Eind maart werden de eerste resultaten bekend. Beter zonder medicijnen? Renale denervatie na Symplicity HTN-3. ingezonden
|
|
- Alfons Stefan de Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ingezonden Beter zonder medicijnen? Renale denervatie na Symplicity HTN-3 Merel Dercksen Dit artikel is het eerste resultaat van een samenwerking tussen het Nederlands Tijdschrift voor Nefrologie en Nier- Nieuws. Daarnaast is het de eerste crossmediale productie, een experiment ontstaan vanuit de wens andere vormen te ontwikkelen dan puur het geschreven artikel. Beide hoofdredacties vonden het ERA-EDTA-congres, afgelopen juni in Amsterdam, een geschikt moment om hiermee te starten. Renale denervatie leek een geschikt onderwerp dat de doelgroepen van beide media aanspreekt. Tijdens het ERA-EDTA-congres hebben we een aantal betrokkenen voor de camera geïnterviewd. Uit dit materiaal hebben we een kort filmpje gecompileerd, dat gepubliceerd is op NierNieuws. Via de QR-code bij dit artikel kunt u het bekijken. De interviews hebben vervolgens als basis gediend voor een bijbehorend verdiepend artikel, dat u hieronder kunt lezen. Eind maart werden de eerste resultaten bekend van Symplicity HTN-3: de eerste grote dubbelblinde RCT naar het effect van renale denervatie met behulp van radiofrequente ablatie op resistente hypertensie. Resultaten die voor sommige betrokkenen schokkend waren: er blijkt geen enkel significant verschil tussen de interventiegroep en de controlegroep te zijn. Na de voorloperstudies Symplicity HTN-1 en 2 (zie kader) was dit bepaald niet wat de onderzoekers en de fabrikant van de katheter verwacht hadden. Als reactie hierop legde fabrikant Medtronic het vervolgonderzoek stil, stopte Covidien met de productie van vergelijkbare katheters en vaardigde Groot-Brittannië zelfs een algeheel moratorium uit op renale denervatie, in welk verband dan ook. In Nederland riep de uitkomst wisselende reacties op. Dr. Peter Blankestijn (UMC Utrecht), hoofdonderzoeker van de Nederlandse studie Sympathy, ziet geen reden om niet door te gaan. Onze studieopzet verschilt op een aantal belangrijke punten van Symplicity HTN-3. De doelgroep die baat heeft bij deze ingreep is misschien een andere dan we eerst dachten, maar ik vind het nog steeds een veelbelovende interventie. Sceptici zien juist hun gelijk bevestigd: als renale denervatie al een oplossing is voor resistente hypertensie, dan zal het aantal patiënten dat er baat bij heeft vele malen kleiner zijn dan gedacht. Symplicity HTN-3 was tenslotte een volgens de regelen der kunst opgezette RCT; als er sprake is van een gunstig effect had dat in deze studie toch gevonden moeten zijn. Vervolgonderzoek Ook leven er vragen over de reacties in het buitenland: gouden standaard of niet, het gaat maar om een enkele studie. Daarin is 'alleen maar' geen effect gevonden, er is geen sprake van dat de onderzochte behandeling zodanig schadelijk blijkt dat een acute stopzetting gerechtvaardigd is. Zoals dr. Joris Rotmans (UMC Leiden) het formuleert: Het heeft me verbaasd dat sommige vervolgonderzoeken, zoals de Symplicity HTN-4 studie, direct zijn stilgelegd, terwijl de eerdere Symplicity-studies weliswaar wisselende effecten toonden met betrekking tot de effectiviteit van de behandeling, maar geen aanwijzingen lieten zien dat de behandeling onaanvaardbare risico s met zich meebrengt. Ik krijg er de vinger niet precies achter waarom hiertoe besloten is. Mogelijk zijn de betrokken onderzoekers en sponsor van mening dat de kans op een positieve uitkomst van dit vervolgonderzoek, waarin patiënten met relatief milde hypertensie werden geïncludeerd, gering is. NTvN jaargang 4 nr 4 december
2 Medtronic zelf meldt desgevraagd dat het zoeken naar 'een subgroep waarbij wellicht een positief effect aangetoond kan worden' nog wel doorgaat: 'op advies van onafhankelijke experts' heeft het bedrijf de vervolgstudie Symplicity HTN-4 geannuleerd, maar het biedt nog wel ondersteuning aan andere trials in landen waar het systeem is goedgekeurd. In Japan en India is overleg met de autoriteiten gaande over de voortzetting van lopende studies, en de geplande follow-up van Symplicity HTN- 3 zal doorgang vinden. Daarnaast is Medtronic in overleg met de FDA over de opzet van een nieuwe studie. Het bedrijf is ervan overtuigd dat renale denervatie nog steeds een veelbelovende techniek is om resistente hypertensie te behandelen. Zorginstituut Nederland Op het eerste gezicht lijkt Symplicity HTN-3 geen invloed te hebben op de werkwijze in Nederland. Binnen het onderzoekskader van Sympathy komt renale denervatie sinds 1 januari 2013 in aanmerking voor voorwaardelijke vergoeding uit het basispakket. Na maximaal vier jaar kan Zorginstituut Nederland (voormalig CVZ) de minister van VWS adviseren de ingreep vast in het te verzekeren pakket op te nemen. De zorg moet dan wel voldoen aan de pakketprincipes effectiviteit, kosteneffectiviteit, noodzakelijkheid en uitvoerbaarheid. En juist over drie Dr. Joris Rotmans, UMC Leiden van die vier aspecten lopen de meningen op dit moment sterk uiteen. Het Zorginstituut beoordeelt onder andere of een ingreep voldoet aan de stand van de wetenschap en praktijk, en heeft als voorwaarde dat de beroepsgroep zelf de zorg rekent tot het aanvaarde scala van zorg. De uitvoerbaarheid staat in principe niet ter discussie. De materiële voorwaarden en expertise voor een verantwoord uitgevoerde denervatie zijn aanwezig. Effectiviteit Om met het eerste van de overige principes te beginnen: de effectiviteit. Peter Blankestijn is het ermee eens dat het huidige bewijs, dat vooral steunt op Symplicity HTN-3, onvoldoende is om tot vergoeding over te gaan. Maar hij heeft de verwachting dat renale denervatie in een andere setting of doelgroep wel effectief zal blijken te zijn. In het bijzonder denkt hij aan mensen met een verminderde nierfunctie. Ik denk dat het een belangrijke volgende stap is om renale denervatie toe te passen bij patiënten bij wie je kunt aannemen dat de sympatische activiteit sterk verhoogd is. Een aantrekkelijk hypothese, vindt Rotmans. Maar: In Symplicity HTN-3 werd er nu juist helemaal geen effect gevonden in de subgroep van patiënten met een verminderde nierfunctie. Prof.dr. Jan Staessen (UZ Leuven) is ervan overtuigd dat het zelfs andersom is: Wij hebben aangetoond dat het effect van renale denervatie op de bloeddruk omgekeerd evenredig is met de nierfunctie. Staessen doelt op een onderzoek van het Europees consortium European Network COordinating research on Renal Denervation (ENCoRD), gepubliceerd in Journal of Human Hypertension. Dat is inderdaad wat er gevonden is, reageert Blankestijn, maar deze studie is niet opgezet om dit verband te onderzoeken. De gemiddelde nierfunctie van de deelnemers was vrij goed, en de range in egfr beperkt. Ik vind daarom dat je de conclusie dat renale denervatie weinig of geen effect heeft bij patiënten met een verminderde nierfunctie, op basis van dit onderzoek niet kunt trekken. Bovendien is onze hypothese, vanuit de pathofysiologie gezien, zeer aannemelijk. In Sympathy zijn de verschillen in nierfunctie tussen de subgroepen groter, ook groter dan in Symplicity HTN-3, waardoor eventuele verschillen tussen patiënten met een normale en een verminderde nierfunctie duidelijker tot uiting zullen komen. Bewijskracht Het Zorginstituut hanteert als uitgangspunt dat voor een positieve beslissing medisch-wetenschappelijke 5 NTvN jaargang 4 nr 4 december 2014
3 gegevens met een zo hoog mogelijke bewijskracht aanwezig moeten zijn. Sympathy is een onderzoek waaraan in dit licht zeker veel waarde wordt gehecht. Maar de controlegroep ondergaat geen schijnprocedure, omdat de beoordelende medisch-ethische commissie dat niet aanvaardbaar vond. In Symplicity HTN-3 gebeurde dat wel, wat juist als een van de sterke punten van de studie werd gepresenteerd. Is dat erg? Nee, zijn Blankestijn en Staessen het met elkaar eens. Staessen: Als de patiëntgroepen goed gedefinieerd zijn en het onderzoek goed uitgevoerd en er wordt dan een effect gevonden, dan is dat effect er. Het is belangrijk dat de patiënten van de controlegroep en die van de interventiegroep dezelfde aandacht krijgen en even frequent worden opgevolgd. Blankestijn vult aan: We weten niet wat het werkingsmechanisme was achter de bloeddrukverlaging die in Symplicity HTN-3 in de shamgroep gezien werd. Toeval? Namen deze mensen hun medicatie beter omdat ze aan een onderzoek deelnamen? Wel weten we dat er in de hypertensiewereld altijd een placebo-effect optreedt, maar ook dat dat na verloop van tijd weer verdwijnt. Vinden wij een blijvend, groot genoeg effect dat niet optreedt in de controlegroep die we op de reguliere manier behandelen, dan is dat wat mij betreft een bewijs voor de effectiviteit van renale denervatie. Dr. Yvo Sijpkens, Bronovo, Den Haag Kosteneffectiviteit Is renale denervatie kosteneffectief? Blankestijn: Ik denk dat daar twee dingen over te zeggen zijn. Omdat er inmiddels meerdere firma's zich op deze markt bewegen, gaat geleidelijk aan de prijs vanzelf naar beneden. En er zijn al voorspellingen gedaan dat als er inderdaad een bloeddrukverlagend effect is dat jarenlang aanblijft, je daarmee het risico op hart- en vaataandoeningen Symplicity HTN-1 studie Symplicity HTN-1 was de eerste, niet gerandomiseerde, proof-of-principle studie naar renale denervatie bij resistente hypertensie. In deze studie zijn 50 patiënten geïncludeerd met een systolische spreekkamerbloeddruk van 160 mmhg of meer, bij gebruik van ten minste drie antihypertensiva, waaronder een diureticum. Bij de 45 behandelde patiënten daalde de bloeddruk gemiddeld met 14/10 mmhg een maand na de behandeling tot 27/17 12 maanden na de ingreep. De vijf patiënten die om anatomische redenen (meest een dubbele nierarterie) van behandeling waren uitgesloten, lieten in die periode een stijging zien. Deze eerste resultaten, met de conclusie dat renale denervatie bij resistente hypertensie veilig en werkzaam is, zijn gepubliceerd in The Lancet 2009;373: Het onderzoek is uitgebreid naar een cohort van 153 patiënten en een follow-up van 36 maanden. De resultaten na twee jaar, die in lijn lagen met de bevindingen na een follow-up van een jaar, zijn gepubliceerd in Hypertension 2011;57: Als vervolg hierop is Symplicity HTN-2 wel gerandomiseerd, waarbij de controlegroep de bestaande medicamenteuze behandeling voorzette. De inclusiecriteria waren gelijk aan die van Symplicity HTN-1. In de behandelde groep (n=52, uitval tot het moment van analyse 3) was de bloeddruk na zes maanden met gemiddeld 32/12 mmhg gedaald, tegen geen verandering in de controlegroep (n=54, uitval 3). De wederom positieve resultaten zijn gepubliceerd in The Lancet 2010;376: Na deze eerste trials waren de resultaten voor Symplicity HTN- 3 hooggespannen. Deze groter opgezette studie (n=530) is gerandomiseerd en geblindeerd. De controlegroep onderging een schijnprocedure: een renaal angiogram en inbreng van de katheter zonder daadwerkelijk de denervatie uit te voeren. Primaire eindpunten waren verandering in systolische spreekkamerbloeddruk na zes maanden en veiligheid van de procedure. In zowel de Symplicity-studies als de in Nederland lopende Sympathy-studie is gebruikgemaakt van een katheter van Medtronic, Inc. NTvN jaargang 4 nr 4 december
4 Dr. Peter Blankestijn, UMC Utrecht belangrijk kunt verlagen en dat er eigenlijk heel snel een kosteneffectieve interventie is. Noodzakelijkheid Blankestijn is als laatste optie bereid om renale denervatie toe te passen bij patiënten bij wie geen sprake is van echte resistentie, maar veeleer van onvoldoende therapietrouw. Dit vanuit de pragmatische overtuiging dat een vermindering van het cardiovasculaire risico uiteindelijk het beste is voor de patiënt. Is het niet langs de ene, dan maar langs de andere weg. Met deze benadering van het gewenste resultaat is vooral dr. Yvo Sijpkens (Bronovo) het niet eens. Hij huldigt de overtuiging dat in principe iedere patiënt met hoge bloeddruk op een andere, minder invasieve manier te behandelen is, al kost dat soms veel inspanning. Vanuit zijn eigen patiëntenbestand heeft hij tot nu toe niet meer dan één patiënt verwezen, de anderen zijn met een holistische benadering die veel verder gaat dan medicatie en 'u moet minder zout eten en wat meer bewegen' geholpen. En die ene patiënt is uiteindelijk niet behandeld met denervatie. Staessen in Leuven is hier zelfs mordicus tegen. 'Ik zou dat nooit doen. Onze commissie medische ethiek zou dat niet goedkeuren. Maar bij patiënten die niet therapietrouw zijn is vaak ook iets anders aan de hand, op het psychologische vlak.' Op dit moment heeft Jan Staessen sowieso nog ernstige twijfels over de effectiviteit en noodzakelijkheid. De procedure is invasief en kostbaar en maakte het niet mogelijk behandeling met bloeddrukverlagende geneesmiddelen te stoppen. Zijn bezwaren beginnen ermee dat de argumentatie pro berust op een klein aantal studies, maar ten dele gerandomiseerd, met een klein aantal patiënten en een korte opvolgtijd. Verder heeft hij kritiek op het gebruik van spreekkamerbloeddruk in de Symplicity-studies en vermoedt hij dat een groot aantal patiënten pseudo-resistente hypertensie had. De Sympathy-studie ondervangt deze kritiek grotendeels. Zelf is Staessen daarnaast hoofdonderzoeker bij een andere studie, de Rationale and design of the Investigator-Steered Project on intravascular Renal Denervation for Management of Drug-Resistant Hypertension (INSPiRED)-trial. Want: Er is nood aan kwaliteitsvolle en goed ontworpen klinische studies naar renale denervatie als behandelingsmogelijkheid bij therapieresistente hypertensieve patiënten. De INSPiRED-studie zal trachten om patiënten te identifi ceren die echt gebaat zijn bij de procedure. Gevraagd wanneer de eerste resultaten daarvan verwacht kunnen worden, meldt hij dat het nogal lastig blijkt deelnemers te vinden die aan de criteria voldoen. We hebben een aantal mensen kunnen includeren, maar eens ze op de juiste manier behandeld zijn, blijken de meesten helemaal geen resistente hypertensie te hebben. Vergoeding zorgverzekering Zorginstituut Nederland staat in 2016 voor de taak om een advies uit te brengen: wordt renale denervatie vanaf 1 januari 2017 definitief vergoed vanuit het basispakket? Of is er, net als bij een eerdere beoordeling in 2011, nog onvoldoende bewijs voor de werkzaamheid? Veel zal afhangen van de resultaten van Sympathy. Staessen: Op dit moment moet renale denervatie de ultima ratio blijven, en enkel worden toegepast bij therapietrouwe en echte therapieresistente patiënten met ernstige hypertensie, bij wie alle andere mogelijkheden om de bloeddruk te verlagen, hebben gefaald. Bovendien mag de behandeling enkel aangeboden worden in de context van klinisch onderzoek in gespecialiseerd tertiaire verwijzingscentra, die deelnemen aan internationale registers, onafhankelijk van inhoudelijke betrokkenheid van fabrikanten. Ook Rotmans vindt de huidige data onvoldoende: Momenteel is er nog onvoldoende bewijs met betrekking tot de effectiviteit van renale denervatie. Derhalve is er mijns inziens nog geen sprake van reguliere zorg. Sijpkens sluit zich aan bij de andere sprekers en ziet daarbij nog mogelijkheden in een geheel andere richting: Voor mij is het duidelijk nog niet aanvaard als standaard zorg. Toch zijn er wel patiënten die in aanmerking kunnen komen voor deze procedure 7 NTvN jaargang 4 nr 4 december 2014
5 in het kader van wetenschappelijk onderzoek, of bij het flankpijn-hematuriesyndroom als pijnstilling. Peter Blankestijn ten slotte wil niet op zijn eigen onderzoek vooruit lopen maar is nog altijd optimistisch. Is het niet bij resistente hypertensie bij een normale nierfunctie, dan is renale denervatie wel bruikbaar bij patiënten met een verminderde nierfunctie of om albuminurie te verminderen, verwacht hij. Wat mij betreft staan we aan het begin van een interessante ontwikkeling. Er is voldoende theoretisch en experimenteel bewijs om te onderzoeken of renale denervatie ook bij mensen werkt als bloeddrukverlagende therapie. Dat het nog niet bewezen is, is alleen maar reden om door te gaan. NTvN jaargang 4 nr 4 december
Voorwaardelijke toelating tot het basispakket Zvw
Voorwaardelijke toelating tot het basispakket Zvw Position paper Speerpunten Nefemed over voorwaardelijke toelating Innovatie is belangrijk voor verbetering van de kwaliteit van zorg in Nederland; De regeling
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 30 juni 2011 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EH Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)
Nadere informatieDe behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie
Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een
Nadere informatieLeidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland
Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland Mei 2014 Aanleiding Het CVZ beschrijft in het Rapport geneeskundige GGZ deel 2 de begrenzing
Nadere informatieBehandeling van hypertensie
NECF onderwijsbijeenkomst 19 juni 2014 Farmacotherapie bij 80+ers: Waar zijn we eigenlijk mee bezig? Behandeling van hypertensie Evelien Lutke Schipholt, apotheker externe instellingen, CWZ Gerard Rongen,
Nadere informatieSYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie.
Informatie brief: SYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie. Het effect van het onderbreken van de zenuwbanen van de nieren op de bloeddruk. Versie 4.2: datum:
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieRenale denervatie bij therapieresistente hypertensie
Onderwerp: Renale denervatie bij therapieresistente hypertensie Samenvatting: Hypertensie (verhoogd bloeddruk) wordt meestal behandeld met medicijnen en leefregels. Deze therapie is lang niet altijd effectief.
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieMedischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon
Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie
Nadere informatieMedisch-wetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon
Uitgave Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postadres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag Telefoon (070) 340 79 11 Informatie Voor informatie en vragen
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66111 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Streit, S.R. Title: Perspectives on treating hypertension in old age : the burden
Nadere informatieDeelnemen aan een klinische studie in Az Damiaan. Informatie voor de patiënt SAP 12496
Deelnemen aan een klinische studie in Az Damiaan Informatie voor de patiënt SAP 12496 Bron: clinical trial center UZ Leuven 2010 2 Inhoud Inleiding 4 Wat is een klinische studie? 5 Waarom deelnemen aan
Nadere informatieNiet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 3 Projectbeschrijving
Niet-technische samenvatting 2016491-2 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van ijzer op een hormoon dat betrokken is bij het calcium- en fosfaatmetabolisme (FGF23) bij chronische nierpatiënten.
Nadere informatieSamenvatting. Aanleiding voor de adviesvraag
Samenvatting Aanleiding voor de adviesvraag Op dit moment zijn bijna 400.000 mensen in Nederland aangewezen op behandeling met antistollingsmiddelen van het type vitamine K-antagonist (VKA). Hoewel zeer
Nadere informatieInformatie betreffende de REPAIR-studie
Informatie betreffende de REPAIR-studie Patiënteninformatie ten behoeve van onderzoek naar behoud van nierfunctie na niertransplantatie met levende donor. Geachte mevrouw/mijnheer, In aansluiting op het
Nadere informatieWerkprotocol. Rosa de Jager, Arts-onderzoeker Nefrologie, UMC Utrecht
Werkprotocol Rosa de Jager, Arts-onderzoeker Nefrologie, UMC Utrecht Korte verfrissing inhoud studie SYMPATHY: Renal sympathetic denervation as a new treatment for therapy resistant hypertension. A multi-center
Nadere informatieTherapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen
Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen In de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) staat: Het is verboden wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieHet wetenschappelijke bevolkingsonderzoek naar de vroege opsporing van hart- en vaatziekten.
www.robinsca.nl INFORMATIEFOLDER VOOR HUISARTSEN Het wetenschappelijke bevolkingsonderzoek naar de vroege opsporing van hart- en vaatziekten. WBO-vergunning verleend door de minister van VWS op 27 augustus
Nadere informatieSamenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO)
Home no. 1 Februari 2018 Themanummer Cardiovasculair Eerdere edities Verenso.nl Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO) Geen bewijs voor effectiviteit van preventieve cardiovasculaire medicatie
Nadere informatie2018D22525 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG
2018D22525 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG In de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport bestond er bij enkele fracties behoefte een aantal vragen en opmerkingen voor te leggen
Nadere informatieVroeginterventie via het internet voor depressie en angst
Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent
Nadere informatieZeldzame ziekten, weesgeneesmiddelen
niet geautoriseerde Nederlandse vertaling Zeldzame ziekten, weesgeneesmiddelen De feiten op een rijtje De EMA wil graag dat Europese burgers met zeldzame ziekten toegang hebben tot specifieke en werkzame
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 16 juni 2017 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieChapter 10 Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 De laatste jaren is de mortaliteit bij patiënten met psychotische aandoeningen gestegen terwijl deze in de algemene populatie per leeftijdscategorie is gedaald. Een belangrijke
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatieKlinisch onderzoek bij kinderen en jongeren met kanker. wat is het en hoe werkt het?
Klinisch onderzoek bij kinderen en jongeren met kanker wat is het en hoe werkt het? De behandeling van kinderen en jongeren met kanker vindt meestal plaats in combinatie met een klinisch onderzoek. We
Nadere informatieRisk factors for renal function abnormalities
Risk factors for renal function abnormalities Nederlandse samenvatting Dit proefschrift probeert mogelijke risicofactoren voor progressief nierfunctieverlies te identificeren in een niet-diabetische populatie.
Nadere informatieDrie-dimensionale echografie voor het verbeteren van cosmetisch resultaat bij borstkanker patiënten; TURACOS trial
Drie-dimensionale echografie voor het verbeteren van cosmetisch resultaat bij borstkanker patiënten; Geachte mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,
Nadere informatieB-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren
SAMENVATTING Samenvatting B-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren Door de stijgende levensverwachting zal het aantal osteoporotische fracturen toenemen. Osteoporotische
Nadere informatieSYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie.
Informatie brief: SYMPATHY: Renale denervatie als nieuwe behandeling van therapie resistente hypertensie. Het effect van het onderbreken van de zenuwbanen van de nieren op de bloeddruk. Versie 3: datum:
Nadere informatieHierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885).
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 30 79 11 F 070 30
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 13 ALGEMENE ASPECTEN DEEL II SECUNDAIRE HYPERTENSIE
Inhoud Voorwoord 13 DEEL I ALGEMENE ASPECTEN Hoofdstuk 1 Ambachtelijke en geautomatiseerde methoden van bloeddrukmeting 17 Inleiding 17 1 Conventionele sfygmomanometrie 18 2 Ambulante niet-invasieve automatische
Nadere informatieonderzoek Invloed van UVB lichttherapie op huid en darmflora.
Uw behandelend arts of de onderzoeker heeft u geïnformeerd over het medisch-wetenschappelijk onderzoek Invloed van UVB lichttherapie op huid en darmflora. U beslist zelf of u wilt meedoen. Om deze beslissing
Nadere informatieHet behandelprogramma Vroege Intensieve Neurostimulatie
Onderwerp: Samenvatting: Soort uitspraak: Zorgvorm: Vroege intensieve neurorevalidatie bij volwassenen Het CVZ heeft een literatuuronderzoek verricht naar de stand van de wetenschap en praktijk van VIN.
Nadere informatiehoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3
SAMENVATTING Dit proefschrift is gewijd aan Bouwen aan Gezondheid : een onderzoek naar de effectiviteit van een leefstijlinterventie voor werknemers in de bouwnijverheid met een verhoogd risico op hart
Nadere informatieHet weer en reumatoïde artritis. De rol van het microklimaat aan de huid.
Samenvatting Het weer en reumatoïde artritis. De rol van het microklimaat aan de huid. Als ik voor het eerst met iemand kennis maak en vertel dat ik reuma heb, dan hoor ik vaak O, dan is dit zeker goed
Nadere informatieAddendum. Nederlandse Samenvatting
Addendum A Nederlandse Samenvatting 164 Addendum Cardiovasculaire ziekten na hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap Hypertensieve aandoeningen zijn een veelvoorkomende complicatie tijdens de zwangerschap.
Nadere informatieChronische Nierschade in Nederland
Chronische Nierschade in Nederland Stadium GFR (ml/min/1,73m 2 ) Albuminurie > 30 mg/24 hr Prevalentie VS (%) Prevalentie Nederland (%) 1 >90 Ja 3,3 1,3 2 60-89 Ja 3,0 3,8 3 30-59 Ja/nee 4,3 5,3 4 15-29
Nadere informatieJanneke Horn. Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals
Janneke Horn Calcium Antagonists in Stroke Wasted experiments on humans and animals Martien Limburg Destijds Established Clinical Investigator Nederlandse Hartstichting Janneke Horn 1994 Artsexamen, cum
Nadere informatieDure geneesmiddelen. Nynke Dragt Adviseur farmaco-economie ZIN Team oncologie. Jong-NVTAG 7 april 2016
Dure geneesmiddelen Nynke Dragt Adviseur farmaco-economie ZIN Team oncologie Jong-NVTAG 7 april 2016 Inhoud - Zorginstituut Nederland: rol en taken - Dure geneesmiddelen en pakketbeheer - Dure geneesmiddelen
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieRenale denervatie (RDN)
Renale denervatie (RDN) Patiëntenhandleiding Symplicity -systeem voor renale denervatie Inhoud Verhoogde bloeddruk... 2 Oorzaken... 2 Diagnose... 2 Mogelijke behandelingen voor verhoogde bloeddruk... 3
Nadere informatieEngelse Verpleegster Gebruikt HeartMath met Multiple Sclerose patiënten
Engelse Verpleegster Gebruikt HeartMath met Multiple Sclerose patiënten Een verpleegkundige in Engeland die is gespecialiseerd in patiënten met multiple sclerose / MS voerde een informele studie uit waarbij
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Cardiovasculaire Beoordeling na Hypertensieve Afwijkingen van de Zwangerschap Hypertensieve zwangerschapscomplicaties rondom de uitgerekende datum zijn veelvoorkomende complicaties.
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal
Nadere informatieReactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015
Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 op het achtergronddocument over Kalium De commissie heeft op het achtergronddocument over kalium reacties ontvangen van de Federatie Nederlandse
Nadere informatieSciatica MED Trial resultaten na 1 jaar
Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar Micro endoscopische operatie (buisjesmethode) voor lage rughernia minder effectief U doet mee aan de Sciatica MED Trial, het doelmatigheidsonderzoek naar de behandeling
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting In dit proefschrift wordt het gebruik van aspirine (een bloedverdunner in tabletvorm) en laag-moleculair-gewicht heparine (een injectie die zorgt voor
Nadere informatiePrenataal testen met de NIPT
ALGEMENE INFORMATIEFOLDER Prenataal testen met de NIPT Deze folder hoort bij een wetenschappelijke studie (TRIDENT-studie) van de Nederlandse Universitair Medische Centra 2014 www.meerovernipt.nl 1 In
Nadere informatieWat is precies bloeddruk en waarom is een gezonde bloeddruk belangrijk?
Wat is precies bloeddruk en waarom is een gezonde bloeddruk belangrijk? Uit onderzoek blijkt dat veel Nederlanders niet weten hoe het precies zit. In dit dossier staan alle ins- en outs over bloeddruk,
Nadere informatieINFORMATIEBRIEF HOSPITAL-ADL STUDIE
INFORMATIEBRIEF HOSPITAL-ADL STUDIE Titel van het onderzoek: Ontrafelen van het mechanisme achter ziekenhuis-gerelateerd functieverlies (Hospital-ADL studie). Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk
Nadere informatieWetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie
Wetenschappelijke Samenvatting 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie In dit proefschrift wordt onderzocht wat spaak loopt in de hersenen van iemand met een depressie. Er wordt ook onderzocht
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Samenvatting Type 2 diabetes is nog steeds de meest voorkomende oorzaak van eindstadiumnierfalen (ESRD), ondanks nieuwe behandelingsstrategieën om het risico op nierschade te verkleinen. Door de verwachte
Nadere informatieInformatiebrief Versie 2.2-4 maart 2014. Geachte heer/ mevrouw,
Geachte heer/ mevrouw, Deze brief gaat over de studie getiteld Fitter na kanker onderzoek naar de effectiviteit en werkingsmechanismen van twee verschillende e-therapieën voor chronische vermoeidheid na
Nadere informatieOver Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten
1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor
Nadere informatieOnderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl
Patiënteninformatie Onderzoek naar het effect van body mass index (BMI) en het roken van sigaretten op de opname van fentanyl Geachte heer/mevrouw, U bent in het Erasmus MC onder behandeling voor een vorm
Nadere informatieSMART4U: een app om sociale contacten uit te breiden voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. Dr. Willeke Manders Léon van Woerden MScN
SMART4U: een app om sociale contacten uit te breiden voor mensen met ernstige psychische aandoeningen Dr. Willeke Manders Léon van Woerden MScN Inhoud presentatie Wat is Smart4U Doel van het onderzoek
Nadere informatieEvidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta.
Niet dezelfde piramide voor elke vraag Evidence piramide Gecontroleerde studies Welk studie type? 3 1 Effect van roken op longkaner Richard Doll 1951: prospectieve studie 2/3 mannelijke Britse artsen Goede
Nadere informatieVoorbeeld adviesrapport MedValue
Voorbeeld adviesrapport MedValue (de werkelijke naam van de innovatie en het ziektebeeld zijn verwijderd omdat anders bedrijfsgevoelige informatie van de klant openbaar wordt) Dit onafhankelijke advies
Nadere informatieRob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht
Hoe vertaal ik resultaten uit de medische literatuur en richtlijnen naar de dagelijkse praktijk? Interpretatie van resultaten van geneesmiddelenonderzoek Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische
Nadere informatieRuggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda.
agenda Ruggespraak Kennismaking Achtergrond van het onderzoek Methode Resultaten Discussie Conclusie A.R.J. Sanders1, W.Verheul2, T.Magneé2, H.M.Pieters, P. Verhaak2, N.J. de Wit1,, J.M. Bensing2 RUGPIJN?
Nadere informatieSamenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose.
1 Samenvatting Samenvatting Vitamine K antagonisten zijn antistollingsmiddelen in tabletvorm. Ze worden voorgeschreven voor de behandeling en preventie van trombose. Zowel arteriële trombose (trombose
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING. Dutch Summary
NEDERLANDSE SAMENVATTING Dutch Summary Nederlandse Samenvatting WAAROM DIT ONDERZOEK? Type 2 diabetes is een vorm van suikerziekte die meestal geleidelijk ontstaat vanaf het 45 e levensjaar, sluimerend
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan
Nadere informatieMET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES
E-blog HR special MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES In duurzaam inzetbaar Door Caroline Heijmans en Teresa Boons, INLEIDING Als je medewerkers en managers vraagt wat zij doen
Nadere informatieWeesgeneesmiddelen-arrangement eculizumab bij de indicatie ahus
Weesgeneesmiddelen-arrangement eculizumab bij de indicatie ahus Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl info@zinl.nl T +31 (0)20 797 85 55 Contactpersoon mw. drs.
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 19910 17 juli 2013 Regeling van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 8 juli 2013, 128819-106172-Z, houdende
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Poortvliet, Rosalinde Title: New perspectives on cardiovascular risk prediction
Nadere informatieHoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Nadere informatieCentrum klinische farmacologie: deelnemen aan een klinische studie
Centrum klinische farmacologie: deelnemen aan een klinische studie informatie voor gezonde proefpersonen en patïenten INLEIDING 3 KLINISCHE STUDIES: EEN INLEIDING 4 De ontwikkeling van een nieuw geneesmiddel
Nadere informatieVan mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht
[Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel
Nadere informatieWaarom biomarkers nodig zijn
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Nieuwe studie toont aan dat voorgestelde ziekte van Huntington 'biomarker'
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 21 januari 2013 Farma februari 2013
Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Uw brief van Uw kenmerk Datum 21 januari 2013 Farma-3151398 11 februari 2013 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieWetenschappelijk Onderzoek
Wetenschappelijk Onderzoek Onderzoeker in de Klas Marlies van Nimwegen Radboud Ziekenhuis Nijmegen Wat gaan we doen vandaag Wie is wie Wetenschaps quiz Onderzoek naar vermoeidheid Experiment doen Afsluiting
Nadere informatieWij vragen u om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek.
PATIENTENINFORMATIE Titel onderzoek: Lange termijn effect van een multidisciplinair assessment en postpartum groepstraining van volwassen vrouwen met stress urine-incontinentie na hun eerste bevalling
Nadere informatieVoorbeeldbrief A: Bevestiging geen deelname meer aan zorgprogramma
Voorbeeldbrief A: Bevestiging geen deelname meer aan zorgprogramma Onderwerp: Bevestiging dat u niet meer wilt meedoen aan het zorgprogramma hart- en vaatziekten Geachte heer/ mevrouw , Uw
Nadere informatieDepressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer
Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap komen regelmatig voor. Toch wordt dit onderwerp nog vaak als taboe ervaren en is niet duidelijk welke
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek
Wetenschappelijk onderzoek informatie voor cliënten Inhoud 1 Inleiding 1 Wetenschappelijk onderzoek 1 Waarom zou ik meedoen? 2 Zijn er risico s aan verbonden? 2 De opzet van een onderzoek 2 Wat betekent
Nadere informatieNeurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?
Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Mirjam Kouijzer, MSc Radboud Universiteit Nijmegen Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten
Nadere informatieDe medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten.
De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten. Joanneke van der Nagel, psychiater, Tactus Verslavingszorg, Enschede Pieter-Jan Carpentier, psychiater, Reinier van Arkel groep, s-hertogenbosch
Nadere informatieIn Beweging! Lizette Wattel Universitair Netwerk Ouderenzorg UNO-VUmc 1-2-2015
2015 In Beweging! Lizette Wattel Universitair Netwerk Ouderenzorg UNO-VUmc 1-2-2015 IN BEWEGING IMPLEMENTATIE VAN EEN BEST PRACTICE BINNEN HET UNO-VUMC. EINDVERSLAG INLEIDING Ouderen in woonzorgcentra
Nadere informatieInformatiebrief Internetbehandelingen om drankgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten
Informatiebrief Internetbehandelingen om drankgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten Inleiding Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieRadiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker
Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker lokale verbranding van de alvleeskliertumor Doel Het doel van de studie is te onderzoeken of radiofrequente ablatie (RFA) gevolgd door
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) De eerste doelstelling van dit proefschrift was het onderzoeken van de farmacoepidemiologische aspecten van bevolkingsonderzoek op albuminurie. Hiervoor is gebruik gemaakt
Nadere informatieCVRM kwetsbare ouderen. Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io
CVRM kwetsbare ouderen Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieInformatiebrief Internetbehandelingen om alcoholgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten
Informatiebrief Internetbehandelingen om alcoholgebruik te verminderen voor (ex-)kankerpatiënten Inleiding Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieVroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 5 Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade In Nederland hebben 1,7 miljoen mensen chronische nierschade. Dit is in veel gevallen het gevolg van
Nadere informatieVeiligheid en methodologie of Waarom voortijdig stoppen? Job van der Palen METC Twente
Veiligheid en methodologie of Waarom voortijdig stoppen? Job van der Palen METC Twente Waarom voortijdig stoppen? Veiligheid Effectiviteit Futiliteit Andere redenen Veiligheid (1) Data and Safety Monitoring
Nadere informatieEffect van Planetree op kwaliteit en tevredenheid, wetenschappelijk aangetoond?
Effect van Planetree op kwaliteit en tevredenheid, wetenschappelijk aangetoond? Donderdag 13 maart 2014 Martijn Kilsdonk MScHA Manager behandeling & begeleiding en Planetree coördinator Disclosure belangen
Nadere informatieKun je met statistiek werkelijk alles bewijzen?
Kun je met statistiek werkelijk alles bewijzen? Geert Verbeke Biostatistisch Centrum, K.U.Leuven International Institute for Biostatistics and statistical Bioinformatics geert.verbeke@med.kuleuven.be http://perswww.kuleuven.be/geert
Nadere informatieInformatie voor de ouder(s) /verzorger(s) voor de studie: Etiologie, beloop en lange termijn gevolgen van de ziekte van Kawasaki
Informatie voor de ouder(s) /verzorger(s) voor de studie: Etiologie, beloop en lange termijn gevolgen van de ziekte van Kawasaki Beste ouder(s) / verzorger(s), In het kader van onze studie naar de ziekte
Nadere informatieMedischwetenschappelijk onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon
Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 3 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 4 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Hoe
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting In Nederland is het Cerebro Vasculair Accident (CVA= hersenbloeding of herseninfarct) de derde doodsoorzaak. Van degenen die getroffen worden door een CVA overleeft ongeveer 75%. Veel van
Nadere informatieVoor$jdig stoppen van studies Job van der Palen METC Twente
Voor$jdig stoppen van studies Job van der Palen METC Twente Waarom voor$jdig stoppen? Veiligheid Effec9viteit Fu9liteit Andere redenen Veiligheid (1) Data and Safety Monitoring Board (DSMB) OnaEankelijk!
Nadere informatieGraag bied ik u hierbij de voorwaardelijke toelating voortgangsrapportage 2015 aan.
> Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH
Nadere informatie10-2-2015. Thuis bloeddrukmeten. Indeling presentatie
Thuis bloeddrukmeten Anna van Ittersum, verpleegkundig specialist Afd. Interne Geneeskunde, Bronovo Den Haag Wilko Spiering, internist-vasculair geneeskundige Afd. Vasculaire Geneeskunde, UMC Utrecht Disclosure
Nadere informatie