Werken aan netwerken tegen armoede Hoe één plus één drie kan worden

Transcriptie

1 Werken n netwerken tegen rmoede Hoe één plus één drie kn worden PETER RAEYMAECKERS De grote diversiteit n expertises is tegelijk de krcht én struikelsteen vn netwerken. De term netwerken lijkt het nieuwe modewoord. Iedereen heeft het erover: op Fcebook, Twitter, een receptie of de sportclub. Netwerken brengen je in verbinding met ndere mensen, met relevnte informtie of met interessnte hulpbronnen zols een nieuwe job, geld of tips over nieuwe en interessnte muziekgroepen. Ook in de dgelijkse prktijk vn socil werkers blijken netwerken zeer populir te zijn. Zo worden in de context vn rmoedebestrijding netwerken vk verbonden met een inclusieve of integrle npk. Smen stn we sterker lijkt het motto te zijn vn diverse inititieven die op het lokle niveu in een netwerk vn hulpverleningsorgnisties de strijd ngn tegen rmoede, kinderrmoede de wereld uithelpen of socil innovtieve projecten uit de grond willen stmpen. Al deze inititieven moeten vertrekken vnuit een goed begrip vn netwerken. Dt is niet vnzelfsprekend wnt er bestt veel verwrring over dit hippe onderwerp. Wt zijn netwerken? Hoe werken ze? Wnneer zijn ze succesvol? Deze bijdrge bentwoordt enkele crucile vrgen. HISTORISCHE ROOTS Tijdens de herfst vn 1932 wordt het Hudson internt voor meisjes in Upstte New York geconfronteerd met een groot ntl weglopende studentes. Het meisjesinternt wil dit probleem npkken mr vindt geen fdoende verklring voor het fenomeen. De directie spreekt een psychiter n om een ntwoord te vinden op de vrg wrom de studentes zich niet meer goed voelen in de school en deze stelselmtig willen verlten. De psychiter verzet zich tegen een l te individulistische verklring en stelt dt het wegloopgedrg vn de meisjes niets te mken heeft met hun individuele motivtie. Hij brengt op bsis vn een voor die tijd zeer revolutionire techniek, de sociometrie, de relties tussen de studentes in krt en toont n dt het wegloopgedrg voornmelijk te mken heeft met hun socile relties. Deze studie betekende voor velen het begin vn een nieuwe methodologie (Freemn, 2004). Netwerken worden hierbij gedefinieerd ls een set vn relties tussen een gedefinieerde set vn ctoren, meestl individuen. De relties hebben betrekking op bijvoorbeeld vriendschpsrelties, dviesrelties en informtieuitwisseling. POW ALERT JAARGANG 39 NUMMER 4 OKTOBER

2 RUBRIEK WERKEN AAN NETWERKEN TEGEN ARMOEDE Er bestt grote consensus over het belng vn deze relties. Mensen ondervinden diverse voordelen ls ze verbonden zijn met ndere individuen. Dit blijkt uit de bekende en vk geciteerde studie vn Grnovetter (1973). Grnovetter toont n dt mensen mkkelijker n een job gerken ls ze zich kunnen beroepen op relties met mensen die niet tot hun directe kennissenkring behoren. De betekenis vn een netwerk ls een set vn relties tussen een set vn individuen wordt l snel uitgebreid nr orgnisties en krijgt drom voor hulpverleningsorgnisties een belngrijke relevntie. Ook zij enggeren zich in een netwerk met ndere orgnisties. Hulpverleningsorgnisties worden geconfronteerd met de complexe hulpvrgen vn zeer kwetsbre doelgroepen. Ze ontwikkelen netwerken om een ntwoord te bieden op deze complexe problemen. WAT ZIJN NETWERKEN? Een belngrijk kenmerk vn netwerken tussen hulpverleningsorgnisties is dt er telkens een resultt moet behld worden. Netwerken bestn niet enkel uit vrijblijvende intercties tussen hulpverleningsorgnisties. Netwerken moeten iets bereiken. Het volstt niet om gezellig smen te zijn. Een netwerk is geen prtbrk. Of, zols in de Angelsksische litertuur vk bendrukt wordt: Here, networks re used to get something done, such s service delivery (Isett e.., 2011, 61). Netwerken tussen hulpverleningsorgnisties worden bekeken in het licht vn deze gezmenlijke doelstelling. Algemeen gezien kunnen we deze netwerken definiëren ls een set vn drie of meer hulpverleningsorgnisties die smenwerken met het oog op het bereiken vn een gemeenschppelijke doelstelling (Provn e.., 2007). De ultieme doelstelling vn netwerken wordt drbij steeds geformuleerd in termen vn een kwetsbre doelgroep, zols mensen in rmoede. Een netwerk vn hulpverleningsorgnisties wil een hulpverlening bieden die op integrle wijze nsluit bij de complexe noden vn zeer kwetsbre doelgroepen. Mensen ondervinden diverse voordelen ls ze verbonden zijn met ndere individuen. Netwerken vn hulpverleningsorgnisties zijn in stt om een hulpverlening te voorzien die een integrle kijk op een rmoedeprobleem mogelijk mkt. Een netwerk zoekt drom nr de nodige fstemming tussen de ngesloten hulpverleningsorgnisties en wil een ntwoord formuleren op de diverse hulpvrgen die de cliënt ervrt op een kluwen vn probleemdomeinen. TALRIJK AANWEZIG In Vlnderen, en bij uitbreiding in België, vinden we verschillende voorbeelden vn zo n netwerken. Zo kunnen de diverse lokle en regionle vormen vn welzijnsoverleg gekenmerkt worden ls een netwerk. Een welzijnsoverleg is een netwerk vn hulpverleningsorgnisties dt op een zeer lokl niveu zols de buurt, district of gemeente, de smenwerking tussen de nwezige ctoren probeert te verbeteren. Het welzijnsoverleg hnteert informtie-uitwisseling tussen diverse ctoren ls belngrijkste doelstelling. Men gt ervn uit dt de diverse regionle hulpverleningsorgnisties elkr moeten leren kennen zodt er een betere smenwerking kn ontstn. Indien er voldoende informtie-uitwisseling gereliseerd wordt, dn zl dt de responsiviteit vn de hulpverlening nr kwetsbre doelgroepen versterken. Verder ontstn er diverse inititieven die door een netwerk vn orgnisties op het lokle niveu worden genomen ter bestrijding vn kinderrmoede. Een interessnt voorbeeld wordt beschreven in Vn Dijck & Reymeckers (2012). Zo wil het OCMW vn Boom de hulpverlening n gezinnen met jonge kinderen in rmoede beter fstemmen op de noden vn de doelgroep door een ruilwinkel te orgniseren. Die winkel biedt n de doelgroep de kns om vi een toegnkelijk ruilsysteem bbykledij n te schffen. Drnst is er ook een ruimte die ls ontmoetingsruimte kn dienen, mr wr ook diverse ctiviteiten en cursussen georgniseerd worden. Het project streeft ook een doorverwijzingsfunctie n en wil de doelgroep vnuit de 24

3 ruilwinkel op een zeer lgdrempelige mnier de weg wijzen nr het uitgebreide lokle hulpverleningsnbod in de gemeente. Dit project komt tot stnd in een netwerk vn negen verschillende orgnisties. Deze orgnisties werken smen om één zeer concrete doelstelling te behlen: de oprichting vn een ruilwinkel met ontmoetingsruimte om de dienstverlening nr jonge kinderen in rmoede beter f te stemmen. Ook in de geestelijke gezondheidszorg vinden we netwerken terug. Een interessnte cse wordt beschreven in Vermeiren (2013). Zij evlueert de werking vn een netwerk, het Kruispunt. Dit project is ontstn om het tekort n voorzieningen voor geestelijke gezondheidszorg op te vngen in de werkingsregio Klmthout, Essen, Wuustwezel, Brecht, Stbroek en Kpellen. Vier prtnerorgnisties (Algemeen Ziekenhuis Klin, DBC Openluchtopvoeding, CAW De Terp en CGG Andnte) sln de hnden in elkr en richten een multidisciplinir tem op om een geïntegreerde hulpverlening n te bieden. Meer specifiek biedt Het Kruispunt hulp bij eerste- en tweedelijnshulpvrgen bij emotionele, reltionele, psychische en psychitrische problemen. Grijpen we terug nr de geformuleerde definitie, dn vllen deze drie voorbeelden dr netjes onder. Telkens gt het over smenwerkingsverbnden tussen diverse ctoren met het oog op het bieden vn een hulpverlening op diverse levensgebieden voor een complexe en zeer kwetsbre doelgroep. Men streeft een betere fstemming n vn de individuele inspnningen vn de ngesloten leden en trcht een hulpverlening te verzekeren die tegemoet komt n de diverse noden vn een kwetsbre doelgroep. Er zijn verschillende vormen vn netwerkcoördintie mogelijk. HOE NETWERKEN WERKEN Een volgende crucile vrg die moet bentwoord worden: hoe werken netwerken? Hoe trchten de orgnisties hun gezmenlijke doelstelling te bereiken? Belngrijk drbij is de coördintie vn het netwerk. Indien een netwerk een beplde doelstelling wil bereiken, dn moet er een coördintiemechnisme bestn. Net zols de term netwerk de nodige gevoeligheden oproept, bestt er ook veel verwrring over de term coördintie. In deze bijdrge is het onmogelijk om die discussie volledig weer te geven. We beperken ons door te stellen dt coördintie verwijst nr die instrumenten, inspnningen en concrete cties die ondernomen worden om de doelstelling vn het netwerk te bewerkstelligen. Coördintie wordt gedefinieerd ls de doelbewuste centrle sturing of onderlinge fstemming vn de ctiviteiten vn verschillende orgnistorische entiteiten vn eenzelfde coördintiecluster met ls bedoeling een gemeenschppelijk resultt op de gewenste mnier te bereiken. Coördintie heeft ls doel orde te brengen in de onderlinge relties binnen de cluster. (Bouckert e.., 2001, 20) Deze definitie wordt ook door de Vereniging vn Steden en Gemeenten ondersteund en toegepst (VVSG, 2007). Hierbij wordt vk een onderscheid gemkt tussen coördintie, interne en externe regie (Sels, 2007). Interne regie verwijst dn nr de wijze wrop de verschillende interne fdelingen of componenten vn een lokl bestuur (of hulpverleningsorgnistie) op elkr fgestemd worden. Externe regie wordt gebruikt indien de smenwerking tussen de lokle besturen en ndere (externe) prtners op het lokle terrein belicht wordt. In deze bijdrge focussen we op het ltste, extern type vn regie. In onderstnde prgrfen gebruiken we drvoor steeds de term coördintie. WIE STUURT? Er zijn verschillende vormen vn netwerkcoördintie mogelijk, fhnkelijk vn wie de sturende rol opneemt. Zo onderscheiden Provn & Kenis (2008) drie verschillende netwerken: een zelfregulerend netwerk, een leidende orgnistie en een netwerk dministrtieve orgnistie. An het ene uiterste pltsen zij het zelfregulerend netwerk of een shred governnce network. Dr wordt er gewerkt Hoe één plus één drie kn worden POW ALERT JAARGANG 39 NUMMER 4 OKTOBER

4 WERKEN AAN NETWERKEN TEGEN ARMOEDE met een gedeelde besluitvorming. In dit type netwerk is er geen coördinerende instntie nwezig. De netwerkprticipnten beplen zelf de prioriteiten wr het netwerk op moet inspelen en nemen zelf de nodige beslissingen over de mnier wrop knelpunten ngepkt moeten worden. Er kn een stuurgroep opgericht worden om de logistieke en prktische knt vn het netwerk te coördineren. Bij een leidende orgnistie wordt de verntwoordelijkheid vn de netwerksturing gelegd bij één enkele orgnistie die ook deel uitmkt vn het netwerk. Deze leidende orgnistie of led orgniztion governnce coördineert en neemt het voortouw om de belngrijkste inititieven vn het netwerk vorm te geven. Deze ctor beheert de finnciële middelen, verdeelt de tken en zorgt ervoor dt het functioneren vn het netwerk voldoende vlot verloopt. Belngrijk bij dit type netwerk is dt de leidende orgnistie zelf ook een vorm vn hulpverlening verstrekt. Een ltste type vn netwerkcoördintie is de netwerk dministrtieve orgnistie of network dministrtive orgniztion. Het netwerk wordt gecoördineerd door deze dministrtieve orgnistie. Een belngrijk verschil met de leidende orgnistie is dt de dministrtieve orgnistie opgericht wordt ls een zelfstndige entiteit met ls enige doelstelling de coördintie vn het netwerk. In tegenstelling tot de leidende orgnistie biedt de dministrtieve orgnistie geen hulpverlening n de doelgroep die het netwerk beoogt. Deze vormen vn coördintie worden overzichtelijk weergegeven in de figuur hiernst. IN DE PRAKTIJK Op het eerst zicht is deze typologie bstrct. Toch vinden we deze netwerkvormen terug in verschillende prktijkvoorbeelden. Nemen we bijvoorbeeld het eerder beschreven welzijnsoverleg. In steden ls Antwerpen en Gent wordt een welzijnsoverleg opgericht op het districts- of buurtniveu om de smenwerking tussen de nwezige orgnisties te verbeteren. In de meeste gevllen is een dergelijk netwerk ontstn vnuit een zelfregulerende vorm vn coördintie. Enkele orgni- Figuur 1: Drie types vn netwerkcoördintie (Kennis & Provn, 2009, 447) : Shred governnce network b: Led orgniztion network Led Orgniztion c: Network dministrtive orgniztion network Network Administrtive Orgniztion 26

5 sties steken de koppen bij elkr om een dergelijk netwerk op te richten. In het onderzoek vn Reymeckers (2013) worden deze netwerken onder de loep genomen. Zo worden de netwerken in vier Antwerpse districten genlyseerd: Deurne, Berchem, Borgerhout en Antwerpen-Noord. Uit de resultten blijkt dt in drie vn de vier netwerken een welzijnsoverleg opgericht wordt om de informtie-uitwisseling tussen de orgnisties te bevorderen en structurele signlen vnuit de Antwerpse districten n te krten. Zo ontstt er in het district Deurne een stuurgroep die de logistieke werking vn de netwerken op zich neemt, de gend beplt en de uitnodigingen verstuurt. Men probeert zo democrtisch mogelijk te werk te gn en een voldoende prticiptie vn de diverse netwerkctoren te verwezenlijken. We vinden in de voorbeelden ook een netwerk terug dt georgniseerd wordt door een leidende orgnistie. Het project dt in het kder vn kinderrmoede een ruilwinkel wil reliseren, is een voorbeeld vn zo n netwerk. Dit netwerk wordt gecoördineerd door het OCMW vn Boom dt optreedt ls een leidende orgnistie. Het OCMW orgniseert de prktische werking vn de ruilwinkel, stelt een coördintor n en brengt de netwerkctoren smen in de vorm vn een stuurgroep. De ndere netwerkctoren zols een socile tewerkstellingsdienst, Kind & Gezin, de welzijnsschkel en Kind en Preventie vzw brengen hun expertise in het netwerk en orgniseren verschillende ctiviteiten in de ontmoetingsruimte. Op deze mnier kn de ruilwinkel ten volle profiteren vn de brede expertise die wordt gedrgen door de prtners in het netwerk. Hierbij stt de leidende rol vn het OCMW centrl. Het derde voorbeeld dt we beschreven, het Kruispunt in Klmthout, is dn weer een treffend voorbeeld vn een netwerk dt gecoördineerd wordt vnuit een dministrtieve orgnistie. Het Kruispunt werd opgericht door vier prtnerorgnisties. Indien een netwerk een beplde doelstelling wil bereiken, dn moet er een coördintiemechnisme bestn. Dit inititief wordt gefinncierd vnuit een bijdrge vn deze vier orgnisties en bestt uit een multidisciplinir tem dt gecoördineerd wordt door een temcoördintor. Geen enkele vn de orgnisties stelt zich op ls een leidende orgnistie. Het netwerk komt smen in het Kruispunt, dt ls een fzonderlijke entiteit het netwerk vorm geeft. Verder bestt het Kruispunt uit diverse hulpverleners die worden ngeleverd door de verschillende netwerkprtners. Een temcoördintor leidt de werkzmheden in goede bnen. WANNEER ZIJN NETWERKEN SUCCESVOL? Levert een netwerk ook iets op? Welke fctoren beplen het succes vn een netwerk? Deze vrgen benieuwen elke beleidsmker, hulpverlener, netwerkmnger of ndere belnghebbende in het kder vn rmoedebestrijding. Voorleer we deze vrgen bentwoorden, is het belngrijk om de stkeholders die belng hebben bij het netwerk goed f te bkenen. Provn & Milwrd (2001) zijn hier zeer duidelijk over: de effectiviteit vn een netwerk kn enkel gemeten worden ls men bij evlutie verschillende stkeholders betrekt. De effectiviteit vn een netwerk moet fgetoetst worden bij zowel de politieke belnghebbenden, beleidsmkers, de coördinerende orgnisties, de ngesloten prtners en ntuurlijk ook de doelgroep die beoogd wordt door het netwerk. Een netwerk verenigt zeer diverse stkeholders en de effectiviteit moet drom ook op diverse niveus fgetoetst worden. In deze bijdrge kiezen we er voor om ons tot één mogelijke vorm vn succes te beperken, nmelijk de integrtie vn het netwerk. We opperen de stelling dt een netwerk tussen hulpverleningsorgnisties de complexe noden vn een kwetsbre doelgroep enkel kn bentwoorden indien het netwerk een zekere mte vn integrtie bereikt. Het belng vn een geïntegreerd netwerk wordt sinds de jren 1990 nr voren geschoven in de bestuurskundige litertuur. Een effectief netwerk Hoe één plus één drie kn worden POW ALERT JAARGANG 39 NUMMER 4 OKTOBER

6 WERKEN AAN NETWERKEN TEGEN ARMOEDE tussen hulpverleningsorgnisties moet een grote mte vn integrtie nstreven (Rosenheck e.., 1998; Provn & Milwrd, 1995). Drbij wordt vertrokken vnuit het gegeven dt elk netwerk bestt uit een grote differentitie n orgnisties. Een netwerk moet zoveel mogelijk expertises bundelen vn een zo groot mogelijke verscheidenheid n orgnisties. Elke orgnistie biedt een eigen hulpverlening, heeft eigen specifieke kennis en drgt zo vnuit de eigen speciliteit bij tot het succes vn het netwerk. De grote diversiteit n expertises is tegelijk de krcht én struikelsteen vn het netwerk. Wnt elke orgnistie heeft een eigen idee over hoe de doelgroep moet geholpen worden, heeft eigen procedures en heeft een eigen werking uitgebouwd. Deze verschillen tussen de netwerkprtners zorgen vk voor problemen indien er nr een smenwerking gestreefd wordt in het netwerk. Een integrtie vn een grote diversiteit n netwerkctoren is drom noodzkelijk. Wnt hoe meer geïntegreerd een netwerk vn hulpverleningsorgnisties, hoe beter de toegng vn cliënten tot een brede wier vn verschillende vormen vn hulpverlening, hoe beter de outcome op het cliëntniveu en hoe groter de continuïteit vn de hulpverlening (Rosenheck, 1998). In een geïntegreerd netwerk profiteren de orgnisties vn lle hulpbronnen die nwezig zijn in het netwerk, is er een voldoende toestroom vn informtie en wordt de smenwerking tussen de orgnisties in het kder vn individuele cliënten gegrndeerd. Mr hoe komen we te weten of een netwerk een hoge mte vn integrtie kn nstreven? INTEGRATIE METEN Om de integrtie vn het netwerk te meten, pssen verschillende uteurs een socile netwerknlyse toe. In een eerdere bijdrge in ALERT bendrukt ook Steyert (2012) het belng vn dit begrip in het kder vn netwerknlyse. Volgens hem kn een netwerk in beeld gebrcht worden door de metfoor vn een spinnenweb. De relties tussen De effectiviteit vn een netwerk kn enkel gemeten worden ls men bij evlutie verschillende stkeholders betrekt. mensen en orgnisties worden in beeld gebrcht door de drden die voor de verbindingen zorgen in het spinnenweb dt het netwerk voorstelt. De socile netwerknlyse lt toe om de smenwerkingsrelties tussen de diverse orgnisties in krt te brengen en om zo het spinnenweb vn het netwerk te nlyseren. Een belngrijk voordeel vn deze techniek is dt het de socil werker, de beleidsmker en de diverse netwerkprtners een vogelperspectief biedt op het netwerk. De netwerktekening geeft een beeld vn het volledige netwerk dt de individuele positie vn elk vn de netwerkprtners overstijgt. In de meeste gevllen bekijkt men in welke mte orgnisties in het netwerk informtie uitwisselen, cliënten doorverwijzen en n cseoverleg doen. Deze bevrging leidt tot een tekening vn het netwerk wrbij de relties tussen lle orgnisties worden weergegeven. Indien er losse, gefrgmenteerde clusters vn orgnisties worden teruggevonden, dn wordt er lgemeen nvrd dt het netwerk in mindere mte integrtie kn nstreven, en drdoor in mindere mte effectief is. Een interessnt voorbeeld vn zo n netwerknlyse vinden we terug in de llereerste studie vn Morrissey e.. (1985). Deze studie brengt de relties tussen orgnisties in krt die hulpverlening bieden n de doelgroep die zij definiëren ls mensen met een chronisch mentle ndoening. Figuur 2 toont het resultt vn een socile netwerknlyse nr de relties tussen verschillende clusters vn orgnisties. De uteurs stellen vst dt het netwerk een grote mte vn desintegrtie vertoont. Het netwerk is gefrgmenteerd in twee groepen: een institutionele mentl helth region en een community bsed services region. De eerste groep bestt voornmelijk uit institutionele diensten. De tweede groep bestt uit gemeenschpsorgnisties die eerder vn onderuit opgericht zijn. Een verklring voor dit gefrgmenteerd netwerk vinden de uteurs voornmelijk in het gebrek n coördintie. Het netwerk wordt niet gecoördineerd, wrdoor het 28

7 Figuur 2: Een voorbeeld vn een socile netwerknlyse vn netwerken tussen hulpverleningsorgnisties (Morrissey e.., 1985, 713) SYRACUSE = Clients b = Plnning/Coordintion c = Resources b 4 7 c 13 b c 8 14 b c INSTITUTIONAL MENTAL HEALTH REGION 3 c b 10 b 9 COMMUNITY-BASED SERVICES REGION Hoe één plus één drie kn worden uit elkr vlt en er geen integrerende krcht nwezig is. Deze studie toont n dt de netwerkcoördintie, volgens één vn de eerder besproken types vn Provn & Kenis (2008) noodzkelijk is om de smenwerkingsrelties tussen de orgnisties te structureren nr een geïntegreerd netwerk. GEEN TOVERFORMULE Hoe kunnen we de noodzkelijke integrtie reliseren? En welk type vn netwerkcoördintie oefent de meest positieve invloed uit op de integrtie vn het netwerk? We zoeken ntwoorden in de cses die we hierboven reeds beschreven. Het welzijnsoverleg is, zols l gezegd, een netwerk vn orgnisties met ls voornmste doelstelling de informtie uitwisseling tussen orgnisties en het bespreken vn structurele problemen die zich stellen op het lokle niveu. Het is duidelijk dt dit type netwerk moet berusten op een groot drgvlk tussen de diverse hulpverleningsorgnisties op het lokle niveu. We kunnen drom ook stellen dt een zelfregulerende vorm vn netwerkcoördintie, zonder een leidende of dministrtieve orgnistie die een structuur of werkwijze vn bovenuit oplegt, een belngrijke meerwrde biedt (Reymeckers, 2013). Een welzijnsoverleg kn een belngrijk effect genereren op de integrtie vn het netwerk indien men ndcht besteedt n de individuele noden vn de ngesloten leden en de gendsetting fstemt op hun behoeften. Meer specifiek is het belngrijk dt een welzijnsoverleg niet lleen gericht is op de informtie-uitwisseling tussen de individuele orgnisties mr ook beplde structurele problemen in het fgebkende gebied nkrt en bespreekt. Enkel ls n deze voorwrden voldn wordt, blijkt het netwerk een groot drgvlk te verwezenlijken. Dit blijkt uit Reymeckers (2013) wr socile netwerknlyse wordt gebruikt om de integrtie vn zelfregulerende netwerken te nlyseren. In het gevl vn het netwerk te Boom blijkt de integrtie verwezenlijkt te worden door de leidende positie vn het OCMW. Dt OCMW stelt een coördintor vn de ruilwinkel n en orgniseert een stuurgroep wrin de verschillende prtners op diverse tijdstippen het netwerk kunnen evlueren en belngrijke problemen kunnen bespreken. De POW ALERT JAARGANG 39 NUMMER 4 OKTOBER

8 WERKEN AAN NETWERKEN TEGEN ARMOEDE fciliterende rol vn het OCMW is hierbij crucil (Vn Dijck & Reymeckers, 2012). Het OCMW fciliteert de beslissingsvorming, mr lt voldoende ruimte voor de ndere prtners om in voldoende mte hun expertise in het netwerk in te brengen. Zo krijgen de prtners in het netwerk voldoende insprk en zeggingskrcht. Het netwerk vn het Kruispunt blijkt geïntegreerd te zijn door de nwezigheid vn de dministrtieve orgnistie. Hierbij spelen de temcoördintor en het multidisciplinire tem vn verschillende hulpverleners een belngrijke rol. Verdere nlyses moeten echter uitwijzen of zowel in Boom ls bij het Kruispunt de leidende of de dministrtieve orgnistie ddwerkelijk een geïntegreerd netwerk kunnen verwezenlijken. De methode vn de socile netwerknlyse kn hierbij een belngrijke rol spelen. NADENKEN GEBLAZEN De integrtie vn het netwerk kn dus op verschillende mnieren verwezenlijkt worden. Er bestt geen universeel tovermiddel op bsis wrvn een succesvol netwerk kn opgericht worden. Het is wel belngrijk dt lokle besturen, hulpverleningsorgnisties en ndere ctoren bij het oprichten vn het netwerk op een voldoende en gegronde wijze over de verschillende keuzes ndenken. Hierbij is het noodzkelijk dt men zich bseert op de noden vn de doelgroep en de diverse ctoren die bt hebben bij het netwerk. De oprichting vn een zelfregulerend netwerk, een leidende orgnistie of een dministrtieve orgnistie moet ondersteund worden door een voldoende drgvlk bij zowel de netwerkprtners ls de doelgroep. Zonder dit drgvlk zl bij de netwerkprtners de motivtie ontbreken om hun expertise in het netwerk te brengen en zullen de gezmenlijke inspnningen gedoemd zijn om te mislukken. Tot op vndg bestt er een grote verwrring over de betekenis vn netwerken, hoe ze werken en wnneer ze succesvol zijn. In deze bijdrge probeerden De socile netwerknlyse lt toe om de smenwerkingsrelties tussen de diverse orgnisties in krt te brengen. we meer helderheid te creëren in het complexe, mr zeer interessnte debt over netwerken. De beschreven inzichten zijn gebseerd op de prktijk en kunnen beleidsmkers, socil werkers en mngers vnuit diverse uithoeken vn het socil werk de nodige hndvtten nreiken om n zo n onderneming te beginnen. Ze leiden tot vier nbevelingen voor beleid en prktijk. FORMULEER SAMEN DOELSTELLINGEN Elk netwerk wordt opgericht om een doelstelling te reliseren. Hierbij moet je een onderscheid mken tussen doelstellingen op korte en lnge termijn. Een doelstelling op lnge termijn moet gebseerd zijn op de noden vn de doelgroep. Elk netwerk vn hulpverleningsorgnisties wil een verbetering bekomen vn de levensomstndigheden vn de kwetsbre doelgroep. Enkele voorbeelden zijn het bestrijden vn de rmoedesitutie op het buurt- of het districtsniveu, het wegwerken vn de precire situtie vn kinderen in rme gezinnen of het verbeteren vn hulpverlening voor psychitrische ptiënten. De doelstelling op korte termijn verwijst nr de mnier wrop men de cliëntgerichte doelstelling wil bekomen. Zo kiest men in het welzijnsoverleg voor een formule wrbij men informtie-uitwisseling wil verbeteren. In het netwerk te Boom trcht men door het oprichten vn een ruilwinkel en een ontmoetingsruimte de hulpverlening nr jonge kinderen in rmoede te verbeteren. Het is echter noodzkelijk dt men deze doelstellingen smen met de netwerkprtners vstlegt. Hierdoor verkrijgt het netwerk vn bij de strt een voldoende drgvlk en legitimiteit. VERZAMEL RELEVANTE PARTNERS Het succes vn een netwerk stt of vlt met de prtners die ngetrokken worden. De smenstelling vn het netwerk is fhnkelijk vn de geformuleerde doelstelling en de expertise die nodig is om die te verwezenlijken. Het is noodzkelijk dt men een fweging mkt vn de drgkrcht vn 30

9 het netwerk. Hoe meer prtners het netwerk telt, hoe moeilijker het wordt om een consensus te bereiken over bijvoorbeeld het opstrten vn een ruilwinkel of een nder socil innovtief project. Wt betreft het voorbeeld vn een welzijnsoverleg is het noodzkelijk dt men lle mogelijke prtners binnen de buurt, het district, de std of de gemeente kn bereiken. COÖRDINATIEVORM SLUIT AAN BIJ NODEN In bovenstnde prgrfen vermeldden we de typologie vn Provn & Kenis (2008) ls mogelijke vormen vn netwerkcoördintie. Het is belngrijk dt de keuze voor één vn de drie types gebseerd wordt op de noden vn het netwerk. We vermeldden reeds dt ls informtieverstrekking de belngrijkste doelstelling is vn het netwerk, een zelfregulerende vorm vn coördintie een goede keuze is. Echter, indien er belngrijke keuzes moeten gemkt worden in verbnd met de nkoop vn gebouwen, de concrete orgnistie vn een project zols een ruilwinkel of het Kruispunt, dn is het n te rden dt één ( leidende of dministrtieve) orgnistie het voortouw neemt. Indien geen enkele prtner beslissingsbevoegdheid heeft, bestt de kns dt het netwerk uiteenvlt door een gebrek n slgkrcht. Het belng vn zo n trekker merken we zelfs in zelfregulerende netwerken zols het welzijnsoverleg. In het voorbeeld vn Antwerpen blijkt telkens een stuurgroep nwezig te zijn die de logistieke orgnistie vn het netwerk Een doelstelling op lnge termijn moet gebseerd zijn op de noden vn de doelgroep. op zich neemt. Hierdoor krijgt het netwerk een dynmiek die telkens nieuw leven in de gezmenlijke inspnningen blst. EVALUEER Evlutie is crucil. Het netwerk moet op gepste tijden geëvlueerd worden. De verrichte inspnningen moeten steeds in het teken stn vn het bereiken vn een doelstelling op zowel een korte ls lnge termijn. Deze evlutie is niet lleen belngrijk om het effect vn het netwerk te bekijken. Een evlutie zorgt ook voor een moment vn insprk en prticiptie vn de netwerkprtners en de doelgroep. In deze bijdrge werd de techniek vn socile netwerknlyse ngereikt ls een belngrijk evlutie instrument. Dergelijke nlyse biedt de socil werker, mnger, temcoördintor of beleidsverntwoordelijke inzichten in de structuur vn het volledige netwerk, de integrtie die wordt bereikt, de positie vn de eigen orgnistie en over mogelijkheden wr het netwerk nog kn versterkt worden. Peter Reymeckers is ls doctor-ssistent verbonden n OASES, een onderzoekscentrum n de Universiteit Antwerpen ( Hij verdedigde recent en succesvol een doctorl proefschrift rond dit them (Reymeckers, 2013). Hij werkt verder deeltijds ls lector socil werk n de HUBrussel. Regeren kn vi Peter.Reymeckers@u.c.be Hoe één plus één drie kn worden Verwijzingen Bouckert, G., Verhoest, K. & Legrin A. (2001), Over smenwerking en fstemming. Instrumenten voor een optimle beleids- en beheerscoördintie in de publieke sector, Gent, Acdemi Press. Freemn, L.C. (2004), The Development of Socil Network Anlysis, Vncouver, Empiricl Press. Grnovetter (1973), 'The strength of wek ties, Americn Journl of Sociology, 78(6), Isett, K.R., Mergel, I.A., LeRoux, K., Mischen, P.A. & Rethemeyer, R.K. (2011), 'Networks in Public Administrtion Scholrship: Understnding Where We Are nd Where We Need to Go', Journl of Public Administrtion Reserch nd Theory, 21, I157-I173. POW ALERT JAARGANG 39 NUMMER 4 OKTOBER

10 WERKEN AAN NETWERKEN TEGEN ARMOEDE Kenis, P. & Provn, K.G. (2009), 'Towrds n exogenous theory of public network performnce, Public Administrtion, 87(3), Morrissey, J.P., Tusig, M. & Lindsey, M.L. (1985), 'Community mentl-helth delivery systems network perspective, Americn Behviorl Scientist, 28(5), Provn, K.G. & Kenis, P. (2008), 'Modes of network governnce: Structure, mngement, nd effectiveness', Journl of Public Administrtion Reserch nd Theory. Provn, K.G. & Milwrd, H.B. (2001), 'Do networks relly work? A frmework for evluting public-sector orgniztionl networks', Public Administrtion Review, 61(4), Provn, K.G., Fish, A. & Sydow, J. (2007), 'Interorgniztionl networks t the network level: A review of the empiricl literture on whole networks', Journl of Mngement, 33(3), Reymeckers, P., (2013), Tussen centrum en periferie: een mixed methods onderzoek nr de integrtie vn netwerken tussen hulpverleningsorgnisties (Doctorl Proefschrift), Universiteit Antwerpen, fculteit politieke en socile wetenschppen. Sels, P. (2007), 'Regie en coördintie door lokle besturen', in Vn Grsse, S. (ed.), Verzelfstndiging en smenwerking op lokl vlk, Brussel, Politei/VVSG. Vermeiren, C. (2013), Smenwerking bij Kruispunt: een orgnistie voor socile en psychische problemen (Scriptie voorgelegd met het oog op het behlen vn de grd vn Mster Sociologie), Universiteit Antwerpen. Steyert, J. (2012), Socil werk en socile netwerken. Hoog tijd voor nieuwe verbindingen, Alert, 38(3), Vn Dijck L. & Reymeckers, P., Over netwerken en socile innovtie: de krcht vn een lokl bestuur, in Dierckx, D. e.. (red.), Armoede en socile uitsluiting: jrboek 2012, Leuven, Acco, 2012, Vlmse Vereniging Steden en Gemeente (2007), Regie en coördintie door lokle besturen, Brussel, VVSG. 32