Symposium Burn-out. Haezaert Herman De Kleiput Duffel 16/05/2013

Transcriptie

1 Symposium Burn-out Haezaert Herman De Kleiput Duffel 16/05/2013

2

3 BURNOUT bij zorgverstrekkers niet alleen brandweermannen voelen zich opgebrand...

4 Wat is Burn-out? Burn-out ontstaat als reactie op langdurige emotionele stress in de werksituatie We spreken van het burnout syndroom : Kernaspecten: - emotionele uitputting - cynisme - afnemende competentie

5 Wat is Burn-Out? Het burnout syndroom burnout is een reactie op langdurige emotionele stress in de werksituatie met als belangrijkste kenmerken: - emotionele uitputting - cynisme - afnemende competentie Vooral bij zogenaamde contactuele beroepen: gezondheidszorg, onderwijs,..

6 Wat is Burn-out? Het burnout syndroom burnout is een reactie op langdurige emotionele stress in de werksituatie met als belangrijkste kenmerken: - emotionele uitputting - cynisme - afnemende competentie Vooral bij zogenaamde contactuele beroepen: gezondheidszorg, onderwijs,.. Burnout bij zorgverstrekkers! personeel intensieve zorgen (multi-tasking omgeving/gevoel te verzuipen in het werk) Personeel oncologische diensten, huisartsen, psywerkers.

7 Burn-out -voor het eerst beschreven door Freudenberger in jaren 70 vanuit de metafoor dat iemand zijn energie als het ware volledig opgebrand is -geen officiele diagnose in psychiatrische nomenclatuur (DSM-IV)

8 Burn-out factoren die een rol spelen in het ontstaan van burnout: arbeidsomstandigheden belangrijkste factor (niet de leeftijd, ook twintigers kunnen lijden aan burnout! ) STRESS! * steeds hogere eisen die worden gesteld,,,, prestatiedruk : steeds meer en beter presteren deadlines en overuren in minder tijd met minder middelen een hogere productiviteit en hogere winstmarges halen : tot de werknemers letterlijk verzuipen...en uiteindelijk opbranden * altijd en overal bereikbaar moeten zijn (of willen zijn): smartphones, blackberry s, ipads, mails, facebook, laptops,, vb. : de werknemer met een verantwoordelijke functie die tussen 2 vuren zit vb. : in het bedrijfsleven is het eerder de personeelschef dan de CEO aan de top

9 Bazen hebben minder stress: het bewijs! Persbericht 16/10/2012 Is het stressvol aan de top? Niet echt, zo blijkt uit een nieuwe studie van Harvard University. De studie toont aan dat leidinggevenden in het zakenleven, de politiek en het leger minder stress ervaren dan niet-leidinggevenden. Onderzoekers aan de Harvard University hebben met een nieuw onderzoek, bij 148 leidinggevenden en 65 werknemers zonder managementfunctie, aangetoond dat mensen die aan de top staan in het bedrijfsleven, de politiek, het leger en non-profit organisaties een vrij stressloos bestaan kennen. Vergeleken met mensen van dezelfde leeftijd, gender en etniciteit die niet aan de top staan, voelen leiders zich minder gestresseerd en angstig. En dat bleek ook uit hun cortisolniveau, een hormoon dat vrijkomt bij elke vorm van stress. Controle Hoe het komt dat leiders minder stress ervaren? Controle. In tegenstelling tot werknemers op een lager niveau hebben de onderzochte leiders controle over hun schema, hun dagelijkse leefomstandigheden, hun financiële zekerheid, hun bedrijf en hun leven. Dit gevoel van controle doet dienst als een buffer tegen stress, aldus het onderzoeksteam. Elke werknemer is afhankelijk van de markt en de onvoorspelbaarheid ervan. Maar terwijl gewone werknemers zich eventueel zorgen maken over ontslag, kunnen bazen er vrij zeker van zijn dat ze hun positie in de maatschappij zullen behouden, net als hun superioriteit, hun levensstijl en inkomen, zelfs als de organisatie die zij leiden het minder doet, verklaart stressexperte Nicole Lighthall van Duke University. (nm) Bron: Express.be

10 Burn-out factoren die een rol spelen in het ontstaan van burnout: arbeidsomstandigheden (vervolg) specifiek voor zorgverstrekkers: -grote emotionele belasting door de aanhoudende confrontatie met moeilijke, zieke, lijdende, behoeftige, en stervende mensen met oeverloze miserie en psychisch lijden de frustratie over de energie die men steekt in patiënten die steeds weer hun kansen verknoeien en hun omgeving ten gronde richten (bvb bij verslaafden)

11 Burn-out factoren die een rol spelen in het ontstaan van burnout: arbeidsomstandigheden (vervolg) specifiek voor zorgverstrekkers: -grote emotionele belasting door de aanhoudende confrontatie met moeilijke, zieke, lijdende, en behoeftige, stervende mensen met oeverloze miserie en psychisch lijden de frustratie over de energie die men steekt in patiënten die steeds weer hun kansen verknoeien en hun omgeving ten gronde richten (bvb bij verslaafden) -hogere eisen dan vroeger qua zorg, dienstverlening, empathie en medeleven met patiënten de patiënt staat centraal! patiënten, familie en maatschappij verwachten een grote en onvoorwaardelijke inzet van de zorgverstrekkers!

12 factoren die een rol spelen in het ontstaan van burnout: arbeidsomstandigheden (vervolg) specifiek voor zorgverstrekkers: -emotionele belasting door de aanhoudende confrontatie -hogere eisen qua zorg, empathie, dienstverlening, medeleven -anderzijds afzwakking van de professionele autoriteit wat de arts zegt wordt niet meer zomaar klakkeloos aangenomen, de patiënten gaan bv. zelf op zoek naar informatie

13 Burn-out -voor het eerst beschreven door Freudenberger in jaren 70 -geen officiele diagnose in psychiatrische nomenclatuur (DSM-IV) -factoren die een rol spelen in het ontstaan van burnout: -1:arbeidsomstandigheden belangrijkste factor niet de leeftijd (ook twintigers! ) -2:persoonlijkheid speelt ook een rol -de inhoud van het begrip overbelasting is individueel verschillend sommigen kunnen veel hebben, anderen zijn rap overstresst -bij uitstek de gedreven, idealistische, zeer gemotiveerde, gewetensvolle werknemer -groot verantwoordelijkheidsgevoel, gevoel nooit genoeg te hebben gedaan -perfectionisme, twijfelen, snel schuldgevoelens, -moeilijk grenzen trekken en nee kunnen zeggen -laag gevoel van eigenwaarde -niet openstaan voor verandering

14 Burn-out toename + van de jaren 70 tot nu : -toenemende economische vooruitgang -geen exclusief Westers verschijnsel +IDEWE (recent) : 22% van de Vlaamse werknemers vertoont een verhoogd burnout risico +Bruffaers (2009) : 31% van de Belgische intensivisten vertoont Burnout +Fédération des maisons médicales: 10% van de huisartsen (Belgie) vertonen Burnout in 2005 (schatting)

15

16 Burn-out toename + van de jaren 70 tot nu : -toenemende economische vooruitgang -geen exclusief Westers verschijnsel +IDEWE (recent) : 22% van de Vlaamse werknemers vertoont een verhoogd burnout risico +Bruffaers (2009) : 31% van de Belgische intensivisten vertoont Burnout +Fédération des maisons médicales: 10% van de huisartsen (Belgie) vertonen Burnout in 2005 (schatting) +Aiken e.a.(2011) / Sermeus e.a.(2011) : (Europese studie) : 25% van de Belgische verpleegkundigen vertoont Burnout

17 toename Burn-out + van de jaren 70 tot nu : -toenemende economische vooruitgang -geen exclusief Westers verschijnsel +IDEWE (recent) : 22% van de Vlaamse werknemers vertoont een verhoogd burnout risico +Bruffaers (2009) : 31% van de Belgische intensivisten vertoont Burnout +Fédération des maisons médicales: 10% van de huisartsen (Belgie) vertonen Burnout in 2005 (schatting) +Aiken e.a.(2011) / Sermeus e.a.(2011) : (Europese studie) : 25% van de Belgische verpleegkundigen vertoont Burnout Grootschalig onderzoek naar burnout bij verpleegkundigen en artsen in Belgische Ziekenhuizen in 2012 (in opdracht van de FOD Volksgezondheid) (Godderis/De Witte/Sermeus/Vanhaecht/Vandenbroeck, KULeuven) het onderzoek zit in een eindfase en de resultaten zullen binnenkort worden gepubliceerd

18 Hoe herkent men een Burn-out? PSYCHISCH -sneller emotioneel, stemmingswisselingen -besluiteloosheid, toenemende onzekerheid -vergeetachtigheid, concentratiestoornissen meer fouten maken -lusteloosheid -vermoeidheid die nog weinig of niet meer vermindert door te rusten (soms moe uit vakantie komen) -slaapstoornissen, psychosomatische klachten (gespannnen, hyperventilatie,braken, ) -depressiviteit, soms zelfs zelfmoordneigingen (overgang naar depressie) GEDRAG -verminderde inzet naar patiënten toe -verminderde ontvankelijkheid en empathie naar patiënten toe -afstandelijke houding t.o.v. patiënten (bv. arts: koele kikker =John Wayne syndroom) -cynisch worden (zwarte humor) -prikkelbaar, agressief, of negativistisch reageren op patiënten -vlucht in het werk: hyperactivisme (= paradoxaal nog meer werken) -gelaten, minder verzorgde indruk -misbruik van middelen (alcohol, medicatie, drugs)

19 HOE EVOLUEERT EEN STRESSSITUATIE OP HET WERK UITEINDELIJK TOT BURNOUT?

20 acute stress chronische stress chronisch gespannen over - spannen psychische en psychosomatische klachten uitputting burnout

21 Reactie op stress Acute Stress -er treedt een alarmreactie op van het lichaam -is biologisch gezien een reactie van het organisme op gevaar

22 Fight or Flight Chronische Stress

23 Snelle stressreactie: Fight or Flight is biologisch gezien een reactie van het organisme op gevaar

24 Reactie op stress Acute Stress is biologisch gezien een reactie van het organisme op gevaar

25 acute stress chronische stress chronisch gespannen ( over - spannen) psychische en psychosomatische klachten uitputting burnout

26 2 systemen om stress te verwerken Fight and Flight Chronische Stress

27 Reactie op stress Chronische stress bij chronische stress hangt het er ook van af hoe we ons gaan gedragen

28 Stress chronische stress chronisch gespannen over - spannen psychische en psychosomatische klachten uitputting burnout

29 Stress chronische stress chronisch gespannen over - spannen psychische en psychosomatische klachten uitputting burnout

30 Chronische Stress

31 Chronische Stress

32 Chronische Stress

33 Chronische Stress

34 Chronische Stress

35 Chronische Stress

36 Chronische Stress

37 Chronische Stress

38 Chronische Stress

39 Stress is universeel aanhoudende spanning waar geen..ontspanning op volgt Ook de voorhistorische mens had stress Otzi (reconstructie) honger, kou, tandbederf, wormbesmetting, wolven en beren,

40 Stress is universeel aanhoudende spanning waar geen ontspanning op volgt honger,kou, tandbederf wormbesmetting wolven en beren, Otzi (reconstructie) jaar vandaag Otto Het op zijn hoede zijn voor vijanden, wolven, beren en kou van Otzi 5000 jaar geleden is weinig verschillend van de stress die de hedendaagse Otto ondervindt als hij s morgens weer geconfronteerd wordt met zijn onmenselijke baas, zijn computer die crasht, en zijn aandelen die steeds minder waard zijn..

41 Stress chronische stress chronisch gespannen over - spannen psychische en psychosomatische klachten uitputting burnout

42 Werk gebonden stress Arbeidsomstandigheden

43 Werk gebonden stress Arbeidsomstandigheden werkdruk

44 Stress en Burn-out bij gezondheidswerkers Trop is teveel Stagiair: mijn vriend doet opleiding chirurgie, 100 uur per week is geen uitzondering... Getuigenis: (chirurgie) -vroeg beginnen en laat blijven - s nachts en in t WE werken -niet klagen -veel prestaties -emoties en persoonlijke problemen moeten buiten het werk worden gehouden -... Verpleging: Werkbelasting sterk toegenomen de laatste jaren door tekort aan personeel, maar recent ook door bezuinigingen: steeds meer presteren met minder personeel en in minder tijd

45 Werk gebonden stress

46 Balans werk/privé Getuigenis (echtgenote van arts): - Hij heeft nooit tijd voor de kinderen s morgens is hij vroeg weg en s avonds zijn ze al slapen als hij thuis komt. - Hij heeft meer aandacht voor zijn patiënten dan voor mij. Vraag: is de rol van moeder, echtgenote en huisvrouw te combineren met de functie van CEO in een bedrijf.? of met een carrière als arts.? of de job van verpleegkundige met WE s en nachtdiensten? Multitasking

47 Werk gebonden stress

48 Feedback, begeleiding, coaching onvoldoende feedback in de organisatie Weten ze eigenlijk wel waar we mee bezig zijn? Zorgverstrekkers: -te grote afstand tussen beleid en veldwerkers -in teams waar de verpleegkundigen onvoldoende steun ervaren van de leidinggevenden treedt meer burnout op -rol van verpleegkundige: moet twee heren dienen, hoofdverpleegkundige en arts, wat kan aanleiding geven tot conflicten en onduidelijkheden -in grote ziekenhuizen (meer kans op bureaucratie, online beslissingen, administratieve papierenwinkel,,,,) komt meer burnout voor isolement burnout

49 Werk gebonden stress

50 Schouderklopje, waardering, Zorgverstrekkers: Positieve bevestiging door patiënten, collega s,..op persoonlijk vlak waardering voor het beroep op maatschappelijk vlak en in de organisatie van de gezondheidszorg respect en waardering in de organisatie we horen alleen wat als het fout loopt,,,

51 Burn-out Behandeling van de individuele patiënt Is méér dan een brandje blussen,,,

52 Burn-out Behandeling -relatieve rust (is geen platte rust) méér dan een brandje blussen.

53 Burn-out Behandeling -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten méér dan een brandje blussen. iplv

54 Burn-out Behandeling -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten -exercise méér dan een brandje blussen.

55 Science daily, June 28, 2007 Exercise Stimulates The Formation Of New Brain Cells Exercise has a similar effect to antidepressants on depression. This has been shown by previous research. Now Astrid Bjørnebekk at Karolinska Institutet has explained how this can happen: exercise stimulates the production of new brain cells.

56 Science daily, June 28, 2007 Exercise Stimulates The Formation Of New Brain Cells Exercise has a similar effect to antidepressants on depression. This has been shown by previous research. Now Astrid Bjørnebekk at Karolinska Institutet has explained how this can happen: exercise stimulates the production of new brain cells. - exercise +

57

58 Burn-out Behandeling -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten -exercise -leefpatronen/voeding/medicatie

59 Behandeling -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten -exercise -leefpatronen/dieet/medicatie -(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering ~inzicht ~verandering niet alleen in de werksituatie op zich, maar ook in de persoonlijke manier van er mee om te gaan

60 Behandeling -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten -exercise -leefpatronen/dieet/medicatie -(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan -zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater)

61 Burnout Behandeling -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten -exercise -leefpatronen/dieet/medicatie -(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan -zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater) Zorgverstrekkers: -psychologische begeleiding/intervisie /supervisie van teams/teamleden -organisatie van specifieke opvang voor gezondheidszorgverstrekkers? artsen voor artsen?

62 Behandeling -rust (is geen platte rust) : periode? -ontspannende activiteiten -exercise -(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan -zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater) -keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren parttime

63 Behandeling van de individuele patient -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten -exercise -(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan -zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater) -keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren -meer afstand nemen van het werk zorgverstrekkers: beter tijdig meer afstand nemen van de job dan een afstandelijke houding aannemen tov de patiënt

64 Behandeling -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten -exercise -(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan -zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater) -keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren -meer afstand nemen van het werk zorgverstrekkers: beter tijdig afstand nemen van de job dan de afstandelijke houding tov de patient -evenwicht werk/privé herstellen

65 Behandeling -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten -exercise -(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan -zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater) -keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren -meer afstand nemen van het werk (zorgverstrekkers: beter tijdig afstand nemen van de job dan de afstandelijke houding tov de patient) -evenwicht werk/privé herstellen -Therapie: Burnin :( inbranden of inprenten van andere gedachten en gedrag) gevoel hebben van autonomie, controle hebben over zijn leven, keuzes, en werk (is niet hetzelfde als alles willen controleren wat er op het werk gebeurt en niet kunnen delegeren)

66 Behandeling -rust (is geen platte rust) -ontspannende activiteiten -exercise -(h)erkennen dat er een probleem is en open staan voor verandering niet alleen op het werk, maar ook in de persoonlijke manier van mee om te gaan -zich laten begeleiden (huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, psychiater) -keuzes maken, doorvoeren, en de consequenties accepteren -meer afstand nemen van het werk (zorgverstrekkers: beter tijdig afstand nemen van de job dan de afstandelijke houding tov de patient) -evenwicht werk/privé herstellen -Therapie: Burnin :( inbranden of inprenten van andere gedachten en gedrag) -reïntegratie in de werksituatie goed voorbereiden

67 Burnout bij zorgverstrekkers Tips en Tricks voor organisaties

68 Burnout bij zorgverstrekkers Tips en Tricks voor organisaties (naar Van Bogaert) conflicthantering voorkom burnout! een participatieve managementsstijl