INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO Alle studierichtingen behalve TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO Alle studierichtingen behalve TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar"

Transcriptie

1 VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECNDAIR ONDERWIJS GIMARDSTRAAT BRSSEL LEERPLAN SECNDAIR ONDERWIJS INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO Alle studierichtingen behalve TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / e leerjaar LICAP BRSSEL D/003/079/08 MAART 003

2

3 INHOD Deze brochure bevat de volgende leerplannen: INFORMATICA... 5 e graad ASO Alle studierichtingen 1e leerjaar 1 uur/week e leerjaar 1 uur/week INFORMATICA e graad KSO-TSO Alle studierichtingen behalve Handel, Handel-talen, Toerisme 1e leerjaar 1 uur/week e leerjaar 1 uur/week BIJLAGE: HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA)... 65

4 OVERZICHTSTABEL VAN DE LEERPLANONDERDELEN ASO KSO/TSO Kennismaking met computers en netwerken Verplicht Verplicht Een oplossing ontwerpen en beschrijven: basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket Een oplossing ontwerpen en beschrijven met een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving (variant A) Een oplossing ontwerpen en beschrijven met een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving (variant B) Taakgericht werken met softwarepakketten: sleutelvaardigheden en -attitudes Verplicht Verplicht Men behandelt ófwel variant A ófwel variant B Verplicht Verplicht Verplicht Facultatief Facultatief Verplicht Systeemprogrammatuur Verplicht Verplicht Toepassingsprogrammatuur Algemeenheden Tekstverwerking Rekenblad Gegevensbeheer Presentaties Communicatie met de buitenwereld Verplicht Verplicht Maatschappelijk-ethische aspecten Verplicht Verplicht

5 INFORMATICA e graad ASO Fundamenteel gedeelte Alle studierichtingen 1e leerjaar 1 uur/week e leerjaar 1 uur/week In voege vanaf 1 september 003 D/003/079/08

6

7 INHOD INHOD... 7 INLEIDING... 9 HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA) ALGEMENE DOELSTELLINGEN KENNISMAKING MET COMPTERS EN NETWERKEN Beginsituatie Leerplandoelstellingen Leerinhouden Gegevens, gegevensverwerking, informatie Het computersysteem Werking van de systeemeenheid Opslag van gegevens Invoer en uitvoer van gegevens Netwerken Evolutie van computerapparatuur Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen ONTWERPEN EN BESCHRIJVEN VAN OPLOSSINGEN Beginsituatie Leerplandoelstellingen Leerinhouden Een oplossing ontwerpen en beschrijven: basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een ontwikkelomgeving Variant A: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving Variant B: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Een oplossing ontwerpen en beschrijven: basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een ontwikkelomgeving... 3 Variant A: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving... 3 Variant B: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving... 3 Inhoud 7 ASO e graad Alle studierichtingen

8 4 TAAKGERICHT WERKEN MET SOFTWAREPAKKETTEN Beginsituatie Leerplandoelstellingen Leerinhouden Sleutelvaardigheden en -attitudes Systeemprogrammatuur Toepassingsprogrammatuur Algemeenheden toepassingsprogrammatuur Tekstverwerking Rekenblad Gegevensbeheer Presentaties Communicatie met de buitenwereld Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Sleutelvaardigheden en -attitudes Systeemprogrammatuur Toepassingsprogrammatuur MAATSCHAPPELIJK-ETHISCHE ASPECTEN Beginsituatie Leerplandoelstellingen Leerinhouden Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen EVALATIE MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Software Apparatuur Infrastructurele vereisten BIBLIOGRAFIE Inhoud 8 ASO e graad Alle studierichtingen

9 INLEIDING Het onderhavige leerplan wordt vanaf 1 september 003 progressief ingevoerd in alle studierichtingen van de e graad ASO en vervangt het leerplan AV (D/1999/079/03) van 1 september De wijzigingen ten opzichte van de vorige versie situeren zich rond de volgende punten: De doelstellingen die deel uitmaken van het raamplan Informatie- en communicatietechnologie in de eerste graad (D/003/079/07), zijn geschrapt uit het leerplan in de tweede graad. In de tweede graad dient men dus expliciet voort te bouwen op de vaardigheden die verworven zijn via het raamplan van de eerste graad. Alle doelstellingen die deel uitmaken van het Vlaams ICT-attest (VIA, zie blz. 13) en die nog niet in de eerste graad behandeld werden, zijn letterlijk opgenomen. Dit heeft tot gevolg dat voortaan zowel het rekenblad als gegevensbeheer behandeld moeten worden en dat het maken van presentaties toegevoegd is. De VIA-doelstellingen zijn in de lijsten gemarkeerd met een vinkje in de middelste kolom. Het leerplanonderdeel Ontwerpen en beschrijven van oplossingen dient enerzijds gerealiseerd te worden in de context van toepassingsgerichte software en anderzijds in de context van een ontwikkelomgeving. Bij dit laatste heeft men de keuze tussen een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving en een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving. Tenslotte zijn nog enkele items aangepast of geactualiseerd. Vaardigheden en attitudes Omwille van de zeer snelle evolutie van de informatica heeft het vanzelfsprekend geen enkele zin bij de leerlingen vaardigheden na te streven die sterk tijdsgebonden zijn. Als ze eenmaal afgestudeerd zijn en zich op de arbeidsmarkt begeven, worden ze geconfronteerd met totaal nieuwe situaties. Het kan daarom niet voldoende worden beklemtoond dat kennis, vaardigheden en attitudes nagestreefd moeten worden die zo weinig mogelijk tijds- of pakketgebonden zijn. Veel belangrijker zijn kennis, vaardigheden en attitudes die transfereerbaar zijn naar andere situaties en contexten, en die generatief zijn, namelijk in zich het vermogen dragen om in nieuwe situaties nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes te ontwikkelen. De sleutelvaardigheden en -attitudes van leerplanonderdelen 3..1 en 4..1 spelen daarbij een centrale rol. Ontwerpen en beschrijven van oplossingen In dit leerplanonderdeel is het de bedoeling dat de leerlingen leren om problemen systematisch op te lossen en leren om daarbij een vaste methode te hanteren. Voor het ontwerpen en beschrijven van de oplossingen van de gestelde problemen dienen twee verschillende contexten aan bod te komen: Enerzijds de context van toepassingsgerichte software (tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer, presentatie, Internet en ). Hierbij staat het inzichtelijk en efficiënt gebruik van de typische functionaliteiten van de toepassingssoftware centraal. Er worden in deze context dus geen opdrachten gecodeerd, er wordt niet met een ontwikkelomgeving of een programmeertaal gewerkt (ook niet met de ontwikkelomgeving die binnen de toepassingssoftware beschikbaar is, dus niet met VBA). Anderzijds de context van een ontwikkelomgeving. Hierbij heeft men de keuze tussen twee varianten: Ofwel werkt men met een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving. In een dergelijke algoritmische omgeving kunnen de leerlingen zich niet verliezen in de syntactische details van een programmeertaal. Men beperkt zich tot het oplossen van problemen aan de hand van algoritmen. Ofwel werkt men met een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving. Binnen deze omgeving ontwikkelen de leerlingen toepassingen in een programmeertaal. Daarbij moet men er op toezien dat het leren programmeren een middel blijft (namelijk om te leren problemen systematisch op te lossen) en dat dit zeker geen doel op zich wordt. Deze benadering komt slechts voor een zeer beperkt aantal studierichtingen in aanmerking, aangezien het leren gebruiken van een ontwikkelomgeving en van een programmeertaal vrij omslachtig is. Inleiding 9 ASO e graad Alle studierichtingen

10 Volgorde van de leerplanonderdelen Het leerplan is een graadleerplan. De leerplandoelstellingen en -inhouden zijn dus niet gebonden aan een bepaald leerjaar. Voor bepaalde onderwerpen wordt zelfs aanbevolen de behandeling over beide leerjaren te spreiden, zodat de nodige verbanden gelegd kunnen worden met andere onderwerpen (bijvoorbeeld de link leggen tussen het gebruik van software en bepaalde componenten van de computer of van het netwerk, of de integratie van het probleemoplossend denken in het gebruik van toepassingssoftware). Ook de volgorde waarin de leerplandoelstellingen en -inhouden in het leerplan voorgesteld worden, houdt niet in dat ze in die volgorde behandeld moeten worden. Het lerarenteam legt deze volgorde gezamenlijk vast op basis van de concrete situatie op school. Het is zeer belangrijk dat met het oog op coördinatie de nodige afspraken worden gemaakt voor de beide leerjaren. Mogelijke verdeling van de beschikbare lestijden Dit schema geeft een mogelijke verdeling van de lestijden over de leerplanonderdelen voor de leerjaren samen: Leerplanonderdeel Lestijden Kennismaking met computers en netwerken 4 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen met behulp van toepassingssoftware ( * ) met behulp van een ontwikkelomgeving (ofwel variant A, ofwel variant B) Taakgericht werken met software Sleutelvaardigheden en -attitudes ( * ) Systeemprogrammatuur 4 Tekstverwerking 8 Rekenblad 9 Gegevensbeheer 10 Presentatie 3 Communicatie met de buitenwereld Maatschappelijk-ethische aspecten Totaal 50 ( * ) Dit leerplanonderdeel dient geïntegreerd behandeld te worden en aan bod te komen bij alle softwarepakketten waarmee gewerkt wordt. 8 Pc s bij leerlingen thuis Volgens de resultaten van de volkstelling van eind 001 van het NIS (Nationaal Instituut voor de Statistiek, beschikte in het Vlaamse gewest 48,1 % van de huishoudens over een pc en 31,0 % over een Internetaansluiting; 63,6 % van de pc s thuis is dus van een Internetaansluiting voorzien. Eén Vlaams gezin op twee blijkt dus thuis niet over een pc te beschikken en twee Vlaamse gezinnen op drie niet over een Internetaansluiting. Bovendien blijkt volgens vroegere enquêtes van het NIS de aanwezigheid van een pc sterk te correleren met de inkomensklasse van het gezin: het aantal gezinnen in de hoogste inkomensgroep dat over een pc beschikte, was vijf maal groter dan het aantal gezinnen in de laagste inkomensgroep dat over een pc beschikte. Inleiding 10 ASO e graad Alle studierichtingen

11 Vanzelfsprekend zijn deze gegevens voortdurend in evolutie en zal de situatie steeds gunstiger worden. Toch impliceert de maatschappelijke opdracht van de school nog steeds dat ze leerlingen die thuis geen toegang hebben tot een pc, de gelegenheid biedt buiten de lesuren voldoende praktijkervaring op te doen op een pc. Daartoe dienen een voldoende aantal pc s in de computerklassen ook buiten de lesuren gedurende een voldoende lange periode toegankelijk te zijn. De voorkennis van de leerlingen die thuis wel toegang hebben tot een pc, beperkt zich vaak tot separate feitenkennis of specialistische, technische kennis. Zelden is deze kennis goed gestructureerd tot een functioneel samenhangend en geordend geheel. In die gevallen dient de leraar bijzondere aandacht te besteden aan het structureren van deze kennis tot een inzichtelijk geheel. Enkele praktische afspraken met betrekking tot de leerplantekst De minimale leerplandoelstellingen en leerinhouden zijn in romein weergegeven. De facultatieve uitbreidingsdoelstellingen en -leerinhouden zijn cursief afgedrukt. Indien in de rechterkolom een lijst met leerinhouden voorafgegaan wordt door de omschrijving 'Onder meer', dan betekent dit dat de leraar minimaal alle genoemde leerinhouden behandelt. De omschrijving Onder meer tekst, getal, datum, logisch betekent dus dat de leraar minimaal de gegevenstypes tekst, getal, datum, logisch moet uitleggen, maar dat daarnaast eventueel ook nog andere gegevenstypes aan bod kunnen komen. Wordt de lijst met leerinhouden voorafgegaan door de omschrijving 'Bijvoorbeeld', dan betekent dit dat de leraar één of meer van de genoemde leerinhouden en/of een willekeurig aantal andere, analoge leerinhouden behandelt. De omschrijving Bijvoorbeeld staafdiagram, cirkeldiagram, lijndiagram betekent dus dat de leraar van deze drie soorten grafische voorstellingen één, twee of drie voorstellingen mag behandelen, maar ze ook volledig mag vervangen door een willekeurig aantal andere grafische voorstellingen (radardiagram, ringdiagram, spreiding...). Bij de leerplandoelstellingen (linkerkolom) verwijst de omschrijving 'spontaan' naar een attitude. Zo slaat bijvoorbeeld de leerplandoelstelling 'Gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen' op een vaardigheid, terwijl de leerplandoelstelling 'Spontaan gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen' zowel naar een vaardigheid als naar een attitude verwijst. De leerplancommissie Jaak Palmans (voorzitter), Peter Buysse, Geert David, Martine De Belder, Marleen Decuyper, Danny Devriendt, Fons Heyvaert, Rik Tanghe, Jaak Stappers, Frank Van Hove, Annie Vanroose. jaak.palmans@vvkso.vsko.be Inleiding 11 ASO e graad Alle studierichtingen

12 Inleiding 1 ASO e graad Alle studierichtingen

13 HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA) Omschrijving van het Vlaams ICT-attest Het Vlaams ICT-attest (VIA) wordt uitgereikt aan leerlingen die op het einde van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) een basispakket van ICT-kennis, -vaardigheden en -attitudes verworven hebben. Dit basispakket is vastgelegd in 134 doelstellingen en heeft betrekking op de volgende onderwerpen: Computer en randapparatuur, Besturingssysteem, Tekstverwerking, Rekenblad, Gegevensbeheer, Presentaties, Internet, Algemene vaardigheden en attitudes. Deze VIA-doelstellingen zijn integraal opgesomd in de bijlage achteraan in deze brochure (blz. 67). De VIAdoelstellingen zijn hoofdzakelijk utilitair gericht, maar een aantal algemene vaardigheden en attitudes in het laatste hoofdstuk reiken veel verder dan het strikt utilitaire. De VIA-doelstellingen zijn gespreid over de eerste en de tweede graad. Daartoe zijn ze letterlijk opgenomen in het raamplan Informatie- en Communicatietechnologie (eerste graad) en in het leerplan (tweede graad, ASO, KSO, TSO). De VIA-doelstellingen zijn telkens gemerkt met een -teken in de middelste kolom. Alle doelstellingen van het leerplan moeten echter in gelijke mate nagestreefd worden: op dit vlak is er geen onderscheid tussen de VIA-doelstellingen en de andere doelstellingen. Het Vlaams ICT-attest heeft geen wettelijke betekenis, maar wel een groot moreel gezag, want het wordt in gelijke vorm en onder gelijke modaliteiten uitgereikt door alle onderwijsverstrekkers van het secundair onderwijs in Vlaanderen. itreiking van het Vlaams ICT-attest In het secundair onderwijs kan het Vlaams ICT-attest op twee wijzen uitgereikt worden: leerlingen die op het einde van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) slagen voor het leerplan van het vak, krijgen het VIA; leerlingen die om een of andere reden bij het voltooien van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) het attest niet verworven hebben, kunnen later via de checklist aantonen dat ze de doelstellingen van het VIA verworven hebben. We lichten hierna beide procedures toe. itreiking van het Vlaams ICT-attest op basis van het leerplan Aangezien de VIA-doelstellingen deel uitmaken van het leerplan, worden leerlingen die op het einde van het tweede leerjaar van de tweede graad slagen voor het vak, geacht ook de VIA-doelstellingen te hebben verworven. Aan leerlingen die op het einde van het e leerjaar van de e graad ASO, KSO of TSO slagen voor het vak, wordt derhalve automatisch het Vlaams ICT-attest uitgereikt. Inleiding 13 ASO e graad Alle studierichtingen

14 Het onderhavige leerplan treedt in voege op 1 september 003. Op 30 juni 005 zullen derhalve de eerste leerlingen op basis van dit leerplan de tweede graad voltooien. Op dat ogenblik kunnen dus ook de eerste Vlaamse ICT-attesten uitgereikt worden op basis van dit leerplan. Het is essentieel dat het Vlaams ICT-attest voldoende geloofwaardigheid weet op te bouwen. Enkel leerlingen die het attest verdienen, mogen het VIA krijgen. Er moet te allen prijze vermeden worden dat scholen op het einde van de tweede graad het attest automatisch uitreiken aan alle leerlingen, los van het al dan niet geslaagd zijn voor het vak. itreiking van het Vlaams ICT-attest op basis van de checklist De lijst met VIA-doelstellingen (zie bijlage blz. 67) kan tevens gehanteerd worden als een checklist op basis waarvan leerlingen die op het einde van de tweede graad het Vlaams ICT-attest niet verworven hebben, toch het VIA kunnen behalen. Leerlingen die hiervoor in aanmerking komen zijn bijvoorbeeld: De leerlingen die in de tweede graad niet slagen voor het vak en dus geen VIA uitgereikt kregen. Zij kunnen in de derde graad als het ware een herkansing krijgen en het attest behalen. De leerplannen van een aantal studierichtingen van de derde graad bevatten verreweg de meeste VIAdoelstellingen: dit is het geval voor TSO Boekhouden-informatica, TSO Handel, TSO Secretariaat-talen, TSO beheer, BSO Kantoor en sommige overeenstemmende zevende jaren in BSO en TSO. Leerlingen van deze studierichtingen kunnen dus met een kleine extra inspanning vrij gemakkelijk de resterende doelstellingen verwerven. Deze leerlingen kunnen dus op het einde van het tweede leerjaar van de derde graad het attest behalen. Dit is enkel van toepassing voor 30 juni 003, 004, 005 en 006; vanaf 30 juni 007 hebben de leerlingen van het tweede leerjaar van de derde graad het VIA immers in principe in de tweede graad verworven. In beide gevallen stippen de betrokken leraren op de checklist de VIA-doelstellingen aan die door de leerlingen reeds verworven zijn. Eventueel kunnen zij (in het kader van de lessen of daarbuiten) ertoe bijdragen dat deze leerlingen de resterende doelstellingen verwerven. De school dient er dan op toe te zien dat deze leerlingen op de resterende doelstellingen geëvalueerd worden. De leerlingen die volgens dit checklist-principe de VIA-doelstellingen verwerven, krijgen het Vlaams ICT-attest uitgereikt. Inleiding 14 ASO e graad Alle studierichtingen

15 1 ALGEMENE DOELSTELLINGEN De leerlingen 1.1 verwerven een functioneel inzicht in de computer als gegevensverwerkend systeem en als component van een netwerk; 1. verwerven elementaire domeinspecifieke kennis uit de wereld van de ICT; 1.3 ontwikkelen hun probleemoplossend denken door oplossingen te ontwerpen en te beschrijven, zowel met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket als met behulp van een ontwikkelomgeving; 1.4 verwerven door praktijkervaring elementaire vaardigheid in het gebruik van de computer en de systeemprogrammatuur; 1.5 verwerven door praktijkervaring elementaire vaardigheid in het gebruik van enkele belangrijke toepassingsprogramma s; 1.6 zien het belang in van zelfstandig werken en levenslang leren, en verwerven de eerste vaardigheden om met behulp van ICT autonoom te werken; 1.7 ontwikkelen attitudes zoals doorzettingsvermogen, zelfredzaamheid, zin voor efficiëntie, zelfreflectie, open ingesteldheid ten opzichte van veranderingen... teneinde in de toekomst ook in minder vertrouwde situaties problemen met een redelijke kans op succes aan te pakken; 1.8 brengen aandacht op voor de maatschappelijk-ethische implicaties van computertoepassingen en oordelen genuanceerd over de mogelijkheden en de beperkingen van de ICT. ASO e graad 1 Algemene doelstellingen Alle studierichtingen 15

16 KENNISMAKING MET COMPTERS EN NETWERKEN.1 Beginsituatie In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie reeds een aantal doelstellingen verworven: Hoofdstuk 1: Kennismaking met de computerconfiguratie Gegevensverwerking Verwerking door de computer Opslag door een computer Invoer en uitvoer door een computer Communicatie en netwerken Een computersysteem gebruiken Hoofdstuk 7: Ergonomie In de tweede graad dient men voort te bouwen op deze voorkennis.. Leerplandoelstellingen Leerinhouden..1 Gegevens, gegevensverwerking, informatie..1.1 Het verband inzien tussen gegevens, gegevensverwerking en informatie...1. De specifieke mogelijkheden en voordelen van automatische gegevensverwerking door middel van een computer kennen en waarderen. Gegevens, gegevensverwerking en informatie. Automatische gegevensverwerking en computer... Het computersysteem...1 Weten dat er verschillende soorten computers bestaan en de belangrijkste kenmerken ervan omschrijven.... De begrippen computersysteem, apparatuur en programmatuur omschrijven en hun onderling verband toelichten....3 De belangrijkste componenten van een computersysteem situeren in het gegevensverwerkend proces...3 Werking van de systeemeenheid Onder andere mainframe computers, pc s, laptopcomputers. Computersysteem, apparatuur, programmatuur. Systeemeenheid. Geheugeneenheden. Invoereenheden. itvoereenheden Enkele belangrijke componenten in het inwendige van een pc aanwijzen...3. De functionele samenhang tussen de belangrijkste componenten van de systeemeenheid omschrijven en in een schema voorstellen Het onderscheid kennen tussen RAM en ROM. RAM, ROM Het onderscheid kennen tussen vluchtige en niet-vluchtige geheugentypes en weten voor welke toepassingen ze in aanmerking komen Het verband leggen tussen de elementaire bouwstenen van een (digitale) computer en de binaire representatie van gegevens De noodzaak inzien van het gecodeerd voorstellen van gegevens. Onder meer hoofdkaart, processor, intern geheugen, voeding, opslagmedia, uitbreidingskaarten. Centrale verwerkingseenheid (processor), intern geheugen, invoereenheid, uitvoereenheid. Vluchtige en niet-vluchtige geheugentypes. Bit. Chip. Gegevensrepresentatie. Byte. ASO e graad Kennismaking met computers en netwerken Alle studierichtingen 16

17 ..3.7 De noodzaak inzien van standaardisatie bij het Onder meer ASCII-code, nicode. gebruik van een code Een gevolg kennen van het gebruik van een code. Onder meer bij het alfabetisch rangschikken van gegevens De functie van de gegevensbus toelichten. Gegevensbus...4 Opslag van gegevens..4.1 De betekenis van de begrippen lezen en schrijven op opslagmedia toelichten...4. Van enkele opslagmedia de praktische aanwendingsmogelijkheden vergelijken. Lezen en schrijven. Onder meer capaciteit, vluchtigheid, herschrijfbaarheid, snelheid...5 Invoer en uitvoer van gegevens..5.1 Het begrip randapparatuur toelichten. Van de belangrijkste randapparaten de functie en het gebruik kennen...5. De belangrijkste mogelijkheden kennen om een randapparaat op de systeemeenheid aan te sluiten. Toetsenbord, muis, beeldscherm, diskettestation, harde schijf, cd-eenheid, dvd-eenheid, printer, scanner, multimedia-componenten... Onder meer poorten, interfaces en uitbreidingskaarten. Serieel en parallel gegevenstransport. Draadloze connectie Het beeldscherm instellen voor optimaal gebruik. Kantelhoek, helderheid, contrast...6 Netwerken..6.1 Enkele voordelen en enkele risico s noemen van Netwerken. het verbinden van pc s in een netwerk...6. Het onderscheid kennen tussen lokale en wereldwijde Lokale en wereldwijde netwerken. netwerken De begrippen server en werkstation omschrijven. Server. Werkstation Enkele soorten connecties noemen en met elkaar Breedband versus smalband. vergelijken In algemene bewoordingen omschrijven hoe een computer op een netwerk aangesloten kan worden. Bijvoorbeeld modem, netwerkkaart, ADSL-modem, kabelmodem, switch, hub, router Weten dat in netwerken communicatie tussen computers tot stand komt via een protocol. TCP/IP. IP-adres...7 Evolutie van computerapparatuur..7.1 Computersystemen vergelijken op basis van enkele belangrijke kenmerken...7. Aandacht opbrengen voor de hedendaagse evolutie van computerapparatuur. Processortype, klokfrequentie, capaciteit van werkgeheugen en van harde schijf. Evolutie van computerapparatuur..3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen.3.1 De leerinhouden met betrekking tot computers en netwerken vormen geen doel op zich, maar dienen steeds gezien te worden in relatie tot het gebruik dat de leerlingen ervan zullen maken. De klemtoon ligt dus op functionele kennis en niet op encyclopedische kennis..3. Het leerplanonderdeel Kennismaking met computers en netwerken wordt waar mogelijk geïntegreerd met andere leerplanonderdelen, zodat bijvoorbeeld bij de behandeling van de programmatuur voldoende de band gelegd kan worden met aspecten van de apparatuur. ASO e graad Kennismaking met computers en netwerken Alle studierichtingen 17

18 .3.3 In het leerplan zijn de leerplandoelstellingen en -inhouden systematisch opgesomd. Dit betekent niet dat deze volgorde ook vanuit didactisch standpunt de meest geschikte volgorde is. Het lerarenteam bepaalt gezamenlijk in welke volgorde de leerplanonderdelen behandeld worden..3.4 Het is belangrijk dat de leerlingen een schematisch en functioneel model van de pc en zijn componenten en van zijn plaats in het netwerk leren hanteren..3.5 Het is noodzakelijk de leerstof concreet te behandelen met behulp van de computer. Bij de bespreking van de bouw van de computer en de randapparatuur is de aanwezigheid van deze computerapparatuur onontbeerlijk. Het gebruik van multimediaal didactisch materiaal is sterk aanbevolen. Ook op diverse websites op het Internet kunnen de leerlingen veel nuttige, actuele informatie vinden. Het verdient aanbeveling dat de leerlingen zich niet beperken tot het vergaren van informatie, maar met de aldus vergaarde informatie effectief omgaan..3.6 Het leren lezen van advertenties en folders waarin computerapparatuur te koop aangeboden wordt, kan bijdragen tot de motivatie. Toch mag dit niet leiden tot het uitbenen van technische details..3.7 Indien naast een Engelse term een correcte, gangbare Nederlandse term bestaat, dient men aan deze laatste de voorkeur te geven. Sommige Engelse termen hebben hun vaste plaats in het Nederlands verworven. Het kan nuttig zijn van een aantal Nederlandse termen de Engelse vertaling te kennen. ASO e graad Kennismaking met computers en netwerken Alle studierichtingen 18

19 3 ONTWERPEN EN BESCHRIJVEN VAN OPLOSSINGEN Het ontwerpen en beschrijven van oplossingen dient op twee wijzen aan bod te komen: enerzijds in het kader van toepassingsgerichte software (tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer, presentatie, Internet en ). Hierbij staat het inzichtelijk en efficiënt gebruik van de typische functionaliteiten van de toepassingssoftware centraal. Er worden in deze context dus geen opdrachten gecodeerd, er wordt niet met een ontwikkelomgeving of een programmeertaal gewerkt (ook niet met de ontwikkelomgeving die binnen de toepassingssoftware beschikbaar is, dus niet met VBA); anderzijds in het kader van een ontwikkelomgeving: hierbij heeft men de keuze tussen twee varianten: ofwel werkt men met een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving, ofwel werkt men met een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving. 3.1 Beginsituatie In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie geen vaardigheden met betrekking tot het ontwerpen en beschrijven van oplossingen verworven. Sommige leerlingen zijn wellicht zeer bedreven pc-gebruikers, bijvoorbeeld via de computer thuis, maar zelden hanteren ze systematisch een bepaalde methode bij het oplossen van een probleem en het beschrijven van de oplossing. De leraar dient er daarom op toe te zien dat ook deze leerlingen de juiste methodes en attitudes verwerven en zo nodig slechte gewoontes afleren. 3. Leerplandoelstellingen Leerinhouden 3..1 Een oplossing ontwerpen en beschrijven: basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes Een probleem analyseren met het oog op de oplossing ervan met behulp van de computer De stapsgewijze verfijning als methode van analyse en probleemoplossing toelichten, het belang ervan motiveren en deze methode spontaan toepassen Ongeacht de eenvoud of de complexiteit van een probleem, een analyse maken en vooraleer tot het gebruik van de computer over te gaan, minimaal voor zichzelf het principe van een oplossing formuleren Bij de oplossing van een probleem systematisch een aantal stappen doorlopen: Voor een gegeven eenvoudig probleem een nauwkeurige probleemdefinitie formuleren. Een gegeven probleemstelling analyseren en een oplossing bedenken. De oplossing (eventueel schematisch) beschrijven (op papier, mondeling...). De oplossing invoeren in de computer en testen aan de hand van enkele testgegevens. Fouten in de oplossing opsporen en de oplossing bijsturen Begrippen in verband met het beschrijven van algoritmen herkennen en hanteren in concrete situaties. Probleemanalyse. Stapsgewijze verfijning. Grofstructuur en verfijningen. Eerst denken, dan doen. Beschikbare gegevens, uit te voeren verwerking, gewenste resultaten. Probleemanalyse. Bijvoorbeeld in eigen woorden, met een schets of met behulp van pseudocode, een boomstructuur of een structogram. Bijvoorbeeld verkeerde analyse, verkeerde invoer in het pakket, verkeerde testgegevens. Processor, algoritme, deelalgoritme. Abstracte opdracht, concrete opdracht. ASO e graad 3 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Alle studierichtingen 19

20 De drie controlestructuren kennen, gebruiken en voorstellen, bijvoorbeeld onder grafische vorm Spontaan gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen Zelfredzaamheid ontwikkelen teneinde zelfstandig oplossingen te realiseren Doorzettingsvermogen ontwikkelen bij het zoeken naar en realiseren van een oplossing, maar zo nodig tijdig advies vragen aan de leraar of aan teamgenoten Tijdens het oplossingsproces kritisch reflecteren op de eigen werkwijze en deze zo nodig bijsturen Een kritische instelling ontwikkelen t.a.v. gegevens en oplossingen, deze controleren en zo nodig corrigeren Bij het realiseren van een oplossing defensieve oplossingswijzen nastreven en anticiperen op toekomstige evoluties in de probleemstelling. Controlestructuren. Opeenvolging (sequentie), keuze (selectie), begrensde en voorwaardelijke herhaling (iteratie). Bijvoorbeeld ingebouwde helpfunctie, handleiding. Zelfredzaamheid. Doorzettingsvermogen. Zelfreflectie. Zelfreflectie. Kritische instelling. 3.. Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket Met behulp van toepassingsgerichte softwarepakketten oplossingen voor praktijkgerichte problemen op systematische wijze beschrijven en realiseren Een breed gamma aan gegevens, operatoren, functies en functionaliteiten van toepassingsgerichte softwarepakketten creatief gebruiken bij probleemoplossende werkzaamheden De functionaliteiten van toepassingsgerichte softwarepakketten gebruiken om syntactisch correcte uitdrukkingen te formuleren, de oplossing te testen en te verbeteren. Verschillende types gegevens en hun operatoren. Logische operatoren (EN, OF, NIET) en combinaties van deze operatoren. Voorgedefinieerde functies. Ingebouwde functionaliteiten (onder meer controlestructuren) Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een ontwikkelomgeving Men heeft de keuze tussen twee varianten: men behandelt ófwel variant A (eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving), ófwel variant B (objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving) Variant A: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving Met een eenvoudig pakket zelf gevonden probleemoplossingen invoeren Grofstructuur, verfijningen van abstracte deelalgoritmen, controlestructuren en samengestelde voorwaarden creatief gebruiken bij probleemoplossende werkzaamheden De faciliteiten van de ontwikkelomgeving gebruiken om de oplossing te testen en te verbeteren. Grofstructuur, verfijningen van abstracte deelalgoritmen, controlestructuren en samengestelde voorwaarden. ASO e graad 3 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Alle studierichtingen 0

21 3..3. Variant B: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving Een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving gebruiken om de oplossing van een eenvoudig probleem te beschrijven en te realiseren De belangrijkste componenten van een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving kennen en toepassen in een oplossing: gegevenstypes, operatoren, voorgedefinieerde functies en procedures, controlestructuren De functionaliteiten van de ontwikkelomgeving gebruiken om syntactisch correct te coderen. Objecten. Eigenschappen, methoden, gebeurtenissen. Gegevenstypes. Operatoren. (Combinaties van) logische operatoren EN, OF, NIET. Functies. Procedures. Controlestructuren. Syntaxis. 3.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Een oplossing ontwerpen en beschrijven: basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes De basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes opgesomd onder punt 3..1 zijn fundamenteel. Ze dienen te worden nagestreefd tijdens elke les betreffende het ontwerpen en beschrijven van oplossingen. Ze zijn dus overkoepelend voor de drie leerplanonderdelen die er op volgen (toepassingsgericht softwarepakket, eenvoudige contextvrije ontwikkelomgeving en objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving). Vanzelfsprekend komen ze ook voortdurend aan bod in het hoofdstuk Taakgericht werken met softwarepakketten Het is de bedoeling dat de leerlingen problemen systematisch leren oplossen en daarbij een vaste methode hanteren, namelijk de methode van de stapsgewijze verfijning. Bij het ontwerpen en beschrijven van oplossingen is het gebruik van grafische voorstellingen wenselijk De probleemoplossende vaardigheden van de leerling worden niet aangescherpt door voorgekauwde probleemstellingen en oplossingen te presenteren. Aanvankelijk is de voorbeeldfunctie van de leraar van groot belang. De leerlingen moeten de wijze waarop de leraar systematisch problemen oplost, leren nabootsen. De leraar kan dit bevorderen door als het ware luidop na te denken. De leerlingen moeten oplossingen gaandeweg zien ontstaan en hieraan meer en meer actief participeren. Hun zelfwerkzaamheid is van groot belang en moet voortdurend groeien De oefeningen moeten systematisch uitgebouwd worden van relatief eenvoudig tot steeds moeilijker. De leraar moet elke leerling voor uitdagingen durven stellen en hem of haar daarbij gaandeweg begeleiden. Het is niet zozeer de kwantiteit van de oefeningen die telt, wel het feit dat de leerling ze zelf opgelost heeft De leerlingen kunnen veel leren uit hun fouten, indien de leraar daar gepast op inspeelt. Zo zullen de leerlingen niet gemakkelijk geneigd zijn veel energie en tijd te steken in de probleemstelling en de probleemanalyse. Geconfronteerd met fouten, moet de leraar hen er op wijzen hoe bepaalde fouten vermeden kunnen worden door de probleemanalyse voldoende grondig aan te pakken Het dient te worden beklemtoond dat niet zozeer het product (namelijk de ontworpen oplossing), maar wel het proces (de werkwijze van de leerlingen tijdens het zoeken naar een oplossing) van belang is. ASO e graad 3 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Alle studierichtingen 1

22 3.3. Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket Dit leerplanonderdeel is verplicht en wordt gerealiseerd in toepassingsgerichte omgevingen zoals tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer. Het wordt niet gerealiseerd met een ontwikkelomgeving (dus niet met VBA) In dit leerplanonderdeel streeft men de probleemoplossende vaardigheden na zonder te werken met een ontwikkelomgeving of een programmeertaal. Het is dus niet het coderen van opdrachten dat centraal staat, maar wel het inzichtelijk en efficiënt gebruik maken van de ingebouwde functionaliteiten van de toepassingssoftware De klemtoon moet liggen op de systematische probleemoplossing. Het is dus niet de bedoeling meer lestijden te besteden aan een pakket, louter met de bedoeling meer commando s of meer menu-items aan te leren Er is een zeer nauwe band tussen de probleemoplossende vaardigheden en -attitudes die de leerlingen in dit leerplanonderdeel verwerven, en de leerplandoelstellingen en leerinhouden van het volgende leerplanonderdeel (4 Taakgericht werken met software). Beide hoofdstukken moeten in de klaspraktijk dan ook sterk verweven worden met de bedoeling de leerlingen te leren op een systematische en methodische wijze problemen aan te pakken Via het toepassingsgerichte pakket moet men aansluiten bij de belangstellingssfeer van de leerling. Dit gebeurt bij voorkeur via de vakken van de studierichting, waaraan men voorbeelden van oefeningen kan ontlenen. Deze benadering is bovendien bij uitstek geschikt voor vakoverschrijdende samenwerking Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen in tekstverwerking: vervang in een gegeven tekst op efficiënte wijze de tekstelementen 003' en 004' door respectievelijk 004' en 005'; verwissel in een gegeven tekst op efficiënte wijze de tekstelementen inclusief en exclusief ; vervang in een tekst op efficiënte wijze An door Anne ; in een gegeven tekst zijn alle getallen getypt met gewone spaties als scheidingsteken; vervang deze spaties op efficiënte wijze door vaste spaties; Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen voor een rekenblad: bij een berekening fouten opvangen (bijvoorbeeld deling door nul) gebruik makend van de alsfunctie; voorwaardelijke opmaak toepassen; reeksen op efficiënte wijze doorvoeren; aan een bestaande tabel waarvan de rijen en de kolommen gesommeerd worden, een rij (boven, midden of onder) of kolom (links, midden of rechts) toevoegen; statistische aardrijkskundige of economische gegevens verwerken, bijvoorbeeld in grafische vorm; een spaarplan opstellen voor de aankoop van een bromfiets; het opstellen van een begroting voor een studiereis, voor een klasfuif; een tabel opstellen met de prijzen van 1,, consumpties van diverse dranken (bier, cola, koffie...) voor een fuif; het resultaat van fysische metingen (zoals het verband tussen spanning en stroom bij een bepaalde weerstand) verwerken, bijvoorbeeld in tabelvorm of onder grafische vorm; het opstellen van een (al dan niet kruiselingse) omrekeningstabel tussen de koersen van verschillende munten (ER, SD, JPY, AD, CAD, NZD...);... ASO e graad 3 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Alle studierichtingen

23 Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen voor gegevensbeheer: een lijst maken van de namen en de leeftijden van personen op basis van een tabel met naam, voornaam en geboortedatum; een lijst maken van de jaarlijkse bijdrage van de leden van een sportclub op basis van hun leeftijdscategorie (bijvoorbeeld verschillende bijdragen voor minderjarigen, volwassenen en 50-plussers); in een tabel alle records verwijderen waarvan twee velden aan een gesteld criterium voldoen; gegevens actualiseren, bijvoorbeeld op basis van een prijsaanpassing, een levering, een verandering van leverancier; een lijst maken van de te bestellen goederen op basis van een minimum bestelpunt, met vermelding van het aantal te bestellen goederen om de maximum voorraad te bereiken; statistische aardrijkskundige of economische gegevens verwerken; de (bestaande) gegevens van een magazijn, een catalogus, een bibliotheek... beheren; Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een ontwikkelomgeving Voor het ontwerpen en beschrijven van oplossingen met behulp van een ontwikkelomgeving heeft men de keuze tussen beide varianten: ofwel behandelt men variant A (eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving) ofwel behandelt men variant B (objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving) Aangezien het verwerven van probleemoplossende vaardigheden een essentieel onderdeel van dit leerplan vormt en de leerlingen deze vaardigheden bij het gebruik van elk softwarepakket kunnen toepassen, is het niet aangewezen de behandeling van dit leerplanonderdeel uit te stellen tot het (einde van het) tweede leerjaar van de tweede graad Het is niet noodzakelijk om in alle studierichtingen van het ASO voor dezelfde variant te kiezen of de gekozen variant met dezelfde diepgang te behandelen. De formulering van de doelstellingen laat de leraar toe de diepgang van het ontwerpen en beschrijven van oplossingen te variëren in functie van de klasgroepen. Variant A: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving Dit leerplanonderdeel wordt gerealiseerd in een algoritmische omgeving, waarin de leerlingen zich niet kunnen verliezen in de syntactische details van een programmeertaal. Men beperkt zich tot het oplossen van problemen aan de hand van algoritmen. Variant B: Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving Dit leerplanonderdeel wordt gerealiseerd in een objectgeoriënteerde ontwikkelomgeving. Binnen deze omgeving ontwikkelen de leerlingen toepassingen in een programmeertaal Het leren gebruiken van een ontwikkelomgeving en van een programmeertaal is vrij omslachtig. Het ligt niet voor de hand dit te realiseren binnen de beperkingen van een leerplan met één wekelijkse lestijd. Bovendien moet men er op toezien dat het leren programmeren een middel blijft (namelijk om te leren problemen systematisch op te lossen), en dat dit zeker geen doel op zich wordt. De nadruk moet liggen op transfereerbare vaardigheden. ASO e graad 3 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Alle studierichtingen 3

24 4 TAAKGERICHT WERKEN MET SOFTWAREPAKKETTEN 4.1 Beginsituatie In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie reeds een aantal doelstellingen verworven: Hoofdstuk : Sleutelattitudes bij het werken met software Hoofdstuk 4: Het besturingssysteem Organisatie van de harde schijf Omgaan met programma s Omgaan met gegevensbestanden Hoofdstuk 5: Tekstverwerking Elementaire tekstverwerking Invoer van tekst Opmaak van tekst en figuren Afdrukken van tekst Hoofdstuk 6: Het Internet Surfen op het Internet In de tweede graad dient men voort te bouwen op deze voorkennis. Allicht zullen sommige leerlingen thuis reeds met softwarepakketten gewerkt hebben. Vaak beperkt de voorkennis van deze leerlingen zich tot vingervlugheid met enkele van die pakketten. De leraar moet er dan ook op toezien dat ze de juiste vaardigheden verwerven en de juiste attitudes ontwikkelen (zie punt 4..1). Zo nodig moeten slechte gewoontes worden afgeleerd. 4. Leerplandoelstellingen Leerinhouden 4..1 Sleutelvaardigheden en -attitudes Inzicht hebben in de functionaliteit van softwarepakketten en een verantwoorde keuze maken uit de beschikbare software voor het efficiënt realiseren van de oplossing van een gegeven probleem Spontaan gebruik maken van alle beschikbare documentatiebronnen bij de realisatie van een oplossing Aandacht besteden aan leesbaarheid, aan uniforme, esthetisch verantwoorde en doeltreffende vormgeving en aan normering De gevolgen kennen van het binnendringen van virussen in een computersysteem, een preventieve houding ontwikkelen ten aanzien van de verspreiding van virussen en weten hoe gepast te reageren bij de confrontatie met een virus. 4.. Systeemprogrammatuur De gelaagde structuur van de software toelichten en de gevolgen hiervan voor de gebruiker correct inschatten Het verschil toelichten tussen een besturingssysteem en toepassingssoftware. Functionaliteit van softwarepakketten: tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer, presentatie... Onder meer ingebouwde hulp, BINvoorschriften, softwarehandleiding, leerboek, eigen notities. Vormgeving. BIN-norm NBN Z Virussen. BIOS. Besturingssysteem. Gebruikersomgeving. Toepassingsprogrammatuur. Besturingssysteem versus toepassingssoftware. ASO e graad 4 Taakgericht werken met softwarepakketten Alle studierichtingen 4

25 4...3 De belangrijkste taken van een besturingssysteem kennen, zijn centrale rol correct inschatten en het verband leggen met de systeemeenheid Het belang van systeeminstellingen inzien en eenvoudige systeeminstellingen doorvoeren Van een gegeven computersysteem de belangrijkste kenmerken vaststellen De belangrijkste componenten van de gebruikersinterface kennen, gebruiken en aanpassen Een snelkoppeling aanmaken Efficiënt navigeren binnen de organisatiestructuur van een schijf Elementaire handelingen op het niveau van een schijf(volume) uitvoeren. Besturingssysteem. Bijvoorbeeld: systeemdatum of -tijd aanpassen, schermbeveiliging instellen, beeldschermresolutie aanpassen. Type en versie van processor en van besturingssysteem, capaciteit van werkgeheugen en van harde schijf. Onder meer startmenu, snelkoppeling, bureaublad, taakbalk. Onder meer de actieve schijf herkennen, een schijf(volume) activeren, de vrije geheugenruimte op een schijf(volume) bepalen, een diskette formatteren. Onder meer een map activeren, creë Elementaire bewerkingen met mappen uitvoerenren, verwijderen Elementaire bewerkingen met mappen uitvoerenplaatsen, Onder meer een map kopiëren, ver- herbenoemen Bestandsaanduidingen interpreteren. Bestandsnaam, bestandsextensie, bestandseigenschappen, bestandspictogram Het verband kennen tussen de bestandsextensie en de toepassing waarmee het bestand verwerkt kan worden. Bestandsextensie Een bestand wissen. Een gewist bestand terugzetten. Prullenbak. Een bestand definitief verwijderen Een bestandenlijst opvragen volgens bepaalde criteria Een bestand waarvan (een deel van) de naam gekend is, zoeken De betekenis van * als jokerteken kennen. Jokerteken Weten dat in bepaalde omstandigheden niet alle mappen, toepassingen en bestanden voor elke gebruiker toegankelijk zijn. Correct reageren op boodschappen dienaangaande Toepassingsprogrammatuur Algemeenheden toepassingsprogrammatuur Criteria zoals bepaalde volgorde, bepaalde selectie. Bestand zoeken Enkele typische toepassingsprogramma's noemen Soorten toepassingsprogrammatuur. en hun toepassingsdomein omschrijven Zoeken en manueel of automatisch vervangen in Zoeken en vervangen. een bestand Zich bewust zijn van de risico s verbonden aan automatisch zoeken en vervangen Een printer selecteren Een afdrukvoorbeeld bekijken en beoordelen. Afdrukvoorbeeld Een bestand vanuit een toepassing geheel of Afdrukken. gedeeltelijk afdrukken. Het verloop van de drukopdracht Afdrukbeheer. opvolgen. Een drukopdracht annuleren en verwijderen. ASO e graad 4 Taakgericht werken met softwarepakketten Alle studierichtingen 5

26 Werken met verschillende soorten toepassingen die gelijktijdig open zijn. Gegevens via kopiëren (of knippen) en plakken overbrengen van de ene toepassing naar de andere De betekenis van standaardinstellingen kennen, het belang ervan inzien en illustreren met voorbeelden in de gekozen programmatuur Het concept cliënt/servertoepassing in algemene bewoordingen omschrijven. Knippen en plakken. Standaardinstellingen. Bijvoorbeeld aan de hand van een webbrowser en een webserver Tekstverwerking Enkele belangrijke opmaakkenmerken op het niveau van teken, alinea en pagina kennen en herkennen, en deze vlot en efficiënt toewijzen en ongedaan maken. De opmaak van een tekstfragment kopiëren Weten wat een opmaakprofiel is en een bestaand opmaakprofiel gebruiken Beperkte aanpassingen doorvoeren aan een opmaakprofiel Het nut inzien van modeldocumenten en een bestaand modeldocument hanteren Inzicht hebben in het splitsen of samenhouden van tekst-entiteiten Tekstfragmenten in een document zoeken en eventueel vervangen. Zich bewust zijn van de risico s verbonden aan automatisch zoeken en vervangen Tabellen creëren en elementaire bewerkingen er op uitvoeren Een grafiek of (deel van een) rekenblad in een tekst inlassen en eenvoudige aanpassingen aan de lay-out aanbrengen Spellingcontrole toepassen, de aanwijzingen interpreteren en zo nodig verbeteringen aanbrengen. Weten wat grammaticale controle en automatische tekstcorrectie doen Een bestaand document aanpassen op basis van opgedragen correcties Efficiënt, correct en taakgericht de aangeleerde technieken toepassen in één of meer realistische voorbeelden Rekenblad Onder meer: instelling van marges en tabulatie, superschrift, subschrift, opsomming, paginanummering, kop- en voetteksten, afdrukstand. Opmaakprofiel. Modeldocument. Soorten koppeltekens, spaties, eindemarkeringen. Zoeken en vervangen (manueel en automatisch). Onder meer: een tabel creëren, opmaakkenmerken van een cel wijzigen, rijen en kolommen toevoegen en verwijderen, hoogte en breedte aanpassen. Onder meer: vergroten, verkleinen, verplaatsen, tekstomloop aanpassen. Spellingcontrole. Grammaticale controle. Automatische tekstcorrectie. Een document invoeren, structureren, aanpassen, opmaken, afdrukken De belangrijkste structuurelementen van een werkmap kennen en hanteren De cursor efficiënt naar de gewenste cel verplaatsen. Structuurelementen vlot en efficiënt selecteren. Werkblad. Cel, bereik, rij, kolom. Actief structuurelement. Celadres (celverwijzing). Cursorverplaatsing. Selecteren Rijen en kolommen invoegen en verwijderen. Invoegen en verwijderen. ASO e graad 4 Taakgericht werken met softwarepakketten Alle studierichtingen 6

1069'42. INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO Alle studierichtingen behalve TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar

1069'42. INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO Alle studierichtingen behalve TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECNDAIR ONDERWIJS GIMARDSTRAAT 1 1040 BRSSEL LEERPLAN SECNDAIR ONDERWIJS INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO Alle studierichtingen behalve TSO Handel, TSO Handel-talen

Nadere informatie

ONTWERP 2 KENNISMAKING MET COMPUTERS EN NETWERKEN... 48

ONTWERP 2 KENNISMAKING MET COMPUTERS EN NETWERKEN... 48 INFORMATICA 2e graad TSO Fundamenteel gedeelte Handel-talen 1e leerjaar 3 4 uur/week 2e leerjaar 3 4 uur/week Licap, Brussel D/2005/0279/049 Vervangt het leerplan D/2003/279/029 vanaf 1 september 2005

Nadere informatie

INFORMATICA Tweede graad TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

INFORMATICA Tweede graad TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECNDAIR ONDERWIJS GIMARDSTRAAT 1 1040 BRSSEL LEERPLAN SECNDAIR ONDERWIJS INFORMATICA Tweede graad TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar

Nadere informatie

INFORMATICA Tweede graad TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar

INFORMATICA Tweede graad TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS GUIMARDSTRAAT 1 B 1040 BRUSSEL LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS INFORMATICA Tweede graad TSO Handel, TSO Handel-talen en TSO Toerisme 1e leerjaar / 2e leerjaar

Nadere informatie

Leidraad bij het leerplan Informatica TSO Toerisme 2 e graad

Leidraad bij het leerplan Informatica TSO Toerisme 2 e graad Leidraad bij het leerplan Informatica TSO Toerisme 2 e graad 1 INLEIDING 1.1 Opzet van dit document Dit document vormt een leidraad bij het leerplan Informatica (bestelnummer D/2003/0279/029) dat vanaf

Nadere informatie

VAK Informatica. LP NR September 2007 LICAP BRUSSEL D/2007/0279/046 KSO LEERKRACHT Kris Cauberghe

VAK Informatica. LP NR September 2007 LICAP BRUSSEL D/2007/0279/046 KSO LEERKRACHT Kris Cauberghe JAARPLANNING GRAAD 2 VAK Informatica 2 U/W 1 SCHOOLJAAR 2011-2012 HANDBOEK Desktopper Windows 7: Gegevensbeheer, Internet, Rekenblad STUDIERICHTING 4AVVa LP NR September 2007 LICAP BRUSSEL D/2007/0279/046

Nadere informatie

Leidraad bij het leerplan Informatica TSO Handel-talen 2 e graad

Leidraad bij het leerplan Informatica TSO Handel-talen 2 e graad Leidraad bij het leerplan Informatica TSO Handel-talen 2 e graad 1 INLEIDING 1.1 Opzet van dit document Dit document vormt een leidraad bij het leerplan Informatica (bestelnummer D/2003/0279/029) dat vanaf

Nadere informatie

Leidraad bij het leerplan Informatica TSO Handel 2 e graad

Leidraad bij het leerplan Informatica TSO Handel 2 e graad Leidraad bij het leerplan Informatica TSO Handel 2 e graad 1 INLEIDING 1.1 Opzet van dit document Dit document vormt een leidraad bij het leerplan Informatica dat vanaf 1 september 2003 van toepassing

Nadere informatie

VAK Informatica. LP NR September 2011 VVKSO BRUSSEL D/2011/7841/039 KSO LEERKRACHT Kris Cauberghe

VAK Informatica. LP NR September 2011 VVKSO BRUSSEL D/2011/7841/039 KSO LEERKRACHT Kris Cauberghe JAARPLANNING GRAAD 2 VAK Informatica 1 U/W 1 SCHOOLJAAR 2011-2012 HANDBOEK Desktopper Windows 7: Computers en systeemsoftware, Tekstverwerking, Presentaties STUDIERICHTING 3AO & 3BAKc LP NR September 2011

Nadere informatie

INFORMATICA TWEEDE GRAAD ASO-KSO-TSO ALLE STUDIERICHTINGEN BEHALVE TSO HANDEL, TSO HANDEL-TALEN EN TSO TOERISME

INFORMATICA TWEEDE GRAAD ASO-KSO-TSO ALLE STUDIERICHTINGEN BEHALVE TSO HANDEL, TSO HANDEL-TALEN EN TSO TOERISME INFORMATICA TWEEDE GRAAD ASO-KSO-TSO ALLE STUDIERICHTINGEN BEHALVE TSO HANDEL, TSO HANDEL-TALEN EN TSO TOERISME EERSTE EN TWEEDE LEERJAAR LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS September 2007 LICAP BRUSSEL ISBN:

Nadere informatie

INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO 1ste leerjaar / 2de leerjaar LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO 1ste leerjaar / 2de leerjaar LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS GUIMARDSTRAAT 1 1040 BRUSSEL LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS INFORMATICA Tweede graad ASO KSO TSO 1ste leerjaar / 2de leerjaar LICAP BRUSSEL D/1999/0279/023

Nadere informatie

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS MULTIMEDIATECHNIEKEN. Derde graad TSO Eerste en tweede leerjaar

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS MULTIMEDIATECHNIEKEN. Derde graad TSO Eerste en tweede leerjaar VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS MULTIMEDIATECHNIEKEN Derde graad TSO Eerste en tweede leerjaar Licap - Brussel september 1998 MULTIMEDIATECHNIEKEN Derde

Nadere informatie

3KA Toegepaste informatica

3KA Toegepaste informatica 3KA Toegepaste informatica Thierry Willekens, leerkracht Koninklijk Technisch Atheneum Mol 2008 WOORD VOORAF Alle leerlingen verwerven de basisvaardigheden van ICT in het eerste jaar van de eerste graad

Nadere informatie

Advies over het algemeen vak Informatica in de tweede en derde graad van het ASO

Advies over het algemeen vak Informatica in de tweede en derde graad van het ASO Vlaamse Onderwijsraad Afdeling ASO Leuvenseplein 4 24 maart 2000 1000 Brussel ASO/RLE/ADV/001 Advies over het algemeen vak Informatica in de tweede en derde graad van het ASO 1 Situering Sedert 1993 bestudeert

Nadere informatie

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 1 september 2007 STUDIEGEBIED ICT. Modulaire opleiding Informatica: Programmeren AO IC 002

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 1 september 2007 STUDIEGEBIED ICT. Modulaire opleiding Informatica: Programmeren AO IC 002 STUDIEGEBIED ICT Modulaire opleiding Informatica: AO IC 002 Versie 2.0 BVR Pagina 1 van 21 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 4 1.1 Korte beschrijving... 4 1.1.1 Inhoud... 4 1.1.2 Modules... 4 1.1.3 Niveau en

Nadere informatie

Informatie- en communicatietechnologie. 1e graad 1e leerjaar A en/of 2e leerjaar

Informatie- en communicatietechnologie. 1e graad 1e leerjaar A en/of 2e leerjaar VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECNDAIR ONDERWIJS RAAMPLAN SECNDAIR ONDERWIJS Informatie- en communicatietechnologie e graad e leerjaar A en/of e leerjaar Licap Brussel D/003/079/07 September 003 Inleiding

Nadere informatie

Pedagogische Begeleidingsdienst. contactdag leerkrachten informatica 24 februari 2011 namiddaggedeelte

Pedagogische Begeleidingsdienst. contactdag leerkrachten informatica 24 februari 2011 namiddaggedeelte Pedagogische Begeleidingsdienst contactdag leerkrachten informatica 24 februari 2011 namiddaggedeelte agenda namiddag INFORMATICA 1 info nieuwe leerplan(nen) 2de graad > kritische groepsbespreking > plenum

Nadere informatie

Algoritmisch denken: analyseren, ontwerpen, beschrijven van oplossingen en implementeren met Alice

Algoritmisch denken: analyseren, ontwerpen, beschrijven van oplossingen en implementeren met Alice Algoritmisch denken: analyseren, ontwerpen, beschrijven van oplossingen en implementeren met Alice HA-9518-04 Alle studierichtingen tweede graad ASO TSO KSO Martine De Belder Werkgroep Handel 2012 Guimardstraat

Nadere informatie

VOET EN STUDIEGEBIED HANDEL

VOET EN STUDIEGEBIED HANDEL Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED HANDEL Elementen van de Stam Alle elementen van de stam zijn fundamenteel in de vorming van de leerling

Nadere informatie

Jaarplan Informatica 5e jaar 2010-2011

Jaarplan Informatica 5e jaar 2010-2011 Jaarplan Informatica 5e jaar 2010-2011 Het volgende jaarplan is toepasbaar voor de volgende lerarenbezetting: 1 leraar (11u) 1 leraar Beheer van computersystemen en netwerken + basiskennis elektriciteit

Nadere informatie

Leerlijn basisvaardigheden ICT SCHOLENGEMEENSCHAP KOBRA BRASSCHAAT

Leerlijn basisvaardigheden ICT SCHOLENGEMEENSCHAP KOBRA BRASSCHAAT Leerlijn basisvaardigheden ICT SCHOLENGEMEENSCHAP KOBRA BRASSCHAAT Deze leerlijn is geen leerplan. Het is een leidraad waarin de ICT basisvaardigheden in een aantal leerdoelen zijn omgezet. De school streeft

Nadere informatie

Advies inzake het Vlaams ICT-attest, een kosteloos alternatief voor ECDL

Advies inzake het Vlaams ICT-attest, een kosteloos alternatief voor ECDL Vlaamse Onderwijsraad Raad Secundair Onderwijs Leuvenseplein 4 4 februari 2003 1000 Brussel RSO/VHE/ADV/007 Advies inzake het Vlaams ICT-attest, een kosteloos alternatief voor ECDL 1. Situering Het vast

Nadere informatie

1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. Leerlijn ICT DERDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch 1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken

Nadere informatie

Programmeren. Inleiding

Programmeren. Inleiding Programmeren Inleiding STAPPEN IN DE ONTWIKKELING VAN EEN PROGRAMMA 1. Probleem 1. Probleem Ideaal gewicht berekenen Wortel van een vierkantsvergelijking berekenen Schaakspel spelen Boekhouding doen 2.

Nadere informatie

Eindtermen. Opleiding Grensbewaking (OGB)

Eindtermen. Opleiding Grensbewaking (OGB) Eindtermen Opleiding Grensbewaking (OGB) Deelkwalificatie 5 Digitale middelen Onderwijseenheden Deelkwalificatie 5 28. ICT - Windows...02 ICT - Word ICT - Excel ICT - Power Point 03 04 05 29. ACTPOL 08

Nadere informatie

DOCUMENT. Servicedocument VOET voor het vak ICT/Informatica. Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VVKSO

DOCUMENT. Servicedocument VOET voor het vak ICT/Informatica. Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VVKSO Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel DOCUMENT VVKSO Servicedocument VOET voor het vak ICT/Informatica Dit document is een aanvulling op het algemeen servicedocument

Nadere informatie

Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept (stam + contexten)?

Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept (stam + contexten)? Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED ASO STUDIERICHTING : ECONOMIE Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep informatica

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep informatica Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep informatica In kolom 1 vind je 66 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep informatica. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in kolom 2 aan welke

Nadere informatie

INFORMATICA TWEEDE GRAAD ASO-KSO-TSO ALLE STUDIERICHTINGEN BEHALVE TSO HANDEL, TSO HANDEL-TALEN EN TSO TOERISME

INFORMATICA TWEEDE GRAAD ASO-KSO-TSO ALLE STUDIERICHTINGEN BEHALVE TSO HANDEL, TSO HANDEL-TALEN EN TSO TOERISME INFORMATICA TWEEDE GRAAD ASO-KSO-TSO ALLE STUDIERICHTINGEN BEHALVE TSO HANDEL, TSO HANDEL-TALEN EN TSO TOERISME EERSTE EN TWEEDE LEERJAAR LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VVKSO BRUSSEL September 2011 (vervangt

Nadere informatie

7 Kantoor/Verkoop Toegepaste informatica

7 Kantoor/Verkoop Toegepaste informatica 7 Kantoor/Verkoop Toegepaste informatica Thierry Willekens, leerkracht Koninklijk Technisch Atheneum Mol 2009 WOORD VOORAF Deze bundel is samengesteld voor leerlingen van de 3 graad 3 leerjaar (BSO-niveau,

Nadere informatie

Cursus toegepaste informatica 6 TSO

Cursus toegepaste informatica 6 TSO Cursus toegepaste informatica 6 TSO T. Willekens Leerkracht Technisch Atheneum Mol 2010 WOORD VOORAF Deze bundel is samengesteld voor leerlingen van de 3 graad 2 leerjaar (TSO-niveau). Het vak Toegepaste

Nadere informatie

Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden -

Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden - Leerlijn ICT VIJFDE LEERJAAR 1 Kennismaken - aanzetten - occasioneel opbouwen - regelmatig VERWERVEN - systematisch herhalen - verdiepen - verbreden - 1.a. De leerlingen hebben een positieve houding tegenover

Nadere informatie

LEERLIJN BASISVAARDIGHEDEN ICT

LEERLIJN BASISVAARDIGHEDEN ICT Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL LEERLIJN BASISVAARDIGHEDEN ICT Dit is geen leerplan maar eerder als richtdocument te gebruiken bij de implementatie van de

Nadere informatie

DOCUMENT. Servicedocument VOET voor het vak ICT/Informatica. Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VVKSO

DOCUMENT. Servicedocument VOET voor het vak ICT/Informatica. Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VVKSO Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel DOCUMENT VVKSO Servicedocument VOET voor het vak ICT/Informatica Dit document is een aanvulling op het algemeen servicedocument

Nadere informatie

Taalvaardigheid Preventie en remediëring. -betrokkenheid verhogende werkvormen creëren -een maximale -herformuleren de lln het probleem

Taalvaardigheid Preventie en remediëring. -betrokkenheid verhogende werkvormen creëren -een maximale -herformuleren de lln het probleem Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET LEREN LEREN EN GOK Voet@2010 leren leren en thema s gelijke onderwijskansen Socio-emotionele ontwikkeling (1ste graad)

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inhoudsopgave - 3

Inhoudsopgave. Inhoudsopgave - 3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Stations, mappen en bestanden 9 1.1 Naar de verkenner 9 1.1.1 Beeld 9 1.1.2 Het actieve station 10 1.2 Structuur van een station 11 1.2.1 Mappen en bestanden 11 1.2.2 Bestanden

Nadere informatie

INHOUD. Ten geleide 13. 1 Inleiding 15

INHOUD. Ten geleide 13. 1 Inleiding 15 INHOUD Ten geleide 13 1 Inleiding 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Webbased 15 1.3 Alle voordelen op een rij 15 1.4 En nu? 16 1.5 Een Google Apps-account aanmaken 16 1.6 Inloggen 19 1.7 Test jezelf 21 2 Chrome-browser

Nadere informatie

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WISKUNDE. Derde graad BSO Derde leerjaar: 1 of 2 uur/week

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WISKUNDE. Derde graad BSO Derde leerjaar: 1 of 2 uur/week VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS WISKUNDE Derde graad BSO Derde leerjaar: 1 of 2 uur/week Licap - Brussel - september 1995 INHOUD 1 BEGINSITUATIE... 5 2

Nadere informatie

Spreadsheets. Spreadsheets

Spreadsheets. Spreadsheets Spreadsheets In deze module wordt van de kandidaat verwacht dat hij een goed begrip heeft van spreadsheets en dat hij laat zien een spreadsheet te kunnen gebruiken om accurate resultaten te produceren.

Nadere informatie

CVO PANTA RHEI - Schoonmeersstraat GENT

CVO PANTA RHEI - Schoonmeersstraat GENT identificatie opleiding Winkelmanagement modulenaam Logistiek beheer opleidingsonderdeel ICT 2 (Rekenblad) code module C1 Geldig vanaf 01/02/2016 aantal lestijden 36 studiepunten 3 structuurschema / volgtijdelijkheid

Nadere informatie

Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet

Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet HA 5603 02 2e graad ASO TSO KSO (niet Handel en niet Handel Talen) Geert David, Stijn Maenhaut, Vik Pauwels, Marleen Vande Putte Werkgroep Handel 2012

Nadere informatie

Registratie ICT-doelen

Registratie ICT-doelen Registratie ICT-doelen Vierde leerjaar 1. De computer bedienen CB1 De benaming van de verschillende randapparaten CB9 CB10 actief gebruiken Het alfanumeriek klavier hanteren. Toetsen die gebruikt worden

Nadere informatie

- ict leerlijnen Springplank Heusden-Zolder -

- ict leerlijnen Springplank Heusden-Zolder - Elementaire leerstof Aanvullende leerstof 1. Een positieve houding tegenover ict aannemen 1.1 Beseffen dat ict mogelijkheden en beperkingen heeft. 1.2 Apparatuur met zorg behandelen. De bedieningsvoorschriften

Nadere informatie

INHOUD. Ten geleide 13. 1 De computer van dichtbij bekeken 15

INHOUD. Ten geleide 13. 1 De computer van dichtbij bekeken 15 INHOUD Ten geleide 13 1 De computer van dichtbij bekeken 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Hardware en software 15 1.3 Soorten computers 16 1.3.1 Desktop PC 16 1.3.2 Laptop of notebook 16 1.3.3 Handcomputer of palm

Nadere informatie

Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet

Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet HA 5604 03 2e graad TSO (Handel Handel talen) Geert David, Stijn Maenhaut, Vik Pauwels, Marleen Vande Putte Werkgroep Handel 2013 Vlaams Verbond van

Nadere informatie

Leerlijn basisvaardigheden ICT

Leerlijn basisvaardigheden ICT Leerlijn basisvaardigheden ICT Deze leerlijn is geen leerplan. Het is een leidraad waarin de ICT basisvaardigheden in een aantal leerdoelen zijn omgezet. De school streeft ernaar dat basisvaardigheden

Nadere informatie

INFORMATICA TWEEDE GRAAD BSO Kantoor LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. September 2003 LICAP BRUSSEL D/2003/0279/078

INFORMATICA TWEEDE GRAAD BSO Kantoor LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. September 2003 LICAP BRUSSEL D/2003/0279/078 INFORMATICA TWEEDE GRAAD BSO Kantoor LEERPLAN SECNDAIR ONDERWIJS September 003 LICAP BRSSEL D/003/079/078 INFORMATICA TWEEDE GRAAD BSO Kantoor LEERPLAN SECNDAIR ONDERWIJS September 003 LICAP BRSSEL D/003/079/078

Nadere informatie

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 1 september 2007 STUDIEGEBIED ICT

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 1 september 2007 STUDIEGEBIED ICT STUDIEGEBIED ICT Modulaire opleiding Informatica: Computer- & Besturingssystemen en Netwerken AO IC 001 Versie 2.0 BVR Pagina 1 van 16 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 4 1.1 Korte beschrijving... 4 1.1.1 Inhoud...

Nadere informatie

Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet

Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet Hardware, besturingssystemen, netwerken en internet Lerarenhandleiding bij boekje HA 5604 03 HA 5602 03 2e graad TSO (Handel Handel talen) Geert David, Stijn Maenhaut, Vik Pauwels, Marleen Vande Putte

Nadere informatie

Computerconfiguratie en netwerken. Windows 7 HA 5337 01. Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs. Alle studierichtingen

Computerconfiguratie en netwerken. Windows 7 HA 5337 01. Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs. Alle studierichtingen Computerconfiguratie en netwerken Windows 7 HA 5337 01 Alle studierichtingen Lut Boogaerts - Ria Van Eysendeyk - Christel Valkeners - Guy Willems Werkgroep Integratie Informatica Handel 2011 Vlaams Verbond

Nadere informatie

Onze Microsoft gecertificeerde unieke Excel e-learning cursussen zijn incl.:

Onze Microsoft gecertificeerde unieke Excel e-learning cursussen zijn incl.: Cursus Inhoud 15 Modules - 15 Vragen Onze Microsoft gecertificeerde unieke Excel e-learning cursussen zijn incl.: * Praktijkopdrachten met real-time feedback bij gemaakte fouten * Rijke interactieve multimedia

Nadere informatie

Vak: Toegepaste informatica

Vak: Toegepaste informatica Vak: Toegepaste informatica Let op: de inhoud van een vakfiche wordt jaarlijks aangepast. Zorg ervoor dat u de juiste vakfiche raadpleegt. Deze vakfiche is geldig van 1 januari 2015 tot en met 31 december

Nadere informatie

WISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN

WISKUNDIGE TAALVAARDIGHEDEN WISKUNDIGE TLVRDIGHEDEN Derde graad 1 Het begrijpen van wiskundige uitdrukkingen in eenvoudige situaties (zowel mondeling als 1V4 2V3 3V3 (a-b-c) schriftelijk) 2 het begrijpen van figuren, tekeningen,

Nadere informatie

MS Excel. Module 0. MS Excel, versie 2000 (NL) Nummer: 252 (26082002) The Courseware Company

MS Excel. Module 0. MS Excel, versie 2000 (NL) Nummer: 252 (26082002) The Courseware Company MS Excel Module 0 MS Excel, versie 2000 (NL) Nummer: 252 (26082002) The Courseware Company Niets van deze uitgave mag verveelvoudigd worden en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie,

Nadere informatie

Geautomatiseerde informatievoorziening - gebruik 2 GEAUTOMATISEERDE INFORMATIEVOORZIENING - GEBRUIK 2 (CAL03.2/CREBO:50209)

Geautomatiseerde informatievoorziening - gebruik 2 GEAUTOMATISEERDE INFORMATIEVOORZIENING - GEBRUIK 2 (CAL03.2/CREBO:50209) GEAUTOMATISEERDE INFORMATIEVOORZIENING - GEBRUIK 2 (CAL03.2/CREBO:50209) sd.cal03.2.v2 ECABO, Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, overgenomen, opgeslagen of gepubliceerd

Nadere informatie

Inleiding. Algoritmiek

Inleiding. Algoritmiek Inleiding Algoritmiek Rush Hour Traffic Jam Game Je krijgt volgend spelbord voorgeschoteld. Alles begint met een probleem. en een duidelijke probleembeschrijving: Wat is de beginsituatie? Wat is het gewenste

Nadere informatie

PSD. Reeksen van logische procedures om problemen op te lossen in een eindig aantal stappen.

PSD. Reeksen van logische procedures om problemen op te lossen in een eindig aantal stappen. Inleiding Computers en andere digitale apparatuur is tegenwoordig niet meer weg te denken in de huidige samenleving. Zonder programma s zijn deze apparaten echter niets waard. Het zijn de programma s die

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

Werken aan de hand van. Microsoft Excel. Schooljaar V. Schelkens, C. Kaivers, F. Thomas

Werken aan de hand van. Microsoft Excel. Schooljaar V. Schelkens, C. Kaivers, F. Thomas Werken aan de hand van Microsoft Excel Schooljaar 2018-2019 V. Schelkens, C. Kaivers, F. Thomas In dit project ga je leren hoe je een rekenblad aan de hand van Microsoft Excel kan opstellen. Bij elke oefening

Nadere informatie

INFORMATICA HANDEL, HANDEL-TALEN TOERISME TWEEDE GRAAD TSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS EERSTE EN TWEEDE LEERJAAR

INFORMATICA HANDEL, HANDEL-TALEN TOERISME TWEEDE GRAAD TSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS EERSTE EN TWEEDE LEERJAAR INFORMATICA HANDEL, HANDEL-TALEN TOERISME TWEEDE GRAAD TSO EERSTE EN TWEEDE LEERJAAR LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VVKSO BRUSSEL September 2011 (vervangt D/2009/0279/017) Vlaams Verbond van het Katholiek

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

ALLE STUDIERICHTINGEN BEHALVE KANTOOR EN VERKOOP

ALLE STUDIERICHTINGEN BEHALVE KANTOOR EN VERKOOP INFORMATICA TWEEDE GRAAD BSO ALLE STUDIERICHTINGEN BEHALVE KANTOOR EN VERKOOP LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VVKSO BRUSSEL (vervangt het leerplan D/2008/7841/037 met ingang van 1 september 2011) Vlaams Verbond

Nadere informatie

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Nederlands

Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Nederlands Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Nederlands In kolom 1 vind je 66 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep Nederlands. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in kolom 2 aan met

Nadere informatie

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen

Actualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen Bijlage p. 1 Bijlagen Bijlage p. 2 Bijlage 1 Domeinoverschrijdende doelen - Leerplan BaO (p. 83-85) 5.2 Doelen en leerinhouden 5.2.1 Wiskundige problemen leren oplossen DO1 Een algemene strategie voor

Nadere informatie

LEERLIJN Basisvaardigheden ICT

LEERLIJN Basisvaardigheden ICT LEERLIJN Basisvaardigheden ICT EERSTE KLAS VVKaBO september 2001 Eerste klas Pagina 1 van 6 AANZETTEN IN DE EERSTE KLAS 1 De computer bedienen CB 5 Dubbelklikken. In één beweging twee keer klikken op de

Nadere informatie

CVO PANTA RHEI - Schoonmeersstraat GENT

CVO PANTA RHEI - Schoonmeersstraat GENT identificatie opleiding Meertalig secretariaat modulenaam Rekenprogramma 1 code module C4 Geldig vanaf 01/09/2015 aantal lestijden 60 studiepunten structuurschema / volgtijdelijkheid link: structuurschema

Nadere informatie

Atheneum Boom en ICT. Inleiding

Atheneum Boom en ICT. Inleiding Inleiding Vermits computers niet meer weg te denken zijn uit onze maatschappij, doet onze school dan ook haar uiterste best om onze leerlingen vaardigheden en attitudes bij te brengen op het gebied van

Nadere informatie

Het lijkt zo simpel: je voert een adres in, je browser toont een webpagina, je bladert er doorheen... Hoe kan dit allemaal? INVOER VERWERKING UITVOER

Het lijkt zo simpel: je voert een adres in, je browser toont een webpagina, je bladert er doorheen... Hoe kan dit allemaal? INVOER VERWERKING UITVOER 8 - Hoe je pc werkt Het lijkt zo simpel: je voert een adres in, je browser toont een webpagina, je bladert er doorheen... Hoe kan dit allemaal? Als je een webpagina wilt bekijken, schiet je pc in actie.

Nadere informatie

STUDIEGEBIED GRAFISCHE TECHNIEKEN: NON-PRINT

STUDIEGEBIED GRAFISCHE TECHNIEKEN: NON-PRINT STUDIEGEBIED GRAFISCHE TECHNIEKEN: NON-PRINT Modulaire opleiding Webserverbeheerder BO GR 504 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 13 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 3 1.1 Korte beschrijving... 3 1.1.1 Relatie opleiding

Nadere informatie

Excel Van rookie tot wizard. Willem De Meyer Hans Vanlanduyt. Acco Leuven / Den Haag

Excel Van rookie tot wizard. Willem De Meyer Hans Vanlanduyt. Acco Leuven / Den Haag Excel 2016 Van rookie tot wizard Willem De Meyer Hans Vanlanduyt Acco Leuven / Den Haag Inhoud Inleiding 11 1 Structuur van een Excelmap 13 2 Navigeren en selecteren in een werkmap 19 2.1 De schuifbalken

Nadere informatie

VOET EN WISKUNDE. 1 Inleiding: Wiskundevorming

VOET EN WISKUNDE. 1 Inleiding: Wiskundevorming Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat, 00 Brussel VOET EN WISKUNDE Inleiding: vorming Een actuele denkwijze over wiskundevorming gaat uit van competenties. Het gaat om een

Nadere informatie

Registratie ICT-doelen

Registratie ICT-doelen Registratie ICT-doelen Zesde leerjaar CB1 CB13 BG3 BG4 BG5 AG6 1. De computer bedienen De benaming van de verschillende randapparaten actief gebruiken Weten dat sommige toetsen (functietoetsen, pijltjestoetsen,

Nadere informatie

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel Nieuwe leerplannen en lessentabellen met ingang van 1 september 2010 In de regel worden alle graadleerplannen (en bijhorende

Nadere informatie

CVO PANTA RHEI - Schoonmeersstraat GENT

CVO PANTA RHEI - Schoonmeersstraat GENT identificatie opleiding Informatica-toepassingssoftware modulenaam Rekenblad 1 code module 6858 goedkeuring door aantal lestijden 60 studiepunten datum goedkeuring structuurschema / volgtijdelijkheid link:

Nadere informatie

Datum. Vraag het bedrag in BEF. Reken om naar EURO. Toon het bedrag in EURO. --- Vraag het bedrag in BEF--- --- Reken om naar EURO---

Datum. Vraag het bedrag in BEF. Reken om naar EURO. Toon het bedrag in EURO. --- Vraag het bedrag in BEF--- --- Reken om naar EURO--- 3UREOHPHQRSORVVHQPHW9%$WRHSDVVLQJHQELMGHHO Naam. NR : Klas. PC : Datum. 23*$9( Hieronder vind je het algoritme om een bedrag in BEF om te rekenen naar EURO. Zet het algoritme om in programmacode. Noem

Nadere informatie

SG ANKER CONCRETE INVULLING LEERLIJNEN ICT

SG ANKER CONCRETE INVULLING LEERLIJNEN ICT SG ANKER CONCRETE INVULLING LEERLIJNEN ICT Computervaardigheden Gebruik muis K1 K2 K3 L1 L2 L3 L4 L5 L6 bewegen met de muis slepen met de muis (L-muisknop ingedrukt houden) enkel klikken met L-muisknop

Nadere informatie

INHOUD. Ten geleide Starten met Excel 13

INHOUD. Ten geleide Starten met Excel 13 INHOUD Ten geleide 11 1 Starten met Excel 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Microsoft Excel starten 13 1.3 Het toepassingsvenster van Excel 14 1.3.1 De titelbalk 14 1.3.1.1 De werkbalk Snelle toegang 15 1.3.1.2

Nadere informatie

Windows 10. 2015 Training voor 50-plussers. PC50plus trainingen Eikbosserweg 52 1214AK Hilversum tel: 035 6213701 info@pc50plus.nl www.pc50plus.

Windows 10. 2015 Training voor 50-plussers. PC50plus trainingen Eikbosserweg 52 1214AK Hilversum tel: 035 6213701 info@pc50plus.nl www.pc50plus. 2015 Training voor 50-plussers PC50plus trainingen Eikbosserweg 52 1214AK Hilversum tel: 035 6213701 info@pc50plus.nl www.pc50plus.nl Windows 10 TRAINING VOOR 50- PLUSSERS Inhoud opgave. Pagina 01-0 7

Nadere informatie

Vragenlijst Beroepsprofiel ICT-OA

Vragenlijst Beroepsprofiel ICT-OA Naam: Eric Vink Plaats: Maarssen Presentaties (via ICT) organiseren en hanteren Docenten informeren over de beschikbare infrastructuur en de weg wijzen naar de juiste informatiebronnen Op eigen niveau

Nadere informatie

2.3 Literatuur. 1.4.2 Schriftelijke vaardigheden 1.4.2.1 Lezen LES GODVERDOMSE DAGEN OP EEN GODVERDOMSE BOL LEERPLAN ALGEMEEN:

2.3 Literatuur. 1.4.2 Schriftelijke vaardigheden 1.4.2.1 Lezen LES GODVERDOMSE DAGEN OP EEN GODVERDOMSE BOL LEERPLAN ALGEMEEN: LES GODVERDOMSE DAGEN OP EEN GODVERDOMSE BOL ALGEMEEN: p.8 2.3 Literatuur In onze leerplannen is literatuur telkens als een aparte component beschouwd, meer dan een vorm van leesvaardigheid. Na de aanloop

Nadere informatie

TV DACTYLOGRAFIE/TOEGEPASTE INFORMATICA

TV DACTYLOGRAFIE/TOEGEPASTE INFORMATICA TV DACTYLOGRAFIE/TOEGEPASTE INFORMATICA Fundamenteel gedeelte TOERISME 1ste leerjaar 1 (+ 1) uur/week 2de leerjaar 1 (+ 1) uur/week In voege vanaf 1 september 1998 D/1998/0279/034 INHOUD INHOUD... 139

Nadere informatie

EINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Zoektocht in het Maascentrum. A. Eindtermen voor het basisonderwijs vanaf 01/09/2010

EINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Zoektocht in het Maascentrum. A. Eindtermen voor het basisonderwijs vanaf 01/09/2010 EINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Zoektocht in het Maascentrum Derde graad LO A. Eindtermen voor het basisonderwijs vanaf 01/09/2010 Lichamelijke opvoeding Motorische competenties 1.1 De motorische basisbewegingen

Nadere informatie

EINDTERMEN Bosbiotoopstudie

EINDTERMEN Bosbiotoopstudie EINDTERMEN Bosbiotoopstudie Eerste graad A-stroom Vakgebonden eindtermen aardrijkskunde De mens en het landschap Het landelijk landschap 22 milieueffecten opnoemen die in verband kunnen gebracht worden

Nadere informatie

1 Besturingssysteem. 1.1 Wat is een besturingssysteem? 1.2 Verschillende besturingssystemen. 1.3 Windows, verschillende versies

1 Besturingssysteem. 1.1 Wat is een besturingssysteem? 1.2 Verschillende besturingssystemen. 1.3 Windows, verschillende versies 1 Besturingssysteem 1.1 Wat is een besturingssysteem? Elke computer heeft een besturingssysteem. Zonder besturingssysteem kan een computer niet werken. Het besturingssysteem zorgt ervoor dat de computer

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord Introductie Visual Steps Wat heeft u nodig? Uw voorkennis Hoe werkt u met dit boek?...

Inhoudsopgave. Voorwoord Introductie Visual Steps Wat heeft u nodig? Uw voorkennis Hoe werkt u met dit boek?... Inhoudsopgave Voorwoord... 13 Introductie Visual Steps... 14 Wat heeft u nodig?... 15 Uw voorkennis... 16 Hoe werkt u met dit boek?... 17 De cd-rom en de website bij dit boek... 19 Bekijken van de cd-rom...

Nadere informatie

TV DACTYLOGRAFIE/TOEGEPASTE INFORMATICA TV TOEGEPASTE INFORMATICA

TV DACTYLOGRAFIE/TOEGEPASTE INFORMATICA TV TOEGEPASTE INFORMATICA TV DACTYLOGRAFIE/TOEGEPASTE INFORMATICA TV TOEGEPASTE INFORMATICA HANDEL 1ste leerjaar 2 uur/week (TV Dactylografie/Toegepaste informatica) 1ste leerjaar 1 (+1) uur/week () 2de leerjaar 2 uur/week (TV

Nadere informatie

GIGA Informatica IN EN OM DE PC. Henk Genbrugge Lisan Van Bauwel. GIGAIIW 1-4.indd 1 24-07-2007 11:32:01

GIGA Informatica IN EN OM DE PC. Henk Genbrugge Lisan Van Bauwel. GIGAIIW 1-4.indd 1 24-07-2007 11:32:01 GIGA Informatica IN EN OM DE PC Henk Genbrugge Lisan Van Bauwel GIGAIIW 1-4.indd 1 24-07-2007 11:32:01 Studietaak 4 Gebruikersinterface Aan het einde van deze studietaak kan je werken met het startmenu,

Nadere informatie

A. MISSIE MEDIATRAINING B. VISIE MEDIATRAINING. GO! middenschool MIRA Loystraat Hamme

A. MISSIE MEDIATRAINING B. VISIE MEDIATRAINING. GO! middenschool MIRA Loystraat Hamme A. MISSIE MEDIATRAINING De grote missie van deze module is leerlingen te laten ontdekken en hen te laten proeven van de mediawereld door niet alleen het negatieve, maar zeker ook het positieve ervan te

Nadere informatie

Werken met de Excelmappen

Werken met de Excelmappen Werken met de Excelmappen Het nieuwe leerplan wijst op het gebruik van een Excelrekenmap naast andere ICT-toepassingen. Het handboek voorziet in de mogelijkheid om sommige opdrachten en oefeningen met

Nadere informatie

Leerlijn basisvaardigheden ICT: Deelgebied 1 De computer bedienen

Leerlijn basisvaardigheden ICT: Deelgebied 1 De computer bedienen Leerlijn basisvaardigheden ICT: Deelgebied 1 De computer bedienen Hieronder is een leerlijn samengesteld van ICT basisvaardigheden die betrekking hebben op de hele basisschool groep 1 t/m 8. Er wordt doormiddel

Nadere informatie

Informatievaardigheden Oefenboek MS-Excel Luk Gheysen - Caroline Neckebroeck Benedict Wydooghe met dank aan Marc Vangheluwe

Informatievaardigheden Oefenboek MS-Excel Luk Gheysen - Caroline Neckebroeck Benedict Wydooghe met dank aan Marc Vangheluwe Informatievaardigheden Oefenboek MS-Excel Luk Gheysen - Caroline Neckebroeck Benedict Wydooghe met dank aan Marc Vangheluwe Academiejaar 2013-2014 2012 2011 2010 2009 2008 Vooraf : Te verwachten vaardigheden

Nadere informatie

INFORMATICA TWEEDE GRAAD BSO VERKOOP LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. September 2003 LICAP BRUSSEL D/2003/0279/079

INFORMATICA TWEEDE GRAAD BSO VERKOOP LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. September 2003 LICAP BRUSSEL D/2003/0279/079 INFORMATICA TWEEDE GRAAD BSO VERKOOP LEERPLAN SECNDAIR ONDERWIJS September 003 LICAP BRSSEL D/003/079/079 INFORMATICA TWEEDE GRAAD BSO VERKOOP LEERPLAN SECNDAIR ONDERWIJS September 003 LICAP BRSSEL D/003/079/079

Nadere informatie

Bosdamlaan Beveren-Waas. Kijk eens wat ik al kan! Naam : ICT-zakboekje. Centrumschool Beveren-Waas Pagina 1

Bosdamlaan Beveren-Waas. Kijk eens wat ik al kan! Naam : ICT-zakboekje. Centrumschool Beveren-Waas Pagina 1 Bosdamlaan 1 9120 Beveren-Waas Kijk eens wat ik al kan! Naam : ICT-zakboekje Pagina 1 INLEIDING Waarom een ICT zakboekje? ICT kan in alle vakken aan bod komen in de lagere school. Het is geen vak apart.

Nadere informatie

IN1. Nr Omschrijving 2,5j 3j 4j 5j 6j 7j 8j 9j 10j 11j

IN1. Nr Omschrijving 2,5j 3j 4j 5j 6j 7j 8j 9j 10j 11j PLANNEN IN1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 De leerlingen zijn bereid ICT te gebruiken Bij het creatief vormgeven van hun ideeën. De leerlingen kunnen bepalen welke vorm (beeld, tekst, geluid) Relevant

Nadere informatie

Excel 2010 in 17 stappen

Excel 2010 in 17 stappen Omschrijving Volledige progressieve training Excel 2010 in 17 stappen (17 modules, 153 rubrieken) Duur 12:45 Inhoud 1. Ontdek Excel, vul een tabel in De basisfuncties van Excel: voer uw eerste handelingen

Nadere informatie

Cursus Excel 2016 Basis

Cursus Excel 2016 Basis Cursus Excel 2016 Basis Lesvormen: In-company maatwerk, Open inschrijving (klassikale cursus), Individueel, Werkplekbegeleiding, Kosten: 299,- excl. BTW per deelnemer Duur: 1 dag, Taal: Nederlands, Engels,

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord...13 Introductie Wat heeft u nodig?...15 De volgorde van lezen...17 Hoe werkt u met dit boek?...18

Inhoudsopgave. Voorwoord...13 Introductie Wat heeft u nodig?...15 De volgorde van lezen...17 Hoe werkt u met dit boek?...18 Inhoudsopgave Voorwoord...13 Introductie...14 Wat heeft u nodig?...15 De volgorde van lezen...17 Hoe werkt u met dit boek?...18 1. Starten en stoppen met Windows 21 Starten van Windows...22 Werken met

Nadere informatie

Problemen herformuleren Leerlingen drukken de probleemstelling uit in eigen woorden.

Problemen herformuleren Leerlingen drukken de probleemstelling uit in eigen woorden. ACTIVITEITEN NAAM activiteit Leeftijdsgroep Markeer de optie. Tijdsduur: Vaardigheden computationeel denken Markeer de opties. Programmeren met Scratch 1 graad secundair onderwijs (12 14 jaar) > project

Nadere informatie

Kalenderaanbod Light-versie 2015

Kalenderaanbod Light-versie 2015 Kalenderaanbod Light-versie 2015 1. BUREAUTICA Word Intro 2007/2010 De deelnemers leren van bij het begin op een correcte manier te werken met tekstverwerking, zodat ze kwaliteitsvolle documenten kunnen

Nadere informatie