Psychosociale risico s op het werk
|
|
- Damian Baert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Psychosocial Risk Assessments Psychosociale risico s op het werk Achtergrondinformatie The Committee of Senior Labour Inspectors (SLIC) With support from the European Union 3. Orig HOLL. Background SLIC.indd
2 Campagne over psychosociale risico s op het werk in 2012 De Senior Labour Inspectors Committee (SLIC) heeft besloten om in 2012 een inspectiecampagne naar psychosociale risico s uit te voeren. De campagne is in 2011 onder voorzitterschap van Zweden voorbereid door een werkgroep met vertegenwoordigers van 12 lidstaten. De belangrijkste taak van de werkgroep was het ontwikkelen van een toolkit voor de inspectie van psychosociale risico s, die zowel tijdens als na de campagne gebruikt zou kunnen worden. Het is de bedoeling dat de ontwikkelde tools voorzien in de behoeften van alle lidstaten. De campagne houdt zich bezig met analyses van psychosociale risico s. De campagne richt zich hierbij op de volgende doelgroepen: de gezondheidszorg, inclusief maatschappelijk werk (ook particulier) dienstverlening (bijvoorbeeld horeca) de transportsector. Ter ondersteuning van de inspecties in het kader van de campagne worden dit achtergronddocument, een campagnebrochure, een handleiding voor inspecteurs en verschillende tools beschikbaar gesteld in alle talen van de Europese Unie. Wettelijk kader Hoewel de rechtssystemen in de verschillende lidstaten anders zijn, verschaffen de minimumrichtlijnen een gemeenschappelijke wettelijke basis voor de veiligheid en gezondheid van werknemers. Richtlijn 89/391/EEC over de invoering van maatregelen om verbeteringen in de veiligheid en gezondheid van werknemers op het werk te bevorderen (de Kaderrichtlijn) is in alle lidstaten van de EU omgezet in wetgeving. Artikel 5 van de Kaderrichtlijn stelt: De werkgever is verplicht te zorgen voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers inzake alle met het werk verbonden aspecten. Volgens artikel 6 van de Kaderrichtlijn is de werkgever verantwoordelijk voor het evalueren van risico s die niet kunnen worden voorkomen en volgens artikel 9 moet de werkgever beschikken over een evaluatie van de risico s voor de veiligheid en de gezondheid op het werk, met inbegrip van de risico s voor de groepen werknemers met bijzondere risico s. De preventieactiviteiten en de gebruikte werk- en productiemethoden moeten worden geïntegreerd in het geheel van de activiteiten van het bedrijf en/of de inrichting en betrekking hebben op alle niveaus (artikel 6.3). Overeenkomsten met sociale partners In 2004 sloten de Europese sociale partners de Kaderovereenkomst inzake werkgerelateerde stress, die het resultaat is van een elementaire consensus tussen de sociale partners. Volgens artikel 4 van deze Kaderovereenkomst kan bij een analyse van problemen met werkgerelateerde stress aandacht worden besteed aan de volgende factoren: organisatie van het werk en processen werkomstandigheden en werkomgeving communicatie subjectieve factoren. 3. Orig HOLL. Background SLIC.indd
3 Artikel 4 schrijft voor dat er actie moet worden ondernomen om geïdentificeerde problemen met werkgerelateerde stress te voorkomen, te elimineren of te beperken. De verantwoordelijkheid voor het bepalen van de geschikte maatregelen berust bij de werkgever. Volgens artikel 6 van de Kaderovereenkomst kunnen onder meer de volgende maatregelen worden getroffen: management en communicatie training van managers en medewerkers informatieverstrekking. In 2007 verklaarden de Europese sociale partners dat pesten en geweld op het werk niet acceptabel zijn. Bovendien sloten ze de Kaderovereenkomst over geweld en pesterijen op het werk, die een definitie van pesterijen en geweld bevat en beschrijft hoe dergelijke problemen kunnen worden voorkomen, geïdentificeerd en beheerst. Om te waarborgen dat elke werkplek beschikt over een resultaatgericht beleid voor het probleem van geweld door derden, hebben de Europese sociale partners overeenstemming bereikt over multisectorale richtlijnen ter bestrijding van werkgerelateerd geweld en intimidatie door derden. Deze richtlijnen beschrijven praktische stappen die door werkgevers, werknemers en hun vertegenwoordigers/vakbonden kunnen worden genomen om problemen te voorkomen, te beperken en te verzachten. Psychosociale risico s Ingrijpende veranderingen die zich in de afgelopen decennia in de wereld van het werk hebben afgespeeld, hebben geleid tot de opkomst van nieuwe risico s op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk. Vanwege deze veranderingen is er, naast fysieke, biologische en chemische risico s, nu ook sprake van psychosociale risico s. Werkgerelateerde psychosociale risico s worden beschouwd als een van de belangrijkste hedendaagse bedreigingen van veiligheid en gezondheid en houden verband met problemen op de werkplek zoals werkgerelateerde stress en geweld, pesten en intimidatie op het werk. Uit onderzoek blijkt bovendien dat stress samenhangt met slechtere prestaties, hoger ziekteverzuim en meer ongevallen. Overmatige stress is gevaarlijk voor de gezondheid van werknemers en maakt het mensen onmogelijk om gehoor te geven aan nieuwe eisen. De meest gebruikte definitie van de term psychosociaal is de interactie tussen psychologische en sociale factoren. Het gaat hierbij om interactie in beide richtingen, dus van sociale factoren naar psychologische en andersom. Psychosociale risico s kunnen worden gedefinieerd als de aspecten van het werkconcept en de organisatie en het management van werk, samen met hun sociale en omgevingsgerelateerde context, die in potentie psychologische, sociale en fysieke schade kunnen veroorzaken. Ten gevolge van stress kunnen psychosociale risico s zowel de psychologische als de fysieke gezondheid rechtstreeks of indirect aantasten. Met de ontwikkeling van psychologische modellen werd beoogd een deel van de kritiek te weerleggen die was gericht op eerdere benaderingen van stress. In deze aanpak wordt werkgerelateerde stress gezien in termen van de dynamische interactie tussen de werknemer en diens werkomgeving. Inmiddels vormt zich een consensus rond deze benadering van de definitie van stress. Het Person-Environment-Fit model en het Demand-Control (of Demand-Control-Support) model zijn twee van de meest gebruikte modellen. 3. Orig HOLL. Background SLIC.indd
4 Psychosociale risico s volgens Europese statistieken Volgens de Europese Stichting tot Verbetering van de Levens- en Arbeidsomstandigheden behoort werkgerelateerde stress tot de meest gemelde oorzaken van ziekten onder werknemers. Meer dan 40 miljoen personen in de EU hebben te maken met werkgerelateerde stress. Uit het vierde Europese onderzoek naar werkomstandigheden (EASHW, 2007) blijkt dat in 2005 circa 20% van de werknemers in de EU-15 en 30% van de werknemers in de 10 nieuwe lidstaten meent dat hun gezondheid gevaar loopt vanwege werkgerelateerde stress (gemeten onder werknemers die aangeven dat hun gezondheid wordt beïnvloed door hun werk). In 2002 werden de jaarlijkse economische kosten van werkgerelateerde stress in de EU-15 geraamd op 20 miljard. Een ander onderzoek (European Survey of Enterprises on New and Emerging Risks, ESENER) laat zien dat ongevallen, skelet- en spieraandoeningen en werkgerelateerde stress de belangrijkste punten van zorg zijn voor managers. Werkgerelateerde stress wordt vaak genoemd als een belangrijk aandachtspunt voor managers in de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk. De grootste verschillen tussen de sectoren qua omvang van de problematiek treden op bij de omgang met lastige klanten/patiënten/leerlingen en dergelijke. Dit probleem is het grootst in gezondheidszorg en maatschappelijk werk, de horecasector en het onderwijs. Van de Europese managers maakt 79% zich zorgen over werkgerelateerde stress. Dit betekent dat stress voor ondernemingen even belangrijk is als ongevallen op het werk. Angst, irritatie en stress beïnvloeden het arbeidsleven van werknemers in verschillende sectoren in uiteenlopende mate. De gezondheidszorg (inclusief maatschappelijk werk), de transportsector en de dienstensector zijn de meest problematische sectoren. Cijfers over stress uit verschillende lidstaten laten zien dat werkgerelateerde stress in het onderwijs en de gezondheidszorg het meest voorkomt in Slovenië (gemeld door 60% van de werknemers in deze sectoren), gevolgd door Griekenland en Letland (respectievelijk 54% en 52% van de werknemers). Zelfs in landen waar het algemene stressniveau lager was dan het Europees gemiddelde, zoals het Verenigd Koninkrijk, Tsjechië en Nederland, melden meer dan 20% van de werknemers uit het onderwijs en de gezondheidszorg last te hebben van werkgerelateerde stress. In de transport- en communicatiesector meldde 65% van de werknemers in Griekenland, bijna 50% van de werknemers in Slowakije en Zweden en ruim 40% van de werknemers in Polen en Portugal dat hun veiligheid en gezondheid negatief werden beïnvloed door stress. Uit gegevens van Eurostate (1999) blijkt dat stress, depressie, angst in sectoren zoals gezondheidszorg en maatschappelijk werk een veel voorkomende oorzaak is van ziekteverzuim langer dan 14 dagen. In de genoemde sector veroorzaken psychosociale problemen bijna even vaak ziekteverzuim als skelet- en spieraandoeningen. Volgens het Europese onderzoek naar werkomstandigheden en de beschikbare wetenschappelijke literatuur lopen bepaalde beroepsgroepen een verhoogd risico van verschillende soorten geweld. In 2005 werd bedreiging met fysiek geweld gemeld door werknemers in de gezondheidszorg en het onderwijs (14,6%), transport en communicatie (9,8%), horeca (9,3%) en dienstverlening en detailhandel (9,2%). Daadwerkelijk fysiek geweld (door mensen van buiten de eigen organisatie) werd gemeld door werknemers in de gezondheidszorg en het onderwijs (8,4%), horeca (7,4%), transport en communicatie (7,2%) en dienstverlening en detailhandel (6,8%). Pesten werd vooral gemeld door werknemers in de horeca (8,6%), gezondheidszorg en onderwijs (7,8%) en transport en communicatie (6,9%). Seksuele intimidatie werd gemeld door medewerkers in de horeca (3,9%), gezondheidszorg en onderwijs (2,7%) en transport en communicatie (2,6%). Preventieve en verzachtende maatregelen Op basis van risicoanalyses en risicobeoordelingen kan worden vastgesteld welke de belangrijkste risico s zijn. Sommige risico s kunnen worden voorkomen door maatregelen van de werkgever. Andere risico s zijn moeilijk te vermijden, maar het is vaak 3. Orig HOLL. Background SLIC.indd
5 wel mogelijk om de omvang (de waarschijnlijkheid) van het risico en de ernst van de gevolgen te beïnvloeden. Mogelijke preventieve maatregelen zijn onder meer: duidelijke voorschriften, uitgebalanceerde verdeling van taken, werknemersparticipatie, informatieverstrekking, duidelijke werkroutines en instructies, en macht die gepaard gaat met verantwoordelijkheid. Omgaan met stress is een belangrijk onderdeel van het algemene proces. Er kunnen verzachtende maatregelen worden genomen om de belasting door stress te verminderen. Deze maatregelen worden gericht op individuele werknemers wanneer de preventieve maatregelen ontoereikend zijn. Individuen gaan op verschillende manieren om met stresssituaties, waarbij ze niet altijd even succesvol zijn. Een populaire opvatting is dat personen meestal zowel taak- als emotiegerichte strategieën toepassen. Bij taakgerichte strategieën wordt geprobeerd om rechtstreeks iets te doen aan de oorzaak van de stress (aanpassen van de omgeving), terwijl bij een emotiegerichte strategie wordt getracht de emotionele ervaring van de stress te temperen (aanpassen aan de omgeving). De meeste auteurs benadrukken dat op individueel niveau niet gezegd kan worden dat bepaalde strategieën altijd beter zijn dan andere om de problemen op te lossen. Tot de verzachtende maatregelen behoren onder meer: meer ruimte voor actie, hersteltijd, sociale ondersteuning, supervisie, advisering en training. Bronnen van risico s op het werk en in de werkomgeving Er bestaat een redelijke consensus in de literatuur over psychosociale risico s op het werk die als stressvol worden ervaren of die anderszins schade kunnen aanrichten. Deze consensus kan worden samengevat in 10 verschillende categorieën met aspecten van het werk, de werkomgeving en de organisatie die risico s kunnen opleveren. Deze aspecten kunnen worden onderverdeeld in aspecten van de context van het werk en aspecten van de content (inhoud) van het werk. Elk van deze 10 aspecten kan onder bepaalde omstandigheden stress en schade aan de gezondheid veroorzaken. Veel van het bewijsmateriaal op dit gebied heeft betrekking op psychologische gezondheid en de risico s van hart- en vaatziekten. In de linkerkolom van de tabel staan aspecten van het werk, de werkomgeving en de organisatie, aangevuld met informatie over risico s in de drie geselecteerde sectoren. Deze aspecten houden verband met de psychosociale en stressgerelateerde risico s in de rechterkolom. Deze risico s kunnen, onder bepaalde omstandigheden, leiden tot stress in de organisatie. In deze context geven we de voorkeur aan de term risicobronnen in plaats van stressfactoren. Verandering wordt vaak genoemd als een psychosociaal risico. Het kan echter zijn dat het potentieel van verandering om stress te veroorzaken samenhangt met de onzekerheid en het gebrek aan controle waarmee veranderingen vaak gepaard gaan. Kennis van de relatie tussen de distributie van psychosociale risico s en beroepsrisico s wordt enigszins gecompliceerd door suggesties dat de grootste gevaren voor de gezondheid voortvloeien uit specifieke synergetische combinaties van dergelijke risico s. Een breed perspectief op psychosociale risico s en maatregelen De psychosociale risico s omvatten ook interactie tussen verschillende factoren en zijn derhalve moeilijk in een overzicht te vatten. Daarom hebben we een holistisch model opgesteld van factoren op verschillende niveaus. Aan de linkerkant van Tabel 1 noemen we een aantal risicobronnen. Deze risicobronnen corresponderen met stressfactoren. Volgens de terminologie van Karasek- Theorell (het Demand-Control model) worden deze beschouwd als potentiële eisen aan het individu, die kunnen leiden tot stress. Risicobronnen die samenhangen met de aard van de werkzaamheden kunnen (onder ongunstige omstandigheden) leiden tot ziekte en ongevallen. 3. Orig HOLL. Background SLIC.indd
6 Tabel 1. Stressvolle aspecten van werk (uit: Cox, T., Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, 2000, Onderzoek naar werkgerelateerde stress) Aspect Omstandigheden die risico s veroorzaken Context van het werk Cultuur en functioneren van de organisatie (inclusief omvang, structuur, procedures) De cultuur en de functie van de organisatie zijn essentieel voor het management van grote ondernemingen. Geen duidelijke definitie van de doelstellingen van de organisatie, slechte communicatie, weinig ondersteuning voor probleemoplossing en persoonlijke ontwikkeling. Slechte omstandigheden voor taakuitoefening, probleemoplossing en ontwikkeling. Rol binnen de organisatie Deze risicobronnen zijn aanwezig in een groot aantal sectoren en beroepsgroepen. Verantwoordelijkheid voor anderen is een eigenschap van beroepen in de gezondheidszorg, het maatschappelijk werk en het personenvervoer. Onduidelijke rollen, rolconflicten, overbelasting van rollen, tekortschieten in een rol, verantwoordelijkheid voor mensen. Loopbaanontwikkeling Deze risicobronnen zijn aanwezig in een groot aantal sectoren en beroepsgroepen. Combinaties van risicobronnen komen vaak voor in de gezondheidszorg, het transport en de dienstverlening Loopbaanstagnatie, onzekerheid, te weinig of te veel promotie, laag salaris, arbeidsonzekerheid, geringe sociale status van het werk.. Invloed op beslissingen, controle over werk Deze risicobronnen spelen een rol in de gezondheidszorg en in sommige beroepen in de transportsector. Geringe participatie in de besluitvorming, weinig controle over het werk (met name via werknemersparticipatie). Dit is tevens een aspect van de bredere context en de organisatiestructuur. Interpersoonlijke relaties op het werk (inclusief gedrag van leidinggevenden) Alleen werken komt vaak voor bij beroepen in de transportsector. Dit probleem kan ook spelen in de gezondheidszorg en de dienstverlening. Sociale of fysieke isolatie, slechte relaties met leidinggevenden, conflicten, gebrek aan sociale ondersteuning, blootstelling aan geweld. Balans werk/privé Deze risico s hangen samen met onregelmatige werktijden. Dit geldt voor alle geselecteerde sectoren. CTegenstrijdige belangen van werk en privé, weinig steun van het thuisfront, problemen rond dubbele carrières in het gezin. Inhoud van het werk Werkomgeving en technische apparatuur Een wijdverbreide stressfactor bestaat uit problemen met ITsystemen. In de gezondheidszorg leiden problemen met medische apparatuur tot frustratie en in de transportsector houden de technische problemen verband met de voertuigen Problemen rond betrouwbaarheid, beschikbaarheid, geschiktheid, onderhoud en reparatie van apparatuur, machines, instrumenten en faciliteiten. Ontwerp en inhoud van taken en functies Deze risicobronnen zijn in uiteenlopende mate aanwezig in alle drie de geselecteerde sectoren: gezondheidszorg, transport en dienstverlening. Problemen met tekorten aan middelen en menskracht spelen met name in de gezondheidszorg en het maatschappelijk werk. Gebrek aan afwisseling, korte werkcyclus, gefragmenteerd of betekenisloos werk, onbenutte vaardigheden, grote onzekerheid, werk van geringe waarde, weinig gelegenheid om te leren, hoge eisen, tekort aan middelen en menskracht. Werkbelasting, tijdsdruk Een zware werkbelasting en een hoog werktempo zijn algemene eigenschappen van alle drie de geselecteerde sectoren. In sommige beroepen in de dienstverlening en de transportsector is er afwisselend sprake van over- en onderbelasting. Over- en onderbelasting (zowel kwalitatief als kwantitatief), weinig controle over werktempo, hoge tijdsdruk. Werkplanning Ploegendiensten en lange werktijden komen in alle drie de geselecteerde sectoren voor. In de transportsector hangt een tekort aan rust- en hersteltijd samen met risico s van ongevallen in het verkeer en op de werkplek. Ploegendiensten, inflexibele en onvoorspelbare werktijden, lange en ongebruikelijke werktijden. 3. Orig HOLL. Background SLIC.indd
7 In de tweede kolom van het model tonen we voorbeelden van mogelijke gevolgen voor de organisatie en het individu. Het bestaan van een risico betekent niet noodzakelijkerwijs ziekte of gezondheidsproblemen voor individuen. Om de situatie te kunnen beoordelen, moet rekening worden gehouden met alle mogelijke maatregelen. De rechterkant van het model toont de maatregelen, onderverdeeld in drie groepen: preventief, verzachtend en oplossend. Barrières is een vergelijkbaar concept. Het onderstaande model laat duidelijk zien hoe een beperkt aantal risicobronnen kan leiden tot negatieve gevolgen, zowel op het niveau van de organisatie als op individueel niveau. Problemen op de werkplek duiden erop dat de werkgever onvoldoende maatregelen heeft genomen om ziekte of ongevallen door overmatige stress te voorkomen. Tabel 2. Een model van psychosociale risico s en mogelijke maatregelen Risicobron Risico s en gevolgen Maatregelen/barrières Preventief Verzachtend Oplossend Doelstellingen van organisatie niet duidelijk gedefinieerd en/of Rolconflicten en/of Onduidelijke rollen In de organisatie Fouten Ongevallen Werkgerelateerd letsel Problemen in de samenwerking Conflicten Zondebokken aanwijzen Productie-uitval Groot personeelsverloop Competentieverlies Voor individuen Stresssymptomen Werkgerelateerd letsel Ziekte Burn-out Verlies van arbeidsplaats Duidelijk leiderschap: Verantwoordelijkheid Macht Duidelijke begrenzingen Duidelijke doelstellingen Informatie verstrekking: Werkhouding Normen Regels Feiten Informatie verstrekking: Werkhouding Normen Regels Feiten Informatie verstrekking: Werkhouding Normen Regels Feiten Ruimte voor actie Informatie Werkbesprekingen Invloed op de werkplanning Ervaring/competentie Instructies Trainingen Herstel Ondersteuning Toezicht Communicatie Mogelijkheden voor overleg met management Aanpassingen van het werk Revalidatie Crisismanagement Informatie verstrekking: Werkhouding Normen Regels Feiten Constructieve feedback Dialoog met medewerkers Introductie Manager competentie 3. Orig HOLL. Background SLIC.indd
8 Referenties Deze tekst is voor een belangrijk deel gebaseerd op het rapport van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (2000). Onderzoek naar werkgerelateerde stress. België. Overige bronnen: Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (2009), European risk observatory report, OSH in figures: stress at work facts and figures. Luxemburg. Persbericht, Van Europese managers heeft 79% te maken met werkgerelateerde stress, maar in minder dan een derde van de bedrijven zijn procedures vastgesteld om hiermee om te gaan, OSHA ( Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (2007), Europees rapport over risico-observatie. Prognoses van deskundigen over in opkomst zijnde psychosociale risico s in het kader van veiligheid en gezondheid op het werk. België. Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (2010). European Survey of Enterprises on New and Emerging Risks (ESENER). Managing safety and health at work. Theorell, T. (2003). Psychosociaal milieu en stress. Studentenliteratuur. Lund (Zweden). Wereldgezondheidsorganisatie (2008). Protecting workers health services No. 9. PRIMA-EF Guidance on the European Framework for Psychosocial Risk Management. A Resource for Employer and Worker Representatives. Groot-Brittannië. 3. Orig HOLL. Background SLIC.indd
Gezond werk is werk zonder stress! De aanpak van stress en psychosociale risico s op het werk
Gezond werk is werk zonder stress! De aanpak van stress en psychosociale risico s op het werk Veilig en gezond aan t werk, dat raakt iedereen. Goed voor jou en voor de zaak.. Inleiding tot de campagne
Nadere informatieS O C I A L E D I A L O O G STRESS OP HET WERK. Raamovereenkomst over stress op het werk
S O C I A L E D I A L O O G STRESS OP HET WERK Raamovereenkomst over stress op het werk This project is organised with the financial support of the European Commission 1. Inleiding Werkstress wordt op
Nadere informatieArbocatalogus Grafimedia
Arbocatalogus Grafimedia Van werkdruk naar werkplezier Presentatie voor gebruik in eigen bedrijf Arbocatalogus Grafimedia Van Werkdruk naar Werkplezier Presentatie voor gebruik in het eigen bedrijf Deze
Nadere informatieDe arbeidsdeskundige en PSA. Patrick Ox - arbeidsdeskundige
De arbeidsdeskundige en PSA Patrick Ox - arbeidsdeskundige Expereans: even voorstellen Expertisecentrum voor verzuim-, re-integratievraagstukken en Arboconcepten Nieuwe Stijl. Onafhankelijk, landelijk,
Nadere informatiePreventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer. Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement
Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement Inhoudsopgave Psychosociale risico s? De nieuwe wetgeving De psychosociale risicoanalyse
Nadere informatieDEPRESSIE EN LEEFTIJD
DEPRESSIE EN LEEFTIJD BROCHURE Kathleen Van Hyfte Universiteit Gent Kathleen.vanhyfte@ugent.be 1 Project CAPA BROCHURE DEPRESSIE & LEEFTIJD Brochure : Depressie (1) Depressie en leeftijd (2) Depressie,
Nadere informatieHet kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996
Het kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996 Welzijnsdag 12 november 2012 1 Inhoudsopgave Korte schets wetgeving De risicoanalyse Preventiemaatregelen Rolverdeling in
Nadere informatiePsychosociale arbeidsbelasting
Psychosociale arbeidsbelasting Een positieve benadering Wilmar Schaufeli Universiteit Utrecht Drie perspectieven Smal: Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) Breder: Werkstress Breedst: Duurzame inzetbaarheid
Nadere informatieWORK EXPERIENCE PROFILE
WORK EXPERIENCE PROFILE VANDERHEK METHODOLOGISCH ADVIESBUREAU Werkstress is een verschijnsel dat al jaren sterk de aandacht trekt. Statistieken van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid geven aan dat
Nadere informatieArbobeleid. Titus Terwisscha van Scheltinga
Arbobeleid Titus Terwisscha van Scheltinga Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en PSA Veiligheid: Machineveiligheid Brandpreventie en bestrijding Vluchtwegen en nooduitgangen Veilige machines en installaties
Nadere informatieHoge werktevredenheid geen garantie voor doorwerken tot pensioen
Hoge werktevredenheid geen garantie voor doorwerken tot pensioen 11 Meeste werknemers tevreden met het werk Acht op de tien werknemers (zeer) tevreden met hun werk Vrouwen vaker tevreden dan mannen Werknemers
Nadere informatieWelzijnsbeleid - Risicoanalyse
Welzijnsbeleid - Risicoanalyse Infodocument Welzijnsbeleid - Risicoanalyse 1 Wettelijke aspecten Elke werkgever moet zorgdragen voor het uitschakelen van gevaarlijke arbeidsomstandigheden. Hij dient de
Nadere informatieKenmerken BedrijfsMaatschappelijk Werk:
De bedrijfsmaatschappelijk werker helpt bij het tot stand laten komen van gezondere arbeidsverhoudingen en meer welzijn binnen het bedrijf of de instelling. Op die manier ontstaat bij werknemers een grotere
Nadere informatie6535/15 RTS/mt 1 DG B 3A. Raad van de Europese Unie. Brussel, 27 februari 2015 (OR. en) 6535/15 SOC 98 EMPL 46
Raad van de Europese Unie Brussel, 27 februari 2015 (OR. en) 6535/15 SOC 98 EMPL 46 NOTA van: het Comité van permanente vertegenwoordigers (1e deel) aan: de Raad (Epsco) nr. vorig doc.: 6184/15 SOC 76
Nadere informatieGezond werk, voor alle leeftijden Het bevorderen van een duurzaam arbeidsleven
Gezond werk, voor alle leeftijden Het bevorderen van een duurzaam arbeidsleven Veilig en gezond aan 't werk, dat raakt iedereen. Goed voor jou en voor de zaak. Inleiding tot de campagne Gecoördineerd door
Nadere informatieSecundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang. Sandra Terwolbeck, Amstelveen 8 oktober 2008
Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang Sandra Terwolbeck, Amstelveen 8 oktober 2008 Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang Huidige uitdagingen voor organisaties Veranderd werknemersperspectief
Nadere informatieBurn-out Definitie, wetgeving en aanpak
Burn-out Definitie, wetgeving en aanpak In de beperking toont zich eerst de ware meester (Goethe) Inhoud BURN OUT: DEFINITIE NIEUWIGHEDEN IN DE WETGEVING 3 PREVENTIEVE AANPAK 4 AZERTIE: INTEGRALE AANPAK
Nadere informatieENETOSH competentiestandaard voor docenten en trainers voor veiligheid en gezondheidsbescherming
ENETOSH competentiestandaard voor docenten en trainers voor veiligheid en gezondheidsbescherming Competentiegebied veiligheid en gezondheid op het werk Level: 6 Credit: Vaardigheden Kennis 1 Vraagt naar
Nadere informatiePreventie van werkdruk in de bouwsector. Werknemer
Preventie van werkdruk in de bouwsector Werknemer Inhoud Wat is werkdruk/stress? Welke factoren bevorderen stress op het werk? Hoe herken ik stress-symptomen bij mezelf? Signalen van een te hoge werkdruk
Nadere informatieISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.
ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000 Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 11 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER...
Nadere informatieCodex over het welzijn op het werk. Boek I.- Algemene beginselen. Titel 2. Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid
Codex over het welzijn op het werk Boek I.- Algemene beginselen Titel 2. Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid Omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn 89/391/EEG van de Raad
Nadere informatieFase 1.3. Lichamelijke en psychische effecten van kortcyclische arbeid op de mens
Fase 1.3. Lichamelijke en psychische effecten van kortcyclische arbeid op de mens 1 Doel Doel van dit instrument is inzicht bieden in de prevalentie (mate van voorkomen) en de effecten van kortcylische
Nadere informatieRegistratie-richtlijnen
BEROEPSGEBONDEN BURNOUT/OVERSPANNING (niet in Europese Lijst van Beroepsziekten) (CAS: Burnout P611 en Overspanning P619) 1 Achtergrondinformatie Van burnout wordt gesproken indien sprake is van een langdurige
Nadere informatieDe EOR en work related stress
De EOR en work related stress Vrijdag 12 april 2019 Ir. Nicole Pikkemaat, trainer/ adviseur Arbeid & Gezondheid Waarom op de agenda? Lichamelijke klachten: Slaapproblemen, bloeddruk, transpiratie, versnelde
Nadere informatieOnderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie
Samenvatting Gehoor en de relatie met psychosociale gezondheid, werkgerelateerde variabelen en zorggebruik. De Nationale Longitudinale Studie naar Horen Slechthorendheid is een veelvoorkomende chronische
Nadere informatie10354/19 mic/gra/cg 1 LIFE.1.C
Raad van de Europese Unie Brussel, 14 juni 2019 (OR. en) 10354/19 SOC 485 EMPL 374 SAN 304 RESULTAAT BESPREKINGEN van: d.d.: 13 juni 2019 aan: het secretariaat-generaal van de Raad de delegaties nr. vorig
Nadere informatiePsychosociale belasting op het werk
Psychosociale belasting op het werk Rik Op De Beeck Manager Consultancy Centre www.prevent.be Stressforum Verzekeringssector 29 oktober 2004 1 Prevent Instituut voor preventie, bescherming en welzijn op
Nadere informatiearbo 42 11-10-2013 17:27:30
arbo 42 11-10-2013 17:27:30 e brengen een hoge werkdruk vaak in verband met een breed scala aan gezondheids- en veiligheidsrisico s, variërend van vermoeidheid en fysieke klachten tot hartziekten of ongelukken
Nadere informatieUROPESE SOCI ALE DI ALOOG
1 UROPESE SOCI ALE DI ALOOG BRANCHE- OVERKOEPELENDE RICHTLIJNEN VOOR BESTRIJDING VAN GEWELD EN (I) INLEIDING 1. Het doel van deze richtlijnen is het garanderen dat er voor elke werkplek een beleid ontwikkeld
Nadere informatieDuurzame inzetbaarheid en de vergrijzende beroepsbevolking
Duurzame inzetbaarheid en de vergrijzende beroepsbevolking Wat kunnen we leren van andere EU lidstaten? Yoline Kuipers Cavaco Beleidsadviseur Volksgezondheid, Milieu Ltd. EU bevolking wordt steeds ouder
Nadere informatieZorgplicht voor PSA risico s
Zorgplicht voor PSA risico s Bent u verantwoordelijk of aansprakelijk? Door : Marjol Nikkels-Agema Datum : 29 juni 2017 1 Werkgeversaansprakelijkheid Zorgplicht werkgever Essentie: werkgever moet voor
Nadere informatieOnderzoek naar het verband tussen psychosocialebelastingop het werken (ernstige) arbeidsongevallen in België
Onderzoek naar het verband tussen psychosocialebelastingop het werken (ernstige) arbeidsongevallen in België Unité de Valorisation des Ressources Humaines Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde 1 Arbeidsongevallen
Nadere informatieInleiding... 9. Hoofdstuk 2: Positie van de leidinggevenden op middenkaderniveau
Inhoud Inleiding... 9 Hoofdstuk 1: Managen versus leidinggeven... 13 1.1 Management... 13 1.2 Leiding geven... 13 1.3 Competenties en taakaspecten van de leidinggevende... 16 1.4 Samenvattend... 16 Hoofdstuk
Nadere informatiesmartops people analytics
smartops people analytics Introductie De organisatie zoals we die kennen is aan het veranderen. Technologische ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden zorgen dat onze manier van werken verandert. Waar veel
Nadere informatieEuropese bedrijvenenquête naar nieuwe en opkomende risico s Samenvatting
Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk Europese bedrijvenenquête naar nieuwe en opkomende risico s Samenvatting EU-OSHA s Europabrede bedrijvenenquête is gericht op een effectievere
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender
SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in
Nadere informatiede jaren van de vorige eeuw lag de focus op de beschrijving van stressreacties en onderzoek van de (karakteristieken van) stimuli die een
Samenvatting Werkstress bij verpleegkundigen is al jaren wereldwijd een probleem. Werkstress kan negatieve gevolgen hebben voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid en kan het plezier in het werk
Nadere informatieDienst Psychosociale zorg VOEL JE GOED OP JE WERK
Dienst Psychosociale zorg VOEL JE GOED OP JE WERK 1 2 Dienst Psychosociale zorg Bij de preventieadviseur psychosociale aspecten (PA/PSY) van de dienst Psychosociale Zorg kan je terecht voor alle vormen
Nadere informatieMEDEWERKERS VRAGENLIJST BRANCHE-RIE TECHNISCHE GROOTHANDEL
1 Betrekken medewerkers bij de uitvoering van de RI&E. Medewerkers zijn een belangrijke bron van informatie over veiligheid en gezondheid op het werk. Zij hebben belang bij veilige en gezonde werkomstandigheden.
Nadere informatieAchtergrond informatie Mentale Vitaliteit Quickscan Bevlogenheid
Achtergrond informatie Quickscan Bevlogenheid Bezoek onze website op Twitter mee via @Activeliving93 Linken? Linkedin.com/company/active-living-b.v. Bezoekadres Delta 40 6825 NS Arnhem Altijd ~ Overal
Nadere informatieSamenvatting wetgeving omtrent Machines en Arbeidsmiddelen
Samenvatting wetgeving omtrent Machines en Arbeidsmiddelen De wetgeving met betrekking tot machines en arbeidsmiddelen is niet eenvoudig. Er zijn diverse richtlijnen en wetten binnen de Europese Unie en
Nadere informatieSTRESS- & BURN-OUT PREVENTIE
STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE Stress en burn-out: voedingsbodem voor verzuim 4 Stress in cijfers: een harde realiteit 6 Onze aanpak 8 STAP 1 / Scan 10 STAP 2 / Advies 11 STAP 3 / Actie 12 Uitbreiding naar
Nadere informatieArbeidsomstandigheden
t b r o n s e k Arbeidsomstandigheden T Inleiding Wettelijke regels Veiligheid, gezondheid en welzijn Rechten en plichten Uitvoering arbobeleid Inleiding Johan ter Veer, administratief medewerker bij blikfabriek
Nadere informatieZorg voor de zorgprofessional. Goed werkgeverschap. 11 mei 2017 Kathelijne van Marken. Aandacht willen geven in plaats van moeten geven
Zorg voor de zorgprofessional Goed werkgeverschap Aandacht willen geven in plaats van moeten geven 11 mei 2017 Kathelijne van Marken HR adviseur arbeidsomstandigheden Even voorstellen 20 jaar adviseur
Nadere informatieWerkstress is fysieke, mentale of sociale spanning die voortkomt uit werk. Werkstress kan nadelige
SAMENVATTING Werkstressisfysieke,mentaleofsocialespanningdievoortkomtuitwerk.Werkstresskannadelige gevolgenhebbenvoorwerknemers,organisatiesendemaatschappijinhetalgemeen.opindividueel niveauhangtwerkstresssamenmetdepressie,angstenburnoutenmetfysiekegezondheidsrisico
Nadere informatieKonferentie Nederlandse Religieuzen. Alles voor betere zorg
Konferentie Nederlandse Religieuzen Alles voor betere zorg Werkstress is het meest voorkomende arbeidsrisico Werknemers ervaren in hun werkomgeving verschillende arbeidsrisico s......waarbij werkstress
Nadere informatieEen psychosociale. SONAR methode. risicoanalyse. Bart Vriesacker Psychosociale afdeling
Een psychosociale risicoanalyse SONAR methode Bart Vriesacker Psychosociale afdeling Bart Vriesacker Psychosociaal departement Contact bart.vriesacker@mensura.be 2 Agenda 1. De feiten 2. Uw uitdagingen
Nadere informatieDe RATOG en RATOG- KMO Het screenen van de belangrijkste risicofactoren voor ongewenst gedrag op het werk. Elfi Baillien en Hans De Witte
De RATOG en RATOG- KMO Het screenen van de belangrijkste risicofactoren voor ongewenst gedrag op het werk Elfi Baillien en Hans De Witte Overzicht 1. Doelstelling 2. Resultaat 3. Wijze van invullen 4.
Nadere informatieFIT en GEZOND op het WERK
FIT en GEZOND op het WERK Katrien Bruyninx Prevent Lummen 18 september 2013 Prevent Prevent-Factory A solutions provider Tailor made support of companies and organisations Prevent-Academy Training centre
Nadere informatieThema 2: Kwaliteit van de arbeid
Thema 2: Kwaliteit van de arbeid Het hebben van een baan is nog geen garantie op sociale integratie indien deze baan niet kwaliteitsvol is en slecht betaald. Ongeveer een vierde van de werkende Europeanen
Nadere informatieOngewenste omgangsvormen en de rol van de OR. 19 juni 2019 LOMOZ Saskia Verhagen en Liesbeth van Bakel
Ongewenste omgangsvormen en de rol van de OR 19 juni 2019 LOMOZ Saskia Verhagen en Liesbeth van Bakel 1 Vraag Welk ongewenst gedrag kom je wel eens tegen? Of Welk ongewenst gedrag komt wel eens voor op
Nadere informatieHet betrekken van medewerkers bij de uitvoering van de RI&E
Het betrekken van medewerkers bij de uitvoering van de RI&E Medewerkers zijn een belangrijke bron van informatie over veiligheid en gezondheid op het werk. Zij hebben belang bij veilige en gezonde werkomstandigheden.
Nadere informatieWERKBAAR WERK IN DE HORECA 2016
Rapport 2017 22 Pag. WERKBAAR WERK IN DE HORECA 2017 Guidea Werkbaar werk in de horeca 1 2017 Guidea - Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw Deze informatie werd met de grootste zorg samengesteld.
Nadere informatieBronnen van stress Persoonlijkheidskenmerken en coping (= wijze van omgaan met of reageren op stress) Effecten van stress
WORK EXPERIENCE SCAN VANDERHEK METHODOLOGISCH ADVIESBUREAU Voor elk bedrijf is het van belang de oorzaken van stresserende factoren zo snel mogelijk te herkennen om vervolgens het beleid hierop af te kunnen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Langdurig ziekteverzuim is een erkend sociaal-economisch en sociaal-geneeskundig probleem op nationaal en internationaal niveau. Verschillende landen hebben wettelijke maatregelen genomen
Nadere informatieHuman-Invest informeert: INHOUD: Jaargang 2012 / nieuwsbrief 11 / September en oktober 2012. Werk laat niet los tijdens vakantie
Jaargang 2012 / nieuwsbrief 11 / September en oktober 2012 INHOUD: Werk laat niet los tijdens vakantie Vernieuwde Ziektewet nog niet zeker Leidinggevenden effectiever dan managers door verschil in mensbeeld
Nadere informatieKB preventie van psychosociale risico s op het werk
KB preventie van psychosociale risico s op het werk Bevindingen 1 jaar later Frank Van der Elst Preventieadviseur Psychosociale Aspecten inhoud Deel 1: Stand van zaken wetgeving Omschrijving psychosociale
Nadere informatiePsycho Sociale Arbeidsbelasting
Psycho Sociale Arbeidsbelasting Webinar SCCM 17 juni 2014 Tamara Onos Auxilium HSE Onderwerpen webinar - Relevantie PSA - Onderwerpen PSA - Arbowet- en regelgeving - PSA in praktijk - Inventarisatie van
Nadere informatie(Aanpak) Pesten. SBI formaat. Prof. Dr. Willem van Rhenen. 26 november Leadership Entrepreneurship Stewardship
(Aanpak) Pesten SBI formaat Prof. Dr. Willem van Rhenen 26 november 2017 Leadership Entrepreneurship Stewardship info@nyenrode.nl +31 (0)346-291 291 www.nyenrode.nl 2 En ik ben blue-zoner.. Work Family
Nadere informatieDe psychosociale gezondheid van politiepersoneel
De psychosociale gezondheid van politiepersoneel Hoe staat het? Wat maakt het? En wat kraakt het? Prof.dr. Toon Taris 1 Introductie Politie is in beweging (bv overgang Nationale Politie) en staat in het
Nadere informatieGemeenschappelijke verklaring betreffende telewerken door de Europese sociale partners in de verzekeringssector
Gemeenschappelijke verklaring betreffende telewerken door de Europese sociale partners in de verzekeringssector I. Inleiding Sinds de Europese sociale partners meer dan tien jaar geleden, op 16 juli 2002,
Nadere informatieENQUÊTE OVER DIVERSITEIT OP HET WERK EN ANTIDISCRIMINAT
ENQUÊTE OVER DIVERSITEIT OP HET WERK EN ANTIDISCRIMINAT 14.06.2005-15.07.2005 803 antwoorden Geef aan op welk gebied uw hoofdactiviteit ligt D - Industrie 225 K - Exploitatie van en handel in onroerend
Nadere informatiePsychosociaal welzijnsbeleid in de praktijk. Vaststellingen in de toepassing van de wetgeving
Psychosociaal welzijnsbeleid in de praktijk Vaststellingen in de toepassing van de wetgeving Klachten Ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk Evolutie in cijfers Slide 2 % personen dat te maken
Nadere informatie1. Arbowet: plichten van de werkgever
Handboek Ondernemingsraad en Personeelsvertegenwoordiging Inhoudsopgave 1. Arbowet: plichten van de werkgever... 1 1.1 Pak risico s aan bij de bron... 2 1.2 Wat is psychosociale arbeidsbelasting (PSA)?...
Nadere informatieANNEX BIJLAGE. bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 21.9.2018 COM(2018) 651 final ANNEX BIJLAGE bij VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD over de werking van Richtlijn 2011/24/EU betreffende de toepassing
Nadere informatieOIRA Podiumkunsten 13 juni 2018
website : mensen in de EU op hun werk lopen ernstige gezondheidsschade of letsel op FOD WASO : bevoegdheid : welzijn van werknemers bij werkgevers ( gezag ) Wet betreffende het welzijn van de werknemers
Nadere informatieDe medewerker tijdens krimp en verandering Tinka van Vuuren. Seminar HRM tijdens krimp en verandering 12 oktober 2011 Nijmegen
De medewerker tijdens krimp en verandering Tinka van Vuuren Seminar HRM tijdens krimp en verandering 12 oktober 2011 Nijmegen Achtergrond onzekerheid over de arbeidsplaats Bezuinigingen, reorganisaties,
Nadere informatieTurn Knowledge into Workplace Performance
Turn Knowledge into Workplace Performance Agenda Agenda 1. Introductie 2. Business issues bij software implementaties of upgrades 3. tts oplossing Veranderingen Problemen vanuit bedrijfsperspectief Veranderingsprocessen
Nadere informatieDuurzame inzetbaarheid tot 67 jaar: Hoe doe je dat? Prof Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam
Duurzame inzetbaarheid tot 67 jaar: Hoe doe je dat? Prof Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Duurzame inzetbaarheid in het nieuws Duurzame inzetbaarheid in het nieuws
Nadere informatieSTRESS- & BURN-OUT PREVENTIE
STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE Stress en burn-out: voedingsbodem voor verzuim 4 Stress in cijfers: een harde realiteit 6 Onze aanpak 8 STAP 1 / Scan 10 STAP 2 / Advies 11 STAP 3 / Actie 12 Uitbreiding naar
Nadere informatieBijlage 6 Voorbeeldstellingen teampeiling
Bijlage 6 Voorbeeldstellingen teampeiling Fysieke arbeidsbelasting Iedere zorgmedewerker heeft te maken met lichamelijke inspanning. Denk hierbij bijvoorbeeld aan specifieke lichaamshoudingen, (herhaalde)
Nadere informatiePSYCHOSOCIALE ASPECTEN
PSYCHOSOCIALE ASPECTEN Welke lessen kunnen we trekken uit de evaluatie van de pestwet? Sofie D Ours, Preventieadviseur Psychosociale IDEWE 20 september 2011 Kursaal Oostende PreBes vzw Diestersteenweg
Nadere informatieJaargang 2014 / nieuwsbrief 19 / januari en februari 2014 INHOUD:
Jaargang 2014 / nieuwsbrief 19 / januari en februari 2014 INHOUD: Is uw RI&E compleet? 1 op de 3 gevallen ziekteverzuim door werkstress Duurzaam inzetbaar met nieuwe Loopbaanspiegel 'Preventiemedewerker
Nadere informatieVeiligheid = Mensenwerk
v2 Prebes Hooglede-Gits 22/01/2013 VEILIGHEID PREVENTIE WELZIJN KWALITEITSVOL ANDERS 1 Veiligheid = Mensenwerk Koen Claerbout Preventieadviseur / bachelor toegepaste psychologie Goswinstraat 14 8570 Vichte
Nadere informatie2 Arbeidsomstandigheden in Nederland
2 Arbeidsomstandigheden in Nederland 2.1 Inleiding Op basis van recente onderzoeksliteratuur geeft dit hoofdstuk een globale schets van de stand van zaken van de arbeidsomstandigheden in Nederland (paragraaf
Nadere informatieBijlage arbeidsreglement
Bijlage arbeidsreglement (voorbeeld) Procedure voor psychosociale risico s 1. Doel, definities en toepassingsgebied 1.1. Doel Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20566 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wit, Frank R.C. de Title: The paradox of intragroup conflict Issue Date: 2013-02-28
Nadere informatie21.10.2015 A8-0249/139. Door de Commissie voorgestelde tekst
21.10.2015 A8-0249/139 139 Jens Rohde e.a. Artikel 4 lid 1 1. De lidstaten beperken op zijn minst hun jaarlijkse antropogene emissies van zwaveldioxide (SO2), stikstofoxiden (NOx), vluchtige organische
Nadere informatieFORUM STRESS 29/10/04
FORUM STRESS 29/10/04 FORUM STRESS F. Hostyn Frank Hostyn ; D.Brouhon 20.10.2004 29.10.2004 Doelstellingen Uitvoering van CAO 72 Uitbouw van een welzijnsbeleid Methode Verzamelen van informatie via verschillende
Nadere informatieTitel. Subtitel + auteur
Titel Subtitel + auteur 1 De nieuwe verplichtingen op vlak van preventie van stress, burn-out, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk 2 Inleiding De psychosociale risico s werden voorheen
Nadere informatiePsycho-sociaal beleid : Wetgeving & invulling
Psycho-sociaal beleid : Wetgeving & invulling 2 Psychosociale aspecten : subjectieve invulling van een objectief gegeven Michigan Model Kahn e.a., 1964 Persoonlijkheid Stressor Gebeurtenis Interpretatie
Nadere informatieINHOUD. 1. Inleiding... 15
INHOUD 1. Inleiding... 15 2. Psychosociale risico s op het werk... 17 2.1. Stress op het werk... 19 2.2. Burn-out... 22 2.3. Ongewenst gedrag en conflicten... 23 2.3.1. Geweld op het werk... 23 2.3.2.
Nadere informatieMINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN
MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN INLEIDING Voorwoord Commandant der Strijdkrachten CONTEXT De complexe omgeving waarin bij Defensie leiding wordt gegeven
Nadere informatieAlgemene informatie over de respondent
Openbare raadpleging over de Refit-evaluatie van de EU-wetgeving inzake gewasbeschermingsmiddelen en bestrijdingsmiddelenresiduen Velden met een * zijn verplicht. Algemene informatie over de respondent
Nadere informatieWerkwaarden voor volwassenen met dyslexie. Joost de Beer Neurodiversiteit in leren en werken Jaarcongres Impuls & Woortblind Nijkerk, 2 november 2018
Werkwaarden voor volwassenen met dyslexie Joost de Beer Neurodiversiteit in leren en werken Jaarcongres Impuls & Woortblind Nijkerk, 2 november 2018 Even voorstellen Joost de Beer Achtergrond: algemene
Nadere informatieHet ICF schema ziet er als volgt uit. (Schema uit hoofdtekst hier opnemen)
1 International Classification of Functioning, Disability and Health Het ICF-Schema ICF staat voor; International Classification of Functioning, Disability and Health. Het ICF-schema biedt een internationaal
Nadere informatie4Limburg. Samenwerking tussen Provincie Limburg en Universiteit Maastricht. contact:
4Limburg Samenwerking tussen Provincie Limburg en Universiteit Maastricht contact: rosine.rutten@maastrichtuniversity.nl Doel 4Limburg Participatie in Provincie Limburg te vergroten, waaronder ook (en
Nadere informatieImages of Older Workers. Content, Causes, and Consequences. A.C. Kroon
Images of Older Workers. Content, Causes, and Consequences. A.C. Kroon IMAGES OF OLDER WORKERS: CONTENT, CAUSES, AND CONSEQUENCES. Anne C. Kroon SAMENVATTING Oudere werknemers worden regelmatig geconfronteerd
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatieCopyright by Katoen Natie en by Dicky voor de illustraties. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van
The Safety Bible Copyright by Katoen Natie en by Dicky voor de illustraties. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke
Nadere informatie2.1 SYMPTOMEN Meer dan belangrijke en minder belangrijke door elkaar
10. BURNOUT OPGEBRAND UITGEBLUST 2. DEFINITIE: WAT IS BURNOUT? 2.1 SYMPTOMEN Meer dan 100 + belangrijke en minder belangrijke door elkaar Psychisch o Depressief o Agressief o Irritatie o Kwaad o Wrok Fysiek
Nadere informatieMaatregelen voor een beter evenwicht tussen werk en privéleven voor werkende ouders en mantelzorgers
Maatregelen voor een beter evenwicht tussen werk en privéleven voor werkende ouders en mantelzorgers Velden met een zijn verplicht. Persoonlijke gegevens In welk land bent u gevestigd? België Bulgarije
Nadere informatieVoorwoord: status model RI&E SW
Voorwoord: status model RI&E SW De Model RI&E voor de SW-branche kan gebruikt worden als basis voor een RI&E in uw SW-organisatie. De model RI&E is nadrukkelijk geen goedgekeurde branche RI&E en de inhoud
Nadere informatieAnalyse Mentaal Kapitaal. Stimuleren van energie en veerkracht als antwoord op stress en burn-out in uw organisatie
Analyse Mentaal Kapitaal Stimuleren van energie en veerkracht als antwoord op stress en burn-out in uw organisatie De analyse die Better Minds at Work heeft gemaakt werd vertaald in een concreet actieplan.
Nadere informatiePsychische diversiteit op het werk en de rol van de werkgever: een literatuur onderzoek OPENHEID OVER PSYCHISCHE GEZONDHEID WERKT
Psychische diversiteit op het werk en de rol van de werkgever: een literatuur onderzoek OPENHEID OVER PSYCHISCHE GEZONDHEID WERKT 2 MANAGEMENT- SAMENVATTING Aanleiding literatuuronderzoek Stichting Samen
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19103 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Pisanti, Renato Title: Beyond the job demand control (-support) model : explaining
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch)
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als
Nadere informatieRegelgeving psychosociale risico's (PSR) en evolutie. Resultaten van de campagne TWW Oost-Vl: PSR in het buitengewoon onderwijs (2015)
Regelgeving psychosociale risico's (PSR) en evolutie Resultaten van de campagne TWW Oost-Vl: PSR in het buitengewoon onderwijs (2015) Provinciaal comité Oost-Vlaanderen voor de bevordering van de arbeid
Nadere informatieBIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S
BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S 1. DOEL, DEFINITIES EN TOEPASSINGSGEBIED 1.1. Doel Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene wijze om psychosociale
Nadere informatieDuurzame Inzetbaarheid. Plan van Aanpak. Verstarring erger dan vergrijzing
Duurzame Inzetbaarheid Plan van Aanpak Verstarring erger dan vergrijzing Energiek zijn en blijven is motivatie x competenties x conditie Definitie: Duurzame inzetbaarheid is de mate, waarin medewerkers
Nadere informatie