een jubileumjaar in beeld Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "een jubileumjaar in beeld Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat"

Transcriptie

1 2010 een jubileumjaar in beeld Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat 1

2 Beste lezer, Graag presenteren we u een impressie van de Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat in ons jubileumjaar We vierden het veertigjarig bestaan van onze dienst. Een jubileum nodigt uit tot terugkijken en vooruitkijken. Er is veel veranderd in de voorbije veertig jaar, niet alleen in onze naamgeving maar ook in de aard van ons werk en de veelzijdigheid ervan. Met de naamsverandering van pastor naar (ook) geestelijk verzorger en zelfs consulent spirituele zorg, wordt de integratie van geestelijke zorg in het geheel van de zorg zichtbaar. En de veelzijdigheid mag blijken uit onze participatie in alle academische kerntaken: patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek. Terugkijken en vooruitkijken deden we heel bewust op het symposium bij gelegenheid van ons jubileum Samen werken in geestelijke zorg en pastoraat. Terugkijken doen we ook in deze impressie, maar duidelijk moge worden dat er toekomstmuziek zit in ons werk. We geven u geen verslag van het voorbije jaar maar presenteren een beeld van de verscheidenheid van ons werk, het is onze bijdrage aan de identiteit van het ziekenhuis en aan zijn missie beter worden in het Radboud. We hopen in 2011 op deze leest verder te gaan met een inmiddels flink vernieuwd team. Misschien zullen we u op die weg ontmoeten, misschien ook niet. In elk geval wensen we u een zinvol levens- en werkjaar toe! Namens alle medewerkers van de Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat, Dr. Wim Smeets, hoofd 2 3

3 Symposium Op 16 maart vierden we ons veertigjarig jubileum in een druk bezocht symposium Samen werken in Geestelijke Zorg & Pastoraat. Bij deze gelegenheid namen we ook afscheid van collega Ries van de Sande, die bijna dertig jaar als pastor en geestelijk verzorger aan onze Dienst verbonden was. Aan hem werd een bundel aangeboden met beschouwingen over geestelijke en pastorale zorg in een academisch ziekenhuis: Van kapucijn tot consulent spirituele zorg (zie pag.11). Op het symposium stonden we stil bij één van de belangrijke ontwikkelingen in de voorbije veertig jaren: de samenwerking van de geestelijk verzorger met andere disciplines. Vanuit het perspectief van samenwerking reflecteerden we op verleden, heden en toekomst van geestelijke en pastorale zorg in een ziekenhuis. Deze thematiek sloot ook aan bij wat Ries altijd na aan het hart lag. Zijn deelname aan het interdisciplinair samengestelde Palliatief Consultteam is een treffend voorbeeld van de groeiende samenwerking. Een arts en een verpleegkundige vertelden vanuit hun perspectief over samenwerking en over de betekenis van geestelijke zorg voor de patiënt. Een geestelijk verzorger vertelde over wat in essentie hetzelfde is gebleven: de ontmoeting tussen patiënt en geestelijk verzorger. Poliklinische geestelijke verzorging Je moet eens op de poli gaan kijken zei een verpleegkundige laatst tegen Jacqueline van Meurs, de geestelijk verzorger in ons team die mede de palliatieve zorg behartigt. Deze aansporing getuigt van inzicht in de mogelijke betekenis van geestelijke verzorging voor patiënten. En niet alleen voor patiënten in de kliniek maar ook op de polikliniek want juist daar krijgen patiënten vaak ingrijpend nieuws over hun situatie. Daarom werd op de poli van palliatieve zorg een pilot gedaan met het aanbieden van geestelijke verzorging. Een casus uit de pilot verliep als volgt: In juli 2008 wordt bij mevrouw L. een ernstige ziekte geconstateerd. In de zomer van 2010 speelt de ziekte weer op en komt mevrouw naar de polikliniek palliatieve zorg; ze moet worden opgenomen. Via de arts laat mevrouw weten graag in contact te komen met een geestelijk verzorger. En zo ontmoet ik haar op de afdeling, samen met haar man. Ze pakt mijn hand vast, kijkt mij enige tijd aan en zegt: Ik weet eigenlijk niet waarom ik u heb laten komen. Ik heb geen vraag. We wachten, samen. Dan vertelt ze: Ik heb nog maar zeer kort te leven, zo heb ik gisteren te horen gekregen. Ik zal dan ook zo snel mogelijk naar huis gaan. Maar er moet zoveel worden geregeld: de thuiszorg, of ik wel of niet gereanimeerd zal worden, doorgaan of stoppen met sondevoeding ik vind dit zo moeilijk! Vanuit de stilte die we hebben toegela ten komt er ruimte voor de boodschap die ze gekregen heeft: Ik ga dood. Er volgen tranen en ze moet diep zuchten. Mevrouw en meneer zoeken elkaars hand en zo zitten we enige tijd samen. Met de verpleegkundige van het palliatief team die binnenkomt, wordt gedeeld wat er nu is. Bij een tweede ontmoeting vraagt mevrouw L. of ik haar zou willen begeleiden naar de dood toe. Samen met haar dochter verkennen we ook de betekenis van de uitvaart. Dat alle kinderen maar ook de kleinkinderen er een aandeel in hebben. Zou het voor hen ook een stukje rouwverwerking kunnen zijn? We sterven allemaal een 4 5

4 beetje.. Mevrouw vindt het moeilijk de overgang naar huis te maken en we spreken over een over gangsritueel. Het ritueel vindt uiteindelijk thuis plaats, allen die bij haar horen zijn erbij. We bidden en zijn stil. Allen leggen we moeder, schoon moeder, oma, en echtgenoot de handen op en zo zegenen wij haar. Er wordt gehuild. De communie wordt ontvangen. Dan, alsof oude Bijbelse tijden herleven zegent mevrouw haar kinderen, klein kinderen, echtgenoot en schoonkinderen door vanuit haar bed te spreken over alle liefde die ze heeft gevoeld en gezien. Ze spreekt het vertrouwen uit dat die liefde hen verder zal dragen, ook na haar dood. In overleg met de parochie waar mevrouw toe behoort ga ik voor in haar uitvaart. Een belangrijke factor is het moment van aanbieden van geestelijke verzorging en de wijze waarop: De pastor?! Nou, nee hoor, daar ben ik nog niet aan toe. Het is de bekende eenmalige kans op een eerste indruk. In het verlengde van de genoemde pilot heeft de Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat een aanvraag voor externe financiering ingediend om poliklinische geestelijke verzorging te ontwikkelen en daarbij ook aan te gaan sluiten bij andere extramurale zorgverleners. Herdenkingsbijeenkomst voor ouders van overleden kinderen Het is de grootste nachtmerrie van iedere ouder: je kind verliezen. En toch wordt deze nachtmerrie meer dan eens werkelijkheid in het UMC St Radboud. Daarom wordt er twee keer per jaar een herdenkingsbijeenkomst gehouden voor ouders die hier hun kind verloren. Deze avond wordt georganiseerd door medisch maatschappelijk werk en de geestelijk verzorgers van de kinderafdelingen, Linda Modderkolk en Wim Smeets. Het is een avond om in gespreksgroepen ervaringen te delen met andere ouders en tijdens een herdenkingsdienst stil te staan bij de omvang van het verlies. Het is een moment om te huilen en Weet je wel, kleine schat wat je met ons hebt gedaan te rouwen, te danken en te In die veel te korte tijd wensen, stil te staan en verder te gaan. Tijdens deze van jouw aardse bestaan? Jij hebt ons meer mens gemaakt herdenkingsdienst, waarin wij staan nu dieper in het leven een geestelijk verzorger voorgaat, wordt geluisterd naar je hebt ons zoveel moois gegeven Jij hebt ons in ons hart geraakt gedichten en muziek die ouders zelf aanleverden. Het Sinds het afscheid beseffen we pas dat ondanks de grote pijn Wij dankbaar zijn dat je er was zijn teksten van verdriet en en dat we jouw papa en mama mogen zijn dankbaarheid die tijdens de ziekte of na het overlijden van het kind van betekenis waren. En muziek die in klanken vertelt van een kind dat geliefd was en nooit wordt vergeten. En bij het noemen van de namen worden kaarsen ontstoken en vullen licht en warmte de ruimte. Aan het einde van de avond krijgen alle ouders een kaart mee met daarop een wens, van ouder tot ouder gedeeld vanuit het hart. Hierbij één van de wensen, uitgedeeld op de bijeenkomst in juni. 6 7

5 Het Suikerfeest Voor de negende keer al organiseerde de Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat in samenwerking met het Servicebedrijf het Suikerfeest. Saida Aoulad Baktit, aan onze Dienst verbonden als zorgconsulent allochtone patiënten, neemt hierin het voortouw. Ook enkele imams met wie onze Dienst samenwerkt, verzorgden mede de inhoud ervan. Het Suikerfeest is op de eerst plaats gericht op Moslim patiënten maar ook anderen zijn welkom. Zo is een traditie ontstaan van een feestelijke bijeenkomst waarin patiënten en hun naasten en medewerkers uit het ziekenhuis elkaar ontmoeten om het einde van de Ramadan vieren. Richtlijn Spiritualiteit een pilot Geestelijk verzorger Ans Bertens werkt op de afdeling Neurochirurgie & Plastische Chirurgie. Vanaf maart 2009 heeft zij daar met verpleegkundigen van de afdeling casusbesprekingen gehouden in het kader van de pilot Richtlijn Spiritualiteit. Deze Richtlijn beoogt zorgverleners handvatten te geven om spirituele vragen en noden bij patiënten op het spoor te komen en daar op in te gaan. Immers: zorg voor geestelijk welzijn van de patiënt is onderdeel van de totale zorg. Vooraf was de Richtlijn gepresenteerd tijdens introductiebijeenkomsten voor verpleegkundigen en een refereerbijeenkomst voor artsen. In wekelijkse casusbesprekingen werd gezocht naar de diepere lagen in de woorden en in het gedrag van de zieke mens. Een ook lastige zoektocht. Spiritualiteit? Het blijkt om veel meer of om iets anders te gaan dan geloven in God. Je kind niet meer kunnen zien opgroeien doorkruist de diepste levensopdracht: het leven doorgeven, zorg dragen. Maar ook de niet aflatende, bijna onbegrijpelijke moed en hoop van een moeder bij haar zoon in coma. En omdat er op deze afdeling zo vaak patiënten zijn opgenomen met wie communicatie moeilijk is, kan het niet anders of je hebt het ook over jezelf als zorgverlener. Dan komen ervaringen ter sprake die van doen hebben met onmacht in het hulp verlenen of met de confrontatie met een dodelijk zieke leeftijdgenoot. Dit zoeken naar zin en diepte in het contact met de patiënt staat soms haaks op andere zorgtaken die meer oplossingsgericht zijn. Dan blijkt dat je een andere manier van kijken niet zomaar ontwikkelt. En dat het woord spiritualiteit niet voor ieder het goede woord is. De winst van het project is dat spiritualiteit en zingeving aan de orde is in het werk van de verpleegkundige: in contact met de patiënt, maar ook in reflectie op zichzelf en het werk. Het blijft weerbarstig maar om die barsten gaat het. De ervaringen uit deze pilot worden meegenomen in de verdere bijstelling van de richtlijn en het erbij behorende coachingstraject. 8 9

6 Onderwijs Het Centrum Klinische Pastorale Vorming, dat onderdeel vormt van onze Dienst, verzorgt cursussen voor met name geestelijk verzorgers en pastores. In mei gaf geestelijk verzorger Anneke de Vries de cursus Geestelijke Verzorging en Organisatie. Deze beoogt beginnende geestelijk verzorgers vertrouwd te maken met aspecten van organisatie en beleid, en de wijze waarop zij de Dienst Geestelijke Verzorging daarin kunnen positioneren. Tevens wordt aandacht geschonken aan vragen rond identiteit, time management, professionalisering en samen werking. Eveneens in mei werd voor de achtste keer de cursus Morele Counseling en Moreel Beraad aangeboden in samenwerking met de sectie Ethiek, Filosofie en Geschiedenis van de Geneeskunde. Geestelijk verzorger Jack de Groot en Hans Evers, een collega uit het LUMC gaven deze cursus. Deelnemers worden vaardiger in het hanteren van een methode voor moreel overleg met medeprofessionals en een nieuwe methode voor morele counseling van patiënten en hun naasten. Het wordt een traditie: in de eerste jaarhelft volgen geestelijk verzorgers, pastores en predikanten uit het hele land een intensieve cursus Klinisch Pastorale Vorming. Geestelijk verzorger Wim Smeets gaf de training, samen met collega Anneke de Vries, voor wie het mede verzorgen van deze cursus onderdeel was van haar vorming tot KPV-opleider. Onderzoek Geestelijk verzorger Jack de Groot doet in samenwerking met en vanuit de sectie Ethiek, Filosofie en Geschiedenis van de Geneeskunde een promotieonderzoek naar de mogelijke bijdrage van morele counseling bij de afwegingen rondom orgaandonatie. Tevens namen we in ons ziekenhuis het voortouw in een empirisch onderzoek Arts en Zingeving, dat ook in andere academische ziekenhuizen zal plaatsvinden. Overzicht van publicaties en publieke presentaties van teamleden Daarnaast participeren we in onderzoek van derden. Boeken en boekbijdragen Draak, C. den & Smeets, W. Van kapucijn tot consulent spirituele zorg. Biografische ontwikkelingslijnen bij veertig jaar geestelijke verzorging. Tilburg: KSGV. Verkrijgbaar bij het secretariaat van onze Dienst. Hijweege, N.M. & Smeets, W. Verandering van voorkomen. Het ambt van de geestelijk verzorger in discussie. Utrecht: Universiteit Utrecht, Departement Religiewetenschap en Theologie. Smeets, W. & Hijweege, N.M. Geestelijke verzorging als ondersteunende discipline in de oncologische zorg. In: Jordens, K. & Neijnens, I. Oncologie en geestelijke verzorging. Apeldoorn: Garant. (p.50-69). Tijdschriftartikelen Groot, J. de. Geestelijk verzorger en orgaandonatie: theorie en praktijk. Tijdschrift Geestelijke Verzorging, 13, nr. 58, Groot, J. de. Boekbespreking Waarden in dialoog. Tijdschrift Geestelijke Verzorging, 13, nr. 59,

7 Pijnenburg, M. & Smeets, W. Roeping in de zorg. Herademing, 18, 67, Smeets, W. & Mooren, J.H. (editieredactie). Het leven ontvangen: praktijken en reflecties. Handelingen, Tijdschrift voor Praktische Theologie. 36, nr. 4. Smeets, W. Het spirituele aspect in het detecteren van psychosociale behoeften in de oncologische praktijk. Psyche en Geloof, 21, nr. 3, Smeets, W. Specialisten in screening en in spiritualiteit met elkaar in gesprek. Psyche en Geloof, 21, nr. 3, Smeets, W. Gender en lichamelijkheid in de beleving van geestelijk verzorgers. Tijdschrift Geestelijke Verzorging, 13, nr. 59, Lezingen en presentaties Patiënt en geestelijk verzorger in ontmoeting. Voordracht door Ans Bertens op het symposium Samen werken in Geestelijke Zorg & Pastoraat, UMC St Radboud, 16 maart 2010). Wat zijn de markeringspunten op je eigen spirituele reis als geestelijk verzorger? Workshopbijdrage door Ans Bertens i.s.m. Clara Angenent voor de katholieke sector Vereniging van Geestelijk Verzorgers in Zorginstellingen (Utrecht, 4 oktober 2010). The role of moral counseling during decision making by proxies of potential deceased donors. Posterpresentatie door Jack de Groot op de ELPAT conferentie (Rotterdam, april 2010) en op de studiedag van IQ-healthcare (Nijmegen, 10 september 2010). Een model voor spirituele anamnese. Openingscollege door Wim Smeets van het academiejaar Hogeschool Geesteswetenschappen Hogeschool Utrecht (28 augustus 2010). Vanuit en op basis van geloofs- en levensovertuiging. Over ambtelijke en algemene geestelijke verzorging. Lezing door Wim Smeets op symposium Vanuit en op basis van levensbeschouwing; het ambt van de geestelijk verzorger in discussie van het Departement Religiewetenschap en Theologie Universiteit Utrecht (8 oktober 2010). Medewerkers Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat Rituals in public spiritual care. Panelpresentatie door Wim Smeets i.s.m. Nicolette Hijweege en Jos Pieper op het INTEGON-congres Contesting Religious Identities (Utrecht 14 oktober 2010). Contesting Identities between Humanism and Religion. Panelvoorzitterschap door Wim Smeets op het INTEGON-congres Contesting Religious Identities (Utrecht 15 oktober 2010). Het team van de Dienst bestaat uit geestelijk verzorgers van verschillende kerken Mw. A. Bertens : katholiek geestelijk verzorger / pastor Mw. E. Groeneveld : protestants geestelijk verzorger / pastor Dhr. J. de Groot : katholiek geestelijk verzorger / pastor Dhr. R. Huijzer : protestants geestelijk verzorger / pastor en manager bedrijfsvoering (vanaf september) Mw. J. van Meurs : katholiek geestelijk verzorger / pastor (vanaf maart) Dhr. R. van de Sande : katholiek geestelijk verzorger / pastor (tot april) Mw. M. Singendonk : katholiek geestelijk verzorger / pastor (UCCZ Dekkerswald) Dhr. W. Smeets : katholiek geestelijk verzorger / pastor en hoofd van dienst Mw. A. de Vries : protestants geestelijk verzorger / pastor Tijdelijke medewerkers & stagiairs Mw. A. Arends : geestelijk verzorger i.o. (tot april) Mw. I. Asuman : zorgconsulent allochtone patiënten i.o. (vanaf november) Mw. C. den Draak : geestelijk verzorger i.o. (tot juli) Dhr. E. Gerritsen : werkervaringsplaats (vanaf november) 12 13

8 Dhr. H. Hamers Mw. H. Lammers Mw. L. Modderkolk : projectmedewerker en geestelijk verzorger i.o. (vanaf januari) : geestelijk verzorger i.o. (vanaf november) : projectmedewerker en geestelijk verzorger i.o. (vanaf september 2009) Overige medewerkers Mw. S. Aoulad Baktit : zorgconsulent allochtone patiënten Mw. S. Ebbeng : managementassistent Dhr. R. Groot Antink : manager bedrijfsvoering (tot september) Mw. J. Maes-Janssen : secretaresse Contact Universitair Medisch Centrum St Radboud Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat Huispost 20, route 20 Postbus HB Nijmegen Telefoon : (024) dgvp@dgvp.umcn.nl Internet : SpiritualandPastoralCare/Pages/default.aspx Colofon Tekst : Medewerkers DGVP Fotografie : Carla Plukker (coverfoto) Frank Muller (pagina 2,4,6,15) Paul van Laere (pagina 8) Jack de Groot (pagina 10) Vormgeving : Vormweijs Nijmegen Adviezen over een conceptversie van dit verslag werden geleverd door Arian Verheij Woord & Geschrift, Nijmegen Muur stiltecentrum

9 16

rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014

rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 Jacqueline van Meurs: geestelijk verzorger/consulent spirituele zorg Gerda Bronkhorst: oncologieverpleegkundige/verpleegkundig consulent palliatieve

Nadere informatie

Geestelijke verzorging

Geestelijke verzorging Dienst Geestelijke Verzorging Geestelijke verzorging Algemene informatie >> wie ben ik? waarom gebeurt dit? wat maakt mijn leven zinvol? Wie dit soort vragen heeft of met zijn ziel onder de arm loopt,

Nadere informatie

Geestelijke verzorging

Geestelijke verzorging Dienst Geestelijke Verzorging Geestelijke verzorging Algemene informatie >> Levens- en geloofsvragen Het gaat steeds om dezelfde kernvragen: wat maakt het leven de moeite waard? Wat maakt het leven zinvol?

Nadere informatie

Dienst Geestelijke Verzorging

Dienst Geestelijke Verzorging Dienst Geestelijke Verzorging Patiënt en dan? U bent in het ziekenhuis opgenomen en er komt veel op u af. Deze situatie kan veel vragen oproepen en geestelijk behoorlijk zwaar zijn. Als u behoefte hebt

Nadere informatie

Spirituele dimensie in de palliatieve zorg

Spirituele dimensie in de palliatieve zorg Spirituele dimensie in de palliatieve zorg Symposium donderdag 12 mei Expertmeeting vrijdag 13 mei 2016 Auditorium Radboudumc Nijmegen Toelichting Op donderdag 12 mei 2016 organiseren de afdeling Anesthesiologie

Nadere informatie

PSYCHOSOCIALE ZORG VOOR PATIËNTEN MET KANKER

PSYCHOSOCIALE ZORG VOOR PATIËNTEN MET KANKER PSYCHOSOCIALE ZORG VOOR PATIËNTEN MET KANKER 536 Inleiding Als u van uw behandelend specialist te horen krijgt dat u kanker heeft, krijgen u en uw naasten veel informatie en emoties te verwerken. Door

Nadere informatie

Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland

Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland September 2011 Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland Beleidsplan : Samenwerken aan Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg I. Achtergrond De palliatieve zorg ontwikkelt

Nadere informatie

Spirituele dimensie in de palliatieve zorg

Spirituele dimensie in de palliatieve zorg Spirituele dimensie in de palliatieve zorg Symposium donderdag 12 mei Expertmeeting vrijdag 13 mei 2016 Auditorium Radboudumc Nijmegen Toelichting Op donderdag 12 mei 2016 organiseren de afdeling Anesthesiologie

Nadere informatie

j a a r b e e l d Op het druk bezochte symposium geleid door collega Wim Smeets en Carlo Leget (UVH), werden ook bijdragen geleverd door medewerkers

j a a r b e e l d Op het druk bezochte symposium geleid door collega Wim Smeets en Carlo Leget (UVH), werden ook bijdragen geleverd door medewerkers 2013 j a a r b e e l d Beste lezer, Met genoegen presenteren we u hierbij het jaarbeeld 2013 van onze Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat. Evenals in 2012 treft u een selectie aan van onze activiteiten

Nadere informatie

Wanneer geestelijke zorg aanbieden in kliniek en polikliniek?

Wanneer geestelijke zorg aanbieden in kliniek en polikliniek? Wanneer geestelijke zorg aanbieden in kliniek en polikliniek? Wanneer geestelijke zorg aanbieden in de kliniek en de polikliniek? Bij opname in de kliniek In het anamnesegesprek aan de hand van de vragen

Nadere informatie

jaarbeeld Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat

jaarbeeld Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat 2011 jaarbeeld Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat 1 Beste lezer, Op het omslag ziet u collega Linda Modderkolk (rechts op de foto) bij een kind en zijn moeder. Geestelijke zorg kan een luisterend

Nadere informatie

Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal

Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal De mensen van voorbij Zij worden niet vergeten De mensen

Nadere informatie

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom

Nadere informatie

Geestelijke verzorging

Geestelijke verzorging Geestelijke verzorging Zorg met aandacht - Aandacht voor wat u gelooft Onlangs bent u opgenomen in het Havenziekenhuis. Opname in een ziekenhuis kan vragen en emoties oproepen. Het kan prettig zijn om

Nadere informatie

Protestantse gemeente Amstelkerk Ouderkerk aan de Amstel

Protestantse gemeente Amstelkerk Ouderkerk aan de Amstel Uw kerkelijke uitvaart Protestantse gemeente Amstelkerk Ouderkerk aan de Amstel Adres: Amstelkerk, Kerkstraat 11, 1191 JB Ouderkerk aan de Amstel Website: www.amstelkerk.net Voor de pastorale begeleiding

Nadere informatie

Ondersteunende en palliatieve zorg bij COPD. COP-zorg.

Ondersteunende en palliatieve zorg bij COPD. COP-zorg. Ondersteunende en palliatieve zorg bij COPD COP-zorg www.nwz.nl Inhoud De palliatieve fase 3 Wat is COP-zorg? 3 Gang van zaken na verwijzing 5 Uw vragen 5 Notities 6 2 U heeft van uw arts gehoord dat u

Nadere informatie

Wat als ik niet meer beter word...

Wat als ik niet meer beter word... Wat als ik niet meer beter word... 1 Deze folder is bedoeld voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en voor hen die betrokken zijn bij een ziek familielid of een andere zieke naaste waarvan het levenseinde

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het?

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het? Ultieme huisartsenzorg? Iedere tijd heeft zijn handvatten NHG, 23 Mei 2013 Prof dr Carlo Leget, Universiteit voor Humanistiek www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Hoe noemen we het? Palliatieve zorg is een

Nadere informatie

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende

Nadere informatie

Als niet alles is wat het lijkt

Als niet alles is wat het lijkt Als niet alles is wat het lijkt praten met patiënten en naasten over zingeving en betekenisgeving Merijn van der Werf, huisarts i.o. Joep van de Geer geestelijk verzorger, onderzoeker spirituele zorg MCL

Nadere informatie

Geestelijke verzorging

Geestelijke verzorging Geestelijke verzorging Voor bewoners, familieleden en medewerkers het gevoel van samen Geestelijke verzorging Verbroken verbinding verloren verbinding nieuwe verbinding zoals uit de nacht het daglicht

Nadere informatie

Wensenboek. cliënten DIT WENSENBOEK IS VAN:

Wensenboek. cliënten DIT WENSENBOEK IS VAN: Wensenboek cliënten DIT WENSENBOEK IS VAN: Beste..., Iedereen gaat een keer dood. Weet jij wat doodgaan is? Wat denk jij dat er gebeurt als je dood gaat? Dit boek helpt je hierover te praten en op te schrijven

Nadere informatie

Ervaring in palliatieve zorg

Ervaring in palliatieve zorg De psychologische invalshoek in de palliatieve zorg Wie doet wat? Dr. Judith Prins klinisch psycholoog Medische Psychologie Congres NPTN 2 november 2006 1 Ervaring in palliatieve zorg 1986-1990 1992-1996

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Rouw en verlies Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Rouw en verlies Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar DOELSTELLINGEN De deelnemers worden zich bewust van hun eigen omgang met rouw en verlies en de rol die hun geloof of levensoriëntatie hierbij heeft. De deelnemers weten dat ieder op een eigen manier rouwt

Nadere informatie

O n d e r z o e k n a a r g e e s t e l i j k e v e r z o r g i n g i n a c a d e m i s c h e z i e k e n h u i z e n

O n d e r z o e k n a a r g e e s t e l i j k e v e r z o r g i n g i n a c a d e m i s c h e z i e k e n h u i z e n Inspraak O n d e r z o e k n a a r g e e s t e l i j k e v e r z o r g i n g i n a c a d e m i s c h e z i e k e n h u i z e n Door: Wim Smeets en Moniek Steggerda Moniek Steggerda en Wim Smeets maakten

Nadere informatie

Chronische pijn en zingeving

Chronische pijn en zingeving ksgv-studiebijeenkomst Chronische pijn en zingeving Leuven, dinsdag 19 mei 2015, 13.00 17.00 uur Provinciehuis, Provincieplein 1, 3010 Leuven Pijn heeft een impact op je ganse zijn. Pijn beïnvloedt je

Nadere informatie

Geestelijke verzorging

Geestelijke verzorging ALGEMEEN Geestelijke verzorging Op verhaal komen Geestelijke verzorging is er voor u als patiënt en uw naasten. In deze folder vindt u meer informatie over: Wat Geestelijke verzorging is Een persoonlijk

Nadere informatie

Aandacht voor zingeving bij leven, ziekte en gezondheid

Aandacht voor zingeving bij leven, ziekte en gezondheid Aandacht voor zingeving bij leven, ziekte en gezondheid Dienst Geestelijke Verzorging Ik vind het best, ik vind het best, als je niet komt maar smst, of als je op het internet, een leuk gesprekje met mij

Nadere informatie

Geestelijke verzorging &

Geestelijke verzorging & Geestelijke verzorging & Ethiek Geestelijke verzorging & Ethiek www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl GVE003 / Geestelijke verzorging & Ethiek

Nadere informatie

Oncologie. Psychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum

Oncologie. Psychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum Oncologie Psychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum Belangrijke telefoonnummers Algemeen nummer umcg (050) 361 61 61 U kunt hier ook terecht met algemene vragen over het UMCG. Bijvoorbeeld over

Nadere informatie

Handreiking bij een spirituele zoektocht.

Handreiking bij een spirituele zoektocht. Handreiking bij een spirituele zoektocht. Deze handreiking hoort bij: Oud- en nieuw- katholiek. De spirituele zoektocht van die andere katholieken. Door Joris Vercammen. Valkhof pers 2011. Het boek is

Nadere informatie

Uitnodiging. Symposium. Zorgen voor verbinding

Uitnodiging. Symposium. Zorgen voor verbinding Uitnodiging Symposium Zorgen voor verbinding Werken aan zichtbaarheid en continuïteit van geestelijke verzorging op micro-, meso- en macroniveau. Symposium van het werkveld ziekenhuizen, VGVZ Dag: 23 november

Nadere informatie

Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : We hebben gezocht naar een titel die meteen naar de kern van de zaak gaat en die omvattend is voor de

Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : We hebben gezocht naar een titel die meteen naar de kern van de zaak gaat en die omvattend is voor de 1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van ICURO - Symposium Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg 19 oktober 2012 - Hasselt Beste deelnemers, Als Werkgroep

Nadere informatie

Pastoraal werk i e m lda m o r n i t g e o g r t z u m

Pastoraal werk i e m lda m o r n i t g e o g r t z u m Pastoraal werk imelda omringt u met zorg Inhoud Visie 3 Vraag een pastor voor... 4 Viering en gebedsruimte 6 Contact pastoraal werk 7 2 Aanwezigheid en bereikbaarheid We zijn aanwezig in het ziekenhuis

Nadere informatie

wil ik het wensen rond overlijden

wil ik het wensen rond overlijden ZO wil ik het wensen rond overlijden Als jij mij vertelt wat je wilt, Zet ik de wereld even stil Om jouw leven gedag te zeggen En jou in ons hart neer te leggen. Wilma van Grieken, teamleider De Vaart(2012)

Nadere informatie

Levensvragen tevoorschijn luisteren

Levensvragen tevoorschijn luisteren Levensvragen tevoorschijn luisteren Westervoort Wout Huizing 10 oktober 2014 Pietje, patje, poe Opdracht : Wat zijn levensvragen? Van wie zijn levensvragen? Hoe signaleer je een levensvraag? Wat doe je

Nadere informatie

Als genezing niet meer mogelijk is

Als genezing niet meer mogelijk is Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als

Nadere informatie

WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG. door Nelly Troost

WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG. door Nelly Troost WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG door Nelly Troost GEGEVENS UIT DE CASUS Systeem dhr. Jansen 74 jaar MW. JANSEN 75 jaar Medisch/Zorgverlening

Nadere informatie

Christelijke spiritualiteit

Christelijke spiritualiteit Christelijke spiritualiteit Cursus Het goede leven. Minor Franciscaanse spiritualiteit over duurzaamheid, zorg en leiderschap Het (FSC) doet wetenschappelijk onderzoek naar de levensoriëntatie zoals die

Nadere informatie

Zin in zorg. gedichten & illustraties. Wout Huizing en Marije Vermaas (redactie)

Zin in zorg. gedichten & illustraties. Wout Huizing en Marije Vermaas (redactie) Zin in zorg gedichten & illustraties Wout Huizing en Marije Vermaas (redactie) Reliëf, christelijke vereniging van zorgaanbieders in samenwerking met Buijten & Schipperheijn Motief Colofon 2015 Reliëf,

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Artikelen Een uitvaart tussen kerk en niets

Artikelen Een uitvaart tussen kerk en niets Artikelen Een uitvaart tussen kerk en niets Het omgaan met afscheid nemen, sterven en dood is in onze samenleving aan het veranderen. Steeds vaker zie je dat mensen zelf actief betrokken willen zijn bij

Nadere informatie

Dienst Geestelijke Verzorging

Dienst Geestelijke Verzorging Dienst Geestelijke Verzorging Een gesprek U komt als patiënt naar het Gemini Ziekenhuis. Ons ziekenhuis biedt u naast medische deskundigheid ook professionele geestelijke verzorging. Wij gaan ervan uit,

Nadere informatie

wensenboek deel cliënten

wensenboek deel cliënten wensenboek deel cliënten Wensenboek Iedereen gaat een keer dood. Weet jij wat doodgaan is? Wat denk jij dat er gebeurt als je dood gaat? Dit boek helpt je hierover te praten en op te schrijven wat voor

Nadere informatie

Geestelijke verzorging Soms wil je ook wel eens praten over de zin van de dingen

Geestelijke verzorging Soms wil je ook wel eens praten over de zin van de dingen Geestelijke verzorging Soms wil je ook wel eens praten over de zin van de dingen www.nwz.nl Inhoud Wat kunt u van een geestelijk verzorger verwachten? 3 Wanneer kunt u een beroep doen op een geestelijk

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dartel, Hans van Title: Naar een handelingsgericht ethiekbeleid voor zorgorganisaties

Nadere informatie

Psychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum

Psychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum Psychosociale begeleiding in het Centrum Inleiding Als u te horen krijgt dat u kanker heeft of een hematologische ziekte, kan er veel veranderen in uw leven en dat van uw naasten. Niet alleen lichamelijk,

Nadere informatie

Heilige Mis ter gelegenheid van de Eerste Heilige Communie in de St.Lambertuskerk te Swalmen

Heilige Mis ter gelegenheid van de Eerste Heilige Communie in de St.Lambertuskerk te Swalmen 2 Heilige Mis ter gelegenheid van de Eerste Heilige Communie in de St.Lambertuskerk te Swalmen Basisschool.. Basisschool.. Thema... 200. 3 Binnenkomst communicantjes Muziek door. Welkomstwoord Door pastoor

Nadere informatie

COP-zorg. Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg. Hein Visser, Mira Jong

COP-zorg. Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg. Hein Visser, Mira Jong COP-zorg Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg Hein Visser, Mira Jong Wie, wat, waar is COP zorg COP zorg: consultteam ondersteunende en palliatief zorg Nurse based team: verpleegkundig specialisten

Nadere informatie

Wensen bij overlijden 1

Wensen bij overlijden 1 Wensen bij overlijden 1 Voorwoord Doelstelling Het is niet gemakkelijk om te praten over verdrietige onderwerpen. Ziek zijn, doodgaan en op een goede manier afscheid nemen is zo n moeilijk onderwerp. De

Nadere informatie

Jezus maakt mensen gelukkig

Jezus maakt mensen gelukkig Eerste Communieproject 33 Jezus maakt mensen gelukkig Jezus doet wonderen In les 5 hebben we geleerd dat God onze Vader is. Wij zijn allemaal zijn kinderen. Alle mensen zijn broertjes en zusjes van elkaar!

Nadere informatie

LEVENS MONUMENT. een gedenkenis van het leven, als viering of als afscheid

LEVENS MONUMENT. een gedenkenis van het leven, als viering of als afscheid LEVENS MONUMENT een gedenkenis van het leven, als viering of als afscheid Welke momenten waren wezenlijk in uw leven, voor uzelf en voor uw naasten? Vaak staan we hier bij stil op gedenkwaardige momenten:

Nadere informatie

Pastoraat wat is dat?

Pastoraat wat is dat? Pastoraat wat is dat? Eigenlijk best een lastige vraag! Pastoraat daar zijn heel veel dikke boeken over geschreven. Maar na het lezen weet je het soms nog niet!? Daarom mogen jullie een paar minuten daar

Nadere informatie

Fundamenten van het Christelijk geloof. Deel 2: Omgang met God -Kringleidershandleiding-

Fundamenten van het Christelijk geloof. Deel 2: Omgang met God -Kringleidershandleiding- Fundamenten van het Christelijk geloof Deel 2: Omgang met God -Kringleidershandleiding- Beste kringleider, Hieronder vind je per hoofdstuk een aantal aanvullende gedachten bij het kringmateriaal Fundamenten

Nadere informatie

Voor de dienst: "Laat Het Zien" van Reni en Elisa Welkom Lied 216 ( Morning has broken ) Bemoediging en groet Gebed Lied 780 (naar Psalm 139) Psalm 23

Voor de dienst: Laat Het Zien van Reni en Elisa Welkom Lied 216 ( Morning has broken ) Bemoediging en groet Gebed Lied 780 (naar Psalm 139) Psalm 23 Voor de dienst: "Laat Het Zien" van Reni en Elisa Welkom Lied 216 ( Morning has broken ) Bemoediging en groet Gebed Lied 780 (naar Psalm 139) Psalm 23 1 Een psalm van David. De HEER is mijn herder, het

Nadere informatie

Praatje Tijdig spreken over sterven d.d. 16 maart 2016 in het kader van avond Toerusting en pastoraat georganiseerd door Raad van Kerken Culemborg.

Praatje Tijdig spreken over sterven d.d. 16 maart 2016 in het kader van avond Toerusting en pastoraat georganiseerd door Raad van Kerken Culemborg. Praatje Tijdig spreken over sterven d.d. 16 maart 2016 in het kader van avond Toerusting en pastoraat georganiseerd door Raad van Kerken Culemborg. Geachte aanwezigen, gemeenteleden, belangstellenden,

Nadere informatie

Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis. Inleiding. Inleiding 21/11/2014. De grote impact van het kleine gebaar

Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis. Inleiding. Inleiding 21/11/2014. De grote impact van het kleine gebaar Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis De grote impact van het kleine gebaar Liselotte Van Ooteghem Mia Vervaeck Studiedag Kronkels - 27 november 2014 Wie we zijn en waarom we hier staan Inleiding

Nadere informatie

De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand.

De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

Rouwen. Praten en delen met lotgenoten

Rouwen. Praten en delen met lotgenoten Rouwen Als een dierbaar iemand pas gestorven is en je afscheid van hem of haar hebt moeten nemen, dan voel je je vaak heel wezenloos. Je vraagt je af waarom dit moest gebeuren maar je krijgt geen antwoord.

Nadere informatie

Het Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene

Het Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Nina José Verhoeven Elk kind dat oud genoeg is om van iemand te houden, is oud genoeg om te rouwen. Alan

Nadere informatie

Uitvaart voorbede Voorbeeld 1.

Uitvaart voorbede Voorbeeld 1. Uitvaart voorbede Voorganger: Genadige en barmhartige God. U ziet ons hier bijeen in ons verdriet rond het sterven van N. Hij / zij was één van ons, wij zullen hem / haar missen. Geef ons de kracht samen

Nadere informatie

GELOOFSVRAGEN EN LEVENSVRAGEN

GELOOFSVRAGEN EN LEVENSVRAGEN WAAROM??? DAAROM!!! Soms sta je met je mond vol tanden, wanneer je kind je met een vraag overvalt. "Waarom zijn de bomen groen?", "Waarom regent het vandaag?" Waarom... waarom..., steeds weer waarom. De

Nadere informatie

Gerecht van je keuze. Kaarten op tafel. Hartstochten en verlangens. Uit je eigen keuken. Om aan te proeven. je eigen onderwerp

Gerecht van je keuze. Kaarten op tafel. Hartstochten en verlangens. Uit je eigen keuken. Om aan te proeven. je eigen onderwerp Uit je eigen keuken Gerecht van je keuze je eigen onderwerp We gaan rond de tafel met elkaar in gesprek over dat onderwerp dat jij graag aan wil kaarten in gezelschap van een groep vrienden en bekenden

Nadere informatie

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen of ouder en kwetsbaar bent, kunnen er vragen rijzen over het levenseinde. Deze fase van het

Nadere informatie

Scholingen Najaar 2015

Scholingen Najaar 2015 Scholingen Najaar 2015 verpleegkundigen en verzorgenden Expertisecentrum Palliatieve Zorg Basiscursus Palliatieve Zorg verpleegkundigen De basistraining Palliatieve Zorg voor verpleegkundigen besteedt

Nadere informatie

Beste zorgverlener, Ik hoop u en/of uw collega s dan ook in 2012 te mogen begroeten. Met vriendelijke groet, Desiree Helmond, trainen met zorg

Beste zorgverlener, Ik hoop u en/of uw collega s dan ook in 2012 te mogen begroeten. Met vriendelijke groet, Desiree Helmond, trainen met zorg Beste zorgverlener, Hierbij ontvangt u het nieuwe scholingsprogramma 2012 van Trainen met zorg. Bij Trainen met zorg geen scholingen over voorbehouden of risicovolle handelingen. Wel scholingen om het

Nadere informatie

Abstineren Morele overwegingen bij het staken van levensverlengend medisch handelen

Abstineren Morele overwegingen bij het staken van levensverlengend medisch handelen Abstineren Morele overwegingen bij het staken van levensverlengend medisch handelen Prudentiareeks Redactie Martien Pijnenburg Marius Nuy met bijdragen van Theo Beemer Bert Gordijn & Frank Kortmann Henk

Nadere informatie

Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan.

Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan. Over rouw en rouwen Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan. Emoties zijn belangenbehartigers: signaal dat er iets belangrijks aan de hand is; toegangsweg

Nadere informatie

Inknippen van je tongriempje

Inknippen van je tongriempje Wilhelmina Kinderziekenhuis Inknippen van je tongriempje Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Inknippen van het tongriempje 6 Tips 9 Wil je meer

Nadere informatie

Heilig Jaar van Barmhartigheid

Heilig Jaar van Barmhartigheid Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra

Nadere informatie

Doodsangst door religie en de verpleegkundige taak

Doodsangst door religie en de verpleegkundige taak Doodsangst door religie en de verpleegkundige taak Tamara Blokland 0778265 Inhoudsopgave Inleiding 3 Analyse 4 Conclusie 8 Noten 9 Literatuur 10 Bijlage 1 11 Bijlage 2 12 2 Inleiding Tijdens mijn werk

Nadere informatie

Stil verdriet: een kwalitatief onderzoek naar de beleving van ouderen met een volwassen kind met kanker.

Stil verdriet: een kwalitatief onderzoek naar de beleving van ouderen met een volwassen kind met kanker. Stil verdriet: een kwalitatief onderzoek naar de beleving van ouderen met een volwassen kind met kanker. 19 december 2013 Liesbeth Van Humbeeck Universitair Ziekenhuis Gent Dienst Geriatrie B1 gelijkvloers

Nadere informatie

Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is

Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is ingeschakeld Er kan met Robert niet over het naderende

Nadere informatie

Invitational Conference Lectoraat Acute Intensieve Zorg

Invitational Conference Lectoraat Acute Intensieve Zorg Invitational Conference Lectoraat Acute Intensieve Zorg Omgaan met (on)macht in de acute intensieve zorg Leren van ervaringen Donderdag 14 oktober 2010 te Nijmegen Inleiding Iedere hulpverlener ervaart

Nadere informatie

Jezus zoekt ruzie. en tussen een schoondochter en haar schoonmoeder

Jezus zoekt ruzie. en tussen een schoondochter en haar schoonmoeder Jezus zoekt ruzie Inleiding Denk niet dat ik gekomen ben om op aarde vrede te brengen. Ik ben niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard. Want ik kom een wig drijven tussen een man en zijn vader,

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 9. 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42

Inhoud. Woord vooraf 9. 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42 Inhoud Woord vooraf 9 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42 2. Papa, ik ben bang dat jij ook dood gaat 44 Overdenking over 1 Korintiërs 15: 35-49 78 3. Ik ben mijzelf niet meer

Nadere informatie

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Wat is palliatieve zorg? Palliatieve zorg is er voor mensen bij wie genezing van ziekte niet meer mogelijk is. Kwaliteit van leven staat bij deze zorg centraal.

Nadere informatie

Zondag 16 februari 2014. Protestantse Gemeente Biddinghuizen THEMA: Ho, stop, help!

Zondag 16 februari 2014. Protestantse Gemeente Biddinghuizen THEMA: Ho, stop, help! Zondag 16 februari 2014 Protestantse Gemeente Biddinghuizen THEMA: Ho, stop, help! Voorganger: ds. Bram Bregman Organist: dhr. Klaas Keimpema Pianist en dirigent schoolkoor: dir. Adriaan Stuij Welkom -

Nadere informatie

Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk daarvan zijn?

Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk daarvan zijn? Voor 16 jaar en ouder! Zondag 24 Zondag 24 gaat over de goede werken. Zondag 24 vraag en antwoord 62, 63 en 64. Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk

Nadere informatie

Themamiddag. Vergeving na seksueel misbruik: mag, kan, moet dat?!

Themamiddag. Vergeving na seksueel misbruik: mag, kan, moet dat?! Themamiddag Vergeving na seksueel misbruik: mag, kan, moet dat?! De Protestantse Theologische Universiteit (PThU), Stichting VPSG- advies en ondersteuning bij vragen rond seksueel geweld en zingeving en

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Teksten van Wereldlichtjesdag 12 december 2015. Gedicht: Kaarsenlicht

Teksten van Wereldlichtjesdag 12 december 2015. Gedicht: Kaarsenlicht Teksten van Wereldlichtjesdag 12 december 2015 Gedicht: Kaarsenlicht Omdat ieder lichtje een verhaal is groter dan alle woorden van missen en dood van liefde levensgroot die we ooit spraken en hoorden

Nadere informatie

Stichting Vrijwilligers Thuiszorg Geldrop - Mierlo & Nuenen c.a.

Stichting Vrijwilligers Thuiszorg Geldrop - Mierlo & Nuenen c.a. Stichting Vrijwilligers Thuiszorg Geldrop - Mierlo & Nuenen c.a. Jaarverslag 2013 Inhoudsopgave. Gedicht 3. Voorwoord 4. Doelstelling en werkwijze van de Stichting 5. Verslag van het bestuur 6. Verslag

Nadere informatie

Stil verdriet: een kwalitatief onderzoek naar de beleving van ouderen met een volwassen kind met kanker.

Stil verdriet: een kwalitatief onderzoek naar de beleving van ouderen met een volwassen kind met kanker. Stil verdriet: een kwalitatief onderzoek naar de beleving van ouderen met een volwassen kind met kanker. 23 mei 2013 Liesbeth Van Humbeeck Let Dillen Universitair Ziekenhuis Gent Dienst Geriatrie B1 gelijkvloers

Nadere informatie

VRAAGBAAK Vragen die veel gesteld worden en die in eerste instantie hieronder een antwoord of directe verwijzing vinden.

VRAAGBAAK Vragen die veel gesteld worden en die in eerste instantie hieronder een antwoord of directe verwijzing vinden. VRAAGBAAK Vragen die veel gesteld worden en die in eerste instantie hieronder een antwoord of directe verwijzing vinden. Adventactie. In de voorbereidingsweken op het feest van kerstmis willen de geloofsgemeenschappen

Nadere informatie

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen

Nadere informatie

Waar wil je heengaan?

Waar wil je heengaan? Waar wil je heengaan? Viering Oecumenische Basisgroep 3 maart 2013 Aansteken van de kaars Kaars, jij mag branden, Jij geeft ons je licht Jij bent een teken: God houdt ons in het zicht. Openingslied: Verborgen

Nadere informatie

(Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend)

(Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend) SCHRIJF EEN BRIEF AAN UW NAASTE(N) - BRIEF, INVULDOCUMENT - Lieve/beste, (Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend) De laatste tijd denk ik meer na over mijn laatste

Nadere informatie

A. God, wij bidden U voor alle mensen die onzeker zijn over zichzelf: dat zij het vertrouwen in zichzelf hervinden.

A. God, wij bidden U voor alle mensen die onzeker zijn over zichzelf: dat zij het vertrouwen in zichzelf hervinden. Bidden met jongeren Voorbede Ben je teleurgesteld in het leven? Ben je gekwetst door anderen? Draag je vervelende herinneringen met je mee? A. God, wij bidden U voor alle mensen die hun leven graag anders

Nadere informatie

Stafmedewerkers ethiek. Christophe Demeestere & Sofie Vercoutere

Stafmedewerkers ethiek. Christophe Demeestere & Sofie Vercoutere Ethische speeddating Stafmedewerkers ethiek Christophe Demeestere & Sofie Vercoutere Inhoud Wat is ethiek? Morele intuïtie en ethische reflectie Verschillende ethische visies/theorieën Korte bespreking

Nadere informatie

tientallen miljoenen euro s per jaar. Ook een vrijwilliger heeft zo een economische waarde.

tientallen miljoenen euro s per jaar. Ook een vrijwilliger heeft zo een economische waarde. Mt.5:16 De Week van gebed voor de eenheid van alle kerken. Ieder jaar is dit gebed in dezelfde week in januari. Het zal puur toeval zijn, maar ieder jaar valt ook de actie Kerkbalans in deze periode. Met

Nadere informatie

Hoe we met sterven omgaan. GVO groepering van voorzieningen voor ouderenzorg

Hoe we met sterven omgaan. GVO groepering van voorzieningen voor ouderenzorg Hoe we met sterven omgaan GVO groepering van voorzieningen voor ouderenzorg Hoe we met sterven omgaan Allemaal denken we wel eens aan de dood. Door media of door wat er rondom ons gebeurt, worden we wel

Nadere informatie

Een meneer heeft veel ballonnen. Hij roept: Kinderen, kom erbij! Mijn ballonnen die zijn gratis. Wie wil een ballon van mij?

Een meneer heeft veel ballonnen. Hij roept: Kinderen, kom erbij! Mijn ballonnen die zijn gratis. Wie wil een ballon van mij? Een meneer heeft veel ballonnen. Hij roept: Kinderen, kom erbij! Mijn ballonnen die zijn gratis. Wie wil een ballon van mij? Wat een mooie luchtballonnen! Geel, oranje, groen en blauw. Kies maar uit Daan,

Nadere informatie

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...

Nadere informatie

Hoop doet leven, al is het maar voor even. Corine Nierop- van Baalen 15 april 2013 Amersfoort

Hoop doet leven, al is het maar voor even. Corine Nierop- van Baalen 15 april 2013 Amersfoort Hoop doet leven, al is het maar voor even Corine Nierop- van Baalen canierop@diaconessenhuis.nl 15 april 2013 Amersfoort Inhoud Betekenis hoop palliatieve patiënten met kanker Moeilijkheden die hulpverleners

Nadere informatie

Ontmoetingskerk - Laren NH - 20 april 2014 - Pasen Mattheüs 28: 1-10

Ontmoetingskerk - Laren NH - 20 april 2014 - Pasen Mattheüs 28: 1-10 Ontmoetingskerk - Laren NH - 20 april 2014 - Pasen Mattheüs 28: 1-10 Zondagsnacht, terwijl soldaten op wacht staan bij het graf, komt er een luide stem uit de hemel. Ze zien hoe de hemelen zich openen

Nadere informatie

Manoevreren in de driehoeksverhouding naasten, patiënten en zorgverleners. Cilia Linssen, ICISZ

Manoevreren in de driehoeksverhouding naasten, patiënten en zorgverleners. Cilia Linssen, ICISZ Manoevreren in de driehoeksverhouding naasten, patiënten en zorgverleners Cilia Linssen, ICISZ Meneer van Dam heeft het koud Workshop Reflectie op ervaring als naaste Patronen rond naasten van de palliatieve

Nadere informatie

van Dijk Voorbeelden Dankbetuiging uitvaartverzorging voor de vechtstreek sinds 1940

van Dijk Voorbeelden Dankbetuiging uitvaartverzorging voor de vechtstreek sinds 1940 van Dijk sinds 1940 uitvaartverzorging voor de vechtstreek Voorbeelden Dankbetuiging Dankbetuigingen Met deze brochure willen wij u informeren over de mogelijkheden om een dankbetuiging te versturen. Het

Nadere informatie