Nederland door de Geologische Tijd

Transcriptie

1 Nederland door de Geologische Tijd Tropische moerassen, verzinderende woestijnen, Glinsterende zoutmeren, warme zeeen En dikke ijskappen S. Kroonenberg Jan de Jager Universiteit van Utrecht Plaat reconstructies gebaseerd op: Prof. Christopher R. Scotese, Joint Industry Project, copyright Paleomap

2 Nederland nu

3 Ouderdom in miljoenen jaren Siluur Devoon Carboon Perm Trias Jura Krijt Tertiair Nederland door de Geologische Tijd Geologische Tijdschaal Gesteenten Drift der continenten 0 Rijndelta Nederland 0 Tijdschaal 0 Ijstijden - de Mens St. Pietersberg Krijtzee (Mosasaurus) 100 O u d e r d o m i n M I l l I o e n e n J a r e n Vulkanisme In de Waddenzee Zoutkoepels Reservoir van het Groningen Gasveld Steenkool Van Limburg Bekken vorming Vulkanisme Zoutmeren Woestijn Tropisch oerwoud Maas rotsen Koraal zee 400 ( Ardennen) 400? Bergen Gebergte vorming Ordoviciium? Nederland

4 Gegevens van de Ondergrond. Exploratie boringen 3d Seismiek Nederland heeft meer dan 2600 exploratie en productie boringen. Ongeveer 56% van het oppervlak is bedekt met 3D seismische data.

5 Geologische tijdperken 0 S 60 Latitude van Nederland S N Temperatuur in ºC (C. Scotese) Zee niveau in meters (ExxonMobil) CO 2 (C. Scotese) Tektoniek Caledonisch Hercynisch Alpien Pangea Ma ,8% 0 m +200 m 0% Gondwana

6 Van Drift der Continenten tot Plaattektoniek Drift der Continenten (Alfred Wegener) Het besef dat Afrika en Zuid Amerika vroeger aan elkaar vast gezeten moeten hebben stond aan de basis van de theorie van plaattektoniek

7 Plaat Tektoniek De oppervlakte van de aarde is zeer dynamisch. Continenten bewegen ten opzichte van elkaar en nieuwe oceaankorst wordt gegenereerd bij mid-oceanische ruggen

8 Plaat Tektoniek Platen drijven uit elkaar vanaf mid-oceanische ruggen waar nieuwe oceanische korst wordt aangemaakt

9 A g e i n M I l l I o n s o f Y e a r s Silurian Devonian Permian Triassic Jurassic Tertiary Geologische Tijdperken Gesteenten St. 100 Cretaceous Carboniferous (? 500? 500 Ordovician 500 Millioenen jaren Millioenen jaren

10 Siluur 430 Ma Nederland Na de ice-house periode van het Ordovicium tot Vroeg Siluur warmde de wereld op en smolten de ijskappen op de Zuidpool. Continentale platen convergeerden tot het Supercontinent Pangea C. Scotese

11 Siluur 430 Ma 0º Laurentia Baltica 30º S Nederland lag op de kleine Avalonia plaat, Die was samengesmolten met Baltica, en die op het punt stond te botsen met Laurentia om zo de grote Laurussische plaat te vormen C. Scotese

12 Caledonisch Gebergte

13 Devoon - Vroeg Carboon 375 Ma Baltica en Laurentia hadden samen Laurussia gevormd, en Gondwana en Laurussia begonnen te versmelten tot Pangea. Nederland lag op de zuidelijke rand van de grote Laurussische plaat, Op ongeveer 20 ten zuiden van de evenaar. C. Scotese

14 Devoon - Vroeg Carboon 0º 375 Ma 30º S Terwijl Gondwana dichterbij Laurussia kwam, werd de oceaan tussen beide platen steeds smaller C. Scotese

15 Koraal in Stoepranden en Vensterbanken Koraal en brachiopode Bron: Vuurberg,

16 Devoon Vroeg Carboon Landschap Tropische Zeeën met Koraal Riffen Henk Kombrink, 2008

17 Laat Carboon 324 Ma C. Scotese Het Laat Carboon was een koude ice-house periode De Zuidpool was bedekt met een grote ijskap Gondwana and Laurussia waren samengesmolten tot het supercontinent Pangea

18 Laat Carboon 324 Ma 0º Toen Pangea eenmaal was gevormd, Lag Nederland ver van de oceaan, ten noorden van het Hercynisch gebergte (ook wel Variscisch genoemd), en op de evenaar in een tropisch klimaat. C. Scotese

19 Laat Carboon Landschap Equatoriaal Regenwoud en moerassen Sedimenten afkomstig van het Variscische gebergte in het zuiden werden afgezet in een groot en zeer snel dalend bekken, waarbij sedimentatie en bekkendaling elkaar in balans hielden

20 Laat Perm 30 N 250Ma 0º Ver van de oceanen, op zo n 15 tot 20 noorderbreedte, was Nederland blootgesteld aan een heet en droog klimaat C. Scotese

21 Laat Perm Landschap Woestijn Van duinvelden in de noordelijke provincies tot zoutmeren in de Noordzee Knight, Fryberger, Moscariello & Hern, 2003

22 Rotliegend Gas Play in NO Nederland Base Tertiary Base Chalk Base Lower Cretaceous Afgedekt door dik Zechstein zout Rotliegend zandsteen reservoir Top Zechstein Top Rotliegend Base Rotliegend Gas van Carboon steenkool 5000 m

23 Het Groningen Gasveld (Slochteren) 5 km 50 km

24 A g e i n M I l l I o n s o f Y e a r s Silurian Devonian Permian Triassic Jurassic Tertiary Geologische Tijdperken 0 0 Gesteenten St. 100 Cretaceous Carboniferous (? 500? 500 Ordovician 500 Millioenen jaren Millioenen jaren

25 Trias Landschap Hete droge vlaktes

26 Zout Pilaren TNO, 1999 M. Geluk Tektonische activiteit (extensie) veroorzaakte zoutbewegingen. Eerst vormde zich gentle salt swells, waarboven verdunning optrad van afzettingen. Later ontwikkelde deze zich tot zout pilaren, waarvan sommige bijna tot de oppervlakte komen.

27 Laat Jura - Vroeg Krijt 137 Ma C. Scotese Gedurende de Midden Jura, begon Pangea op te breken De Centrale Atlantische Oceaan, tussen Afrika and Noord Amerika, was nog smal Er was sterke extensie van de korst tussen Groenland and Europa ( rifting )

28 Laat Jura - Vroeg Krijt 137 Ma 30 N 0º Extensie van de korst veroorzaakte de (failed) Noord Zee Sea rift En de Nederlandse rift bekkens verder naar het zuiden (Dutch Central Graben, West Netherlands, Broad 14s, Lower Saxony, Central Netherlands Basins) C. Scotese

29 Noordelijke Offshore O 1 Step Graben Tertiary Central Graben The Dutch Central Graben heeft zeer dikke Jura afzettingen, Net als de West, Centrale Netherlands en Broad 14s Bekkens Op de aangrenzende platformen is de Jura bijna geheel afwezig De Onder Jura is geërodeerd door syn-rift opheffing van de platformen De Midden tot Boven Jura is niet afgezet op de platformen

30 Laat Jura Vroeg Krijt Landschap Ondiepe zeeën en landtongen Onder de Waddenzee ontstond een vulkaan: de Zuidwal vulkaan Regional Magnetic Map

31 Laat Krijt Landschap Warme ondiepe zeeën met nannoplankton en de Mosasaurus

32 Laat Krijt Inversie van de Rift Bekkens Broad 14s Basin ZW 0 NO Tertiair 1 Onder Krijt Jura Krijt 2 Zechstein Trias 3 Pre-Zechstein 4 Dutch Central Graben 10 km sec Dutch Central Graben ZW NO 0 Tertiair 1 2 Onder Krijt 3 4 sec. Krijt Jura Trias? Zechstei n? Pre-Zechstein 10 km

33 NO rand Broad 14s Bekken sec twt ZW NO Tertiair 1 Boven Krijt Boven Jura Onder Krijt Lower Tertiary Boven Krijt 2 Trias Onder Krijt Zechstein zout Rotliegend 2.5 km Deze seismische tijd sectie, op (ongeveer) 1:1 schaal, laat goed de indrukwekkende overschuiving zien die veroorzaakt is door de Laat Krijt inversie van het Broad 14s Bekken, waarbij het Zechstein zout als een smeerlaag is gebruikt

34 Intermezzo 2 De Seismische Methode Seismische boot Streamer van enkele kilometers met receivers Airguns Staart boei klei / schalie Gas Olie klei / schalie Met seismiek maken we afbeeldingen van de ondergrond. Reflecties van geluidspulsen worden geregistreerd en verwerkt tot een dwarsprofiel

35 Seismiek geeft een beeld van de ondergrond zoals een echogram

36 NW van het Broad 14 s Bekken Top Rotliegend 3D van boven K7-India K7-India 3D perspectief van ZO

37 SW K7 India Pup-up NE Krijt Trias Zechstein zout Kalksteen floaters Rotliegend Carboon 1 km

38

39 Vroeg Tertiair 49 Ma C. Scotese De wereld begint een bekend aangezicht te krijgen Het klimaat was veel warmer dan tegenwoordig: krokodillen zwommen dicht bij de Noordpool, en palmen groeiden in Zuid Alaska, op Groenland en in Patagonië

40 Vroeg Tertiair 49 Ma 60 N 30º N C. Scotese In deze tijd van een hoog zee niveau was Nederland bedekt door een ondiepe zee

41 Laat Tertiair SW NE 11.2 Ma De delta van de Eridanos Rivier Door de IJstijden kwam er een eind aan het bestaan van deze rivier

42 The Laatste Paar Miljoenen Jaren De Mens verschijnt op het Toneel Fossiele voetstappen van menselijke voorouders in Laetoli, Afrika De voetstappen zijn zo n 3.5 miljoen jaar geleden achtergelaten door 2 individuen die over natte vulkanische as liepen

43 Laat Tertiair Grote Vulkanische Activiteit De Laacher See: vulkanische krater met meer De Rijn slenk werd actief gedurende het Eoceen, met vulkanische activiteit in het Eifel gebied. Bij de Laacher See eruptie in het Quartair ( jaar geleden) kwam niet minder dan ongeveer 5 km 3 magma vrij

44 De recente geschiedenis Dynamische afzettingsmiljeus in de Rijn delta 5500 before Chr. 800 after Chr. From: Atlas van Nederland in het Holoceen

45 Groeten uit Holland warme zeeën met koraal eilanden glinsterende zoutmeren dikke ijskappen

46 50 Miljoen Jaar in de Toekomst De botsing van Afrika and Europa zal van de Alpen een Himalaya-type gebergte hebben gemaakt Nederland zal verder naar het noorden zijn bewogen, maar in warme broeikas condities zijn is het klimaat mogelijk warmer dan vandaag

47 Nederland door de Geologische Tijd 400 miljoen jaar van: - Klimaat verandering - Bodemdaling - Zeeniveau wisselingen C. Scotese Met dank aan: Mark Geluk Cees van Oosterhout NAM collega's