SECUNDAIR ONDERWIJS TSO. derde graad. eerste en tweede leerjaar. Toerisme. Toerisme. (vervangt 2002/348) (Vervangt 2002/252//1/H/SG/1/III/ /V/04)

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: derde graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Toerisme Optie(s) Toerisme Vak(ken): AV Aardrijkskunde 1+3/1+3 lt/w Vakkencode: WW-O Leerplannummer: 2004/136 (vervangt 2002/348) Nummer inspectie: 2004 / 136 // 1 / H / SG / 1 / III / / V/06 (Vervangt 2002/252//1/H/SG/1/III/ /V/04)

2 TSO 3e graad optie Toerisme 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...7 Algemene pedagogisch-didactische wenken...22 Minimale materiële vereisten...27 Evaluatie...29 Bibliografie...31

3 TSO 3e graad optie Toerisme 2 VISIE De aardrijkskunde in het Secundair Onderwijs heeft als doel bij de leerlingen een ruimtelijke visie op de wereld te ontwikkelen. Deze ontwikkeling gebeurt progressief in de drie graden van twee leerjaren met verschillende klemtonen binnen een steeds groter wordende ruimte. Eerste graad Tweede graad Derde graad Ruimtelijke afbakening Het landschap De regio De wereld Schaal Ruimte Differentiatie Observeerbaar, elementair analyseerbaar, grootschalig kaartmateriaal Vanuit het eigen leefmilieu naar andere lokale landschappen Landschappen met dominantie van natuur, industrie, toerisme, enz. Niet in één beeld observeerbaar, kleinschalig kaartmateriaal, meer cartografische vaardigheden Vanuit de eigen regio of Vlaanderen, naar andere regio s in België, Europa en de wereld Landelijke regio s, verstedelijkte regio s, industriële regio s, Thematische aanpak, wereldkaarten, anagrammen, geografische informatiesystemen Vanuit lokale data en situaties naar globale, universele situaties Fysische, economische en sociale aardrijkskunde In het Algemeen Secundair Onderwijs hoort aardrijkskunde terecht tot de basisvorming. In de schoolaardrijkskunde ligt het accent op het gebruik van aardrijkskundige kennis, inzichten en vaardigheden in herkenbare ruimtelijke contexten (zie bovenstaande tabel) die zoveel mogelijk aansluiten op de belangstelling van de leerlingen. In de derde graad omvat de globale wereld het studiegebied. Hierbij wordt gestreefd naar het betrekken van lokale of regionale voorbeelden bij een algemene benadering van de wereldruimte. Het uiteindelijke doel is het verkrijgen van een eigen ruimtelijk wereldbeeld op basis van ervaringsgericht en zelfgestuurd onderwijs. De thematische studie van de wereldruimte is opgedeeld in een aantal hoofdstukken waarin door gevalstudies onderwerpen kunnen worden gekozen die het dichtst aansluiten bij toepassing in de toeristisch-recreatieve sector. Hiermee beantwoordt dit leerplan aan het halfopen concept waarin gevarieerd lesgeven domineert. Omdat de keuze van concrete regio s vrij groot is en alleen binnen grote wereldzones of continenten moet gekozen worden, ontstaan halfopen leerplannen. De leraar krijgt de kans, binnen het algemeen kader om eigen klemtonen te leggen en gebruik te maken van eigen materiaal. De specificiteit van de richting Toerisme laat toe bij de behandeling klemtonen te leggen op bepaalde activiteiten in de toeristische sector. Het uiteindelijke doel is het verkrijgen van een eigen ruimtelijk wereldbeeld op basis van ervaringsgericht en coöperatief leren Dit leerplan werd in overeenstemming met twee uitgangsprincipes ontwikkeld: 1) Het omvat een deel algemene aardrijkskunde waarin een algemene ruimtelijke visie op de wereld progressief moet ontwikkeld worden. 2) Het biedt de leerlingen van de studierichting Toerisme een benadering vanuit toeristisch perspectief aan. Hierdoor werd een geïntegreerde leerplanstructuur opgesteld waarvan het onderwijs beantwoordt aan de algemene doelstellingen van een vak uit de basisvorming en aan de ruimtelijk geformuleerde doelstellingen van een toeristisch leerpakket. Beide onderdelen werden zowel bij de doelstellingen als bij de leerinhouden verweven tot één geheel.

4 TSO 3e graad optie Toerisme 3 BEGINSITUATIE Na de dominantie van de studie van landschappen in de eerste graad, werd in de tweede graad de nadruk gelegd op de studie van regio s. De leerlingen hebben hierdoor een aantal vaardigheden opgebouwd om inzicht te verwerven in de samenhang van groter wordende ruimtelijke eenheden. Het gaat zowel om vaardigheden i.v.m. terreinwerk als het raadplegen en verwerken van diverse gegevens. De leerlingen beschikken over een ruimtelijke geletterdheid om een vakspecifiek taalgebruik te hanteren. Ze staan open voor andere sociale en culturele waarden waardoor zij een kritische, maar ontvankelijke houding ontwikkelen t.a.v. beleidsbeslissingen, oplossingsstrategieën en maatschappijmodellen.. Leerlingen die ook in de tweede graad kozen voor de TSO-opleiding Toerisme, vervolledigden de regionale aardrijkskunde met een waaier aan toeristische streken. Leerlingen met een andere voorgeschiedenis kunnen de parate kennis binnen toeristische wereldzones bijwerken via de eerste hoofdstukken van het vak Toerisme in de derde graad. Toch verdient het aanbeveling van bij het begin van het schooljaar een toetsing uit te voeren die peilt naar de mate waarin een geografisch vocabularium werd verworven en de leerlingen een aantal geografische basiscompetenties beheersen. De leerlingen hebben bovendien een aantal vakoverschrijdende competenties verworven die hen in staat stellen om in een ruimtelijk grotere context complexer wetenschappelijke en maatschappelijke relaties te bestuderen en te bespreken. Bovendien hebben zij een aantal attitudes die een positief wereldbeeld mogelijk maken: - Leerlingen staan open tegenover waarden in andere culturen en leefgemeenschappen - Leerlingen zijn kritisch ten opzichte van visies op de wereld in de media en internet - Leerlingen hebben een constructieve visie op economische en ecologische aspecten in verband met het toerisme - Leerlingen zijn via hun eigen handelen bereid een bijdrage te leveren tot het ruimtelijk beleid De leerlingen zijn tevens in staat om een aantal technieken en methodes vakoverschrijdend toe te passen en aldus de brede maatschappelijke toepassing van de aardrijkskunde in te zien.

5 TSO 3e graad optie Toerisme 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN In verband met het totale vormingsaspect kan de globale opdracht van de aardrijkskunde in de derde graad gebaseerd zijn op een aantal inzichten, vaardigheden en houdingen. Ze houden verband met de complexe relaties en structuren in een wereld die verschillend evolueert naargelang van de natuur, sociaal-culturele kenmerken, economische evoluties en politieke keuzen. Hiertoe kunnen een tiental fundamentele doelstellingen bijdragen: 1 Inzicht in de betekenis van aardrijkskundige feiten in alledaagse menselijke activiteiten en gedragingen 2 Kennis van plaatsen en gebieden om nationale en internationale gebeurtenissen in een geografisch kader te plaatsen om ruimtelijke relaties te begrijpen. 3 Inzicht in de grote natuurlijke en sociaal-economische systemen van de aarde om de interacties binnen en tussen ecosystemen te verstaan. 4 Kennis van en inzicht in de verscheidenheid in volken en gemeenschappen op aarde om de culturele rijkdom van de mensheid te waarderen. 5 Kennis van en inzicht in de uitdagingen voor en de mogelijkheden van onderlinge afhankelijkheid en mondialisering in de wereld. 6 Verbale, kwantitatieve en symbolische vormen van gegevens zoals beelden, kaarten, tekst, grafieken, tabellen, diagrammen gebruiken. 7 Methoden als terreinobservaties, kartering, interviews, interpretatie van bronnen en het gebruik van statistiek hanteren. 8 Communicatieve, praktische, sociale en denkvaardigheden toepassen om geografische onderwerpen te onderzoeken op verschillende ruimtelijke schaalniveaus, maar vooral op wereldvlak, en de resultaten daarvan te presenteren. 9 Interesse tonen voor de ruimtelijke verscheidenheid van natuurlijke en menselijke verschijnselen op aarde met het oog op duurzame ontwikkeling. 10 Waardering opbrengen voor het fascinerende van de fysische wereld en voor verschillende levenswijzen van volken. Deze algemene funderende doelstellingen worden verder verfijnd via leerplandoelstellingen en lesdoelen. De eindtermen aardrijkskunde van de derde graad TSO gelden als basis voor de meeste leerplandoelstellingen. Er wordt verondersteld dat de leraar deze doelstellingen verder operationaliseert via lesdoelen die een concreet leergedrag van de leerlingen verwoorden. Het vak aardrijkskunde draagt in de derde graad TSO Toerisme bij aan twee globale doelstellingen: - Het bijdragen tot de algemene ontwikkeling van jongeren vanuit een ruimtelijk perspectief - Het vervolledigen van specifiek toeristische kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes vanuit een geografische bijdrage met het oog op een tewerkstelling of verdere studies in de toeristisch-recreatieve wereld Wat de eerste globale doelstelling betreft, zijn 31 eindtermen ontwikkeld die kunnen opgedeeld worden in drie groepen, maar in het leerplan via specifieke doelstellingen verder geconcretiseerd worden: a) Kennis : de leerlingen kunnen 1 een verscheidenheid aan ruimtelijke wetenschappen verbinden met allerlei beroepen en onderzoeksdomeinen. 2 met een voorbeeld aantonen dat een afbeelding of kaart een gecodeerde voorstelling is van de werkelijkheid. 3 met een toepassing van GIS de betekenis ervan voor de samenleving illustreren. 4 bewegingen in het zonnestelsel en gevolgen ervan op aarde aangeven. 5 met een toepassing uit het ruimteonderzoek, het maatschappelijk nut ervan illustreren. 6 weer en klimaat in verband brengen met opbouw van en met processen in de atmosfeer. 7 de invloed van menselijke activiteiten op het milieu zoals: broeikaseffect, natuurrampen, zure regen, waterbeheersing, bodemdegradatie en -verbetering met voorbeelden illustreren.

6 TSO 3e graad optie Toerisme 5 8 de geofysische opbouw van de aarde en de platentektoniek beschrijven en gevolgen ervan zoals: de ligging van oceanen en continenten, vulkanisme en aardbevingen en bepaalde klimaatsveranderingen verklaren. 9 eenvoudige reliëfvormen op een samenhangende manier in verband brengen met lithologische kenmerken, geologische structuren en geomorfologische processen. 10 productie en consumptie van voedsel en hulpbronnen in relatie brengen met demografische evolutie en welvaartsniveau in het kader van een duurzame ontwikkeling. 11 zowel verschuivingen van industrie of tertiaire activiteiten als demografische migraties met voorbeelden illustreren en dit in verband brengen met sociaal-economische of politieke factoren. 12 stad, platteland, verstedelijking en mobiliteit morfologisch en functioneel typeren en verklaren. 13 met voorbeelden het belang van instrumenten van ruimtelijke planning en van milieubeleid toelichten. 14 met voorbeelden de erfgoed- of natuurwaarde van landschapselementen uit het verleden omschrijven en hun huidig belang duiden. 15 het belang duiden van natuurlijke en sociaal-economische componenten voor de ruimtelijke planning. b) Vaardigheden : de leerlingen kunnen 16 aardrijkskundige gegevens opzoeken, ordenen en op een eenvoudige manier verwerken, gebruik makend van beschikbare, hedendaagse informatiebronnen en -technieken. 17 een kaartvoorstelling kiezen in functie van het gebruik. 18 een standplaats op aarde bepalen door middel van beschikbare, hedendaagse technieken en methodes. 19 het ontstaan en de structuur van het heelal samenhangend verwoorden aan de hand van een aantal astronomische begrippen. 20 een West-Europese weerkaart lezen. 21 een weersituatie inschatten door rekening te houden met weerkaarten en -berichten. 22 een klimaat interpreteren aan de hand van temperatuur, neerslag en algemene luchtcirculatie. 23 belangrijke geologische gebeurtenissen, klimaatsveranderingen en de biologische evolutie situeren op een geologische tijdsschaal. 24 vereenvoudigde geologische kaarten en bodemkaarten lezen. 25 een landschap analyseren, de elementen ordenen tot een structuur en hieruit de eigenheid van het landschap bepalen. 26 voorstellen aanbrengen voor het ruimtegebruik in het kader van duurzame ontwikkeling. c) Attitudes : de leerlingen 27 zijn kritisch tegenover aangeboden informatie zoals die m.b.t. ontwikkelings-, welvaarts- en milieuproblemen. 28 zien mogelijkheden om op een positieve manier te participeren in beleidsbeslissingen inzake milieubeleid en ruimtelijke ordening. 29 zijn bereid om lokale problemen van milieu en samenleving in een globale context te plaatsen. 30 hebben aandacht voor de waarde van natuurlijke en culturele landschappen. 31 zijn zich bewust van de plaats van de mens in het heelal De tweede globale doelstelling kan bereikt worden via een achttal algemene toeristisch-geografische doelstellingen die eveneens verder geconcretiseerd worden in specifieke doelstellingen: De leerlingen - verwerven een grondige geografische basiskennis met betrekking tot het toeristisch en recreatief gebeuren - wenden cartografische hulpmiddelen en statistische verwerkingstechnieken aan om toeristisch-geografische gegevens verantwoord en stijlvol aan te bieden - zijn in staat waarnemings-, registratie-, raporterings- en presentatietechnieken te hanteren in verband met onderzoekswerk, zowel extra- als intra-muroos - kunnen het natuurgebonden aanbod en het socio-cultureel erfgoed waarderen vanuit een toeristische waardering en zingeving

7 TSO 3e graad optie Toerisme 6 - kunnen bij de beschrijving, verklaring en waardering van toeristisch interessante verschijnselen op aarde zowel fysisch-aardrijkskundige als socio-economische en ecologische overwegingen betrekken - interpreteren actuele en toekomstige tendensen in de toeristische en recreatieve sector - zijn bereid tot een kritische medewerking bij de uitbouw van de vrijetijdsbesteding en het toerisme - zijn creatief in het voorstellen van eigen opzoekingswerk en groepsopdrachten op toeristischgeografisch vlak In dit leerplan werd gestreefd naar een integratie van de basisvorming en de specifieke vorming voor de opleiding Toerisme. Teneinde duidelijk te maken wat verwacht wordt ten aanzien van de basisvorming, werden in de volgende tabel de doelstellingen en leerinhouden vet cursief weergegeven. Het specifiek toeristisch gedeelte wordt in de tabel aangeduid in een gewoon lettertype. Het normale, cursieve lettertype verwijst, zoals de kop aanduidt, naar de uitbreiding.

8 TSO 3de graad optie Toerisme 7 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) kunnen een verscheidenheid aan ruimtelijke wetenschappen verbinden met enkele beroepen en onderzoeksdomeinen in verband met de eigen studierichting - kunnen de maatschappelijke relevantie van de aardrijkskunde voor het toerisme met voorbeelden aantonen 1. De ruimtelijke dimensie in de toeristische sector 1.1 Maatschappelijke relevantie van de geografie ruimtelijke dimensie van verschillende soorten menselijke activiteiten (b.v. economische sectoren en specifieke beroepen) Onderzoeksdomeinen van de aardrijkskunde: een algemeen toeristisch gewaardeerde regio als gevalstudie (b.v. Alpen, Baai van Napels, Caïro en Nijlvallei) 1 Aanbevolen: 11 à 13 lestijden Aanbevolen : 1 à 2 lestijden - getuigenissen over het belang van de aardrijkskunde in de maatschappij (leestekst, videouitzending) - zelf ontdekken van het belang van een ruimtelijke benadering binnen beroepen i.v.m. de gekozen studierichting - via persknipsels, videobeelden, TV-journaal, internet kunnen een standplaats op aarde bepalen door middel van GPS of kaart - kunnen enkele technieken en methodes gebruiken om een plaats op aarde te bepalen - kunnen coördinaten in verband brengen met de indeling van de aarde d.m.v. parallellen en meridianen 1.2 Belang van ligging, afstand, schaal, oppervlakte en ruimtelijke relaties binnen bepaalde beroepen(velden), GPS relatieve en absolute ligging (b.v. kompas, topografische kaart, stadsplan, sterrenhemel, ligging t.o.v. de grens) Geografische coördinaten en merkwaardige cirkels op aarde Praktische oefeningen met kaart in de klas of op het terrein (vb. beeld- of blikrichting bepalen op een kaart) kunnen een kaartvoorstelling kiezen in 1.3 Voorbeelden van een verschillend kaartgebruik binnen professionele sfeer en de Aanbevolen: 4 à 6 lestijden - locaties op kaart opzoeken en met coördinaten vastleggen - met GPS op het terrein werken - een route plannen of uitvoeren op het terrein m.b.v. lezen van kaarten - verschillende kaarten van een zelfde terrein zelfstandig beschrijven op basis van criteria - zoektocht met kaart en kompas - zich oriënteren op het terrein tijdens een extra-muros opdracht Aanbevolen: 1 à 3 lestijden - verschillende kaarten van een

9 TSO 3de graad optie Toerisme 8 Decr. nr. 2 LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen functie van het gebruik - kunnen een kaart lezen door gebruik te maken van weergegeven inhoud, schaal en legende - kunnen met voorbeeld aantonen dat een afbeelding of kaart een gecodeerde voorstelling is van de werkelijkheid kunnen met een toepassing van GIS de betekenis ervan voor de samenleving illustreren kunnen toeristisch-geografische informatie kritisch verwerken 6 - zien in dat observeren een basiscompetentie is in de studie van de aardwetenschappen - kunnen wetenschappelijke observatietechnieken en hun resultaten interpreteren t.a.v. de vorm van de aarde - tonen met concrete voorbeelden van satellietregistratie specifieke kenmerken van de aarde en het maatschappelijk nut aan - zien in dat de voorstelling van een bolvormig oppervlak op een vlak vervormingen met zich meebrengt LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) vrijetijdsbeleving Elementen van een kaart (inhoud, schaal, legende) Toepassingen (beeld, kaart, tekst, cijfers) 1.4 Geografische informatiesystemen principes en toepassingen van GIS zelf een GIS-product aanmaken 1.5 Toeristische geografische informatie verwerkt kritische analyse van naar keuze brochure, folder of catalogus toepassingen 2 De aarde in kaart en beeld 2.1 Observatie van de aarde Algemene kosmische kenmerken van de aarde: bolvorm (en verdere verfijningen van de aardvorm), afmetingen (historische evolutie van de kennis, vergelijking met andere hemellichamen Waarneming vanuit de ruimte: algemene indruk (blauwe planeet, vergelijking met andere hemellichamen), satellieten en hun waarnemingsveld (historiek, elektromagnetisch spectrum, satellietbanen, specifieke voorbeelden), belang voor maatschappij en onderzoek PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) zelfde terrein zelfstandig beschrijven op basis van criteria - kaartuitvoeringen overwegen en toepassen op basis van specifieke data Aanbevolen: 1 à 3 lestijden - vanuit GIS-voorbeelden de verschillende principes en toepassingen bespreken - met passende software in groep een GIS-opdracht uitvoeren Aanbevolen: 1 à 3 lestijden - brochures en catalogi - toeristische video s 2 Aanbevolen: 12 à 14 lestijden Aanbevolen : 4 à 5 lestijden - satellietbeelden op posters, in de atlas, van internet of CD-ROM beschrijven - beschrijvingen van opdrachten van satellietprogramma s synthetiseren uit magazineartikels - essentiële verschillen tussen geostationaire en polaire baanposities van kunstmanen - niet al te wiskundige uitwerking

10 TSO 3de graad optie Toerisme 9 Decr. nr LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen - kunnen de effecten van een kaartprojectiesysteem in verband brengen met de keuze voor mogelijke toepassingen 7 - kunnen technieken in verband met de realisatie van beeldmateriaal toelichten - kunnen de verschillende toepassingen van teledetectie m.b.v. luchtfoto s illustreren a.h.v. concrete voorbeelden 8 - kunnen het reliëf op kaart en diagram voorstellen en lezen - kunnen kritisch oordelen over de voorstellingswijzen van het reliëf op een kaart voor toeristisch gebruik - kunnen door een elementaire lezing van verschillende fysische kaarten aantonen dat ze gecodeerde voorstellingen van de werkelijkheid zijn en een verschillend gebruik kennen 9 - kunnen door een elementaire lezing van verschillende fysische kaarten alsmede door toeristisch geschikte kaarten aantonen dat ze gecodeerde voorstellingen van de werkelijkheid zijn en een verschillend gebruik kennen LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) Probleemstelling: voorstelling van een sferisch oppervlak op een vlak: vervorming en getrouwheden Juist en foutief gebruik van kaartprojecties 2.2. Teledetectie ten dienste van de cartografie Beeldbewerking van satellietopnamen Luchtopnames: vliegtuigen, opnameapparatuur, luchtfoto s en hun bewerking tot samengestelde beelden Luchtfoto-interpretatie en luchtfotogrammetrie 2.3 Kaarten ten dienste van het toerisme De voorstelling van het reliëf Elementen van het reliëf en reliëfvormen op kaart en diagram: voorbeelden van voorstellingswijzen (b.v. hoogtezonekaart, reliëfprofiel, digitaal terreinmodel) Voorstelling van het reliëf op toeristische kaarten (b.v. panoramakaarten, schaduwing, hoogtelijnenkaarten) Kaarten van belang voor het toerisme De fysische ruimte op kaarten (topografische kaart, geologische kaart, bodemkaart, weerkaart) Wegenkaarten PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) van de kaartprojecties - voorstelling van gebieden op verschillende kaartprojecties vergelijken qua getrouwheid - opportuniteit van kaartprojecties voor specifieke eindproducten beoordelen, inzonderheid voor toeristisch gebruik Aanbevolen: 1 à 2 lestijden - luchtfoto s lokaliseren op kaarten - kenmerken achterhalen en toepassen op luchtfoto s - verschillende registratiesystemen van de aarde beoordelen Aanbevolen: 1 à 3 lestijden - uittreksels van verschillende fysische basiskaarten integreren in terreinwerk, excursie - van een zelfde gebied verschillende fysische kaarten vergelijken - lezen van kaarten vergemakkelijken door algemene kenmerken van een gebied te toetsen aan de voorstelling op kaarten Aanbevolen: 5 à 7 lestijden - uittreksels van verschillende fysische basiskaarten integreren in terreinwerk, excursie - van een zelfde gebied verschillende fysische kaarten vergelijken

11 TSO 3de graad optie Toerisme 10 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) kunnen bodemkaarten en eenvoudige weerkaarten lezen - de specificiteit van kaarten voor toeristisch gebruik aanwenden om kaartlectuur te realiseren - kaarten vervolledigen met toeristische data - berekeningen en routekeuzes baseren op aanduidingen op kaarten - kaartmateriaal ontwerpen voor integratie in de geïntegreerde proef en presentaties van toeristische sites of regio s - kunnen de schilvormige structuur van de aarde in verband brengen met resultaten van seismografisch onderzoek - kunnen belangrijke geologische gebeurtenissen, klimaatveranderingen en de biologische evolutie situeren op de tijdschaal Schetskaarten of mentale kaarten Panoramakaarten of 3D-plattegronden Wandel- en fietsroutekaarten Overzichtskaarten van het regionaal toeristisch aanbod Bij ieder van de voorbeelden wordt belang gehecht aan de kaartsoorten (algemene kaarten, specifieke themakaarten), kaarttypes (b.v. choropletenkaarten, isolijnenkaarten), kaartinhouden (b.v. titel, schaal, legende en symbolen) 3 Geologie en geomorfologie 3.1 Het geologisch referentiekader Hoofdkenmerken van de schilvormige bouw : afmetingen, dichtheid, samenstelling tijdschaal, belangrijke gebeurtenissen - lezen van kaarten vergemakkelijken door algemene kenmerken van een gebied te toetsen aan de voorstelling op kaarten - foto s in verband brengen met kaarten van hetzelfde gebied - blinde kaarten en schetskaarten vervolledigen met lokalisaties van toeristische plaatsen, rivieren, gebieden en evenementen - routes en alternatieven aanduiden op wegenkaarten, wandel- en fietskaarten of topografische kaarten - specifieke toepassingen bij eindwerk, rapporten, reisverslagen 3 Aanbevolen : 34 à 38 lestijden Aanbevolen: 1 à 2 lestijden - kaderen in tijd en ruimte en in verband brengen met andere geofysische verschijnselen a.h.v. beeldmateriaal, teksten en figuren - duiding van videobeelden - causale verbanden structureren kunnen de geofysische opbouw van de aarde beschrijven en gevolgen ervan zoals de ligging van oceanen en continenten, vulkanisme en aardbevingen en bepaalde klimaatsveranderingen verklaren - kunnen de platentektoniek en het voor- 3.2 Platentektoniek, aardbevingen en vulkanisme Algemene geofysische situatie en evolutie op aarde (ligging van oceanen en continenten, vulkanisme en aardbevingen en be- Aanbevolen: 4 à 6 lestijden - kaderen in tijd en ruimte en in verband brengen met andere geofysische verschijnselen a.h.v. beeldmateriaal, teksten en figuren - duiding van videobeelden

12 TSO 3de graad optie Toerisme 11 Decr. nr LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen komen van plaatbewegingen, vulkanisme en aardbevingen in een onderling verband brengen en situeren op een wereldkaart 12 - kunnen de waarde van mineralen en gesteenten typeren op basis van hun belang voor het toerisme aan de hand van enkele concrete voorbeelden - kunnen met behulp van enkele voorbeelden aantonen dat de ontginning van natuurmaterialen belangrijke gevolgen kan hebben voor het toerisme 13 - kunnen de eigenheid van een vulkaanlandschap aantonen door het typische van de elementen aan te tonen aan de hand van concrete voorbeelden met een toeristische fascinatie - kunnen de eigenheid van een breukengebied aantonen door de onderdelen ervan te positioneren aan de hand van concrete voorbeelden met een toeristische uitstraling LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) paalde klimaatsveranderingen) Platentektoniek : eenvoudige verklaring van plaatbewegingen, en relatie met aardbevingen en vulkanen ; risicogebieden 3.3 Toeristische attractiviteit van mineralen en gesteenten Mineralen : algemene terminologie (o.a. verschil tussen kristal en mineraal en kleuredelstenen) gevalstudie : mineralogische vindplaatsen (bv. Hunsrück, Alpen, Brazilië) Gesteenten : algemene indeling (hoofdsoorten) gevalstudie : natuursteen bij cultuurhistorische bestemmingen (bv. Marmer, Balegemse zandsteen) Gevolgen voor het toerisme van de ontginning van natuurmaterialen (bv. zandontginning in Mol ; kleiontginning in Rupelstreek) 3.4 Invloed van de geologie op het toerisme Vulkanisme vulkanische vormen en verschijnselen postvulkanische verschijnselen gevalstudie (bv. IJsland, Yellowstone) Breukgebieden typologie ; bv. horst, slenk, - gevalstudie : (Rift Valley, Rheingraben) Uitdagingen en aanpassingen voor het toerisme (bv. bouwstijl, bouwmateriaal) PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) - Causale verbanden structureren - krantenknipseldossier verzamelen aangaande geologische rampen Aanbevolen : 3 à 5 lestijden - bezoek aan mineralogisch museum - excursie - kleuredelstenen als synoniem voor halfedelsteen - natuurreisgidsen en geologische gidsen voor beschrijvingen van geologische sites en trajecten - reisbrochures naar geologische gebieden analyseren - beeldmateriaal gebruiken voor het gebruik van natuursteen - geologisch leerpad volgen Aanbevolen : 7 à 9 lestijden - natuurreisgidsen en geologische gidsen voor beschrijvingen van geologische sites en trajecten - reisbrochures naar vulkanische en breukgebieden analyseren - beeldmateriaal gebruiken voor de typering van de verschijnselen - geologisch leerpad kritisch beoordelen - beeldmateriaal (o.a. internet)

13 TSO 3de graad optie Toerisme 12 LEERPLANDOELSTELLINGEN Decr. nr. (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) Invloed van geomorfologie op het toerisme Reliëfvormen en toerisme: hooggebergte (b.v. natuurschoon, wintersport), gebergte van het middelland (b.v. kuuroorden, wandeltoerisme), vlakte (b.v. watersport, fietstoerisme) a. h. v. een voorbeeld Verwering, transport en afzetting met nadruk op de invloed op het toerisme Invloed van de gelaagdheid op het reliëf case-study : horizontale, schuine of geplooide gelaagdheid (b.v. mesa s, cuesta s, Appalachiaans reliëf) a.h.v. concrete voorbeelden van regio s met een toeristische attractiviteit (b.v. Monument Valley, Jura) Invloed van verwering en erosie op gesteenten in hun samenhang Karstverwering Rivierwerking Werking van het ijs Werking van de wind Kustvorming en eilandvorming Meren Bodemvorming Van ieder onderdeel wordt besproken - algemeen kaartbeeld - algemene begripsvorming - één of meerdere gevalstudies Invloed van het toerisme op het reliëf (b.v. hellingsprocessen, recreatiedruk op spectaculaire reliëfvormen) Aanbevolen: 16 à 20 lestijden - excursiepunt voorbereiden a.h.v. dossier of studiewijzer - excursie met interne differentiatie - kaartmateriaal in onderling verband brengen - het onderdeel meren kan behandeld worden i.f.v. een synthese of een excursie - keuze : eerst globale benadering en daarna exemplarische studie, of omgekeerd - toeristisch waardevolle gebieden en plaatsen hanteren voor reliëfvalorisatie - reliëfvormen typeren d.m.v. blokdiagrammen en beeldmateriaal - streven naar verscheidenheid qua erosievormen en voorbeeldregio s kunnen regionale geologische kaarten lezen en in verband brengen met het reliëf, eventueel met de begroeiing - kunnen eenvoudige reliëfvormen op een samenhangende manier in verband brengen met lithologische kenmerken, geologische structuren en geomorfologische processen - kunnen de bodemgesteldheid van een regio in verband brengen met de geologie en het reliëf - kunnen de gelaagdheid in verband brengen met typische reliëfvormen - kunnen kenmerken van gesteenten en geomorfologische processen in verband brengen met typische reliëfverschijnselen met een toeristische attractiviteit - kunnen verschillende reliëfvormen typeren qua toeristische en recreatieve benutting a.h.v. concrete gebieden en plaatsen - kunnen de natuurwaarde van een landschap waarderen - de invloed van toerisme en recreatie op het reliëf aantonen a.h.v. concrete situatie en actuele gebeurtenissen kunnen demografische of sociaaleconomische gegevens opzoeken, orde- 4. Studie van de bevolking 4 Aanbevolen: 9 à 11 lestijden

14 TSO 3de graad optie Toerisme 13 Decr. nr LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen nen en op een eenvoudige manier verwerken, gebruik makend van ICT - kunnen voorbeelden van verschuivingen van demografische migraties in verband brengen met sociaal-economische, politieke of toeristische factoren - kunnen de evolutie van de wereldbevolking of een deel ervan op een model bespreken - kunnen migraties en hun gevolgen in verband brengen met etnische en economische spanningen - brengen tijdelijke bevolkingsbewegingen in verband met tijdelijke natuur-, cultuur- of economiegebonden omstandigheden 16 - kunnen belangrijke fasen in de evolutie van de mensheid verklaren a.h.v. antropologische, etnografische of demografische argumenten kunnen productie en consumptie van voedsel en hulpbronnen in relatie brengen met demografische evoluties en welvaartsniveaus in het kader van een duurzame ontwikkeling LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) 4.1 Demografische evolutie Demografische evolutie in tijd en ruimte van min. 2 toeristische landen of regio s opzoeken, registreren, verwerken en interpreteren door rekening te houden met sociaal-economische en politieke factoren Rekening houdende met de volgende factoren: Natuurlijk acres: nataliteit, mortaliteit, levenskans Migratiesaldo: immigratie, emigratie Loop van een bevolking: transitiemodel, relatieve opbouw (histogram) Tijdelijke bevolkingsbewegingen (b.v. overwinteren, seizoenarbeid, toeristisch seizoen, evenementen) 4.2 Antropologische en etnografische evolutie Antropologie: ontstaan van mens ; spreidingskaart en diffusie van volken Etnografie: mensenvariëteiten, talen en godsdiensten a.h.v. concrete voorbeelden ; culturele relicten, archeologische sites Sociale geleding in functie van specifieke doelgroepen (vb indianen, toearegs, ) 5. Wereldeconomie 5.1 Vergelijking van productie- en consumptiekaarten van agrarische en industriële producten: keuze van een tweetal minerale of plantaardige grondstoffen en hun afgeleide PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) Aanbevolen : 5 à 7 lestijden - thema via groepswerk uitwerken en presenteren - aspecten zoals migraties, veroudering, werkloosheid, specifieke sterfte, enz. demografisch kaderen in een actuele context - demografische gegevens opzoeken in statistiekenbundels, op websites en verwerken tot statistische kengetallen, variabelen en grafische voorstellingen - het transitiemodel voor concrete populaties invullen - uit dossiers in magazines of gespecialiseerde tijdschriften concrete populatiedynamiek verwerken voor tekstanalyse Aanbevolen : 3 à 5 lestijden - video s en ander beeldmateriaal - vb. etnische spanningen tussen bevolkingsgroepen - conflictwereldkaart 5 Aanbevolen: 8 à 10 lestijden Aanbevolen : 2 à 4 lestijden - productenfiches aanleggen met technische, geografische, economische, sociale en ecologische

15 TSO 3de graad optie Toerisme 14 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen kunnen verschuivingen van industrie of tertiaire activiteiten in verband brengen met sociaal-economische of politieke factoren kunnen uit cijfermateriaal en kaartbeelden besluiten trekken omtrent het belang van de toeristische sector op wereldschaal zien in dat globalisering getypeerd en gestuwd wordt door technische, economische, sociale, politieke en ruimtelijke factoren - zijn bereid om lokale problemen in een globale context te plaatsen - zien in dat de globalisering effecten heeft op het toerisme en de duurzame evolutie van welvaart op wereldschaal zijn kritisch tegenover aangeboden informatie zoals die m.b.t. ontwikkelingsen welvaartsproblematiek - zijn bereid om lokale problemen i.v.m. toe- LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) producten 5.2 Verschuiving van economische zwaartepunten van industriële en/of tertiaire activiteiten (toerisme, transport, toeleveringsbedrijven), met nadruk op de toeristische activiteiten (vb ambachten) 5.3 Economische gegevens Statistische gegevens i.v.m. toerisme (b.v. overnachtingen, grensoverschrijdingen) 6. Wereldwelvaart 6.1 : Globalisering Verdichting wereldrelaties o.i.v. de evolutie van transport, media, communicatie, Types (sociaal, economisch, cultureel, sociologisch, politiek) a.h.v. lokale problemen Toerisme als factor van mondialisering 6.2 Toerisme en wereldwelvaart ; keuze uit 2 van 3 onderstaande mogelijkheden Belang van communicatie en infrastructuur voor de toeristische sector PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) gegevens - wereldfluxkaarten opmaken met ICT Aanbevolen : 2 à 4 lestijden - opzoeken in pers en literatuur van effecten van wijzigingen van lokalisatiefactoren - groepswerk of individuele dossiers i.v.m. grondstoffen, fabrikaten, productie- en transportmiddelen, diensten of eindproducten Aanbevolen : 2 à 4 lestijden - verwerking statistieken via software als zelfstandig werk of groepswerk 6 Aanbevolen : 7 à 9 lestijden Aanbevolen : 2 à 4 lestijden - literatuur, persberichten - excursie - concrete lokale situatie via video - rollenspel, simulatiespel, debatavond - verwerking statistieken via software als zelfstandig werk of groepswerk Aanbevolen : 4 à 6 lestijden - geografische invalshoek in een mediaproject - peilen bij verschillende doelgroepen naar attitudes omtrent een

16 TSO 3de graad optie Toerisme 15 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) 29 risme in een globale context te plaatsen Invloed van het toerisme op de ontwikkeling van een streek 22 - kunnen het begrip en de kenmerken van verstedlijking a.h.v. voorbeelden verwoorden - kunnen de belangrijkste verstedelijkte gebieden op de kaart aanduiden kunnen stad, platteland, verstedelijking en mobiliteit morfologisch en functioneel typeren en verklaren aan de hand van een concreet voorbeeld - kunnen toeristische troeven van stedelijke kenmerken a.h.v. historische en hedendaagse voorbeelden aantonen Problematiek van het massatoerisme 7. Ruimtelijke ordening in stad en platteland 7.1 Verstedelijking Begrip, kenmerken Kaartbeeld 7.2 Opbouw van de stad met aandacht voor: site en situatie morfologisch uitzicht en functionele kenmerken van stadswijken stadspatroon (vergelijking van een middeleeuwse stad met een hedendaagse stad ; stadspatronen in andere culturen) PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) ruimtelijk welvaartsprobleem - concrete relaties ontdekken tussen globale wereldwelvaart en persoonlijke levenshouding (b.v. consumptie, vrijetijdsbeleving, tewerkstelling) 7 Aanbevolen : 21 à 23 lestijden Aanbevolen : 1 à 2 lestijden - atlas Aanbevolen : 5 à 7 lestijden - beeldmateriaal - voorbeelden zoeken van verschillende stadspatronen - concrete site- en groeimodellen 14, kunnen aan de hand van een voorbeeld of een vergelijking van twee voorbeelden de erfgoed- en landschapselementen uit het verleden omschrijven en het actueel belang ervan duiden en appreciëren - kunnen een landschap analyseren, de elementen ordenen tot een structuur en hieruit conclusies trekken omtrent de kenmerken en evolutie van dat landschap 7.3 Wisselwerking tussen stad en platteland Cultuurpatrimonium in rurale en stedelijke landschappen Ontwikkelingskansen van stad en platteland (b.v. herwaardering kernen, plattelandsontwikkeling, bescherming monumenten, functiewijzigingen) Verstedelijking en mobiliteit (b.v. indices, isochronenkaart, intermodaal vervoer, vervoers- Aanbevolen : 5 à 7 lestijden - 3D-vergelijking landschapstypes - patrimoniumacties - cijfermateriaal - acties leefbaarheid stad en platteland - kritische analyse van een persknipseldossier

17 TSO 3de graad optie Toerisme 16 LEERPLANDOELSTELLINGEN Decr. nr. (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) 30 - hebben aandacht voor de waarde van natuurlijke en culturele landschappen - kunnen verstedelijking en mobiliteit morfologisch en functioneel typeren en verklaren aan de hand van een concreet voorbeeld plan) kunnen de toeristische betekenis van de stad aantonen a.h.v. enkele concrete voorbeelden - kunnen de invloed van de verstedelijking op toerisme en recreatie aantonen a.h.v. concrete situatie en actuele gebeurtenissen kunnen de stedelijke cultuurlandschappen waarderen in het kader van de organisatie van een citytrip 7.4 Stad en platteland als toeristische ruimten Toeristische betekenis van de stad: cultuursteden, beslissingscentra, wereldsteden, historische steden, badsteden, kuuroorden, winkelsteden, regionale centra en verkeersknooppunten a.h.v. concrete voorbeelden Hinder voor het toerisme door (te) intense verstedelijking: verkeersdruk, beperkte mobiliteit, luchtverontreiniging a.h.v. specifieke situaties 7.5 Geografische achtergrond van een citytrip: beschrijving van een route of site in functie van een excursie Aanbevolen : 3 à 5 lestijden - typering van de toeristische betekenis van steden via beeldmateriaal, getuigenissen, cijfergegevens - onderzoek van brochures met het aanbod van citytrips, verschuiving van de belangstelling over de jaren heen - uit reisgidsen de sterke geografische elementen i.v.m. stadstypering samenbrengen Aanbevolen : 1 à 2 lestijden - excursie 13, kunnen met een voorbeeld het belang van instrumenten, natuurlijke en sociaal-economische componenten voor de ruimtelijke planning aantonen - staan open voor informatie omtrent ruimtelijke planning, verstedelijking en welzijn vanuit de lokale context en kunnen de mogelijke eigen inbreng in het ruimtelijk beleid verwoorden 7.6. Ruimtelijke planning Noodzaak aan ruimtelijke planning: veiligheid, leefbaarheid, economische effectiviteit (b.v. dorpsstructuren, nieuwe steden, uitbreidende steden, bedrijvenparken, reconversie, recreatieparken) Instrumenten van het ruimtelijk beleid op diverse niveaus: invloed op de samenleving, relatie met ruimtelijke spanningsvelden (b.v. in de eigen regio) Aanbevolen : 3 à 5 lestijden - atlas - actuele probleemsituaties - plannen : gewest, structuur, gemeentelijk - actuele beleidsmaatregelen - groepswerk : bevraging van wijkbewoners - kaart- en planmateriaal verzamelen over een specifiek gebied met ver-

18 TSO 3de graad optie Toerisme 17 Decr. nr LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen 28 - kunnen het belang van de techniek en technologie i.v.m. ruimteonderzoek voor de maatschappij met een voorbeeld aantonen - kunnen de structuur en het ontstaan van het heelal schematisch voorstellen - zijn zich bewust van de plaats van de mens in het heelal kunnen bewegingen in het zonnestelsel en de gevolgen ervan op aarde beschrijven - kunnen de hoofdkenmerken van de zon en de planeten van ons zonnestelsel toelichten kunnen bewegingen van de aarde en maan en de gevolgen ervan beschrijven - kunnen gevolgen van kosmische situaties op het toerisme met voorbeelden aantonen LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) Attractiviteit van een goede ruimtelijke ordening 8. Invloed van de kosmische ruimte op aarde 8.1 Het heelal doorgelicht Uitwerking van een voorbeeld uit een ruimteprogramma met nadruk op de resultaten voor de maatschappij Schema van de evolutie van het heelal Schema van de samenstelling en structuur van het heelal 8.2 De aarde in het zonnestelsel De zon : beschrijving (zonnevlekken, protuberansen, poollicht) De planeten : bewegingen (bv. Kepler, Titius- Bode) Beschrijving van de planeten 8.3. Gevolgen voor het toerisme (b.v. tijdsverschillen op aarde, getijdenkusten) De aardrotatie en de gevolgen : dag en nacht ; tijdsverschillen, afbuiging van de wind, De aardrevolutie en de gevolgen : seizoenen, schrikkeljaar, kalenders (Maya, Gregoriaans), invloed op historische relicten (vb. Stonehenge, Carnac) Invloed van precessie en nutatie op cultuurhistorische fenomenen (vb. Piramiden) Gevolgen van de bewegingen van de maan : schijngestalten, verduisteringen, getijden, feestdagen (Pasen, Ramadan) PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) schillende belangen 8 Aanbevolen : 22 à 26 lestijden Aanbevolen : 2 à 4 lestijden - historische mijlpalen in ruimteonderzoek : zelfstandig werk of groepswerk - video- en beeldmateriaal - bezoek aan een volkssterrenwacht Aanbevolen : 6 à 8 lestijden - literatuur, berekeningen - videobeelden - dossier aanleggen Aanbevolen : 12 à 16 lestijden - cinhelium en tellurium inschakelen - videobeelden - bijzondere gebeurtenissen - bezoek aan een planetarium of een volkssterrenwacht - reistijden berekenen a.h.v. actuele voorbeelden - toeristische bestemmingen uit cultuurgeschiedenis inschakelen

19 TSO 3de graad optie Toerisme 18 Decr. nr LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen 31 - kunnen de verticale opbouw van de atmosfeer beschrijven en de rol van enkele bijzondere lagen omschrijven - kunnen een schematisch beeld opbouwen van de structuur van en processen in de atmosfeer met invloed op weer en klimaat - kunnen het algemeen temperatuurbeeld van de aarde beschrijven en verklaren - kunnen het verband tussen temperatuur- en luchtdrukbeeld aantonen d.m.v. voorbeelden - kunnen uit het algemeen luchtdrukbeeld het algemeen windpatroon afleiden - kunnen toeristisch belangrijke windpatronen beschrijven en verklaren - kunnen het algemeen neerslagbeeld van de aarde beschrijven en verklaren LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) 9. Weer en klimaat op aarde 9.1. Dynamiek in de troposfeer De atmosfeer: opbouw en processen aan de hand van een concreet voorbeeld ; metingen Algemeen temperatuurbeeld: enkele verklarende factoren (vb. culminatiehoogte van de zon, zeestromingen), invloed op beste reistijden voor specifieke bestemmingen Algemeen luchtdrukbeeld: verband met het temperatuurbeeld en algemeen windpatroon, specifieke windpatronen (vb. orkanen, moesson, valwinden, ), invloed op beste reistijden voor specifieke bestemmingen Algemeen neerslagbeeld: hoeveelheid en spreiding, invloed op beste reistijden voor specifieke bestemmingen Ontwikkeling en evolutie van frontale zones: voorstelling op de weerkaart, invloed op het weer o.a. neerslag, windrichting, temperatuur PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) 9 Aanbevolen : 18 à 22 lestijden Aanbevolen : 9 à 11 lestijden - doorsnede met temperatuurverloop - kaartbeelden temperatuurverdeling, luchtdrukgebieden, zeestromingen - grafische verbanden (b.v. culminatiehoogte, dag- en nachtlengte en temperatuurverloop) - wolkenfoto s (ict-internet) en doorsneden (b.v. frontale depressies) - grafieken van luchtdruk-, temperatuur- en neerslagverloop bij doortrekken van een depressie - klimatogrammen, klimogrammen - specifieke weerverschijnselen beschrijven met hun effect voor toeristische regio s kunnen de ontwikkeling en evolutie van een depressie en de invloed ervan op het weerbeeld beschrijven 32 - kunnen een West-Europese weerkaart lezen - kunnen een weersituatie inschatten door rekening te houden met weerkaarten en berichten - kunnen een frappante, niet West- Europese weer- of klimaatsituatie in verband brengen met invloeden op het toe- 9.2 De weerkaart en de weervoorspelling. De weerkaart: temperatuur, luchtdruk (isobaren en luchtdrukgebieden), windrichting en windkracht, invloed van frontale zones Een concrete weersituatie analyseren en beoordelen op effecten voor economische activiteiten met aandacht voor weerkaarten, weerberichten, de onder- Aanbevolen : 3 à 5 lestijden - weerkaarten van pers, internet of KMI - plot van weerstation - weerkaarten of weerfoto s hanteren voor weersvoorspelling in West- Europa

20 TSO 3de graad optie Toerisme 19 Decr. nr LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen risme 33 - zien in dat er een belangrijk verband bestaat tussen klimaat en vegetatie en kunnen dat verband uit kaarten en beelden aflezen - kunnen de relatie ontdekken tussen klimaat en toerisme door het bestuderen van specifieke bestemmingen - kunnen uit klimogrammen en klimatogrammen de belangrijkste kenmerken van de klimaten afleiden 34 - kunnen de invloed van menselijke activiteiten op het milieu met voorbeelden illustreren - kunnen met voorbeelden het belang van instrumenten en normen voor het milieubeleid toelichten - kunnen voorstellen aanbrengen voor het ruimtegebruik in het kader van een duurzame ontwikkeling - zijn bereid om lokale problemen van milieu en samenleving in een globale context te plaatsen - zien mogelijkheden om op een positieve manier te participeren in beleidsbeslissingen inzake milieubeleid LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) scheiden weerelementen en hun samenhang en de resultaten voor het toerisme 9.3 Klimaat en vegetatie: - Kenmerken van klimaten (temperatuur, neerslag) - Classificatie klimaten - verband tussen klimaatkaart en vegetatiekaart - Hoogseizoen in specifieke toeristische bestemmingen - Klimaten in specifieke toeristische regio s Verbanden tussen en vegetatie, economie en samenleving met aandacht voor temperatuur, neerslag en algemene luchtcirculatie 10. Een duurzame en gezonde wereld Leefmilieu Oorzaken (b.v. fysische componenten, bevolkingsdruk, industriële productietechnieken, monocultuur) en globale gevolgen van milieuproblematiek (b.v; ozongat, vernietiging biomen, klimaatsverandering) a.h.v. sectorale voorbeelden (b.v. bewoning, ruimtelijke ordening, landbouw, industrie, verkeer, toerisme) Instrumenten en normen voor het milieubeleid op verschillende ruimtelijke schaal (b.v. Kyotonormen, integraal waterbeheer, MER, maatregelen t.a.v. ontbossing) PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) Aanbevolen : 5 à 7 lestijden - klimatogrammen, klimogrammen - vegetatiebeelden, klimaat- en vegetatiekaarten vergelijken, relaties veranderingen vegetatie en klimaat - gebruik maken van determinatietabellen 10 Aanbevolen : 15 à 17 lestijden Aanbevolen : 3 à 5 lestijden - gegevens qua menselijke activiteiten - concrete milieuproblemen - wereldbeeld milieuproblemen - beleidsacties: op school, lokaal en globaal

21 TSO 3de graad optie Toerisme 20 Decr. nr LEERPLANDOELSTELLINGEN (basisdoelstellingen staan vet en cursief uitbreidingsdoelstellingen staan cursief) De leerlingen 35 - kunnen de invloed van menselijke activiteiten op het milieu met voorbeelden illustreren - zijn kritisch tegenover aangeboden en opgezochte informatie in verband met ontwikkelings-, welvaarts- en milieuproblemen 36 - zijn kritisch tegenover de media-informatie omtrent het wereldwelzijn - zijn bekommerd om de wereldgezondheid en ontwikkelingskansen van de wereldbevolking - kunnen met voorbeelden het belang van instrumenten en maatregelen voor het gezondheidsbeleid toelichten LEERINHOUDEN (basisinhouden staan vet en cursief uitbreidingsinhouden staan cursief) 10.2 Globale milieuproblemen Keuze van minimaal 2 thema s van onderstaande mogelijkheden: - Broeikaseffect - Waterproblematiek - Natuurrampen - Luchtverontreiniging en astma - Zure regen - Bodemdegradatie en bodemverbetering - Aantasting van de ozonosfeer - Klimaatsverandering - Lichthinder Kritisch wereldbeeld (b.v. synthese of kaartbeeld) 10.3 Wereldgezondheid en ontwikkeling Invloed van milieuomstandigheden op de toeristische betekenis van een gebied (bv. regionale oorlogssituatie, hongersnood, AIDSproblematiek, tropische ziekten, gezondheidsvoorwaarden voor niet-europese bestemmingen) Maatregelen in het kader van een gezondheidsbeleid (b.v. inentingen, voedselhygiëne) en gevolgen voor het spreidingsbeeld) Kritisch wereldbeeld (b.v. synthese) PEDAGOGISCHE WENKEN (88 aanbevolen lestijden/jaar) Aanbevolen : 5 à 7lestijden - concrete milieuproblemen - wereldbeeld milieuproblemen - cijfermateriaal - knipseldossier aanleggen - een globaal, kritisch wereldbeeld kan zowel rekening houden met milieu- als gezondheidskenmerken Aanbevolen : 5 à 7 lestijden - cartografisch en statistisch materiaal - concrete situaties uit media - zelfstandig werk: presentatie - actualia en videoreportages i.v.m. milieuproblemen - groepswerk of individuele presentaties van probleemsituaties in de wereld i.v.m. toeristische of recreatieve benuttiging van de natuurlijke ruimte 37 - kunnen diverse vormen van toerisme t.a.v. ontwikkeling typeren a.h.v. eigentijdse voorbeelden - kunnen het belang van welvaart en vrede in 11 Synthese : Toerisme en recreatie in de wereld Massatoerisme en exclusief toerisme Toerisme en recreatie in de ontwikkelingslanden 11 Aanbevolen : 5 à 7 lestijden - concrete situaties uit media - typering van specifieke aanbiedingen in brochures