Eind maart werden de eerste resultaten bekend. Beter zonder medicijnen? Renale denervatie na Symplicity HTN-3. ingezonden

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Eind maart werden de eerste resultaten bekend. Beter zonder medicijnen? Renale denervatie na Symplicity HTN-3. ingezonden"

Transcriptie

1 ingezonden Beter zonder medicijnen? Renale denervatie na Symplicity HTN-3 Merel Dercksen Dit artikel is het eerste resultaat van een samenwerking tussen het Nederlands Tijdschrift voor Nefrologie en Nier- Nieuws. Daarnaast is het de eerste crossmediale productie, een experiment ontstaan vanuit de wens andere vormen te ontwikkelen dan puur het geschreven artikel. Beide hoofdredacties vonden het ERA-EDTA-congres, afgelopen juni in Amsterdam, een geschikt moment om hiermee te starten. Renale denervatie leek een geschikt onderwerp dat de doelgroepen van beide media aanspreekt. Tijdens het ERA-EDTA-congres hebben we een aantal betrokkenen voor de camera geïnterviewd. Uit dit materiaal hebben we een kort filmpje gecompileerd, dat gepubliceerd is op NierNieuws. Via de QR-code bij dit artikel kunt u het bekijken. De interviews hebben vervolgens als basis gediend voor een bijbehorend verdiepend artikel, dat u hieronder kunt lezen. Eind maart werden de eerste resultaten bekend van Symplicity HTN-3: de eerste grote dubbelblinde RCT naar het effect van renale denervatie met behulp van radiofrequente ablatie op resistente hypertensie. Resultaten die voor sommige betrokkenen schokkend waren: er blijkt geen enkel significant verschil tussen de interventiegroep en de controlegroep te zijn. Na de voorloperstudies Symplicity HTN-1 en 2 (zie kader) was dit bepaald niet wat de onderzoekers en de fabrikant van de katheter verwacht hadden. Als reactie hierop legde fabrikant Medtronic het vervolgonderzoek stil, stopte Covidien met de productie van vergelijkbare katheters en vaardigde Groot-Brittannië zelfs een algeheel moratorium uit op renale denervatie, in welk verband dan ook. In Nederland riep de uitkomst wisselende reacties op. Dr. Peter Blankestijn (UMC Utrecht), hoofdonderzoeker van de Nederlandse studie Sympathy, ziet geen reden om niet door te gaan. Onze studieopzet verschilt op een aantal belangrijke punten van Symplicity HTN-3. De doelgroep die baat heeft bij deze ingreep is misschien een andere dan we eerst dachten, maar ik vind het nog steeds een veelbelovende interventie. Sceptici zien juist hun gelijk bevestigd: als renale denervatie al een oplossing is voor resistente hypertensie, dan zal het aantal patiënten dat er baat bij heeft vele malen kleiner zijn dan gedacht. Symplicity HTN-3 was tenslotte een volgens de regelen der kunst opgezette RCT; als er sprake is van een gunstig effect had dat in deze studie toch gevonden moeten zijn. Vervolgonderzoek Ook leven er vragen over de reacties in het buitenland: gouden standaard of niet, het gaat maar om een enkele studie. Daarin is 'alleen maar' geen effect gevonden, er is geen sprake van dat de onderzochte behandeling zodanig schadelijk blijkt dat een acute stopzetting gerechtvaardigd is. Zoals dr. Joris Rotmans (UMC Leiden) het formuleert: Het heeft me verbaasd dat sommige vervolgonderzoeken, zoals de Symplicity HTN-4 studie, direct zijn stilgelegd, terwijl de eerdere Symplicity-studies weliswaar wisselende effecten toonden met betrekking tot de effectiviteit van de behandeling, maar geen aanwijzingen lieten zien dat de behandeling onaanvaardbare risico s met zich meebrengt. Ik krijg er de vinger niet precies achter waarom hiertoe besloten is. Mogelijk zijn de betrokken onderzoekers en sponsor van mening dat de kans op een positieve uitkomst van dit vervolgonderzoek, waarin patiënten met relatief milde hypertensie werden geïncludeerd, gering is. NTvN jaargang 4 nr 4 december

2 Medtronic zelf meldt desgevraagd dat het zoeken naar 'een subgroep waarbij wellicht een positief effect aangetoond kan worden' nog wel doorgaat: 'op advies van onafhankelijke experts' heeft het bedrijf de vervolgstudie Symplicity HTN-4 geannuleerd, maar het biedt nog wel ondersteuning aan andere trials in landen waar het systeem is goedgekeurd. In Japan en India is overleg met de autoriteiten gaande over de voortzetting van lopende studies, en de geplande follow-up van Symplicity HTN- 3 zal doorgang vinden. Daarnaast is Medtronic in overleg met de FDA over de opzet van een nieuwe studie. Het bedrijf is ervan overtuigd dat renale denervatie nog steeds een veelbelovende techniek is om resistente hypertensie te behandelen. Zorginstituut Nederland Op het eerste gezicht lijkt Symplicity HTN-3 geen invloed te hebben op de werkwijze in Nederland. Binnen het onderzoekskader van Sympathy komt renale denervatie sinds 1 januari 2013 in aanmerking voor voorwaardelijke vergoeding uit het basispakket. Na maximaal vier jaar kan Zorginstituut Nederland (voormalig CVZ) de minister van VWS adviseren de ingreep vast in het te verzekeren pakket op te nemen. De zorg moet dan wel voldoen aan de pakketprincipes effectiviteit, kosteneffectiviteit, noodzakelijkheid en uitvoerbaarheid. En juist over drie Dr. Joris Rotmans, UMC Leiden van die vier aspecten lopen de meningen op dit moment sterk uiteen. Het Zorginstituut beoordeelt onder andere of een ingreep voldoet aan de stand van de wetenschap en praktijk, en heeft als voorwaarde dat de beroepsgroep zelf de zorg rekent tot het aanvaarde scala van zorg. De uitvoerbaarheid staat in principe niet ter discussie. De materiële voorwaarden en expertise voor een verantwoord uitgevoerde denervatie zijn aanwezig. Effectiviteit Om met het eerste van de overige principes te beginnen: de effectiviteit. Peter Blankestijn is het ermee eens dat het huidige bewijs, dat vooral steunt op Symplicity HTN-3, onvoldoende is om tot vergoeding over te gaan. Maar hij heeft de verwachting dat renale denervatie in een andere setting of doelgroep wel effectief zal blijken te zijn. In het bijzonder denkt hij aan mensen met een verminderde nierfunctie. Ik denk dat het een belangrijke volgende stap is om renale denervatie toe te passen bij patiënten bij wie je kunt aannemen dat de sympatische activiteit sterk verhoogd is. Een aantrekkelijk hypothese, vindt Rotmans. Maar: In Symplicity HTN-3 werd er nu juist helemaal geen effect gevonden in de subgroep van patiënten met een verminderde nierfunctie. Prof.dr. Jan Staessen (UZ Leuven) is ervan overtuigd dat het zelfs andersom is: Wij hebben aangetoond dat het effect van renale denervatie op de bloeddruk omgekeerd evenredig is met de nierfunctie. Staessen doelt op een onderzoek van het Europees consortium European Network COordinating research on Renal Denervation (ENCoRD), gepubliceerd in Journal of Human Hypertension. Dat is inderdaad wat er gevonden is, reageert Blankestijn, maar deze studie is niet opgezet om dit verband te onderzoeken. De gemiddelde nierfunctie van de deelnemers was vrij goed, en de range in egfr beperkt. Ik vind daarom dat je de conclusie dat renale denervatie weinig of geen effect heeft bij patiënten met een verminderde nierfunctie, op basis van dit onderzoek niet kunt trekken. Bovendien is onze hypothese, vanuit de pathofysiologie gezien, zeer aannemelijk. In Sympathy zijn de verschillen in nierfunctie tussen de subgroepen groter, ook groter dan in Symplicity HTN-3, waardoor eventuele verschillen tussen patiënten met een normale en een verminderde nierfunctie duidelijker tot uiting zullen komen. Bewijskracht Het Zorginstituut hanteert als uitgangspunt dat voor een positieve beslissing medisch-wetenschappelijke 5 NTvN jaargang 4 nr 4 december 2014

3 gegevens met een zo hoog mogelijke bewijskracht aanwezig moeten zijn. Sympathy is een onderzoek waaraan in dit licht zeker veel waarde wordt gehecht. Maar de controlegroep ondergaat geen schijnprocedure, omdat de beoordelende medisch-ethische commissie dat niet aanvaardbaar vond. In Symplicity HTN-3 gebeurde dat wel, wat juist als een van de sterke punten van de studie werd gepresenteerd. Is dat erg? Nee, zijn Blankestijn en Staessen het met elkaar eens. Staessen: Als de patiëntgroepen goed gedefinieerd zijn en het onderzoek goed uitgevoerd en er wordt dan een effect gevonden, dan is dat effect er. Het is belangrijk dat de patiënten van de controlegroep en die van de interventiegroep dezelfde aandacht krijgen en even frequent worden opgevolgd. Blankestijn vult aan: We weten niet wat het werkingsmechanisme was achter de bloeddrukverlaging die in Symplicity HTN-3 in de shamgroep gezien werd. Toeval? Namen deze mensen hun medicatie beter omdat ze aan een onderzoek deelnamen? Wel weten we dat er in de hypertensiewereld altijd een placebo-effect optreedt, maar ook dat dat na verloop van tijd weer verdwijnt. Vinden wij een blijvend, groot genoeg effect dat niet optreedt in de controlegroep die we op de reguliere manier behandelen, dan is dat wat mij betreft een bewijs voor de effectiviteit van renale denervatie. Dr. Yvo Sijpkens, Bronovo, Den Haag Kosteneffectiviteit Is renale denervatie kosteneffectief? Blankestijn: Ik denk dat daar twee dingen over te zeggen zijn. Omdat er inmiddels meerdere firma's zich op deze markt bewegen, gaat geleidelijk aan de prijs vanzelf naar beneden. En er zijn al voorspellingen gedaan dat als er inderdaad een bloeddrukverlagend effect is dat jarenlang aanblijft, je daarmee het risico op hart- en vaataandoeningen Symplicity HTN-1 studie Symplicity HTN-1 was de eerste, niet gerandomiseerde, proof-of-principle studie naar renale denervatie bij resistente hypertensie. In deze studie zijn 50 patiënten geïncludeerd met een systolische spreekkamerbloeddruk van 160 mmhg of meer, bij gebruik van ten minste drie antihypertensiva, waaronder een diureticum. Bij de 45 behandelde patiënten daalde de bloeddruk gemiddeld met 14/10 mmhg een maand na de behandeling tot 27/17 12 maanden na de ingreep. De vijf patiënten die om anatomische redenen (meest een dubbele nierarterie) van behandeling waren uitgesloten, lieten in die periode een stijging zien. Deze eerste resultaten, met de conclusie dat renale denervatie bij resistente hypertensie veilig en werkzaam is, zijn gepubliceerd in The Lancet 2009;373: Het onderzoek is uitgebreid naar een cohort van 153 patiënten en een follow-up van 36 maanden. De resultaten na twee jaar, die in lijn lagen met de bevindingen na een follow-up van een jaar, zijn gepubliceerd in Hypertension 2011;57: Als vervolg hierop is Symplicity HTN-2 wel gerandomiseerd, waarbij de controlegroep de bestaande medicamenteuze behandeling voorzette. De inclusiecriteria waren gelijk aan die van Symplicity HTN-1. In de behandelde groep (n=52, uitval tot het moment van analyse 3) was de bloeddruk na zes maanden met gemiddeld 32/12 mmhg gedaald, tegen geen verandering in de controlegroep (n=54, uitval 3). De wederom positieve resultaten zijn gepubliceerd in The Lancet 2010;376: Na deze eerste trials waren de resultaten voor Symplicity HTN- 3 hooggespannen. Deze groter opgezette studie (n=530) is gerandomiseerd en geblindeerd. De controlegroep onderging een schijnprocedure: een renaal angiogram en inbreng van de katheter zonder daadwerkelijk de denervatie uit te voeren. Primaire eindpunten waren verandering in systolische spreekkamerbloeddruk na zes maanden en veiligheid van de procedure. In zowel de Symplicity-studies als de in Nederland lopende Sympathy-studie is gebruikgemaakt van een katheter van Medtronic, Inc. NTvN jaargang 4 nr 4 december

4 Dr. Peter Blankestijn, UMC Utrecht belangrijk kunt verlagen en dat er eigenlijk heel snel een kosteneffectieve interventie is. Noodzakelijkheid Blankestijn is als laatste optie bereid om renale denervatie toe te passen bij patiënten bij wie geen sprake is van echte resistentie, maar veeleer van onvoldoende therapietrouw. Dit vanuit de pragmatische overtuiging dat een vermindering van het cardiovasculaire risico uiteindelijk het beste is voor de patiënt. Is het niet langs de ene, dan maar langs de andere weg. Met deze benadering van het gewenste resultaat is vooral dr. Yvo Sijpkens (Bronovo) het niet eens. Hij huldigt de overtuiging dat in principe iedere patiënt met hoge bloeddruk op een andere, minder invasieve manier te behandelen is, al kost dat soms veel inspanning. Vanuit zijn eigen patiëntenbestand heeft hij tot nu toe niet meer dan één patiënt verwezen, de anderen zijn met een holistische benadering die veel verder gaat dan medicatie en 'u moet minder zout eten en wat meer bewegen' geholpen. En die ene patiënt is uiteindelijk niet behandeld met denervatie. Staessen in Leuven is hier zelfs mordicus tegen. 'Ik zou dat nooit doen. Onze commissie medische ethiek zou dat niet goedkeuren. Maar bij patiënten die niet therapietrouw zijn is vaak ook iets anders aan de hand, op het psychologische vlak.' Op dit moment heeft Jan Staessen sowieso nog ernstige twijfels over de effectiviteit en noodzakelijkheid. De procedure is invasief en kostbaar en maakte het niet mogelijk behandeling met bloeddrukverlagende geneesmiddelen te stoppen. Zijn bezwaren beginnen ermee dat de argumentatie pro berust op een klein aantal studies, maar ten dele gerandomiseerd, met een klein aantal patiënten en een korte opvolgtijd. Verder heeft hij kritiek op het gebruik van spreekkamerbloeddruk in de Symplicity-studies en vermoedt hij dat een groot aantal patiënten pseudo-resistente hypertensie had. De Sympathy-studie ondervangt deze kritiek grotendeels. Zelf is Staessen daarnaast hoofdonderzoeker bij een andere studie, de Rationale and design of the Investigator-Steered Project on intravascular Renal Denervation for Management of Drug-Resistant Hypertension (INSPiRED)-trial. Want: Er is nood aan kwaliteitsvolle en goed ontworpen klinische studies naar renale denervatie als behandelingsmogelijkheid bij therapieresistente hypertensieve patiënten. De INSPiRED-studie zal trachten om patiënten te identifi ceren die echt gebaat zijn bij de procedure. Gevraagd wanneer de eerste resultaten daarvan verwacht kunnen worden, meldt hij dat het nogal lastig blijkt deelnemers te vinden die aan de criteria voldoen. We hebben een aantal mensen kunnen includeren, maar eens ze op de juiste manier behandeld zijn, blijken de meesten helemaal geen resistente hypertensie te hebben. Vergoeding zorgverzekering Zorginstituut Nederland staat in 2016 voor de taak om een advies uit te brengen: wordt renale denervatie vanaf 1 januari 2017 definitief vergoed vanuit het basispakket? Of is er, net als bij een eerdere beoordeling in 2011, nog onvoldoende bewijs voor de werkzaamheid? Veel zal afhangen van de resultaten van Sympathy. Staessen: Op dit moment moet renale denervatie de ultima ratio blijven, en enkel worden toegepast bij therapietrouwe en echte therapieresistente patiënten met ernstige hypertensie, bij wie alle andere mogelijkheden om de bloeddruk te verlagen, hebben gefaald. Bovendien mag de behandeling enkel aangeboden worden in de context van klinisch onderzoek in gespecialiseerd tertiaire verwijzingscentra, die deelnemen aan internationale registers, onafhankelijk van inhoudelijke betrokkenheid van fabrikanten. Ook Rotmans vindt de huidige data onvoldoende: Momenteel is er nog onvoldoende bewijs met betrekking tot de effectiviteit van renale denervatie. Derhalve is er mijns inziens nog geen sprake van reguliere zorg. Sijpkens sluit zich aan bij de andere sprekers en ziet daarbij nog mogelijkheden in een geheel andere richting: Voor mij is het duidelijk nog niet aanvaard als standaard zorg. Toch zijn er wel patiënten die in aanmerking kunnen komen voor deze procedure 7 NTvN jaargang 4 nr 4 december 2014

5 in het kader van wetenschappelijk onderzoek, of bij het flankpijn-hematuriesyndroom als pijnstilling. Peter Blankestijn ten slotte wil niet op zijn eigen onderzoek vooruit lopen maar is nog altijd optimistisch. Is het niet bij resistente hypertensie bij een normale nierfunctie, dan is renale denervatie wel bruikbaar bij patiënten met een verminderde nierfunctie of om albuminurie te verminderen, verwacht hij. Wat mij betreft staan we aan het begin van een interessante ontwikkeling. Er is voldoende theoretisch en experimenteel bewijs om te onderzoeken of renale denervatie ook bij mensen werkt als bloeddrukverlagende therapie. Dat het nog niet bewezen is, is alleen maar reden om door te gaan. NTvN jaargang 4 nr 4 december

Voorwaardelijke toelating tot het basispakket Zvw

Voorwaardelijke toelating tot het basispakket Zvw Voorwaardelijke toelating tot het basispakket Zvw Position paper Speerpunten Nefemed over voorwaardelijke toelating Innovatie is belangrijk voor verbetering van de kwaliteit van zorg in Nederland; De regeling

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 30 juni 2011 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 30 juni 2011 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EH Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)

Nadere informatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie

De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een

Nadere informatie

Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland

Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland Mei 2014 Aanleiding Het CVZ beschrijft in het Rapport geneeskundige GGZ deel 2 de begrenzing

Nadere informatie

Behandeling van hypertensie

Behandeling van hypertensie NECF onderwijsbijeenkomst 19 juni 2014 Farmacotherapie bij 80+ers: Waar zijn we eigenlijk mee bezig? Behandeling van hypertensie Evelien Lutke Schipholt, apotheker externe instellingen, CWZ Gerard Rongen,

Nadere informatie

SYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie.

SYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie. Informatie brief: SYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie. Het effect van het onderbreken van de zenuwbanen van de nieren op de bloeddruk. Versie 4.2: datum:

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.

Nadere informatie

Renale denervatie bij therapieresistente hypertensie

Renale denervatie bij therapieresistente hypertensie Onderwerp: Renale denervatie bij therapieresistente hypertensie Samenvatting: Hypertensie (verhoogd bloeddruk) wordt meestal behandeld met medicijnen en leefregels. Deze therapie is lang niet altijd effectief.

Nadere informatie

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis

Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk

Nadere informatie

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie

Nadere informatie

Medisch-wetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon

Medisch-wetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Uitgave Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postadres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag Telefoon (070) 340 79 11 Informatie Voor informatie en vragen

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66111 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Streit, S.R. Title: Perspectives on treating hypertension in old age : the burden

Nadere informatie

Deelnemen aan een klinische studie in Az Damiaan. Informatie voor de patiënt SAP 12496

Deelnemen aan een klinische studie in Az Damiaan. Informatie voor de patiënt SAP 12496 Deelnemen aan een klinische studie in Az Damiaan Informatie voor de patiënt SAP 12496 Bron: clinical trial center UZ Leuven 2010 2 Inhoud Inleiding 4 Wat is een klinische studie? 5 Waarom deelnemen aan

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 3 Projectbeschrijving

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 3 Projectbeschrijving Niet-technische samenvatting 2016491-2 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van ijzer op een hormoon dat betrokken is bij het calcium- en fosfaatmetabolisme (FGF23) bij chronische nierpatiënten.

Nadere informatie

Samenvatting. Aanleiding voor de adviesvraag

Samenvatting. Aanleiding voor de adviesvraag Samenvatting Aanleiding voor de adviesvraag Op dit moment zijn bijna 400.000 mensen in Nederland aangewezen op behandeling met antistollingsmiddelen van het type vitamine K-antagonist (VKA). Hoewel zeer

Nadere informatie

Informatie betreffende de REPAIR-studie

Informatie betreffende de REPAIR-studie Informatie betreffende de REPAIR-studie Patiënteninformatie ten behoeve van onderzoek naar behoud van nierfunctie na niertransplantatie met levende donor. Geachte mevrouw/mijnheer, In aansluiting op het

Nadere informatie

Werkprotocol. Rosa de Jager, Arts-onderzoeker Nefrologie, UMC Utrecht

Werkprotocol. Rosa de Jager, Arts-onderzoeker Nefrologie, UMC Utrecht Werkprotocol Rosa de Jager, Arts-onderzoeker Nefrologie, UMC Utrecht Korte verfrissing inhoud studie SYMPATHY: Renal sympathetic denervation as a new treatment for therapy resistant hypertension. A multi-center

Nadere informatie

Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen

Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen In de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) staat: Het is verboden wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Het wetenschappelijke bevolkingsonderzoek naar de vroege opsporing van hart- en vaatziekten.

Het wetenschappelijke bevolkingsonderzoek naar de vroege opsporing van hart- en vaatziekten. www.robinsca.nl INFORMATIEFOLDER VOOR HUISARTSEN Het wetenschappelijke bevolkingsonderzoek naar de vroege opsporing van hart- en vaatziekten. WBO-vergunning verleend door de minister van VWS op 27 augustus

Nadere informatie

Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO)

Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO) Home no. 1 Februari 2018 Themanummer Cardiovasculair Eerdere edities Verenso.nl Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO) Geen bewijs voor effectiviteit van preventieve cardiovasculaire medicatie

Nadere informatie

2018D22525 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

2018D22525 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG 2018D22525 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG In de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport bestond er bij enkele fracties behoefte een aantal vragen en opmerkingen voor te leggen

Nadere informatie

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst

Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent

Nadere informatie

Zeldzame ziekten, weesgeneesmiddelen

Zeldzame ziekten, weesgeneesmiddelen niet geautoriseerde Nederlandse vertaling Zeldzame ziekten, weesgeneesmiddelen De feiten op een rijtje De EMA wil graag dat Europese burgers met zeldzame ziekten toegang hebben tot specifieke en werkzame

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 16 juni 2017 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 16 juni 2017 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Chapter 10 Samenvatting

Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 De laatste jaren is de mortaliteit bij patiënten met psychotische aandoeningen gestegen terwijl deze in de algemene populatie per leeftijdscategorie is gedaald. Een belangrijke

Nadere informatie

Chapter 11. Nederlandse samenvatting

Chapter 11. Nederlandse samenvatting Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,

Nadere informatie

Klinisch onderzoek bij kinderen en jongeren met kanker. wat is het en hoe werkt het?

Klinisch onderzoek bij kinderen en jongeren met kanker. wat is het en hoe werkt het? Klinisch onderzoek bij kinderen en jongeren met kanker wat is het en hoe werkt het? De behandeling van kinderen en jongeren met kanker vindt meestal plaats in combinatie met een klinisch onderzoek. We

Nadere informatie

Risk factors for renal function abnormalities

Risk factors for renal function abnormalities Risk factors for renal function abnormalities Nederlandse samenvatting Dit proefschrift probeert mogelijke risicofactoren voor progressief nierfunctieverlies te identificeren in een niet-diabetische populatie.

Nadere informatie

Drie-dimensionale echografie voor het verbeteren van cosmetisch resultaat bij borstkanker patiënten; TURACOS trial

Drie-dimensionale echografie voor het verbeteren van cosmetisch resultaat bij borstkanker patiënten; TURACOS trial Drie-dimensionale echografie voor het verbeteren van cosmetisch resultaat bij borstkanker patiënten; Geachte mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,

Nadere informatie

B-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren

B-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren SAMENVATTING Samenvatting B-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren Door de stijgende levensverwachting zal het aantal osteoporotische fracturen toenemen. Osteoporotische

Nadere informatie

SYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie.

SYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie. Informatie brief: SYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie. Het effect van het onderbreken van de zenuwbanen van de nieren op de bloeddruk. Versie 3: datum:

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 30 79 11 F 070 30

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 13 ALGEMENE ASPECTEN DEEL II SECUNDAIRE HYPERTENSIE

Inhoud. Voorwoord 13 ALGEMENE ASPECTEN DEEL II SECUNDAIRE HYPERTENSIE Inhoud Voorwoord 13 DEEL I ALGEMENE ASPECTEN Hoofdstuk 1 Ambachtelijke en geautomatiseerde methoden van bloeddrukmeting 17 Inleiding 17 1 Conventionele sfygmomanometrie 18 2 Ambulante niet-invasieve automatische

Nadere informatie

onderzoek Invloed van UVB lichttherapie op huid en darmflora.

onderzoek Invloed van UVB lichttherapie op huid en darmflora. Uw behandelend arts of de onderzoeker heeft u geïnformeerd over het medisch-wetenschappelijk onderzoek Invloed van UVB lichttherapie op huid en darmflora. U beslist zelf of u wilt meedoen. Om deze beslissing

Nadere informatie

Het behandelprogramma Vroege Intensieve Neurostimulatie

Het behandelprogramma Vroege Intensieve Neurostimulatie Onderwerp: Samenvatting: Soort uitspraak: Zorgvorm: Vroege intensieve neurorevalidatie bij volwassenen Het CVZ heeft een literatuuronderzoek verricht naar de stand van de wetenschap en praktijk van VIN.

Nadere informatie

hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3

hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 SAMENVATTING Dit proefschrift is gewijd aan Bouwen aan Gezondheid : een onderzoek naar de effectiviteit van een leefstijlinterventie voor werknemers in de bouwnijverheid met een verhoogd risico op hart

Nadere informatie

Het weer en reumatoïde artritis. De rol van het microklimaat aan de huid.

Het weer en reumatoïde artritis. De rol van het microklimaat aan de huid. Samenvatting Het weer en reumatoïde artritis. De rol van het microklimaat aan de huid. Als ik voor het eerst met iemand kennis maak en vertel dat ik reuma heb, dan hoor ik vaak O, dan is dit zeker goed

Nadere informatie

Addendum. Nederlandse Samenvatting

Addendum. Nederlandse Samenvatting Addendum A Nederlandse Samenvatting 164 Addendum Cardiovasculaire ziekten na hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap Hypertensieve aandoeningen zijn een veelvoorkomende complicatie tijdens de zwangerschap.

Nadere informatie

Chronische Nierschade in Nederland

Chronische Nierschade in Nederland Chronische Nierschade in Nederland Stadium GFR (ml/min/1,73m 2 ) Albuminurie > 30 mg/24 hr Prevalentie VS (%) Prevalentie Nederland (%) 1 >90 Ja 3,3 1,3 2 60-89 Ja 3,0 3,8 3 30-59 Ja/nee 4,3 5,3 4 15-29

Nadere informatie

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals

Janneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Janneke Horn Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Martien Limburg Destijds Established Clinical Investigator Nederlandse Hartstichting Janneke Horn 1994 Artsexamen, cum

Nadere informatie

Dure geneesmiddelen. Nynke Dragt Adviseur farmaco-economie ZIN Team oncologie. Jong-NVTAG 7 april 2016

Dure geneesmiddelen. Nynke Dragt Adviseur farmaco-economie ZIN Team oncologie. Jong-NVTAG 7 april 2016 Dure geneesmiddelen Nynke Dragt Adviseur farmaco-economie ZIN Team oncologie Jong-NVTAG 7 april 2016 Inhoud - Zorginstituut Nederland: rol en taken - Dure geneesmiddelen en pakketbeheer - Dure geneesmiddelen

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

Renale denervatie (RDN)

Renale denervatie (RDN) Renale denervatie (RDN) Patiëntenhandleiding Symplicity -systeem voor renale denervatie Inhoud Verhoogde bloeddruk... 2 Oorzaken... 2 Diagnose... 2 Mogelijke behandelingen voor verhoogde bloeddruk... 3

Nadere informatie

Engelse Verpleegster Gebruikt HeartMath met Multiple Sclerose patiënten

Engelse Verpleegster Gebruikt HeartMath met Multiple Sclerose patiënten Engelse Verpleegster Gebruikt HeartMath met Multiple Sclerose patiënten Een verpleegkundige in Engeland die is gespecialiseerd in patiënten met multiple sclerose / MS voerde een informele studie uit waarbij

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Cardiovasculaire Beoordeling na Hypertensieve Afwijkingen van de Zwangerschap Hypertensieve zwangerschapscomplicaties rondom de uitgerekende datum zijn veelvoorkomende complicaties.

Nadere informatie

Samenvatting Samenvatting

Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal

Nadere informatie

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015

Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 op het achtergronddocument over Kalium De commissie heeft op het achtergronddocument over kalium reacties ontvangen van de Federatie Nederlandse

Nadere informatie

Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar

Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar Micro endoscopische operatie (buisjesmethode) voor lage rughernia minder effectief U doet mee aan de Sciatica MED Trial, het doelmatigheidsonderzoek naar de behandeling

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting In dit proefschrift wordt het gebruik van aspirine (een bloedverdunner in tabletvorm) en laag-moleculair-gewicht heparine (een injectie die zorgt voor

Nadere informatie

Prenataal testen met de NIPT

Prenataal testen met de NIPT ALGEMENE INFORMATIEFOLDER Prenataal testen met de NIPT Deze folder hoort bij een wetenschappelijke studie (TRIDENT-studie) van de Nederlandse Universitair Medische Centra 2014 www.meerovernipt.nl 1 In

Nadere informatie

Wat is precies bloeddruk en waarom is een gezonde bloeddruk belangrijk?

Wat is precies bloeddruk en waarom is een gezonde bloeddruk belangrijk? Wat is precies bloeddruk en waarom is een gezonde bloeddruk belangrijk? Uit onderzoek blijkt dat veel Nederlanders niet weten hoe het precies zit. In dit dossier staan alle ins- en outs over bloeddruk,

Nadere informatie

INFORMATIEBRIEF HOSPITAL-ADL STUDIE

INFORMATIEBRIEF HOSPITAL-ADL STUDIE INFORMATIEBRIEF HOSPITAL-ADL STUDIE Titel van het onderzoek: Ontrafelen van het mechanisme achter ziekenhuis-gerelateerd functieverlies (Hospital-ADL studie). Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk

Nadere informatie

Wetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie

Wetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie Wetenschappelijke Samenvatting 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie In dit proefschrift wordt onderzocht wat spaak loopt in de hersenen van iemand met een depressie. Er wordt ook onderzocht

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Samenvatting Type 2 diabetes is nog steeds de meest voorkomende oorzaak van eindstadiumnierfalen (ESRD), ondanks nieuwe behandelingsstrategieën om het risico op nierschade te verkleinen. Door de verwachte

Nadere informatie

Informatiebrief Versie 2.2-4 maart 2014. Geachte heer/ mevrouw,

Informatiebrief Versie 2.2-4 maart 2014. Geachte heer/ mevrouw, Geachte heer/ mevrouw, Deze brief gaat over de studie getiteld Fitter na kanker onderzoek naar de effectiviteit en werkingsmechanismen van twee verschillende e-therapieën voor chronische vermoeidheid na

Nadere informatie

Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten

Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten 1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor

Nadere informatie

Onderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl

Onderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl Patiënteninformatie Onderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl Geachte heer/mevrouw, U bent in het Erasmus MC onder behandeling voor een vorm

Nadere informatie

SMART4U: een app om sociale contacten uit te breiden voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. Dr. Willeke Manders Léon van Woerden MScN

SMART4U: een app om sociale contacten uit te breiden voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. Dr. Willeke Manders Léon van Woerden MScN SMART4U: een app om sociale contacten uit te breiden voor mensen met ernstige psychische aandoeningen Dr. Willeke Manders Léon van Woerden MScN Inhoud presentatie Wat is Smart4U Doel van het onderzoek

Nadere informatie

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta.

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta. Niet dezelfde piramide voor elke vraag Evidence piramide Gecontroleerde studies Welk studie type? 3 1 Effect van roken op longkaner Richard Doll 1951: prospectieve studie 2/3 mannelijke Britse artsen Goede

Nadere informatie

Voorbeeld adviesrapport MedValue

Voorbeeld adviesrapport MedValue Voorbeeld adviesrapport MedValue (de werkelijke naam van de innovatie en het ziektebeeld zijn verwijderd omdat anders bedrijfsgevoelige informatie van de klant openbaar wordt) Dit onafhankelijke advies

Nadere informatie

Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht

Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht Hoe vertaal ik resultaten uit de medische literatuur en richtlijnen naar de dagelijkse praktijk? Interpretatie van resultaten van geneesmiddelenonderzoek Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische

Nadere informatie

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda.

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda. agenda Ruggespraak Kennismaking Achtergrond van het onderzoek Methode Resultaten Discussie Conclusie A.R.J. Sanders1, W.Verheul2, T.Magneé2, H.M.Pieters, P. Verhaak2, N.J. de Wit1,, J.M. Bensing2 RUGPIJN?

Nadere informatie

Samenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose.

Samenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose. 1 Samenvatting Samenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose. Zowel arteriële trombose (trombose

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING. Dutch Summary

NEDERLANDSE SAMENVATTING. Dutch Summary NEDERLANDSE SAMENVATTING Dutch Summary Nederlandse Samenvatting WAAROM DIT ONDERZOEK? Type 2 diabetes is een vorm van suikerziekte die meestal geleidelijk ontstaat vanaf het 45 e levensjaar, sluimerend

Nadere informatie

Samenvatting voor niet-ingewijden

Samenvatting voor niet-ingewijden voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan

Nadere informatie

MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES

MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES E-blog HR special MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES In duurzaam inzetbaar Door Caroline Heijmans en Teresa Boons, INLEIDING Als je medewerkers en managers vraagt wat zij doen

Nadere informatie

Weesgeneesmiddelen-arrangement eculizumab bij de indicatie ahus

Weesgeneesmiddelen-arrangement eculizumab bij de indicatie ahus Weesgeneesmiddelen-arrangement eculizumab bij de indicatie ahus Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl info@zinl.nl T +31 (0)20 797 85 55 Contactpersoon mw. drs.

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 19910 17 juli 2013 Regeling van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 8 juli 2013, 128819-106172-Z, houdende

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Poortvliet, Rosalinde Title: New perspectives on cardiovascular risk prediction

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve

Nadere informatie

Centrum klinische farmacologie: deelnemen aan een klinische studie

Centrum klinische farmacologie: deelnemen aan een klinische studie Centrum klinische farmacologie: deelnemen aan een klinische studie informatie voor gezonde proefpersonen en patïenten INLEIDING 3 KLINISCHE STUDIES: EEN INLEIDING 4 De ontwikkeling van een nieuw geneesmiddel

Nadere informatie

Van mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht

Van mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht [Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel

Nadere informatie

Waarom biomarkers nodig zijn

Waarom biomarkers nodig zijn Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Nieuwe studie toont aan dat voorgestelde ziekte van Huntington 'biomarker'

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Datum 21 januari 2013 Farma februari 2013

Uw brief van Uw kenmerk Datum 21 januari 2013 Farma februari 2013 Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Uw brief van Uw kenmerk Datum 21 januari 2013 Farma-3151398 11 februari 2013 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer

Nadere informatie

Wetenschappelijk Onderzoek

Wetenschappelijk Onderzoek Wetenschappelijk Onderzoek Onderzoeker in de Klas Marlies van Nimwegen Radboud Ziekenhuis Nijmegen Wat gaan we doen vandaag Wie is wie Wetenschaps quiz Onderzoek naar vermoeidheid Experiment doen Afsluiting

Nadere informatie

Wij vragen u om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek.

Wij vragen u om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek. PATIENTENINFORMATIE Titel onderzoek: Lange termijn effect van een multidisciplinair assessment en postpartum groepstraining van volwassen vrouwen met stress urine-incontinentie na hun eerste bevalling

Nadere informatie

Voorbeeldbrief A: Bevestiging geen deelname meer aan zorgprogramma

Voorbeeldbrief A: Bevestiging geen deelname meer aan zorgprogramma Voorbeeldbrief A: Bevestiging geen deelname meer aan zorgprogramma Onderwerp: Bevestiging dat u niet meer wilt meedoen aan het zorgprogramma hart- en vaatziekten Geachte heer/ mevrouw , Uw

Nadere informatie

Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer

Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap komen regelmatig voor. Toch wordt dit onderwerp nog vaak als taboe ervaren en is niet duidelijk welke

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek

Wetenschappelijk onderzoek Wetenschappelijk onderzoek informatie voor cliënten Inhoud 1 Inleiding 1 Wetenschappelijk onderzoek 1 Waarom zou ik meedoen? 2 Zijn er risico s aan verbonden? 2 De opzet van een onderzoek 2 Wat betekent

Nadere informatie

Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?

Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Mirjam Kouijzer, MSc Radboud Universiteit Nijmegen Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten

Nadere informatie

De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten.

De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten. De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten. Joanneke van der Nagel, psychiater, Tactus Verslavingszorg, Enschede Pieter-Jan Carpentier, psychiater, Reinier van Arkel groep, s-hertogenbosch

Nadere informatie

In Beweging! Lizette Wattel Universitair Netwerk Ouderenzorg UNO-VUmc 1-2-2015

In Beweging! Lizette Wattel Universitair Netwerk Ouderenzorg UNO-VUmc 1-2-2015 2015 In Beweging! Lizette Wattel Universitair Netwerk Ouderenzorg UNO-VUmc 1-2-2015 IN BEWEGING IMPLEMENTATIE VAN EEN BEST PRACTICE BINNEN HET UNO-VUMC. EINDVERSLAG INLEIDING Ouderen in woonzorgcentra

Nadere informatie

Informatiebrief Internetbehandelingen om drankgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten

Informatiebrief Internetbehandelingen om drankgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten Informatiebrief Internetbehandelingen om drankgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten Inleiding Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker

Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker lokale verbranding van de alvleeskliertumor Doel Het doel van de studie is te onderzoeken of radiofrequente ablatie (RFA) gevolgd door

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) De eerste doelstelling van dit proefschrift was het onderzoeken van de farmacoepidemiologische aspecten van bevolkingsonderzoek op albuminurie. Hiervoor is gebruik gemaakt

Nadere informatie

CVRM kwetsbare ouderen. Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io

CVRM kwetsbare ouderen. Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io CVRM kwetsbare ouderen Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

Informatiebrief Internetbehandelingen om alcoholgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten

Informatiebrief Internetbehandelingen om alcoholgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten Informatiebrief Internetbehandelingen om alcoholgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten Inleiding Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk

Nadere informatie

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH) Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en

Nadere informatie

Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade

Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade Factsheet Nieren en nierschade deel 5 Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade In Nederland hebben 1,7 miljoen mensen chronische nierschade. Dit is in veel gevallen het gevolg van

Nadere informatie

Veiligheid en methodologie of Waarom voortijdig stoppen? Job van der Palen METC Twente

Veiligheid en methodologie of Waarom voortijdig stoppen? Job van der Palen METC Twente Veiligheid en methodologie of Waarom voortijdig stoppen? Job van der Palen METC Twente Waarom voortijdig stoppen? Veiligheid Effectiviteit Futiliteit Andere redenen Veiligheid (1) Data and Safety Monitoring

Nadere informatie

Effect van Planetree op kwaliteit en tevredenheid, wetenschappelijk aangetoond?

Effect van Planetree op kwaliteit en tevredenheid, wetenschappelijk aangetoond? Effect van Planetree op kwaliteit en tevredenheid, wetenschappelijk aangetoond? Donderdag 13 maart 2014 Martijn Kilsdonk MScHA Manager behandeling & begeleiding en Planetree coördinator Disclosure belangen

Nadere informatie

Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen?

Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen? Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen? Geert Verbeke Biostatistisch Centrum, K.U.Leuven International Institute for Biostatistics and statistical Bioinformatics geert.verbeke@med.kuleuven.be http://perswww.kuleuven.be/geert

Nadere informatie

Informatie voor de ouder(s) /verzorger(s) voor de studie: Etiologie, beloop en lange termijn gevolgen van de ziekte van Kawasaki

Informatie voor de ouder(s) /verzorger(s) voor de studie: Etiologie, beloop en lange termijn gevolgen van de ziekte van Kawasaki Informatie voor de ouder(s) /verzorger(s) voor de studie: Etiologie, beloop en lange termijn gevolgen van de ziekte van Kawasaki Beste ouder(s) / verzorger(s), In het kader van onze studie naar de ziekte

Nadere informatie

Medischwetenschappelijk onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon

Medischwetenschappelijk onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 3 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 4 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Hoe

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting In Nederland is het Cerebro Vasculair Accident (CVA= hersenbloeding of herseninfarct) de derde doodsoorzaak. Van degenen die getroffen worden door een CVA overleeft ongeveer 75%. Veel van

Nadere informatie

Voor$jdig stoppen van studies Job van der Palen METC Twente

Voor$jdig stoppen van studies Job van der Palen METC Twente Voor$jdig stoppen van studies Job van der Palen METC Twente Waarom voor$jdig stoppen? Veiligheid Effec9viteit Fu9liteit Andere redenen Veiligheid (1) Data and Safety Monitoring Board (DSMB) OnaEankelijk!

Nadere informatie

Graag bied ik u hierbij de voorwaardelijke toelating voortgangsrapportage 2015 aan.

Graag bied ik u hierbij de voorwaardelijke toelating voortgangsrapportage 2015 aan. > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH

Nadere informatie

10-2-2015. Thuis bloeddrukmeten. Indeling presentatie

10-2-2015. Thuis bloeddrukmeten. Indeling presentatie Thuis bloeddrukmeten Anna van Ittersum, verpleegkundig specialist Afd. Interne Geneeskunde, Bronovo Den Haag Wilko Spiering, internist-vasculair geneeskundige Afd. Vasculaire Geneeskunde, UMC Utrecht Disclosure

Nadere informatie