiënten
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Het PAPA-Syndroom Versie 2016 1. WAT IS PAPA 1.1 Wat is het? Het acroniem PAPA staat voor Pyogenische Artritis, Pyoderma gangrenosum en Acne. Het is een
Nadere informatiePolymyositis/ dermatomyositis. informatie voor patiënten
Polymyositis/ dermatomyositis informatie voor patiënten INLEIDING Deze informatiefolder licht toe wat polymyositis of dermatomyositis is, wat de symptomen zijn en hoe de behandeling verloopt. Omdat het
Nadere informatiePolymyositis en dermatomyositis. informatie voor patiënten
Polymyositis en dermatomyositis informatie voor patiënten INLEIDING 3 WAT IS POLYMYOSITIS OF DERMATOMYOSITIS? 4 VOORKOMEN 5 OORZAAK 6 DIAGNOSE 6 BEHANDELING 8 2 Inleiding Uw arts heeft u meegedeeld dat
Nadere informatieWat u dient te weten over MabThera
Wat u dient te weten over MabThera Belangrijke veiligheidsinformatie voor patiënten die behandeld worden met MabThera voor andere aandoeningen dan kanker Deze tekst werd goedgekeurd door het College ter
Nadere informatieInfliximab. Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar
Infliximab Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Infliximab. In deze folder krijgt u informatie over de werking en het gebruik
Nadere informatieFamiliaire Mediterrane Koorts
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Familiaire Mediterrane Koorts Versie 2016 2. DIAGNOSE EN BEHANDELING 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Over het algemeen wordt de volgende aanpak
Nadere informatieHypereosinofiel syndroom
Hypereosinofiel syndroom R. Fijnheer Meander Medisch Centrum/UMCUtrecht HES Incidentie: 2-4 per 1.000.000 per jaar Man> vrouw Leeftijd: 30-70 erg in belangstelling: glivec, mepolizumab etc. Lastig voor
Nadere informatieCyclofosfamide (Cycloblastine, Endoxan) bij reumatische aandoeningen
Cyclofosfamide (Cycloblastine, Endoxan) bij reumatische aandoeningen In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten het geneesmiddel cyclofosfamide te gebruiken. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatieRituximab. MabThera, Rixathon
Rituximab MabThera, Rixathon Inhoud Hoe werkt rituximab? 3 Voor welke aandoeningen wordt rituximab gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4
Nadere informatiePatiënteninformatie. Adalimumab (Humira ) Informatie over de behandeling met het medicijn adalimumab bij de ziekte van Crohn en collitis ulcerosa
Patiënteninformatie Adalimumab (Humira ) Informatie over de behandeling met het medicijn adalimumab bij de ziekte van Crohn en collitis ulcerosa Adalimumab (Humira ) Informatie over de behandeling met
Nadere informatieAzathioprine (Imuran) bij kinderen bij de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en auto-immuun hepatitis
Azathioprine (Imuran) bij kinderen bij de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en auto-immuun hepatitis In overleg met de behandelend arts is besloten dat uw kind het medicijn Azathioprine gaat gebruiken.
Nadere informatie