Actueel. Energie Actueel verschijnt eenmaal per drie weken - Oplage: Oud VROM-minister Pieter Winsemius

Transcriptie

1 ENERGIE Actueel Tips voor de redactie? Tips voor de redactie? De redactie verwelkomt tips en onderwerpsuggesties van de lezers. Ook wil de redactie graag persberichten en overige van belang zijnde mailings ontvangen. Zie het colofon op pagina 8 voor het redactieadres. Dinsdag 17 december 2012, jaargang 15, nummer 15 Energie Actueel verschijnt eenmaal per drie weken - Oplage: Abonnementen op aanvraag. Crisis zorgt voor lager energieverbruik en daling inkomsten Krant krijgt nieuw jasje en verschijnt minder vanaf 2013 Oud VROM-minister Pieter Winsemius Joep Weerts, hoofd Network Solutions Stedin Overheden en regelgevers zetten energiebedrijven extra onder druk 2 Energie Actueel gaat online en verschijnt ook digitaal Duurzaamheid vraagt om een krachtig sociaal beleid Oud met nieuw verbinden voor het beste resultaat Groot tekort technisch personeel bij Zweedse stroomsector De Zweedse elektriciteitssector kampt met een groot tekort aan technisch personeel en dat probleem wordt de komende jaren alleen maar nog groter. De behoefte aan ingenieurs en andere technici met energiecompetenties becijfert brancheorganisatie Svensk Energi voor de komende drie jaar op Maar aan die vraag kan het opleidingenstelsel in zijn huidige vorm in geen geval voldoen. Rekrutering In een onlangs gehouden enquête onder de leden geeft 52 procent van de lidbedrijven aan dat de rekrutering nu al zorgen baart. Als het alleen om ingenieurs gaat, blijkt zelfs 68% al met de handen in het haar te zitten wanneer er vacatures moeten worden ingevuld. Die cijfers zijn nog niet eerder zo hoog geweest en het geeft aan dat het probleem niet meer dreigt, maar al een feit is, stelt de organisatie vast. Dit is een sneeuwbal die steeds sneller gaat rollen. Een kant en klare oplossing heeft Svensk Energi niet, maar de wervingskwestie is wel bovenaan de agenda gezet. De lidbedrijven worden aangespoord om niet passief af te wachten. Een baan in de stroomsector moet bijvoorbeeld attractief worden met mogelijkheden voor verdere ontwikkeling van de werknemer en ook door een goed arbeidsmilieu. De noodzaak bestaat daarom bij de jeugd een helder beeld over te brengen van wat de sector in huis heeft en kan aanbieden. n opgemerkt Oettinger: Akkoord energie-infrastructuur bespaart bedrijven en consumenten kosten De Europese energieministers zijn op hun decembervergadering in Brussel akkoord gegaan met het compromis over grensoverschrijdende energie-infrastructuurprojecten in de Unie, dat hun onderhandelaars eerder hadden bereikt met die van het Europees Parlement. Het gaat om de goedkeuring van een verordening voor het identificeren en tot uitvoering brengen van cruciale concrete projecten van Europees belang, zoals gas- en oliepijpleidingen en hoogspanningsnetten. DOOR JAN SCHILS, BRUSSEL De Europese Commissie zal in juli 2013 een eerste lijst met projecten aannemen. Met deze projecten is een investering van ruim 210 miljard euro gemoeid. Daarvan is 140 miljard gereserveerd voor stroomtransmissiesystemen, opslag en slimme nettoepassingen, 70 miljard voor gaspijpleidingen, opslag, terminals voor vloeibaar aardgas (LNG) en 2,5 miljard euro voor CO2-transportinfrastructuur. Belangrijke doorbraak Europees commissaris van energie Oettinger spreekt van een belang- rijke doorbraak omdat de ontwikkelaars van cruciale grensoverschrijdende energie-infrastructuur voortaan geen twaalf jaar meer op vergunningen zullen moeten wachten, maar hooguit drie jaar en zes maanden. Oettinger: Dit besluit betekent voor hen niet alleen een aanzienlijke tijdsbesparing, maar kost hen ook minder geld. Bovendien helpt het ons een echte Europese markt tot stand te brengen, waar energiesystemen fysiek met elkaar worden verbonden. Zowel bedrijven als consumenten zullen daarvan profiteren omdat de concurrentie de kosten zal verlagen. Nederland tevreden De verordening voorziet in regionaal samengestelde werkgroepen die een lijst opstellen met projecten die van belang zijn voor de ontwikkeling van de energie-infrastruc- tuur in de betreffende regio. Netbeheerders en/of investeerders staat het vrij om projecten voor te stellen. Het is vervolgens de Europese Commissie, die in overleg met de lidstaten en op basis van een kosten-batenanalyse van de toezichthouders, beslist welke projecten de kwalificatie van Europees belang krijgen. Nederland is tevreden over het bereikte compromis omdat het grotendeels overeenkomt met de Nederlandse situatie en inzet bij de onderhandelingen. n Vrije stroommarkt Zweden ook na 17 jaar nog taaie zaak voor consument De Zweedse elektriciteitsmarkt blijft, zeventien jaar na de liberalisering, bij een fors deel van de mensen onpopulair. Dit blijkt uit een peiling onder energieconsumenten. DOOR WIM VERSEPUT, KOPENHAGEN Porsche op aardgas Een Porsche 928 uit 1981, die is omgebouwd voor gebruik op aardgas, is razend populair op beurzen, bijeenkomsten en symposia. Eigenaar Roel Swieringa van Hanzedevelopment reist er mee naar het buitenland en laat de groene sportwagen ook aan toerritten meedoen. Hij organiseert voor volgende zomer een toerrit van Eelde naar Hamburg voor alleen groene auto s. Met het project 928Revolution wil hij groen gas promoten. De twee grote CNG-tanks onder de achterruit springen direct in het oog. De Porsche 928 is gelanceerd tijdens de start van het Nederlands-Duitse Interreg IVA project Groen Gas, dat streeft naar het versnellen van de introductie van groen gas. Grensoverschrijdende samenwerking, innovatie en kennisdeling moeten de 63 Duitse en Nederlandse projectpartners daarbij helpen. De overheden, onderzoekinstituten en mkb-bedrijven richten zich ook op de verbetering van de waardeketen van groen gas. Met het project is 10 miljoen euro gemoeid. n In de laatste, jaarlijks in opdracht van brancheorganisatie Svensk Energi uitgevoerde, imago-enquête is het aandeel mensen dat meent dat de Zweedse stroommarkt slecht tot zeer slecht functioneert nog steeds 26 procent. Het aandeel verbruikers van wie de liberalisering niet had gehoeven ondergaat ook geen verandering. Dit schommelt rond de 24 procent. Dat is praktisch evenveel als in het najaar van 2007 en tussendoor is het ook niet of nauwelijks beter geweest. De oorzaak is waarschijnlijk dat de consument prijsstijgingen aan de markt toeschrijft en zo oorzaak en gevolg door elkaar haalt, denkt Svensk Energi. Tegenover het negativisme staat wel dat inmiddels 74 procent van de consumenten positief dan wel zeer positief staat tegenover de mogelijkheid om te switchen. Zeer positief haalt zelfs 45 procent. Verbeteringen Ook op een aantal andere punten is verbetering zichtbaar. Het aandeel ondervraagden dat negatief oordeelt over de energieleveranciers en/of netbeheerders bijvoorbeeld is ten opzichte van vorig jaar met 12 procent gedaald naar 29 procent. De positief tegenover de branche staande verbruikers vergrootten hun aandeel met 7 naar 32 procent. Het aantal Zweden dat vertrouwen heeft in de leveringszekerheid is de afgelopen vier jaar toegenomen naar 77 procent. Dat komt volgens Svensk Energi neer op een groei met een half miljoen verbruikers. n Voormalig VROM-minister Winsemius: Haast maken met energiebesparing Voormalig minister van Volkshuisvsting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM), Pieter Winsemius, vindt dat er haast gemaakt moet worden met energiebesparing. Dat is een van de grootste opgaven waarvoor het kabinet staat, stelt hij. DOOR ALEXANDER HAJE De oud-bewindsman van VVDhuize zegt dat energiebedrijven niet of nauwelijks door de overheid worden gestimuleerd tot duurzaamheid. Dat is een fout in het huidige beleid, aldus Winsemius, die afgelopen maand afscheid nam als lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Woningcorporaties Vaart brengen in energiebesparing. Volgens Winsemius een schone taak voor de nieuwe regering onder leiding van partijgenoot Mark Rutte. De grootste besparingen kunnen wor- den behaald bij de woningcorporaties, zegt Winsemius. Maar die zijn nu in een hoek gedreven, waardoor ze niets meer kunnen. Hun relatie met Den Haag is verstoord. Kijkend naar het energiebeleid van het nieuwe kabinet weet Winsemius niet wat hij kan verwachten. Het beleid van het vorige kabinet op energiegebied was door VNO-NCW gemaakt, zegt hij. Daar was ik niet gelukkig over. Besparingswinst Op sociaal terrein zijn grote sla- gen te maken, meent Winsemius. Maar ook bij dit kabinet staat sociaal beleid niet op het netvlies gegrift. Met name bij huishoudens die net onder modaal zitten, en die wonen in jaren 50 woningen, kan behoorlijke besparingswinst geboekt worden. In dat segment vallen de grote klappen van de maatschappelijke voorzieningen. Als je daar aan energiebesparing zou doen, kun je flinke inkomensverbeteringen realiseren. Maar een structureel plan daarvoor ontbreekt. n

2 ECONOMIE Financiën 2 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 dinsdag 17 december 2012 CAPGEMINI: CRISIS zorgt VOOR LAGER ENERGIEVERBRUIK EN DALING INKOMSTEN Overheden en regelgevers zetten energiebedrijven extra onder druk Volatiele prijzen en een stagnering van het energieverbruik in Europa zetten inkomsten en aandelenkoersen van energiebedrijven onder druk. Dat concludeert Capgemini in zijn zojuist verschenen European Energy Markets Observatory-rapport (EEMO). Overheden en regelgevers doen daar nog een schepje bovenop, zegt Yvonne Brzesowsky van het internationale adviesbureau. Afgelopen maand verscheen de veertiende, jaarlijkse editie van EEMO, dat in samenwerking met Exane BNP Paribas, CMS Bureau Francis Lefebvre en VaasaETT Global Energy Think Tank werd samengesteld. DOOR ALEXANDER HAJE De onderzoekers waarschuwen Europese overheden ervoor te waken dat ze niet de kip met de gouden eieren slachten, zeker nu grote energiebedrijven hun activiteiten op een lager pitje zetten. Wanneer het energiebedrijven moeilijk wordt gemaakt om noodzakelijke investeringen in de energie-infrastructuur te doen, kan dat duur uitpakken wanneer de economie aantrekt en de energievraag weer toeneemt, stelt het bureau. Energiebesparing Brzesowsky: We zien dat de druk op Europese energiebedrijven nog meer toeneemt doordat sommige landen hun energiebeleid willen heroverwegen. Dit wordt ingegeven door de kernramp in Fukushima, nieuwe belastingen en een Europese compromistekst voor de energie-efficiencyrichtlijn die dit jaar door het Europees Parlement is aangenomen. Daarin staat dat energiebedrijven vanaf 2014 ervoor moeten zorgen dat hun afnemers energie gaan besparen. Deze zogenoemde gecombineerde besparing moet jaarlijks 1,5 procent van het energieverkoopvolume bedragen. Haalt een energiebedrijf die besparing niet, dan volgt een boete. Onzekerheden Er zal de komende tien jaar door Europese energiebedrijven circa 1 biljoen euro in de infrastructuur moeten worden geïnvesteerd. Dat betekent dat bedrijven heel goed moeten anticiperen op langetermijnontwikkelingen, zegt Brzesowsky. En dat terwijl de onzekerheden voor energiebedrijven op korte termijn alleen maar toenemen. Door de huidige economische onzekerheid en een gebrek aan betrouwbare toekomstprognoses van de eurozone staan veel energiebedrijven huiverig tegenover deze nieuwe investeringen. Dalende gasprijzen Ze noemt als voorbeeld de dalende gasprijzen als gevolg van de teruglopende vraag. De goedkope gasprijs in de Verenigde Staten - doordat producenten schaliegas winnen tegen zeer lage kosten - heeft gezorgd voor een overschot aan steenkool. Dit Minder kernenergie, hogere elektriciteitsprijzen is weer van invloed op de prijs van steenkool in Europa. En dat heeft weer geleid tot de sluiting van een aantal gascentrales en een dreigend verlies van megawatt tussen nu en Door de staatsschuldencrisis worden overheden gedwongen om de terugleververgoeding en andere fiscale beloningen die het duurzaamheidsproces hebben aangewakkerd te verminderen, aldus het EEMOrapport. Door die lagere subsidies wordt vooral de zonnestroomsector zwaar gedupeerd, zegt Brzesowsky. Onderzoekers verwachten dat op korte termijn wereldwijd minstens de helft van de zonnepanelenproducenten failliet zal gaan of wordt overgenomen. n Door de ramp in Fukushima in 2011 staat kernenergie in Europa onder druk. Verschillende landen kijken nu hoe zij het aandeel kernenergie in hun energievoorziening kunnen reduceren, zegt Brzesowsky. De nadruk in de energiemix komt daardoor te liggen op meer duurzame energie, aardgas en ook steenkool. Met als gevolg dat de CO2-uitstoot toeneemt en de investeringen voor energiebedrijven flink zullen toenemen. Dit is van grote invloed op de kosten van het opwekken van energie en het beheer van het elektriciteitsnet. En dat heeft weer gevolgen voor de prijs die huishoudens voor hun gas en elektriciteit betalen. Ze noemt als voorbeeld Duitsland, waar sluiting van de kerncentrales zorgt voor een forse toename van de stroomprijzen. Brzesowsky: Berekend is dat die in 2025 voor de Duitse industrie tot zo n 70 procent hoger komen te liggen. In Frankrijk, waar plannen zijn om het aantal kerncentrales af te bouwen, kunnen de prijzen met 16 procent stijgen. Dat komt neer op een prijsstijging van 12 procent voor huishoudelijk stroomverbruik. n Marktontwikkeling APX-ENDEX / Volume (MWh) Volume (MWh) Volume MWh Volume (MWh) Base Index (e/mt) APX Markt Ontwikkeling 27/10/2012 t/m 16/11/2012 (EUR/MWh) /11 18/11 19/11 20/11 21/11 22/11 23/11 24/11 25/11 26/11 26/11 28/11 29/11 30/11 1/12 2/12 3/12 4/12 5/12 6/12 7/12 VOLUME (MWH) AVG Base PRIJS (EUR) ENDEX Power NL - Basislast Index & Volume ENDEX Wood Pellets - Basislast Index jan-13 Q1-13 CAL-13 CAL-14 CAL-15 M 100 M 90 M 80 M 70 M 60 M 50 M 40 M 30 M 20 M 10 M 0 Volume WK50-12 Jan-12 Q1-13 Cal-13 Cal-14 Cal /10 27/07 28/07 20/10 21/10 22/11 23/11 26/11 APX TTF Day-Ahead Index & Volume 29/07 01/08 02/08 03/08 04/08 05/08 08/08 09/08 10/08 11/08 12/08 15/08 16/08 17/08 Volume MWh (Flow Day) 27/11 28/ /10 19/10 20/10 21/10 22/11 23/ /11 26/11 27/11 28/11 29/11 30/ /12 03/12 04/12 05/12 06/12 07/12 29/10 30/10 29/11 30/11 3/12 4/12 5/12 APX TTF DAY-AHEAD INDEX ENDEX TTF Gas - Basislast Index & Volume Volume WDNW 10-Nov-12 Jan-13 Q1-13 Sum-13 Cal-13 Cal-14 Cal-15 29/10 31/10 01/11 01/11 02/11 05/11 06/11 05/11 07/11 08/11 08/11 09/11 12/11 12/11 13/11 14/11 6/12 15/11 15/11 7/12 16/ ,00 28,50 28,00 27,50 27,00 26,50 26,00 25,50 25,00 Prijs (EUR) Base Index (M/MWh) M/MWh Base Index (M/MWh) Spotmarkt elektriciteit: Hoogste volume: MWh (19 nov) Laagste volume: MWh (17 nov) Hoogste prijs: 62,55 Eur/MWh (7 dec) Laagste prijs:34,96 Eur/MWh (25 nov) Futures Power NL: Calendar contracts tonen dalende indices /MWh: Wk 50-12: 61,38 (+5,00) Jan-13: 57,68 (+1,00) Q1-13: 55,96 (+0,10) Cal-13: 52,14 (-0,76) Cal-14: 50,41 (-0,13) Cal-15: 49,64 (-0,67) Hoogste dagvolume: MWh (19 nov) TTF Gas Day-Ahead Laagste prijs deze periode: 27,27 /MWh (17/18 nov), hoogste prijs: 28,52 /MWh (6 dec) Het hoogste volume was 29 nov met MWh, het laagste MWh (20 nov) TTF Futures: tot en met fronth quarter stijgende indices /MWh: WDNW: 28,23 (+0,43) Jan-13: 28,19 (+0,32) Q1-13: 28,14 (+0,34) Sum-13: 26,64 (-0,18) Cal-13: 27,45 (-0,09) Cal-14: 27,76 (-0,03) Cal-15: 27,36 (0,00) Hoogste dagvolume: MWh (21 nov) Wood Pellets alleen Front month en Cal-15 stijgende indices /MT: Jan-13: 133,28 (+0,42) Q1-13: 132,68 (-1,13) Cal-13: 135,30 (-0,31) Cal-14: 138,19 (-0,93) Cal-15: 142,48 (+0,65) De Europese utilities richten zich in toenemende mate op Midden- en Zuid-Amerika. Met name de groei van het marktaandeel van duurzame energie is hier opvallend. Enel, Endesa en GDF Suez maakten de afgelopen weken berichten bekend over duurzame energieprojecten op het Midden- en Zuid-Amerikaanse continent. GDF Suez startte de commerciële exploitatie van een zogeheten cycle-centrale in Peru, terwijl Enel windparken gaat aanleggen in Brazilië en Mexico. Enel werkt ook samen met Endesa bij de totstandkoming van de eerste zogeheten smart city in Brazilië. DOOR PETER WESTHOF Europese utilities actief op Latijns-Amerikaanse markt Uit de jaarlijkse Climate Change Performance Index bleek onlangs dat het percentage van de energievoorziening dat uit duurzame energie bestaat, in Brazilië 44 procent bedraagt. Een groot verschil met ons eigen land, waar dit in 2011 niet verder reikte dan 4,3 procent. Een nieuwe bijdrage zal worden geleverd door Búzios, een stad 165 kilometer ten westen van Rio de Janeiro. De bewoners van deze smart city gaan profiteren van onder meer variabele energietarieven. Die tarieven hangen af van het moment waarop de energie door de bewoners wordt verbruikt. Daarnaast komt er meer straatverlichting, waarbij gebruik wordt gemaakt van led-lampen en wordt energiezuinig gedrag van de bewoners gestimuleerd. Met het project van Enel en Endesa is een bedrag van 15 miljoen euro gemoeid. Het project in Búzios bouwt voort op soortgelijke, succesvolle projecten in Spanje, Italië en Chili. In Spanje mogen bijvoorbeeld Málaga en Barcelona zich smart cities noemen. In Italië geldt dat voor Turijn, Genua en Bari. Het onderzoek en de ontwikkeling van smart grids vormen de hoeksteen van het nieuwe energiemodel van Endesa, zei Borja Prado, topman van het Spaanse energieconcern, tijdens de presentatie van Búzios als smartcity. Drie windparken Enel Green Power is via zijn Braziliaanse dochteronderneming ook actief op het gebied van windenergie in Brazilië. Het Italiaanse energiebedrijf is in de Braziliaanse staat Bahia gestart met de aanleg van drie windparken. Deze parken krijgen de fraaie namen Cristal, Primavera and Sao Judas. De capaciteit zal circa 90 megawatt (MW) gaan bedragen. Na een openbare aanbesteding kreeg Enel het contract voor de aanleg van de windmolens in 2010 toegewezen. In Brazilië staat nu een vermogen van MW opgesteld, waarmee dit land mondiaal voorop loopt. Enel Green Power mag daarnaast in Mexico windparken aanleggen. In de Mexicaanse staat Oaxaca wordt door het bedrijf een windpark met een vermogen van 102 MW gebouwd. Het gebied staat bekend om zijn grote windkracht. Als het park gereed is, kan er meer dan 350 GWh per jaar worden gegenereerd. De Mexicaanse bevolking groeit snel en hierdoor neemt ook de energiebehoefte van de Mexicanen toe. Mexico is op het gebied van energie een zeer interessante markt. Er is veel groeiperspectief, stelde Francesco Starace, hoofd van Enel Green Power. Gasturbine Ook GDF Suez is actief in Latijns- Amerika. In Peru startte het bedrijf in november via zijn dochteronderneming EnerSur met de commerciële exploitatie van een combined cycle- centrale. Deze centrale bestaat uit de combinatie van een gasturbine die elektriciteit genereert en de vrijgekomen restwarmte gebruikt om via een stoomturbine extra stroom op te wekken. EnerSur is de op één na grootste, private elektriciteitsonderneming in Peru. De Chilca Uno-energiecentrale bevindt zich in een industrieel gebied ten zuiden van de Peruviaanse hoofdstad Lima. Drie gasgestookte units waren al in respectievelijk 2006, 2007 en 2009 in bedrijf gesteld. Daar is nu een stoomturbine aan toegevoegd, waardoor de combined cycle-centrale compleet is. De stoomturbine kan, naast de al bestaande gasunits, 266 MW aan stroom opwekken. De nieuwe stoomunit en twee nog in aanbouw zijnde projecten zullen de capaciteit van GDF Suez in Peru eind 2014 verdubbelen naar MW. Ook in Peru groeit de bevolking snel en is er een toenemende vraag naar energie. n Best en slechtst presterende beursfondsen periode 19 november t/m 10 december 2012 Best presterende in % Veolia Env 14,86% EDP 8,85% Endesa 6,82% Centrica 6,15% Scottish & Southern 4,38% Minst presterende in % National Grid Group 1,73% E.On -2,05% RWE -2,21% Iberdrola -3,33% International Power/ -9,02% GdF Suez

3 BINNENLAND Nieuws Britse regering wil eenvoudiger energietarieven Makkelijker maken voor consumenten om beste deal te vinden (Pagina 7) 3 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 dinsdag 17 december 2012 K RA NT K R IJGT N I EUW JASJ E EN VERSC H IJ NT M I N D E R VA N A F Energie Actueel gaat online Na vijftien jaar gaat Energie Actueel van gedaante veranderen. Vanaf januari verschijnt de papieren uitgave van branche-organisatie Energie-Nederland in een volledig nieuw jasje. De frequentie gaat terug van jaarlijks edities naar 10 nummers en de nadruk zal meer komen te liggen op achtergronden van het binnen- en buitenlandse nieuws, diepte-interviews, opinies, analyses en themapagina s. Daarnaast zal er een online versie van de krant komen. Daar worden wekelijks nieuwe berichten, artikelen en columns op geplaatst, die twee- of driewekelijks worden gebundeld in digitale nieuwsbrieven en naar de lezers worden g d. DOOR SANDER SCHILDERS De vernieuwingsslag van Energie Actueel is een gevolg van de wens om naast de papieren uitgave ook een digitale versie te gaan brengen. We willen de lezers, naast de papieren krant, beter online bedienen en dichter op de actualiteit gaan zitten. Ook zullen we actief sociale media gaan inzetten rond de digitale Energie Actueel, aldus hoofdredacteur Anne Sypkens Smit. De nieuwe site start begin januari met (nieuws)berichtgeving en een forum aan nieuwe columnisten die elk vanuit hun eigen specifieke visie en expertise over de energiemarkt en sector gaan publiceren. Ook zullen regelmatig gastbijdragen van politici en directeuren / voorzitters van maatschappelijke en belangenorganisaties op de site komen. Formule De redactieformule van beide versies van Energie Actueel blijft gehandhaafd, zegt Sypkens Smit. De krant is altijd een platform voor nieuws en discussie over de Nederlandse en internationale energiemarkt geweest. Diepgang, geloofwaardigheid, betrouwbare informatie en een brede oriëntatie op de dynamische en veelzijdige energiemarkt staan bij ons hoog in het vaandel. Energie Actueel wordt gemaakt volgens die journalistieke principes, en dat betekent dat we ook afwijkende geluiden laten horen, mits onderbouwd en binnen gangbare fatsoensnormen. Dat is al vijftien jaar de kracht van het medium en dat blijft zo. Ik durf te stellen dat we met Energie Actueel de kennis over de ingewikkelde, vervlochten energiemarkt op een hoger plan hebben getild. Energie is een essentiële voorziening voor burgers en bedrijven, het gaat altijd over langetermijninvesteringen en dat staat soms op gespannen voet met de alledaagse politieke realiteit. We blijven in onze berichtgeving en discussies streven naar een zo groot mogelijke transparantie over de energiemarkt, zodat begrip ontstaat voor de ingrijpende beslissingen en opgaves waar politiek, overheden, de sector en haar omgeving op energiegebied voor staan. n Algenvijver Onderzoeker Roelof Schipperus van de Wageningen Universiteit (WUR) heeft een bijzondere baan. Hij vangt algen in de duurzame energieproeftuin ACCRESS in Lelystad. ze groeien in vijvers in speciale kassen, met rood led-licht en ook gewoon zonlicht. De algen gebruiken CO2 als voedsel en produceren daarbij tegelijkertijd zuurstof. De CO2 komt vrij bij de productie van stroom in de biomassacentrale, die ook op het terrein in Lelystad staat. Een proef met afval uit de bloembollenteelt is net gestart, maar ook gft-afval en snoeihout kunnen uitstekend worden vergist. Mest van koeien, kippen en varkens is in de meeste biomassacentrales nog de meest gangbare stof, waarmee energie wordt opgewekt. Micro-organismen breken de organische stoffen af tot methaan en kooldioxide. Het CO2-gas wordt verbrand voor de productie van elektriciteit, maar ook voor auto s, bussen en tractoren gebruikt. ACCRESS is een initiatief van de WUR. In het project Energierijk werkt ACCRESS samen met energiebedrijf Eneco aan verschillende projecten. In en rondom Lelystad worden zonnepanelen, biovergisters, windturbines, algenvijvers en een prototype van een bio-ethanolfabriek getest. Doel is om de biomassa uit de regio zo nuttig mogelijk te gebruiken. n P B L D OE T O N D ERzOEK NA A R VERA N DER I N GEN MO B I LITEITSSECTO R Elektrisch vervoer vergt 3 à 4 miljard euro investeringen in stroomnet Om in 2050 de CO2-uitstoot met 60% ten opzichte van 1990 te kunnen verlagen, moeten personenauto s C02neutraal worden, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in zijn onlangs gepubliceerde verkenning Elektrisch rijden in 2050: gevolgen voor de leefomgeving. Al kost dat de schatkist 5 tot 7 miljard euro per jaar, niets doen is geen optie, zegt Hans Nijland, hoofdsamensteller van het rapport. dat in 2050 alle personenauto s elektrisch zijn. We hebben onderzocht welke consequenties dat met zich meebrengt. DOOR ALEXANDER HAJE Gevolgen De aanschafprijs van elektrische auto s zal ook in de toekomst flink hoger blijven dan van conventionele auto s. Zelfs als de autobezitter blijft profiteren van de huidige belastingvoordelen, zegt Nijland. Daarin is ook meegerekend een prijsdaling van de (dure) accu s met een factor drie. De verwachting is dat door die hoge aanschafprijs het bezit van een tweede of derde auto zal dalen. Indien de gebruikskosten van elektrische auto s lager worden (mede afhankelijk van de mate waarin de overheid het autobezit en autogebruik belast), kan congestie toenemen. Nijland: Dit betekent dat het drukker zal worden op de wegen. Doordat mensen vaker de auto pakken en meer kilometers afleggen, zal het bestaande wegennet mogelijk moeten worden uitgebreid of beter worden benut om doorstroming en een goede bereikbaarheid te garanderen. Wel wordt het voor automobilisten eenvoudiger om een parkeerplek in de stad te vinden, zegt hij. Het autobezit neemt immers door de hoge aanschafkosten van een elektrische auto af. Om deze Europese doelstelling van 60% reductie te halen, is een volledige omschakeling naar elektrische personenautomobiliteit een veelbelovende mogelijkheid, aldus het rapport. Klimaatdoelen kunnen alleen worden bereikt als auto s geen CO2 meer uitstoten. Een transitie die niet zonder slag of stoot zal plaatsvinden, aldus het PBL. Want de omschakeling naar volledige elektrificatie heeft onder meer grote financiële gevolgen voor de overheid en voor de burger, zegt Nijland. De overheid loopt miljarden euro s aan belastinginkomsten mis, voor de automobilist wordt autorijden duurder. Ambitie In het rapport passeren alle mogelijke gevolgen van een transitie de revue. Het gaat in op veranderingen die zich zullen voordoen in de mobiliteitssector en de leefomgeving als elektrisch rijden grootschalig wordt ingevoerd. Het Kabinet Rutte I toonde zich in zijn regeerakkoord al voorstander voor 1 miljoen elektrische auto s in 2025, zegt Nijland. Als deze ambitie wordt waargemaakt en de groei van elektrisch rijden zet ook de komende decennia door, dan verandert het mobiliteitslandschap ingrijpend. Het rapport gaat niet in op de transitie zelf. Ook doet het geen uitspraken over de waarschijnlijkheid en haalbaarheid van elektrisch rijden in Nijland: Centraal staat de aanname Eenmalige investering Doordat elektrische auto s naar verwachting ook in de toekomst duur zullen blijven en het autobezit daalt, loopt de schatkist volgens de PBL-berekening maar liefst zo n 7 miljard euro aan inkomsten per jaar mis. Nijland: Dit wordt mede ingegeven doordat de heffing op elektriciteit lager is dan de accijns op benzine en diesel. Het is aan de overheid hoe zij op deze substantiele inkomstenderving anticipeert. Nijland legt uit dat de benodigde investering in de infrastructuur relatief gering is vergeleken met de miljarden euro s die de overheid dreigt mis te lopen. Het PBL heeft becijferd dat de eenmalige investeringen in het elektriciteitsnet circa 3 tot 4 miljard euro zullen Mini-energie bedragen. Bij volledig elektrisch rijden neemt de stroomvraag immers toe. Het huidige elektriciteitsnet is daarop niet toegerust en dus zal er moeten worden geïnvesteerd in intelligente netten. Omgerekend per auto is dat ongeveer 400 euro. Wie voor deze investering opdraait is een zaak van de overheid, zegt Nijland. Daar doen wij in het rapport geen uitspraak over. n De installatietak van energiebedrijf Eneco heeft negen brandstofcellen geplaatst bij EnTranCe in Groningen. In de proeftuin wordt onderzoek gedaan naar verschillende energiesystemen voor de toekomst. De brandstofcellen type BlueGen zijn minicentrales die even groot zijn als een wasmachine. ze draaien op aardgas en produceren waterstof om daar vervolgens elektriciteit van te maken. De omzettingsefficiëntie ligt op 90 procent. De restwarmte van de brandstofcellen wordt opgeslagen en ingezet voor andere onderzoeken. Op korte termijn zullen de decentrale energiecentrales op groen gas gaan draaien, waardoor het systeem volledig klimaatneutraal wordt. Elke brandstofcel bespaart op jaarbasis 5 ton CO2. De totale besparing door het plaatsen van de brandstofcellen in Groningen komt op 45 ton CO2 per jaar. Voor consumenten zijn de mini-energiecentrales nog niet echt toegankelijk. De investering ligt namelijk op circa euro per brandstofcel. n

4 JAAROVERZICHT Energie in Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 dinsdag 17 december 2012 Energiebesparing enige knop die EU kan indrukken om kosten te beheersen Eurosceptici en andere critici zullen het wellicht niet graag horen. Toch toont een overzicht van de onderwerpen op de Europese energieagenda aan, dat de daarvoor verantwoordelijke 27 EU-ministers afgelopen jaar wel degelijk een aantal belangrijke besluiten hebben genomen of voor 2013 in de steigers hebben gezet. Daarbij heeft ook het Europees Parlement zijn medebeslissende rol op soms kritische, maar overwegend constructieve wijze meegespeeld. DOOR JAN SCHILS, BRUSSEL Twee EU-besluiten van het afgelopen jaar springen eruit. Het eerste betrof de energie-efficiencyrichtlijn. De opzet hiervan is dat de EUlidstaten op nationaal niveau zelf te bepalen maatregelen nemen, die de indicatieve doelstelling van 20 procent energiebesparing tegen 2020 binnen bereik brengen. Voor onder meer Nederland geldt hier de noodzaak aan extra beleid om het besparingsdoel te halen. Bij het tweede besluit ging het om aanvaarding door de EU-ministers van het energie-infrastructuurpakket om sneller transportleidingen voor stroom en gas van grensoverschrijdend belang in Europa uit te bouwen, vooral door betere en snellere vergunningprocedures (4 in plaats van 12 jaar). Voor Nederland is het hierbij vooral belangrijk het vergunningentraject te stroomlijnen. Overigens blijkt het Nederlandse systeem een voorbeeld voor de rest van Europa. Energierevolutie Lidstaten of politici die nog twijfelen aan het nut van de energie-efficiencyrichtlijn of die de in Europees verband gemaakte afspraken in de praktijk niet zo nauw te nemen sommige lidstaten blijven ook nu nog 20 tot 30 procent energie verknoeien -, doen er goed aan te luis- teren naar de waarschuwing van hoofdeconoom Fatih Birol van het Internationaal Energie Agentschap (IEA), onlangs in Brussel. Volgens Birol staat de wereld voor een energierevolutie en is energie besparen het allerbeste dat Europa kan doen. Energiebesparing is één van de weinige opties waarover de wereld beschikt om de CO2-uitstoot onder de knie te krijgen, meent de IEAeconoom. Wazige projecten Daarnaast zijn de lidstaten aan het onderhandelen over de zogeheten Connecting European Facility waarbij gezocht wordt naar instrumenten om de financiering van onrendabele infrastructuurprojecten mogelijk te maken voor de periode Nederland staat daar kritisch tegenover. Niet alleen we- gens de kosten, maar ook omdat EU-geld naar wazige projecten in Centraal- en Oost-Europa dreigt te verdwijnen. In de EU-energieraad wordt ook overleg gepleegd over een offshore veiligheidsregelgeving. De Commissie stelt een verordening voor, maar Nederland dat terzake al strenge eisen stelt, geeft evenals het Europees Parlement de voorkeur aan een bindende richtlijn. Deze kwestie gaat naar het Ierse EU-voorzitterschap dat op 1 januari 2013 begint. Ook de implementatie van het derde energiepakket - en daarmee de werking van de interne energiemarkt - krijgen de Ieren op hun bord. Vrees voor martkverstoring Vooral het feit dat sommige lid- staten hun productiecapaciteit subsidiëren, is de Commissie een doorn in het oog. Ze overweegt met richtsnoeren te komen. Nederland deelt de vrees van de Commissie over mogelijke marktverstoring door capaciteitsmechanismen en wil meer coördinatie hierover tussen de lidstaten. De verbetering van de werking van het ETS-systeem (emissiehandel) zoals set-aside van rechten en het vaststellen van mogelijke doelstellingen voor 2030 gaat tevens naar de Ieren. Tenslotte komt de Commissie volgend voorjaar nog met richtsnoeren voor hernieuwbare energie. Doel is de verbetering van de 27 verschillende stimuleringssystemen voor duurzame energie, het voorkomen van overstimulering en het wegnemen van marktbelemmeringen. n EU wacht meer energie-import en hogere prijzen Op basis van het recent gepubliceerde rapport World Energy Outlook 2012 noemt IEA-topeconoom Fatih Birol een aantal argumenten en trends waarom energiebesparing (en dus ook de desbetreffende EU-richtlijn) zo belangrijk is. Zo worden de Verenigde Staten binnen tien jaar al de belangrijkste olieproducent ter wereld, dankzij nieuwe technieken waarbij brandstof gewonnen wordt uit schaliegesteente. De VS zullen binnen afzienbare tijd dus niet meer afhankelijk zijn van de import van olie uit het Midden-Oosten. Die olie zou binnen twintig jaar voor 90 procent naar Azië gaan. Ook de markt voor aardgas zal een aantal nieuwe spelers kennen zoals de VS (schaliegas), Canada en Australie, terwijl de gasprijzen niet langer bepaald zullen worden door de olie-index. De hamvraag is dan ook: wat betekent dit alles voor Europa. Volgens Birol zal de afhankelijkheid van de import van energie op het Europese continent (EU en andere landen) verder toenemen tot circa 90 procent en zullen ook de prijzen stijgen. De prijs van aardgas ligt in Europa nu al vijf keer hoger dan in de VS. Daarnaast is er nog de CO2-uitstoot, die nu al op een recordhoogte ligt en stilaan moet stabiliseren om een te felle opwarming van de aarde tegen te gaan. Allemaal redenen dus voor een absolute must om efficiënt met energie om te gaan. Energiebesparing is de enige knop die Europa kan indrukken om de energiekosten onder controle te houden. Zelfs met de bestaande technologie kunnen we het verschil maken. n Op de drempel De grote trendmatige veranderingen die het Europese energielandschap kenschetsen, laten zich niet in een jaar vangen. Als we voor 2012 toch opvallende zaken zouden noemen, is het de tegenstrijdigheid tussen wat er op lange termijn moet gebeuren (kolen eruit, schone elektriciteit erin) en wat nu plaatsvindt (gas staat stil, kolen erbij). De onderstroom van lokale initiatieven is in Nederland nog klein, maar wint aan kracht. In 2013 zal dit niet anders zijn, maar we putten hoop uit een mogelijk SEREnergieakkoord. Door Pieter Boot De Amerikaanse schaliegasrevolutie heeft zijn sporen in Europa achtergelaten. Lage gasprijzen drukken kolencentrales aldaar uit de markt en kolen worden naar Europa geexporteerd. In Engeland nam de elektriciteitsproductie uit kolen de eerste negen maanden van dit jaar met 40 procent toe en die van gas- centrales met 37 procent af. Ook in Nederland staan gascentrales stil. In Duitsland bestaan plannen voor 14 nieuwe kolencentrales. Die zullen door lokale tegenstand niet allemaal worden gebouwd, maar de Energiewende heeft twee gezichten. Kernenergie wordt niet alleen door wind en zon vervangen en CCS (carbon capture and storage) gaat Duitsland voorbij. De theoretische samenhang van meer zon, wind en flexibel gas gaat vooralsnog in de Noordwest-Europese praktijk niet op. Dat is wel het geval met een onderstroom die in Nederland in 2012 aan de oppervlakte kwam: lokale energie-initiatieven. Kwantitatief stelt het nog weinig voor, maar in de regio bruist het. Van de aanwezigen op de startbijeenkomst van een mogelijk SER-Energieakkoord kwam zeker de helft uit deze hoek. Geld zetten op SER-energieakkoord Als ik voor 2013 op twee thema s mijn geld zou zetten, is dat dit energieakkoord en het toenemende belang van infrastructuur. Inzet van de SER is voor 1 juni een akkoord gesloten te hebben tussen ondernemers, werknemers, kabinet en milieubeweging dat ook de ambities van de energieke samenleving ruimte geeft. Het doel om in procent broeikasgasemissie te reduceren, met zinvolle tussenstappen, moet zo vorm krijgen dat het een bijdrage levert aan de groene groeiagenda van het nieuwe kabinet. Op zo n wijze zou ook Nederland, zoals in Duitsland, Engeland en Denemarken al elk op andere wijze het geval is, een meerjarig stabiel energiebeleid kunnen krijgen. De uitdaging is enorm, maar sinds de Derde Energienota van minister Wijers uit 1995 hebben we nog nooit zo n kans gehad een breed gedragen langdurig project te starten. Hopelijk lukt het energie-efficiëntie hiervan centrale bouwsteen te maken. Deze transitie staat of valt met de infrastructuur. Dat is een nieuw inzicht in energieland. Beeld bij de liberalisering van de energiemarkt was dat de infrastructuur productiebeslissingen volgt. Duitsland heeft ons geleerd dat dit niet langer zo is. Infrastructuur is een prangend knelpunt van de Energiewende geworden en men werkt hard aan een oplossing. Maar ook bij de Nederlandse transitie zal vanaf het begin evenwicht in beslissingen over productie en netten nodig zijn. De demonstraties van intelligente netten kunnen ons leren hoe ook consumenten daar een rol in kunnen spelen. Minder optimistisch over CO2-prijs Waar ik minder optimistisch ben, is over de CO2-prijs. Het kernstuk van het Brusselse klimaatbeleid, de Europese emissiehandel, ligt op apegapen. Al een half jaar wordt aan tijdelijke reparatie gewerkt, door het veilen van rechten te verplaatsen naar een latere periode, maar niemand verwacht dat dit veel oplevert en het mogelijk heilzame ef- fect is allang in de prijs verwerkt. Veel West-Europese landen willen een structurele oplossing, veel Oost-Europese landen niet en het Duitse beleid is te verdeeld tussen de belangen van de Energiewende en van de energie-intensieve industrie om voor de verkiezingen in de herfst van 2013 een vuist te kunnen maken. Als deze impasse steeds langer duurt, wordt de roep om se- cond-best oplossingen sterker. Het zal een klus worden daar verstandig mee om te gaan. Want voortgang in de transitie per land is belangrijk, maar op een versplintering van de Europese energiemarkt zit niemand te wachten. Pieter Boot is verbonden aan het Planbureau voor de Leefomgeving. n

5 INTERVIEW Energiebeleid Veelvuldige tegenvallers op gasmarkt drukken DONG Energy in rode cijfers Deens concern moet transporttarieven naar beneden bijstellen (Pagina 7) 5 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 dinsdag 17 december 2012 O U D VROM-MI N ISTER PI ETER WI N SE M I US Duurzaamheid vraagt om een krachtig sociaal beleid Pieter Winsemius wordt en werd met regelmaat de meest invloedrijke duurzame Nederlander genoemd. Vorige maand nam de voormalige VROM-minister (1982 tot 1986) afscheid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Een duurzame wereld bestaat niet als de samenleving in sociaal opzicht rammelt. DOOR ALEXANDER HAJE Pieter Winsemius (70) was sinds 2003 lid van de WRR, met een korte onderbreking in Eerder dit jaar nam hij afscheid als buitengewoon hoogleraar Management van Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit van Tilburg. Winsemius gaat zich de komende tijd toeleggen op het schrijven van fictie, vertelt hij in zijn werkkamer aan de Lange Vijverberg, waar de WRR is gevestigd. Hij verontschuldigt zich voor de rotzooi en wijst naar de boeken die hoog staan opgestapeld, klaar om te worden vervoerd in verhuisdozen. Wat hij precies gaat schrijven, weet hij nog niet. Ik moet daar eerst nog eens rustig over nadenken. Ik wil daar nu niets over kwijt. Maar ik denk niet dat ik ooit de Pulitzer-prijs zal winnen. Duurzame Nederlander Bij zijn afscheid van de WRR werd Winsemius benoemd tot Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau. Hij ontving de onderscheiding voor zijn bijzondere inzet en verdiensten voor de samenleving. Winsemius publiceerde tal van boeken en rapporten, zoals het rapport Vertrouwen in burgers, over de kloof tussen burgers en overheid en hoe deze te dichten is. Na de landelijke verkiezingen op 12 september werd Winsemius door lezers van de Volkskrant als de meest ideale en gewilde kandidaat voor de ministerspost van het departement Infrastructuur en Milieu genoemd. Ik heb daarmee de klassieke groene kraan wat dichtgedraaid en die aan de maatschappelijke kant opengedraaid. Ik ben tegen problemen aangelopen, waarvan ik niet voor mogelijk hield dat we die in een rijk land als Nederland kennen. Dat vond ik heel ontnuchterend. Met name die sociale kant hebben mensen aan de beleidskant niet op hun netvlies. Brug slaan U heeft ooit eerder gezegd dat milieu een rijkeluisprobleem is. Als er op milieugebied iets aan de hand is, dan staan actiegroepen en politieke partijen in de rij om er aandacht voor te vragen. En die aandacht krijgen ze vervolgens ook. Op sociaal gebied is dat wel anders. In voorbije jaren was er de kerk of vakbeweging die zich sterk maakte voor sociaal zwakkeren. Maar ook die zijn hun greep op de wijk of buurt kwijtgeraakt. Daardoor is er een gat ontstaan, waardoor de slag naar echte duurzaamheid heel moeilijk valt te maken. Waarom lukt het de overheid niet om een brug te slaan tussen beleid en burger? In het WRR-rapport Vertrouwen in burgers dat in mei is gepubliceerd, worden vier randvoorwaarden genoemd om de burger te bereiken. Een: de ene burger is de andere niet. Je moet differentiëren en beleid richten op verschillende groepen burgers. Twee: je hebt trekkers nodig die initiatieven ne- men. Die zijn er volop. Wat ontbreekt zijn de verbinders die bruggen kunnen slaan tussen groepen en met overheden en maatschappelijke instellingen. Drie: je moet goede informatie geven. Als de burger die niet krijgt, doet hij ook niets. Die informatie is nu vaak gammel. Vier: je moet mensen serieus nemen. Burgers de ruimte geven om initiatieven te kunnen nemen. En, heel belangrijk, burgers willen gehoord worden, willen serieus genomen worden. Maar in de praktijk wordt door beleidsmakers weinig met die inspraak gedaan. Op al deze vier punten is een verbetering hard nodig. Gebeurt dat niet, dan haken mensen massaal af. Met als gevolg dat het beleid faalt. Het gaat er om dat je als overheid initiatieven die van onderen komen moet versterken Hoe was dat ten tijde van uw ambtsperiode als minister van VROM? Er waren wel degelijk doelgroepen waar we ons toen op richtten. Er was dus differentiatie. Niet op alle plaatsen werkte dat. We hebben heel grote publieksacties gedaan. Zoals een wereldbolletje als kaars. Daarmee wezen we mensen op hun eigen verantwoordelijkheid. Het werkte redelijk. Natuurlijk hebben wij toen ook niet alles goed gedaan. Maar we hadden het voordeel dat burgers nog niet moe waren van al die inspraakrondes die pas later volgden. Denkfout Is ons politieke bestel van vier jaar een kabinet en dan weer een volgend kabinet niet fnuikend voor een standvastig en stabiel milieubeleid? Daar moet je niet moeilijk over doen, vind ik. Leendert Ginjaar was mijn voorganger op VROM, daarna kwam ik, en die beleidslijn liep toen wel door naar Ed Nijpels. Hans Alders, die van 1989 tot 1994 minister was, hield die lijn ook nog vast. Maar toen begon het te veranderen. Dat zoiets gebeurt is logisch. Als problemen zijn opgelost, dan is het klaar. Daar kwamen wel twee grote problemen voor terug: klimaatverandering en biodiversiteit. Die zitten nu allebei bij EZ. Dat vind ik een denkfout. Energie zit ook bij EZ en dus is er voor het departement Milieu wel heel erg weinig over. Het is niet ondenkbaar dat dat misschien op den duur zelfs helemaal verdwijnt. Stond uw werk bij de WRR met lange termijnadviezen niet haaks op de korte termijnvisie van de politiek? Er zijn politici die de lange termijn heel goed in het oog houden. En zich daarop richten. Er zijn er ook die niet afstevenen op dat langetermijndoel. Die maken wel sprongen, maar komen nooit aan de overkant van de rivier. In het verleden waren er ook al politici die je niet de rivier moest opsturen. Die moest je met een zwemvest en een touw naar de overkant slepen. Maar over het algemeen houdt de politiek heel scherp de lange termijn in de gaten. Green Deal Vindt u dat de vorige kabinetten met het energiebeleid vooruitgang hebben geboekt? Het energiebeleid van de afgelopen acht jaar is niet van een overweldigende helderheid. Het kabinet waar Jacqueline Cramer in zat, had energie heel hoog in het vaandel staan, maar het beleid bleef te veel hangen in vage contouren. Er waren wel hele hoge doelstellingen, maar ze kwamen niet in de buurt van een realisatie. Haar opvolger, Maxime Verhagen, volgde met zijn Green Deal het buitenland. Daar was een pak geld voorhanden, hier was dat een beetje zoekgeraakt in de topsectoren. Het positieve van die Green Deal is dat het initiatief van onderen moet komen. Helaas heb ik daar niet veel van gezien. Ik weet niet wat er van al die projecten terecht is gekomen. Probleem bij die Green Deals is dat er geen sprake is van duidelijke thema s. Het zijn allemaal projecten die uit een vijver zijn gevist en in een groot visnet zijn gedaan. Ik noem dat tennisballenbeleid. 68 tennisballen stuiteren alle kanten op als het visnet scheurt. Er zit geen enkele samenhang in. Dat had wel gemoeten. Er is geen harde klap op dat beleid gegeven. Wat had volgens u wel moeten gebeuren? Ik vind dat op het gebied van energiebesparing een veel duidelijker beleid richting huishoudens gevoerd moet worden. Het is na- De Green Deals van Verhagen zijn een voorbeeld van tennisballenbeleid U blijkt door velen gezien te worden als een van de meest invloedrijke duurzame Nederlanders. Wat vindt u daarvan? Winsemius: Het zegt mij heel weinig. Ik was ooit eerste in de duurzame top 100 van het dagblad Trouw, daarna derde en toen 23ste. Nu ben ik eruit. Daarmee is de betrekkelijkheid van dat soort lijstjes aangegeven. Het begrip duurzaam werd bovendien tekort gedaan. Het ging bij Trouw om het milieu en niet om natuur. Duurzaamheid betekent people, planet en profit. Het gaat om de sociale, economische en fysieke leefomgeving. En het is juist de sociale kant die het grootste probleem in de wereld vormt. Daar zitten we knel. Milieubeleid betekent dat je juist op sociaal terrein een heel krachtig beleid moet voeren. Het trieste is nu dat de P van people geen sterke belangenbehartiger meer heeft in onze maatschappij. Vroeger was die er wel. We hebben geen milieubeweging op sociaal gebied, die in de grote steden actief is. Daar zit dus een probleem. Daarom ben ik tijdens mijn werk bij de WRR die kant opgegaan. Ik heb mij letterlijk op de achterstandsbuurten gestort. Pieter Winsemius: Ik heb de klassieke groene kraan wat dichtgedraaid en die aan de maatschappelijke kant opengedraaid. tuurlijk wel leuk om in Hoenderloo ergens op een dak een windmolentje te monteren. Er is niets tegen op dat soort vriendelijke initiatieven. Maar uiteindelijk is dat veel te weinig. Het gaat er juist om dat je als overheid initiatieven die van onderen komen moet versterken. En dat die overheid een toegevoegde waarde levert. Dat mankeert aan de Green Deals, zoals Verhagen die voor ogen stond. Er zijn politici die de lange termijn heel goed in het oog houden. En zich daarop richten U noemde al even het Topsectorenbeleid. Zet dat iets in beweging? Wij moeten het in Nederland van de denkindustrie hebben. En niet van de maakindustrie. En juist daar is het Topsectorenbeleid op gericht. Het merendeel van het geld gaat naar grote ondernemingen. Maar wat is het Nederlandse belang daarbij? De aandeelhouders van die bedrijven zitten bijna allemaal in het buitenland. Het kapitaal zit niet in Nederland en de investeringen worden niet in Nederland gedaan. De werknemers van die ondernemingen zitten ook nog eens voor het overgrote deel in het buitenland. Ik vraag mij werkelijk af wat nu het belang is van dat Topsectorenbeleid. Ik vind het een curieuze beleidsmanoeuvre. Net als de Green Deal. n

6 SERIE Fresh energy 6 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 dinsdag 17 december 2012 Joep Weerts (Stedin): Onze passie voor techniek verbindt ons. Dat is wat mij aantrekt in de energiesector: iedereen heeft hart voor de zaak en is heel gecommitteerd. JOEP WEERTS, HOOFD NETWORK SOLUTIONS STEDIN Oud met nieuw verbinden voor het beste resultaat Het oude en het nieuwe hebben me altijd gefascineerd. Oud en nieuw samenbrengen, met elkaar verbinden, loopt als een rode draad door mijn werk. In die zin zit ik bij Stedin precies op mijn plek. Het zit in de spullen waar we mee werken: enerzijds een gigantisch technisch netwerk dat al tientallen jaren in bedrijf is en nog decennia lang meegaat, anderzijds heel veel nieuwe ontwikkelingen zoals smart grids. En ook onze manier van werken is door informatietechnologie en de grotere mate van afhankelijkheid van onze klanten sterk veranderd. Als het vroegere GEB een storing op Goeree had, belde er nog wel eens een boer op naar het gemeentehuis om te zeggen dat hij al drie dagen geen energie had. En dat hij de koeien wel weer eens met de machine wilde melken, want hij kreeg pijn in zijn handen. Tegenwoordig heeft iedereen Twitter. Zodra de stroom uitvalt, begint iedereen geluid te maken. We weten een storing soms eerder via Twitter dan dat we het zelf kunnen zien. DOOR SANDER SCHILDERS Dik tien jaar geleden ben ik na mijn studie als managementtrainee bij Eneco Energie begonnen. De energiesector trok me bijzonder aan. Enerzijds een nutsvoorziening die al honderd jaar prima draait, anderzijds kwam er marktwerking en verjonging. In energie betekent dat gelukkig niet dat je het oude bij het grof vuil kan zetten en met een schone lei opnieuw begint. Ik geloof heel erg in het voortbouwen op de goede dingen die je hebt en zich bewezen hebben. Tegelijkertijd moet je met die traditie in het achterhoofd nieuwe wegen inslaan. Of dat nu marktwerking is, de scheiding van levering en distributie of allerlei technische ontwikkelingen zoals elektrisch vervoer en intelligentie in netten. Dat oude en nieuwe kun je vanuit meerdere perspectieven zien, ook in de mensen die er werken. De gemiddelde leeftijd is hoog in deze sector, maar we hebben ook heel veel jonge, nieuwe mensen. Mijn uitdaging zit er in om al die verschillende medewerkers elkaars taal te laten spreken. Dan moet je heel goed weten wat mensen bezielt en bezighoudt en Joep Weerts daar de verbinding in zoeken. Niet alleen waar we met onze mensen intern worstelen met vraagstukken en kansen, maar ook om de aansluiting met onze klanten te vinden, wat hun wensen en vragen zijn. We kijken tegenwoordig heel anders naar onze netten dan vroeger Het lijnmanagement in Tussentijds heb ik een jaar bij een strategisch adviesbureau gewerkt. Heel spannend, reizen en advies op board room-niveau uitbrengen, maar ik vind het nog leuker om een mooi advies zelf te implementeren en zelf de teugels in handen te hebben. Dus weer terug naar Eneco Energie, bij Eneco Netbeheer. Ik was zoekende. Wat wil ik eigenlijk? Ik heb toen ruim een jaar een groot ict-programma geleid. Daarna de knoop doorgehakt: ik wil hier blijven en ik wil het lijnmanagement in. Eerst als hoofd Asset Management binnen een van de drie districten waar Stedin werkt. Vervolgens kreeg ik de kans om binnen 1976: geboren te Nijmegen 1995: atheneumdiploma Christelijk Lyceum Gouda 1996: propedeuse Sweelinck Conservatorium (geen diploma) 2001: doctoraal Bedrijfskunde Erasmus Universiteit Rotterdam 2001: managementtrainee Eneco Energie 2003: senior specialist Regulering Eneco Netbeheer 2005: consultant Roland Berger Strategy Consultants 2007: hoofd Risico- en Portfoliomanagement Stedin 2010: hoofd Network Solutions Stedin n de afdeling Asset Management een nieuwe afdeling risico- en portfoliomanagement op te zetten. Een nieuwe manier van werken introduceren binnen de traditie. Heb je dat oud en nieuw weer! Vorig jaar heb ik weer een stap gezet naar hoofd Network Solutions.. Hier kijken we naar de kwaliteit en capaciteit van onze elektriciteits- en gas netten en werken we oplossingen uit om onacceptabele risico s weg te nemen. We maken ontwerpen voor toepassingen in het hele Stedin-net. De helikopter bedienen Ik werk met het neusje van de zalm op technisch gebied, maar heb zelf geen technische achtergrond, op een post-hbo opleiding elektrotechniek na, die ik heb gevolgd om in deze technische omgeving te kunnen functioneren. Gelukkig heb ik vanuit mijn studie en mijn tijd bij strategie geleerd om de helikopter te bedienen. Ik wil absoluut weten waar het over gaat. Inmiddels ben ik van voldoende niveau dat ik weet wanneer ik moet afdalen in mijn helikopter, maar ook wanneer ik moet uitzoomen en naar het grote plaatje moet kijken. Ik koester ook niet de illusie dat ik het, met al die fantastische mensen in mijn team, beter weet dan zij. Het zijn topexperts in hun vakgebied en we hebben ook een aantal gepromoveerde technici doctor ingenieurs. Daarom maak ik ze ook verantwoordelijk, geef ze de ruimte en ik maak afspraken over de resultaten. Ik probeer mijn mensen aan te sturen alsof het eigen ondernemers zijn in de maatschap Network Solutions. Het klinkt misschien arrogant, maar deze manier van leidinggeven gaat me makkelijk af. Ik vind het heel mooi om met mensen over hun expertise en bezieling in het werk te praten. Onze passie voor techniek verbindt ons. Dat is wat mij aantrekt in de energiesector: iedereen heeft hart voor de zaak en is heel gecommitteerd. Bovendien vind ik het product machtig mooi. Als ik naar de Maasvlakte rij waar wij een heel nieuw net aanleggen, denk ik trots: nou, dit doen we wel even met elkaar, hè. Het is een deel van de ruggengraat van de Nederlandse industrie en Stedin zorgt dat die draait. Techniek is en blijft feilbaar, dus stroomstoringen blijven altijd voorkomen Ongeloof en nuchterheid bij stroomstoringen Begin dit jaar hadden we vlak achter elkaar drie grote stroomstoringen in Rotterdam. Uiteindelijk gaat dat niet over techniek. Ja, natuurlijk is het techniek die kapotgaat, maar het gaat veel meer over beleving en de toegenomen afhankelijkheid van energie in de maatschappij en het gevoel dat we met elkaar hebben daarover. Dat vraagt om bezieling, passie en ontwikkeling, van de individuele medewerker en van de organisatie. We moeten wel veranderen, blijven leren en de dialoog zoeken, want de maatschappij doet dat ook en verlangt dat van ons. De drie stroomstoringen: het was toeval en pech. Dat heeft onafhankelijk onderzoek uitgewezen. We investeren in Rotterdam bovengemiddeld in ons net, dus daar ligt het in ieder geval niet aan. Als zoiets gebeurt, balen onze mensen heel erg. Ongeloof: dit kan niet! We voelen ons aangetast in ons eergevoel en onze trots. Maar tegelijk zijn we nuchter. Gaan de zaak meteen objectiveren. Wat is er nou echt aan de hand? Mijn afdeling gaat meteen aan de slag om de kwestie met collega s te bekijken. Wat is er ge- De toekomst van de energievoorziening Ze zijn jong en ambitieus en geven mede richting aan een duurzame, betrouwbare en betaalbare energievoorziening van de toekomst. Wat drijft deze nieuwe lichting medewerkers van energiebedrijven? Waarom hebben ze voor deze dynamische sector gekozen? En hoe geven zij op hun terrein vorm aan oplossingen voor de essentiële energievraagstukken? In deze serie laat Energie Actueel de aanstormende top van de Nederlandse energiesector aan het woord over hun werk, hun doelen en hun visie op het energielandschap van straks. In dit zevende deel Joep Weerts van Stedin. n beurd, waren er werkzaamheden, hebben beveiligingen gewerkt er treedt meteen en als vanzelf een heel proces in werking. Unieke innovatie voor ondergrondse netten Techniek is en blijft feilbaar, dus stroomstoringen blijven altijd voorkomen. Maar een van mijn medewerkers, gepromoveerd in elektrotechniek, heeft in samenwerking met anderen het zelfherstellende net ontwikkeld. Daarmee doen we nu proeven in Rotterdam. De kans op storingen verminder je er niet mee, maar het herstelmoment is veel sneller dus zullen mensen er minder last van hebben. Met het zelfherstellende net is Stedin de eerste ter wereld. Een unieke innovatie voor ondergrondse netten. Daar zijn we ongelooflijk trots op. We zijn nu in staat om met toepassing van intelligentie een net of deelnet zelf te laten constateren waar de fout zit. Het net kan zelf omschakelhandelingen verrichten om iedereen weer van energie te voorzien. Er hoeft geen monteur meer naartoe te rijden om de fout op te sporen, de zaak door te meten en handmatig te gaan schakelen. Een enorme tijdwinst. Beste performance tegen optimale kosten We kijken tegenwoordig heel anders naar onze netten en de daarmee gepaard gaande investeringen. Dat is maar goed ook. Vroeger gingen we daar anders mee over.. Voor de zekerheid nog maar een extra kabel aanleggen, en die werd bekostigd door bij alle burgers een paar Als ik naar de Maasvlakte rij, denk ik trots: nou, dit doen we wel even met elkaar, hè cent op het tarief te gooien. Vanuit de huidige asset management beginselen kijken we meer naar functionaliteit en beschikbaarheid dan alleen naar de techniek. Op die manier kunnen we heel gerichte investerings- en onderhoudsprogramma s maken en op kwaliteit gaan sturen. En zo komen we er achter dat we sommige assets, die we vroeger ieder jaar volgens roosters nakeken, nu alleen controleren of vervangen als het echt nodig is. Of andersom: waar we vroeger eens in de vijf jaar wat deden, het nu slimmer blijkt om het bijvoorbeeld om de twee jaar te doen. Dat hangt ook helemaal van de omgevingsfactoren af hoe die assets zich gedragen. Een kabel op een plek met bodemverzakking kan eerder aan vervanging toe zijn, dan diezelfde kabel in een stevige ondergrond. De heilige graal binnen asset management is op het juiste moment de juiste dingen doen. Zo kunnen we in de meeste gevallen besparen op onze onderhoudskosten, zonder dat het ten koste gaat van de kwaliteit. Aan de andere kant - en dat is de disclaimer die ik aan mijn directie afgeef - kan het toegenomen inzicht in je assets er soms ook toe leiden dat je meer moet uitgeven. In ieder geval moet je aantoonbaar maken dat je de beste performance tegen de optimale kosten levert. n

7 BUITENLAND Nieuws PBL doet onderzoek naar veranderingen mobiliteitssector Elektrisch vervoer vergt 3 à 4 miljard euro investeringen in stroomnet (Pagina 3) Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 dinsdag 17 december Veelvuldige tegenvallers op gasmarkt drukken DONG Energy in rode cijfers DONG Energy moet zijn tarieven voor het gastransport van de Noordzee naar de Deense kust naar beneden bijstellen. Die opdracht krijgt het Deense concern van de binnenlandse markttoezichthouder Energitilsynet. DOOR WIM VERSEPUT, KOPENHAGEN De tariefverlaging komt op een moment dat (ook) dit bedrijf op problemen stuit op de met een te groot aanbod kampende aardgasmarkt. Lage steenkolenprijzen zetten aardgasgestookte centrales qua rendement op achterstand en dat treft DONG Energy gevoelig. Onder meer schrijft het concern 80 miljoen euro af op een verliesgevend contract voor capaciteit in de LNGterminal in Rotterdam, zo werd meegedeeld in het rapport over het derde kwartaal. Op gasopslag capaciteitscontracten in Duitsland wordt tegen de 310 miljoen euro afgeschreven. De waarde van flexibele opslagcapaciteit is in de huidige marktsituatie aanzienlijk gedaald, stelt DONG Energy vast. Alle tegenvallers bij elkaar komen het concern over de eerste negen maanden van 2012 te staan op een verlies van rum 320 miljoen euro na belasting. Tij keren Om het tij te keren zijn bij de presentatie van de kwartaalcijfers tevens besparingsmaatregelen aangekondigd, waaronder het schrappen van 500 tot 600 arbeidsplaatsen. De maatregelen moeten de kosten nog dit jaar met 134 miljoen euro drukken. Volgens de nieuwe directievoorzitter Henrik Poulsen zullen de niet tot de kernbedrijvigheid behorende onderdelen van het concern worden afgestoten. De afwikkeling van verliesgevende gasmarktactiviteiten wordt voortgezet. Alles bij elkaar mikt Dong Energy in 2013 en 2014 op verkopen ter waarde van 1,34 miljard euro. Conflict Poulsen trad enkele maanden geleden aan na een conflict met het ondernemingsbestuur over het salarisniveau van een aantal topmanagers. Aan de top van het bedrijf zijn als uitvloeisel daarvan inmiddels nog diverse andere sleutelfuncties door nieuwkomers bezet. Of de tariefverlaging voor het gebruik van de aardgasleidingen in de Noordzee veel invloed zullen krijgen op de resultaatontwikkeling valt nog te bezien. De toezichthouder hoopt in ieder geval op meer gebruikers en meer competitie op de binnenlandse markt. De tarieven gaan omlaag van omgerekend 1,34 cent per kubieke meter naar ongeveer de helft daarvan. n Britse regering wil eenvoudiger energietarieven Een aantal weken geleden deed de Britse premier Cameron een opvallende belofte: hij zou de energieleveranciers dwingen alle klanten hun goedkoopste tarief te bieden. Dat zal hij niet waar kunnen maken, maar de regering heeft wel voorstellen gedaan die een eind in die richting gaan. DOOR ARJAN SCHIPPERS, LONDEN De voorstellen behelzen vooral een vereenvoudiging van de tarievenstructuur. Het doel daarvan is het voor consumenten makkelijker te maken om de deal te vinden die voor hen het beste is. Momenteel bieden de grote zes energieleveranciers in totaal meer dan 400 verschillende, soms ingewikkelde tarieven aan. Dat maakt het voor klanten moeilijk om prijzen te vergelijken en belemmert het overstappen op een goedkopere energieleverancier. De wacht aanzeggen Vorig jaar zegde toezichthouder OF- GEM energiebedrijven hierover al de wacht aan en begon zij te werken aan voorstellen voor vereenvoudiging. De regering wil daar nu haast mee maken en heeft een consultatiedocument gepubliceerd met voorstellen die nauw aansluiten bij die van OFGEM. De regering wil dat consumenten voor de zomer van 2014 het goedkoopste tarief krijgen dat aansluit op hun wensen. Die wensen kunnen bijvoorbeeld afhangen van gewenste betalingsmethode, looptijd of groene of grijze stroom. Dode tarieven Het regeringsvoorstel komt erop neer dat energiebedrijven voor zowel gas als elektriciteit voortaan nog slechts vier tarieven mogen aanbieden, waaronder minimaal één variabel standaard tarief en minimaal één met een vaste looptijd en -prijs. Voor ieder van die vier tarieven moet een enkele prijs worden aangeboden, afgezien van regionale prijsverschillen vanwege regionale distributietarieven. Ook moet er een eind komen aan de 650 dode tarieven, die niet meer beschikbaar zijn voor nieuwe klanten. Klanten met een duur dood tarief moeten door hun energieleverancier het laagste standaardtarief worden geboden. Alle tarieven moeten onderling goed vergelijkbaar zijn; daarvoor moet nog een instrument worden ontworpen. Collectief switchen Het consultatiedocument bevat verder voorstellen voor duidelijker informatie op de rekening en betere bescherming van de consument. Ook moet er speciale aandacht komen voor kwetsbare inkomensgroepen. Daarbij wordt gedacht aan een netwerk van vrijwilligersorganisaties, ondersteund door energieadviseurs, om te helpen het goedkoopste tarief te vinden. Verder worden de mogelijkheden onderzocht voor het faciliteren van collectief switchen en inkopen van energie door groepen consumenten. Brancheorganisatie Energy UK zegt dat energiebedrijven het afgelopen jaar al veel hebben vereenvoudigd. Er moet nog wel genoeg te kiezen zijn voor de consument, zegt de organisatie. Critici menen dat vereenvoudiging van de tarieven vooral ten koste zal gaan van de goedkoopste aanbiedingen, zoals bepaalde deals die uitsluitend online beschikbaar zijn. n Gerbrand Bruin & Max Jutters en voorstanders van Open Lab Duurzaam Ameland De grote vaart bracht mij naar alle hoeken van de wereld. Ik heb veel van de wereld gezien, maar op Ameland ben ik thuis. Hier weten we hoe kwetsbaar onze natuur is en zoeken we daarom naar manieren om het eiland schoon te houden. Dat betekent minder energie gebruiken en slimmer energie produceren. Als jutter help ik mee mijn eiland schoon te houden. Dat geldt ook voor GasTerra. Als initiatiefnemer van het project Duurzaam Ameland laten we zien hoe alternatieve energietoepassingen een reële oplossing vormen in de overgang naar een duurzame samenleving. Aardgas blijkt daarbij steeds weer een onmisbare schakel. Zo zijn we onderdeel van de oplossing.

8 OPINIE Energie 8 Energie Actueel, jaargang 15, nr 15 dinsdag 17 december 2012 Kerstgedachten Zie om en wat eigenlijk? Door Coby van der Linde Het jaar 2012 is voor mij het best samen te vatten als een jaar waarin vergezichten van decaden de misère van het nu moesten doen vergeten. Er is wat af geroodmept dit jaar. Allemaal vluchten vooruit. Vervelende details, zoals herstel van de economische groei, sanering van de overheidsfinanciën, en aanpassingsproblemen van de energiesector aan de opmars van variabele energiebronnen, zoals zon en wind, verworden tot de aanloopproblemen van de verre toekomst. De serieuze daling van de energievraag als gevolg van de economische crisis is ook slechts een vervelend detail, indien afgezet tegen de belofte van de roodmep. We zijn meesters geworden in het dromen over morgen, maar staan grotendeels met lege Euro- ENERGIE Actueel Energie Actueel is een driewekelijkse uitgave van de vereniging Energie-Nederland. Energie Actueel verschaft nieuws, achtergronden en opinies uit de wereld van energie en aanverwante bedrijfstakken. Redactieadres Energie Actueel Lange Houtstraat CW DEN HAAG Tel energie-actueel@energie-nederland.nl Hoofdredactie Anne Sypkens Smit Bladmanagement & eindredactie PACT Mediaproducties BV, Den Haag Redactie Noud Köper, Sjoerd Marbus, Sander Schilders Correspondenten Henk van den Boom (Barcelona), Elro van den Burg (Warschau), Jan van Etten (Parijs), Jan van Hoof (Frankfurt), Frank Kools (New York), Jan Schils (Brussel), Arjan Schippers (Londen), Wim Verseput (Kopenhagen) Lay-out & opmaak Do Company, Rotterdam Druk & Distributie Senefelder Misset Grafisch bedrijf bv, Doetinchem Abonnementen Energie Actueel wordt kosteloos toegezonden aan personen in dienst van bedrijven die lid zijn van Energie-Nederland, in dienst van de Rijksoverheid of hoger onderwijsinstelling. Overige geïnteresseerden kunnen zich abonneren. Een jaarabonnement kost 75,Alle bedragen zijn inclusief BTW. Abonnementsgelden worden namens de uitgevers geïnd door Abonnementenland, Heemskerk. Opzeggingen - uitsluitend schriftelijk - twee maanden vóór ingang van het nieuwe kalenderjaar aan: Energie Actueel, Lange Houtstraat 2, 2511 CW Den Haag Adreswijzigingen kunnen worden doorgegeven aan: energie-actueel@energie-nederland.nl Advertentie-exploitatie André van Beveren, Recent BV, Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam Prins Hendrikkade 77 b, 1012 AE Amsterdam t , f andre@recent.nl Overname van artikelen uitsluitend toegestaan na toestemming van de hoofdredactie. ISSN pese handen als het gaat om het adresseren van de weerbarstige problemen van nu. Ondanks alle vergezichten ontbreekt het aan een plan dat de hedendaagse vraagstukken aanpakt; of het nu het herstel van de economie in het algemeen is of de energiesector. De kosten van het grote aarzelen lopen op. Nationaal energiebeleid met grensoverschrijdende effecten is nu aan de orde van de dag om oude en nieuwe hobbels het hoofd te bieden. Alle inspanningen ten spijt zijn de verworvenheden van al dat doelengetwintig eigenlijk droef te noemen. De CO2-prijs benadert zo langzamerhand de prijs van een kauwgompje. Terugkijkend op 2012 is het Europese bootje op vele plaatsen lek geraakt en zijn het nationale plannen die de boventoon voeren. Vrijhandel Niemand stelt de vraag wat de kosten van het huidige beleid zijn en of er wellicht andere opties zijn die de uitstoot even effectief in een neerwaartse richting weten te bewegen. Ook wordt de vraag niet gesteld of Europa, in het licht van wat elders in de wereld aan inspanningen worden verricht, in hetzelfde tempo moet doorgaan of dat er meer rekening gehouden kan worden met leer- en kostencurves en de economische tegenslag van dit moment. Ook is er weinig oog voor de CO2-consumptie van Europa; die neemt toe door het importeren van koolstofintensievere goederen uit bijvoorbeeld China. Als andere landen niet de ogen strak op 2050 houden, waarom Europa dan wel? De beoogde voortouwfunctie is im- mers in Kopenhagen al gesmoord en de bijdrage van Europa aan het klimaatprobleem wordt kleiner naarmate we economisch minder significant worden. Goed voorbeeld deed niet volgen. Vervanging Er moet dus een belangrijke andere reden zijn om het beleid op dezelfde manier te willen voortzetten. Mijn geld zet ik op het minder afhankelijk willen worden van in het buitenland voortgebrachte energie. De voorkeur voor zon en wind, ook op plaatsen waar dat energetisch niet het meest voor de hand ligt, is een gevolg van het afnemende vertrouwen in een wereld van vrijhandel en het toenemende wantrouwen in een wereld waar staatsbelangen gaan voor private economische belangen. In een sfeer van afnemend vertrouwen in een open wereldeconomie is het huidige beleid veel beter te begrijpen. Verduurzaming van de energiemix gaat dan niet zozeer om de klimaateffecten - dat is een gunstig bijeffect - maar om de importen zoveel mogelijk te vervangen door nationaal voortgebrachte energie en verder te diversifiëren naar bron en herkomst. Washington consensus Voor de Amerikaanse schalierevolutie werd geloofd dat er voor Europa geen ontkomen meer was aan het toenemen van de importen. Na de Amerikaanse schalierevolutie en de groei van de wereldwijde LNG-sector is er hier en daar in Europa twijfel ontstaan of er niet een stap werd overgeslagen. Immers, de CO2-uitstoot in de VS neemt snel af door het vervangen van kolen door gas in de elektriciteitsopwekking. Het succes van de schaliegasrevolutie werd vervolgens toegepast op olie en de importafhankelijkheid van de VS benadert nu een Bushiaans ideaalniveau. Het vertrouwen van Europa in een open wereldeconomie voor energie hangt nu op de toestemming van het Amerikaanse congres om ruwe olie en gas te mogen exporteren. Blijft deze toestemming uit, dan zal Europa bevestigd worden in de meer naar binnen gerichte energiestrategie, andere nieuwe exportstromen uit Zuid-Amerika en Australië ten spijt. Journaal Het gevolg van de nieuwe strategie van Europese landen is dat langetermijn voorzieningszekerheid als prioriteit van energiebeleid steeds meer moet worden ingeruild voor een kortere termijn leveringszekerheidsbeleid. In plaats van de kop van het nieuws, waarin onze zorgen om conflicten tussen Rusland en Oekraïne of Arabische Lentes in relatie tot een ongestoorde leverantie van olie en gas worden bevestigd of niet, moeten we steeds vaker naar de staart van het nieuws kijken: gaat het wel genoeg waaien? Krijgen we eindelijk een echt klimaatbeleid. Coby van der Linde is hoofd van het Clingendael International Energy Programme en hoogleraar Geopolitiek en Energiemanagement aan de Rijksuniversiteit Groningen. n Abonnement op ENERGIE Actueel Vul de bon volledig in en stuur naar: Energie Actueel, Antwoordnummer 24603, 2490 WB Den Haag Ik abonneer mij op Energie Actueel Een abonnement kost 75,- incl. 6% btw Ik verzoek om kosteloze toezending van Energie Actueel, omdat ik werk bij: een bedrijf dat lid is van Energie-Nederland de Rijksoverheid een hoger onderwijsinstelling Titel(s) Voorletters en naam M/V Functie Telefoonnummer Naam organisatie/bedrijf Afdeling Postadres* Locatiecode Postcode/woonplaats Aard van het bedrijf * Tevens factuuradres. Ik ontvang Energie Actueel graag op onderstaand privéadres** Adres Postcode/woonplaats ** Bij ontvangst op privéadres ook altijd de gegevens bedrijf, incl. postadres, invullen. Datum Handtekening Ordernr. btw-nr Er werd gevraagd of het mogelijk was dat ik voor het laatste nummer van het jaar wat kon terugkijken op Dat leek me wel wat. Het was zeker geen saai jaar en er was een hoop te vertellen over economie, politiek en energie. Voor alle zekerheid heb ik wat columns van eerder dit jaar erbij gepakt zodat ik niet in herhaling zou vallen. Ik weet dat als een onderwerp me dwars zit, ik als bij een oude plaat steeds bij dezelfde krasjes terugkom. En krasjes waren er genoeg dit jaar. De maand december is bij uitstek een periode voor persoonlijke reflectie. De dagen worden korter. De winter is in aantocht. De natuur verstilt en alweer wordt er een jaar verleden tijd. Het contact met mensen die dichtbij ons staan, familieleden en goede vrienden, wordt in zulke omstandigheden extra waardevol. Niet voor niets kent de decembermaand met het Sinterklaasfeest, Kerstmis en de jaarwisseling drie momenten waarop wij elkaar opzoeken, geschenken geven en samen eten. En zo elkaar inspireren en een hart onder de riem steken. Soms expliciet, door het voeren van een goed gesprek. Soms impliciet, door samen te zijn, elkaar aandacht te geven en te genieten van elkaars gezelschap. Door Han Slootweg Als energiesector hebben wij in deze decembermaand ook alle aanleiding tot collectieve reflectie. Ons métier is een voortdurend onderwerp van maatschappelijke en politieke discussie. De energievoorziening is volgens sommigen te duur, maar volgens anderen juist te goedkoop waardoor er te weinig prikkels voor energiebesparing bestaan. Onze energievoorziening is verre van duurzaam, maar over de technische en financiële haalbaarheid van een verduurzaming van het systeem wordt zeer verschillend gedacht. Om nog maar te zwijgen van de snelheid waarmee dat dient te gebeuren. Volgens sommigen is energie een basisvoorziening, zodat het socialiseren van bepaalde kosten voor de hand ligt. Anderen willen juist het kostenveroorzakingsprincipe maximaal tot gelding brengen en pleiten om die reden voor meer dynamische leveringstarieven en meer gedifferentieerde transporttarieven en (milieu)heffingen. Gaandeweg ontstaat er zo een onontwarbare Gordiaanse knoop. Het ontwarren van deze knoop wordt niet bepaald bevorderd door het feit dat de verantwoordelijkheid voor het energiesysteem over een groot aantal partijen verdeeld is. zo zijn netbeheerders alleen bereid om investeringen in hun netten te plegen ten behoeve van decentrale, duurzame energieproductie als daar extra inkomsten tegenover staan. En onderneemt een aantal commerciële energiebedrijven pogingen om onder verwijzing naar het belang van een betrouwbare voorziening een heffing in te voeren om de vaste kosten van hun centrales te dekken, omdat als gevolg van de toegenomen hoeveelheid decentraal geproduceerde, duurzame elektriciteit hun afzet afneemt. En maakt de rijksoverheid het veelbesproken salderen op afstand tot nu toe niet mogelijk omdat in crisistijd de daarmee weglekkende belastingopbrengsten niet kunnen worden gemist. zo ontstaat een situatie waarin het belang van individuele partijen aan sectorbrede omwentelingen in de weg staat. Omwentelingen die noodzakelijk zijn om ook de toekomstige generaties te kunnen voorzien van een betaalbare, betrouwbare en duurzame energievoorziening. Omwentelingen waarvoor bestuurders en professionals die op dít moment in onze sector werkzaam zijn verantwoordelijkheid dragen. Het is ondertussen opvallend hoe groot de discrepantie is tussen de attitude en de drijfveren van de spelers in de energiesector in de privésfeer enerzijds en in hun beroepsmatige bezigheden anderzijds. In de privé-sfeer zoeken zij het gezelschap en de liefde van medemensen en hebben zij veel voor hen over; vooral in de decembermaand, maar vast en zeker ook de rest van het jaar. In het werkende leven zijn zij echter uit op een optimale positionering van en maximaal voordeel voor hun werkgever; en soms ook voor zichzelf. Bijzonder treffend komt dit naar voren als het gaat om de zorg voor de volgende generatie. In de privé-sfeer probeert iedereen zijn of haar kinderen zo goed mogelijk op te voeden en spaart kosten noch moeite hen mogelijkheden te bieden om zich te ontplooien. Op het werk is het echter ineens vooral het kortetermijnbelang van de eigen organisatie dat de boventoon voert. Om nog wat dieper af te steken: de waarden en normen die wij in de privé-omgeving hanteren, verschillen wezenlijk van die die wij toepassen in het werkend leven. Wat thuis empathisch en liefdevol is, is op het werk ineens soft en emotioneel. En wat op het werk professioneel heet, zou thuis worden beschouwd als egoïstisch en kortzichtig. En dat terwijl de energiesector nu juist bij uitstek een branche is, waarin geldt dat ook in de beroepsuitoefening het belang van de volgende generaties kan worden gediend. zo hebben wij als het gaat om zaken als vestigingslocaties, brandstofmix en spanningsniveaus te maken met de consequenties van de keuzes van onze voorgangers. Onze opvolgers zullen op hun beurt te maken hebben met de consequenties van onze keuzes. Het lijkt mij een goede zaak wanneer de decemberreflecties van energieprofessionals tot gevolg hebben dat de waardensystemen van thuis en op het werk wat naar elkaar toegroeien. Als energiesector zien wij onszelf geplaatst voor enorme uitdagingen. De wijze waarop wij die het hoofd bieden, is van directe invloed op de welvaart en de ontplooiingsmogelijkheden van toekomstige generaties. Als het ons thuis lukt om met het oog op de toekomstige generaties af te zien van ons kortetermijn-eigenbelang, dan moet dat op het werk toch ook kunnen? Om gezamenlijk de Gordiaanse knoop van de toekomst van onze energievoorziening door te hakken? De opofferingsgezindheid en de gemeenschapszin van het kind van Bethlehem kunnen daartoe in het bijzonder in de kerstperiode als inspiratiebron dienen. Ik wens u goede kerstdagen en een fijne jaarwisseling. Han Slootweg is deeltijdhoogleraar Smart Grids aan de Technische Universiteit Eindhoven en werkzaam bij een regionale netbeheerder. n