Docentenhandleiding bij Basisboek Office 2007

Transcriptie

1 Docentenhandleiding bij Basisboek Office 2007 ISBN

2 2 1. Introductie De cursushandleiding gaat uit van een lessenschema dat bestaat uit negen punten. Deze punten zijn in drie groepen verdeeld. In principe ziet een cursusbijeenkomst er als volgt uit: A Inleiding B Instructie C Afsluiting 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. 1. De informatie (leerstof) aanbieden. 2. De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten gevraagde handelingen laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Het schema wordt van begin tot eind stap voor stap doorlopen. De stappen B1 tot B4 worden steeds herhaald, dat wil zeggen dat de leerstof steeds in kleine delen wordt aangeboden (B1). Er zullen dus vele momenten zijn waarop de cursist hulp nodig kan hebben (B2). Daaruit volgt ook dat tijdens een cursusbijeenkomst cursisten meerdere handelingen aanleren die ze kunnen demonstreren (B3), waarop de cursusleider kan reageren met goedkeuring of eventueel noodzakelijke corrigerende opmerkingen (B4). Op de volgende pagina vindt u nogmaals het schema aangevuld met extra informatie om de inhoud en het waarom van elke stap te verduidelijken. De uitwerking van de vijfendertig cursusbijeenkomsten wordt namelijk binnen dit schema gegeven. Reserveer voor: de Inleiding 10-15% de Instructie 60-70% de Afsluiting 20-25% van de beschikbare tijd.

3 3 Lesschema A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. De cursusleider kan om stilte verzoeken, de deur dichtdoen, een aankondiging op het bord schrijven of op een andere manier de aandacht op zijn persoon en de komende les richten. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Voor cursist en leraar is het van belang precies te weten wat de gewenste resultaten voor een les zijn. De werkhouding van de cursist tijdens de les is er van afhankelijk of bijvoorbeeld de behandelende stof herkend moet worden, uit het hoofd geleerd moet worden, of toegepast moet kunnen worden. Alleen maar noemen van onderwerpen die behandeld gaan worden is onvoldoende. De docent moet dit in begrijpelijke termen doen. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. De docent moet in het begin van de les zorgen dat de nieuwe informatie aansluit op en voortbouwt op eerder verworven begrippen en regels. De betreffende kennis van de cursisten moet dan eerst opgehaald (geactiveerd) worden. B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. De kern van het onderwijsleerproces is het aanbieden van de informatie door de docent of door het studieboek. 2. De cursisten helpen bij het leren. De docent blijft tijdens het leerproces niet op zijn plaats maar is bezig de verrichtingen van de cursisten te observeren en waar nodig te ondersteunen. De toegepaste didactische opvatting kan worden gekenschetst als begeleid ontdekkend leren. 3. Cursisten de gevraagde handeling laten tonen. Het gaat hier niet om het controleren of de cursisten hun huiswerk hebben gedaan, maar om een oefenmogelijkheid voor het uitvoeren van de gewenste (eind)handeling. Een gerichte vraag geeft de cursist de mogelijkheid om zichzelf en de docent te tonen dat hij of zij het weet of kan. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. Het geven van informatie over de getoonde prestaties aan cursisten is informatief en versterkend. Terugkoppeling van informatie over de uitvoering van de handeling van de lerende gaat in vele gevallen vanzelf: het werkt of het werkt niet. Terugkoppeling moet in ieder geval informatie geven over de correctheid van het uitvoeren van de handelingen die tijdens het leren zichtbaar zijn.

4 4 C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). De bedoeling van deze gebeurtenis is vast te stellen of de cursist het leerdoel heeft bereikt en of hij of zij met zekerheid de gewenste eindhandelingen kan uitvoeren. Voor dit doel zijn verschillende toetsingsvormen mogelijk: bijvoorbeeld een opdracht uitvoeren of een opgave maken. Ze hoeven niet allemaal op hetzelfde tijdstip te worden afgenomen. Uiteraard behoort de toets afgestemd te zijn op de gestelde leerdoelen. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Deze laatste stap is gericht op het bevorderen van het beklijven op de wat langere termijn. Daarom dienen deze aanwijzingen lesoverstijgend te zijn en gericht op het zichtbaar maken van cursusverbanden. 2. Voorkennis Voor deze cursus wordt verondersteld dat de cursisten beschikken over basisvaardigheden Windows en eenvoudige tekstverwerking. Als zij daar nog niet over beschikken, kunnen zij het beste één van de volgende boeken doornemen: Basisboek Windows Vista deel 1 Studio Visual Steps ISBN Basisboek Windows XP Addo Stuur ISBN Algemeen De belangrijkste voorwaarde om alle delen van dit boek door te kunnen werken met uw cursisten, is dat de Nederlandse versie van Microsoft Office 2007 op de computer moet staan. Het Office-pakket is in diverse uitvoeringen verkrijgbaar. In dit boek worden de volgende programma s behandeld: Excel 2007, Outlook 2007, PowerPoint 2007, Word 2007 en OneNote De hoofdstukken die betrekking hebben op het programma OneNote 2007 staan op de cd-rom als PDF-bestand. Het is mogelijk dat dit programma niet bij uw versie van Microsoft Office 2007 zit. U kunt de laatste les dan overslaan. Verder is het van essentieel belang dat uw cursisten de beschikking hebben over: een werkende internetverbinding een printer een lege USB-stick een aansluiting bij een internetprovider met de beschikking over e- mailadressen, gebruikersnamen en wachtwoorden een muziek cd

5 5 4. Referenties E. Warries en J.M. Pieters Inleiding Instructietheorie Swets en Zeitlinger B.V. Amsterdam/Lisse 1992 J. Molter en A. Borg Onderwijs en leerpsychologie Intro Nijkerk Overzicht van de cursusbijeenkomsten De cursusopzet bestaat uit 35 bijeenkomsten, waarbij gebruik wordt gemaakt van hoofdstuk 1 tot en met 34 uit Basisboek Office 2007 en hoofdstuk 1 en 2 van het PDF-bestand op de cd. Uiteraard kunt u ervoor kiezen om bepaalde lessen niet te geven en de cursus in te korten. Let er in dat geval op dat in het lesschema punt 3 Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. aangepast moet worden. Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Les 8 Les 9 Les 10 Les 11 Les 12 Les 13 Les 14 Les 15 Les 16 Les 17 Les 18 Les 19 Les 20 Les 21 Les 22 Les 23 Les 24 Les 25 Les 26 Les 27 Les 28 Les 29 Les 30 Hoofdstuk 1 Word 2007 instellen Hoofdstuk 2 Tekst invoeren Hoofdstuk 3 Tekenopmaak Hoofdstuk 4 Opmaken van alinea s Hoofdstuk 5 Opmaak van pagina s Hoofdstuk 6 Figuren en illustraties Hoofdstuk 7 Opsommen, nummeren en tabs Hoofdstuk 8 Tabellen Hoofdstuk 9 Brieven, sjablonen en wizards Hoofdstuk 10 Cellen en formules Hoofdstuk 11 Cellen opmaken Hoofdstuk 12 Werkbladen en werkmappen Hoofdstuk 13 Reeksen maken Hoofdstuk 14 Afdrukken Hoofdstuk 15 Grafieken Hoofdstuk 16 Excel als database Hoofdstuk 17 Begrotingen en budgetten Hoofdstuk 18 Sparen, lenen en beleggen Hoofdstuk 19 Dia s met tekst en afbeeldingen Hoofdstuk 20 Een dia met een tabel Hoofdstuk 21 Een dia met een grafiek Hoofdstuk 22 Een dia met een organigram Hoofdstuk 23 Een dia met een mediafragment Hoofdstuk 24 De presentatie bekijken Hoofdstuk 25 De presentatie bewerken Hoofdstuk 26 Dia-overgangen en animaties Hoofdstuk 27 Tijdens de presentatie Hoofdstuk 28 De presentatie afdrukken Hoofdstuk 29 Inpakken voor cd Hoofdstuk 30 , uw elektronische post

6 6 Les 31 Les 32 Les 33 Les 34 Les 35 Hoofdstuk 31 berichten beheren Hoofdstuk 32 accounts Hoofdstuk 33 Contactpersonen Hoofdstuk 34 Agenda, Taken en Notities Hoofdstuk 1 Introductie OneNote Hoofdstuk 2 Informatie verzamelen

7 7 Les 1 (Word 2007) A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Word 2007 is een veelzijdige tekstverwerker. Naast de vele mogelijkheden die u heeft voor het verwerken en bewerken van tekst, kunt u ook de instellingen van het programma aanpassen aan uw eigen wensen. Als u Word 2007 voor de eerste keer start, werkt u met de standaardinstellingen van de producent. Misschien bent u daar in het begin tevreden mee. Als u wat meer ervaring heeft, kunt u zelf deze instellingen wijzigen zodat Word 2007 optimaal aansluit bij uw werkwijze. Om de schermafbeeldingen in dit boek overeen te laten komen met wat u op uw eigen beeldscherm ziet, zult u soms bepaalde instellingen van Word 2007 moeten aanpassen. In de bijeenkomsten komt dit aan de orde op het moment dat een aanpassing nodig is. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) Word 2007 starten; werkbalk Snelle toegang instellen; de liniaal instellen; een oefentekst openen; de weergave van Word 2007 aanpassen; verborgen tekens weergeven; Word 2007 stoppen. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Omdat dit de eerste bijeenkomst is, kunt u niet terugwijzen naar de vorige bijeenkomst.

8 8 B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Werkbalk op pagina 37 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Weergave op pagina 37 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 38 t/m 40. lesstof:

9 9 Les 2 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Wanneer u voor het eerst tekst intypt in Word 2007, loopt u de kans geconfronteerd te worden met allerlei vreemde verschijnselen. Rare zigzaglijntjes verschijnen onder sommige woorden en 1e verandert automatisch in 1 e. Wat gebeurt er? Wel, Word 2007 probeert u een handje te helpen door de tekst die u intikt, te controleren op fouten en automatisch te verbeteren. Deze spelling- en grammaticahulpjes kunnen erg handig zijn als u weet hoe u ze kunt gebruiken en instellen. En vindt u ze niet handig, dan kunt u ze altijd uitzetten. Tenslotte bent u de baas in Word In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) tekst typen; werken met automatische spellingcontrole; werken met Autotekst; werken met synoniemen; werken met AutoCorrectie; automatische tekstfuncties instellen; accenten en trema s typen; symbolen invoeren; spelling wijzigen; werken met afbreekstreepjes; vaste spaties invoegen. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering. Word 2007 starten; werkbalk Snelle toegang instellen; de liniaal instellen; een oefentekst openen; de weergave van Word 2007 aanpassen; verborgen tekens weergeven; Word 2007 stoppen.

10 10 B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Symbolen invoeren op pagina 63 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Afbreken op pagina 63 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 64 t/m 66. lesstof:

11 11 Les 3 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Sinds de opkomst van de tekstverwerkingsprogramma s is er veel veranderd in de manier waarop met tekst wordt gewerkt bij de productie van boeken en tijdschriften. Vroeger werd een tekst door een schrijver met de hand geschreven of getypt bij de uitgeverij aangeleverd. De opmaker of zetter verzorgde de opmaak (lay-out) van de tekst. De drukker zorgde voor het afdrukken. Tegenwoordig zijn de tekstverwerkingsprogramma s en de printers zo geavanceerd dat ook de doorsnee computergebruiker de mogelijkheid heeft om de opmaak en het printen van eigen teksten te verzorgen. Een tekst kan op verschillende manieren opgemaakt worden. Door te experimenteren met lettertype, lettergrootte en verschillende grafische mogelijkheden zoals vet of cursief, kunt u één en dezelfde tekst een heel ander aanzien geven. U kunt een tekst ná het typen opmaken, maar u kunt er ook voor kiezen om vooraf de gewenste opmaak in te stellen. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) wat tekstopmaak is; tekens en woorden selecteren; woorden cursief, onderstreept, vet en gekleurd maken; verschillende vormen van opmaak toepassen; opmaak vooraf of achteraf doen; een ander lettertype kiezen; letters groter of kleiner maken; de tekst afdrukken.

12 12 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: tekst typen; werken met automatische spellingcontrole; werken met Autotekst; werken met synoniemen; werken met AutoCorrectie; automatische tekstfuncties instellen; accenten en trema s typen; symbolen invoeren; spelling wijzigen; werken met afbreekstreepjes; vaste spaties invoegen. B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Opmaak wijzigen op pagina 89 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 90 t/m 94.

13 13 Les 4 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Tekstverwerkingsprogramma s werken allemaal min of meer op dezelfde manier. In de vorige bijeenkomst is aandacht besteed aan de opmaak van tekens en woorden en u heeft kunnen lezen hoe u vette, cursieve en onderstreepte tekst maakt. In deze bijeenkomst gaat u weer een stap verder en leest u hoe u alinea s kunt opmaken. Bij tekstverwerkingsprogramma s is een teken (letter, leesteken of cijfer) de kleinste eenheid die u kunt opmaken. Een grotere eenheid tekst is de zin. Deze begint met een hoofdletter en eindigt met een punt, vraagteken of uitroepteken. Een zin kan uit meerdere regels bestaan. Nog groter is de alinea: een stuk tekst die uit één of meer zinnen bestaat en wordt afgesloten door te drukken op de Enter-toets. In deze les leert u hoe u zinnen, regels en alinea s kunt opmaken. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) alinea s herkennen; alinea s, zinnen en regels selecteren; de hele tekst selecteren; meerdere regels selecteren; een alinea links of rechts uitlijnen; alinea s centreren; opmaakprofielen gebruiken; opmaak kopiëren. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: wat tekstopmaak is; tekens en woorden selecteren; woorden cursief, onderstreept, vet en gekleurd maken; verschillende vormen van opmaak toepassen; opmaak vooraf of achteraf doen; een ander lettertype kiezen; letters groter of kleiner maken; de tekst afdrukken.

14 14 B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Uitlijnen van regels op pagina 113 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 114 t/m 118. lesstof:

15 15 Les 5 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Het overkoepelende niveau van opmaak voor een tekst is de opmaak van de pagina s. Een tekst voorzien van een mooi lettertype en goed indelen in alinea s is belangrijk. Maar ook een goede pagina-opmaak is belangrijk voor het eindresultaat. Bij pagina-opmaak gaat het vooral om de verdeling van de tekst over de pagina. Zo zijn er de marges, die aangeven hoeveel wit er tussen de rand van het papier en de tekst zit. Zo n marge zorgt er niet alleen voor dat de tekst mooi op het papier komt te staan, maar kan ook belangrijk zijn als u de pagina s wilt inbinden. Voor de leesbaarheid van een groter document zijn paginanummers en kop- en voetregels onmisbaar. In Word 2007 kunt u die allemaal aan een document toevoegen in vele verschillende variaties. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) marges instellen; pagina-eindes opgeven; kop- en voetteksten instellen; paginanummers invoegen. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: alinea s herkennen; alinea s, zinnen en regels selecteren; de hele tekst selecteren; meerdere regels selecteren; een alinea links of rechts uitlijnen; alinea s centreren; opmaakprofielen gebruiken; opmaak kopiëren.

16 16 B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Pagina-opmaak op pagina 138 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 139 t/m 142. lesstof:

17 17 Les 6 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Eén beeld zegt soms meer dan duizend woorden, luidt een bekend gezegde. Maar met een foto of illustratie in uw tekst kunt u niet alleen iets duidelijk maken. De tekst kan er ook aantrekkelijker en overzichtelijker door worden. In Word 2007 kunt u heel eenvoudig foto s, illustraties en tekeningen toevoegen aan een tekst. Vervolgens kunt u de afbeelding naar eigen smaak bewerken, zodat deze precies past bij de tekst. Zowel de grootte kan veranderd worden als de kleur en de plaats waar de figuur precies in de tekst moet komen te staan. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) een figuur invoegen; het tabblad Opmaak van de Hulpmiddelen voor afbeeldingen openen; een figuur plaatsen; de grootte van een figuur veranderen; een figuur bijsnijden; een foto bewerken; een watermerk maken; een figuur verwijderen; illustraties invoegen; illustraties opmaken. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: marges instellen; pagina-eindes opgeven; kop- en voetteksten instellen; paginanummers invoegen.

18 18 B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Foto invoegen en bewerken op pagina 168 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Illustraties invoegen op pagina 169 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 170 t/m 174. lesstof:

19 19 Les 7 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). In sommige teksten is het handig om opsommingen en schema s te gebruiken. In Word 2007 kunt u die opmaak heel gemakkelijk toepassen. U heeft de beschikking over allerlei opsommingstekens. Voor het uitlijnen van de rijtjes in een schema, gebruikt u de Tab-toets. In deze bijeenkomst leert u daarmee werken. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) opsommingstekens gebruiken; alinea s nummeren; tabs gebruiken; tabstops zetten; tabstops verwijderen; papier staand of liggen gebruiken. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: een figuur invoegen; het tabblad Opmaak van de Hulpmiddelen voor afbeeldingen openen; een figuur plaatsen; de grootte van een figuur veranderen; een figuur bijsnijden; een foto bewerken; een watermerk maken; een figuur verwijderen; illustraties invoegen; illustraties opmaken.

20 20 B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Het schema netjes maken op pagina 195 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 196 t/m 198. lesstof:

21 21 Les 8 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Tabellen worden veel gebruikt bij de opmaak van tekst. Een tabel bestaat uit horizontale rijen en verticale kolommen. De vakjes die zo ontstaan worden cellen genoemd. In deze bijeenkomst zult u zien dat Word 2007 over uitgebreide mogelijkheden beschikt om een tabel vorm te geven. Zo kunt u bijvoorbeeld randen of arcering aanbrengen. Ook de tekst of getallen in de cellen kunt u op tal van manieren opmaken: u kunt de tekst zelfs verticaal zetten. Als u een tabel met getallen maakt, kan Word 2007 er zelfs eenvoudige berekeningen op uitvoeren. Als u het maken van tabellen onder de knie heeft, beschikt u over een handig gereedschap om uw tekst fraai vorm te geven. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) een nieuwe tabel maken; de breedte van de kolommen aanpassen; de hoogte van de rijen veranderen; de kolommen en rijen automatisch aanpassen; een tabel van randen en arcering voorzien; kant-en-klare opmaak gebruiken; de tekst in een cel plaatsen; de richting van de tekst veranderen; getallen in kolommen laten optellen; bedragen netjes onder elkaar krijgen; cellen samenvoegen en splitsen; een tabel tekenen. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: opsommingstekens gebruiken; alinea s nummeren; tabs gebruiken; tabstops zetten; tabstops verwijderen; papier staand of liggen gebruiken.

22 22 B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Een tabel maken op pagina 226 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 227 t/m 229. lesstof:

23 23 Les 9 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). In Word 2007 vindt u veel handige hulpmiddelen. Zo kunt u eenvoudig en snel brieven en andere veel voorkomende teksten maken met behulp van sjablonen en wizards. Een sjabloon is een voorbeelddocument waarin sommige dingen al van tevoren zijn ingevuld. Het kan dan gaan om de opmaak, maar ook om tekst en plaatjes. Bij een brief zijn dat bijvoorbeeld het adres en de aanhef. U kunt zelf het sjabloon aanpassen en dat is gewoonlijk minder werk dan wanneer u het hele document zelf zou moeten maken. Wizards werken nog eenvoudiger. Een wizard is een programmaatje dat u stap voor stap door het maken van een bepaald type document loodst. In een aantal stappen wordt het hele document opgebouwd. Als extra hulpmiddel biedt Word 2007 de mogelijkheid om adressen die u eerder heeft vastgelegd in een tabel, te gebruiken voor bijvoorbeeld adresetiketten. Zo hoeft u die niet steeds opnieuw in te tikken. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) sjablonen gebruiken; wizards gebruiken; enveloppen en etiketten maken.

24 24 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: een nieuwe tabel maken; de breedte van de kolommen aanpassen; de hoogte van de rijen veranderen; de kolommen en rijen automatisch aanpassen; een tabel van randen en arcering voorzien; kant-en-klare opmaak gebruiken; de tekst in een cel plaatsen; de richting van de tekst veranderen; getallen in kolommen laten optellen; bedragen netjes onder elkaar krijgen; cellen samenvoegen en splitsen; een tabel tekenen. B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Wizard Brief op pagina 251 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 252 t/m 256. lesstof:

25 25 Les 10 (Excel 2007) A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Microsoft Excel is een rekenprogramma, ook wel spreadsheetprogramma genoemd. Met het woord spread wordt in het Engels tekst over meer kolommen bedoeld en de term sheet betekent vel of blad. In feite is een spreadsheet een groot vel ruitjespapier. In ieder vakje (cel) kunt u iets noteren. Dat kan een getal, bedrag of tekst zijn, maar ook een onderliggende formule waarmee u berekeningen automatisch laat uitvoeren. Een spreadsheet is een ideaal hulpmiddel voor het maken van overzichten waarin berekeningen voorkomen. U kunt het programma bijvoorbeeld gebruiken voor het per maand of week bijhouden van huishoudelijke uitgaven, een jaarlijkse kostenberekening van de auto, een rendementsberekening van aandelen of een contributieoverzicht van verenigingsleden. Voor dit type overzichten geldt dat de aard van de gegevens en de berekeningen niet verandert, maar de cijfers veranderen wel. Als u zo n overzicht in een spreadsheet maakt en de juiste formules invoert, worden de totalen automatisch, snel en foutloos berekend. Bij het opstellen van de begroting of de jaarstukken van een bedrijf of vereniging scheelt dat veel werk. Ook privé zijn er veel nuttige toepassingen. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) wat kolommen, rijen en cellen zijn; cellen selecteren; de cursor verplaatsen; getallen en tekst invoeren; de kolombreedte veranderen; optellen en formules invoeren; formules kopiëren; automatisch optellen met Som; werkbladen opslaan; de werkbalk Snelle toegang aanpassen; het lint minimaliseren en weer terugzetten.

26 26 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: sjablonen gebruiken; wizards gebruiken; enveloppen en etiketten maken. B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Totalen berekenen op pagina 283 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Formule overschrijven op pagina 285 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 286 t/m 290. lesstof:

27 27 Les 11 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Werkbladen bevatten vaak veel informatie: kolommen en rijen met omschrijvingen, bedragen, percentages, enzovoort. De informatie is weliswaar keurig gerangschikt, maar vooral voor een buitenstaander kan het lastig zijn om snel een goed overzicht te krijgen. Daarom is het aan te raden om werkbladen, vooral als ze door verschillende mensen gebruikt worden, van enige opmaak te voorzien. Net als in tekstverwerkingsprogramma s als Microsoft Word, kunt u ook in Excel tekstelementen vet, cursief en onderstreept maken of van een kleurtje voorzien. Ook kunt u het lettertype en de lettergrootte aanpassen, zodat de koppen en eindtotalen van uw overzicht opvallen. Daarmee vergroot u de leesbaarheid van uw werkblad. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) werkbladen openen; cellen vet maken; meerdere cellen selecteren; de lettergrootte veranderen; het lettertype veranderen; wat uitlijnen is; kleur aanbrengen in uw werkblad.

28 28 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: wat kolommen, rijen en cellen zijn; cellen selecteren; de cursor verplaatsen; getallen en tekst invoeren; de kolombreedte veranderen; optellen en formules invoeren; formules kopiëren; automatisch optellen met Som; werkbladen opslaan; de werkbalk Snelle toegang aanpassen; het lint minimaliseren en weer terugzetten. B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Opmaak wijzigen op pagina 301 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 303 t/m 306. lesstof:

29 29 Les 12 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Gegevens worden in Excel opgeslagen in mappen. In een map zitten meerdere werkbladen. Gemakshalve is in de eerste bijeenkomsten steeds gesproken over werkbladen, terwijl soms eigenlijk sprake was van werkmappen. Vanaf nu leert u de juiste termen: werkblad als het om één specifiek blad gaat; werkmap als het om het totale bestand gaat, dus inclusief de eventuele andere werkbladen. Door gebruik te maken van meerdere werkbladen, kunt u uw gegevens overzichtelijk ordenen in aparte werkmappen. Zo kunt u bijvoorbeeld de omzet, kosten en winst van een bedrijf op verschillende bladen in één werkmap zetten. U kunt ook de verschillende categorieën van leden van een vereniging over meer werkbladen in een werkmap verdelen. Tot nu toe heeft u alleen op blad 1 gewerkt. In deze bijeenkomst gaat u ook andere bladen gebruiken. In een huishoudboekje staan ook kostenposten die niet maandelijks betaald worden, maar bijvoorbeeld jaarlijks. Die kosten kunt u op een apart blad bij elkaar optellen, zodat u daarvoor per maand een bedrag kunt reserveren. Daarna kunt u ze op blad 1 bij de maanduitgaven optellen. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) wat werkbladen en werkmappen zijn; aftrekken, vermenigvuldigen en delen; bedragen afronden; gegevens uit een ander werkblad gebruiken; formules zelf intypen; werkbladen een naam geven; werkbladen verplaatsen; extra werkbladen maken; werkbladen verwijderen; werkmappen opslaan.

30 30 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: werkbladen openen; cellen vet maken; meerdere cellen selecteren; de lettergrootte veranderen; het lettertype veranderen; wat uitlijnen is; kleur aanbrengen in uw werkblad. B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Gegevens kopiëren uit andere bladen op pagina 327 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 331 t/m 332. lesstof:

31 31 Les 13 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). In Excel zit een handige functie om reeksen te genereren. Als u maandag in een cel typt, kan Excel de andere dagen van de week zelf invullen. Ook de maanden van het jaar en het aantal dagen van de maand zijn voor Excel bekende reeksen. U kunt ook eigen reeksen met bijvoorbeeld werknemers, teams of afdelingen maken en opslaan. Met minimaal typewerk kunt u vervolgens Excel de reeks laten aanvullen. Daarnaast kan de handige functie Automatisch aanvullen u heel wat typewerk besparen. Termen die regelmatig voorkomen, kunt u met enkele letters of muisklikken oproepen. Dit bespaart u werk en het verkleint bovendien de kans op typefouten. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) reeksen maken met maanden en dagen; werkbladen wissen; reeksen met getallen maken; reeksen met datums maken; een rooster maken; aangepaste lijsten maken; Automatisch aanvullen gebruiken. 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: wat werkbladen en werkmappen zijn; aftrekken, vermenigvuldigen en delen; bedragen afronden; gegevens uit een ander werkblad gebruiken; formules zelf intypen; werkbladen een naam geven; werkbladen verplaatsen; extra werkbladen maken; werkbladen verwijderen; werkmappen opslaan.

32 32 B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Een reeks datums op pagina 353 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Een reeks datums (2) op pagina 353 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Reeksen met werkdagen op pagina 354 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Een aangepaste lijst op pagina 354 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 355 t/m 356. lesstof:

33 33 Les 14 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). In veel gevallen zult u uw rekenmodellen ook op papier willen afdrukken. Met name als het werkblad niet in zijn geheel op het scherm past, is een afdruk soms overzichtelijker. Een afdruk kunt u daarnaast gebruiken om te archiveren als u een momentopname van een situatie wilt vastleggen. Prints worden ook wel gebruikt voor een rapportage of presentatie op papier. Als u over een kleurenprinter beschikt, kunt u volop gebruikmaken van de kleurmogelijkheden die Excel u biedt. Bij afdrukken op een zwart-wit printer moet u er rekening mee houden dat de kleuren vervangen worden door grijstinten. De duidelijkheid van uw rekenmodel op scherm gaat, dan voor een deel verloren. U kunt dan beter andere grafische opmaakmogelijkheden zoals vet, cursief, onderstreept of verschillende lettertypen toepassen. Vergeet niet bij het afdrukken van een werkblad rekening te houden met de grootte van het model. Als het rekenblad breed is, past het misschien niet op een A4-vel. U kunt vooraf uw afdrukfuncties instellen en op scherm het afdrukvoorbeeld controleren. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) afdrukvoorbeeld bekijken; horizontaal of verticaal afdrukken; rasterlijnen maken; werkbladen afdrukken; geselecteerde delen afdrukken; afdrukbereik instellen; rijen en kolommen verbergen; verborgen rijen en kolommen zichtbaar maken; rijen en kolommen invoegen; rijen en kolommen verwijderen; afdrukken vergroten en verkleinen; titels op alle bladen afdrukken; titels op het scherm blokkeren.

34 34 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: reeksen maken met maanden en dagen; werkbladen wissen; reeksen met getallen maken; reeksen met datums maken; een rooster maken; aangepaste lijsten maken; Automatisch aanvullen gebruiken. B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties. C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Afdruk vergroten op pagina 388 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Afdrukbereik instellen op pagina 389 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Kolommen verbergen op pagina 389 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Kolommen invoegen op pagina 389 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 391 t/m 392. lesstof:

35 35 Les 15 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Het bekende gezegde één beeld zegt meer dan duizend woorden geldt zeker ook voor Excel. Een werkblad kan een onoverzichtelijk geheel van teksten en getallen worden, waarbij het moeilijk is om de grote lijnen te zien. Zelf kunt u er meestal nog wel uitkomen, maar voor een buitenstaander valt dat niet mee. Dan is een grafiek een stuk overzichtelijker: in één oogopslag ziet u een stijgende of dalende lijn, de pieken en de dalen. Met Excel maakt u met een paar muisklikken een overzichtelijke grafiek. Daarbij kunt u kiezen uit vele presentatievormen (zoals cirkels, kolommen, lijnen) en opmaakmogelijkheden (kleuren, achtergronden, labels). Zo maakt u snel en gemakkelijk een overzichtelijke grafiek voor een rapportage of een presentatie. In deze les leert u hoe u een grafiek samenstelt. Bovendien maakt u kennis met een aantal belangrijke typen grafieken. U zult zien dat er vele typen zijn, maar dat niet ieder type altijd geschikt is voor uw gegevens. U zult merken dat u een grafiek snel kunt veranderen als u achteraf toch liever een ander type heeft. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) delen van het werkblad selecteren om een grafiek te maken; titels boven grafieken zetten; wat kolom-, lijn- en cirkelgrafieken zijn; grafiektypen achteraf veranderen; grafiekbladen namen geven; één grafiek maken van verschillende gebieden op een werkblad; grafiekkleuren veranderen; achtergrondkleuren veranderen; kleureffecten gebruiken; 3D-effecten toepassen; legenda veranderen; titels toevoegen; de schaalverdeling veranderen; de eenheden veranderen.

36 36 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: afdrukvoorbeeld bekijken; horizontaal of verticaal afdrukken; rasterlijnen maken; werkbladen afdrukken; geselecteerde delen afdrukken; afdrukbereik instellen; rijen en kolommen verbergen; verborgen rijen en kolommen zichtbaar maken; rijen en kolommen invoegen; rijen en kolommen verwijderen; afdrukken vergroten en verkleinen; titels op alle bladen afdrukken; titels op het scherm blokkeren. B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties.

37 37 C Afsluiting 1. Het eindresultaat vaststellen van het leren (toetsing). Bespreek in het kort eventuele veel voorkomende problemen die zich tijdens B Instructie voordeden. Laat de cursisten de oefening Een grafiek maken (1) op pagina 438 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Cirkeldiagram op pagina 439 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Een grafiek maken (2) op pagina 439 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. Laat de cursisten de oefening Een grafiek anders groeperen op pagina 440 maken. Ze mogen daarbij gebruik maken van Bijlage E "Hoe doe ik dat ook alweer?" op pagina 947 en verder. 2. Herhaling en wijzen op toepassingen. Keer terug naar de doelstellingen en lees ze nog eenmaal door. Moedig de cursisten aan de opgedane kennis en vaardigheden thuis te herhalen. Aanvullende Achtergrondinformatie en tips op pagina 442 t/m 443. lesstof:

38 38 Les 16 A Inleiding 1. Zorgen dat de cursisten aandacht hebben voor de les. 2. Uitleggen wat de leerdoelen van deze les zijn. Geef eerst onderstaande informatie; schrijf de vet gedrukte woorden ergens in grote letters zodat iedereen ze goed kan zien (bijvoorbeeld op een bord). Tabellen in Excel kunnen ook goed gebruikt worden om lijsten met gegevens bij te houden. Denkt u maar aan artikellijsten, personeelslijsten of ledenlijsten. Maar ook de gegevens over een wagenpark of postzegelverzameling laten zich gemakkelijk in Excel onderbrengen. In vaktermen heten dergelijke overzichten databases. Door de ordelijkheid en overzichtelijkheid van de indeling van het werkblad kunt u direct aan het werk. Gerekend wordt er niet, maar de eenvoudige en toch krachtige sorteerfunctie maakt Excel uitstekend geschikt voor het maken van dergelijke lijsten. Bovendien heeft u vele mogelijkheden om selecties te maken uit grote lijsten (Excel noemt dat filteren). Daarmee haalt u pijlsnel de gewenste personen of artikelen uit een geselecteerde lijst te voorschijn, al dan niet gesorteerd. In deze les leert u het volgende: (zet ook dit ergens goed leesbaar neer) een adreslijst maken; oplopend en aflopend sorteren; meervoudige sorteringen maken; gegevens filteren uit een lijst; aangepaste filters gebruiken; mailings maken in Word met Excel-gegevens; een Excel-lijst koppen aan een Word-document; gegevens uit Excel in Word invoegen.

39 39 3. Noodzakelijke voorkennis in herinnering brengen. Breng in het kort de leerstof van de vorige bijeenkomst in herinnering: delen van het werkblad selecteren om een grafiek te maken; titels boven grafieken zetten; wat kolom-, lijn- en cirkelgrafieken zijn; grafiektypen achteraf veranderen; grafiekbladen namen geven; één grafiek maken van verschillende gebieden op een werkblad; grafiekkleuren veranderen; achtergrondkleuren veranderen; kleureffecten gebruiken; 3D-effecten toepassen; legenda veranderen; titels toevoegen; de schaalverdeling veranderen; de eenheden veranderen. B Instructie 1. De informatie (leerstof) aanbieden. Pagina s De cursisten helpen bij het leren. 3. Cursisten het gevraagde gedrag laten tonen. 4. Terugkoppeling geven over de getoonde prestaties.