Mission Possible. Caroline Beumer-Peeters. Kids Skills voor jongeren. Van probleem naar oplossing in 11 heldere stappen

Transcriptie

1 Caroline Beumer-Peeters Mission Possible Kids Skills voor jongeren Van probleem naar oplossing in 11 heldere stappen Met een voorwoord van Ben Furman Gebaseerd op het werkboek van de methode Mission Possible van Ben Furman en Caroline Beumer-Peeters

2 Inhoud Voorwoord dr. Ben Furman 9 Voorwoord van de auteur 13 Inleiding 17 Mission Possible, een persoonlijk ontwikkelingsprogramma voor jongeren 17 Een kleine introductie in oplossingsgericht denken 17 Wat is oplossingsgericht werken? 24 Wat is de methode Mission Possible? 31 Mission Possible in het kort 31 De vijf fasen van het Mission Possibleprogramma 38 Een stevig platform voor motivatie 45 Stap 0 De klantrelatie 45 Het bereiken van intrinsieke motivatie 45 Wanneer worden jongeren klant? 47 Het doel helder krijgen 57 Stap 1 Het doel 59 De droom beschrijven 59 Het doel dat de droom doet uitkomen? 62 Stap 2 De voordelen 75 Motivatie 76 Mogelijke voordelen onderscheiden 77 Bouwen aan zelfvertrouwen 79 Stap 3 Support 81 Het belang van supporters 82 Wie kunnen supporter zijn? 82 Supporters uitnodigen 84 Stap 4 Symbool 87 Een steuntje in de rug 88 Het symbool, teken van toewijding 88 Stap 5 Vertrouwen 91 Een lijst maken van redenen voor optimisme 91 Wat zijn goede redenen? 93 Stap 6 Hulpbronnen: redenen voor optimisme 99 Persoonlijke mogelijkheden vaststellen 99 Werken aan bewustwording en zelfvertrouwen 101

3 Stap 7 Schalen 103 Het monitoren van vooruitgang 107 De techniek van het schalen 108 De schaalvraag ontleed 110 De voortgang koesteren 113 Stap 8 Actie 115 Ideeën verzamelen 115 Voornemens en beloftes 116 Stap 9 (Web)log 117 Waarnemen en erkennen 117 Vooruitgang koesteren 119 Naar buiten treden 120 Het kiezen van de vorm 121 Tips en ideeën voor het maken van een (b)log 121 Actie ondernemen 123 Stap 10 Tegenslag 125 Bemoeilijkende factoren onderkennen 129 Voorbereiden op tegenslag en terugval 130 De relatie met de praktijk 130 Stap 11 Succes vieren 135 Wanneer vier je het succes? 135 Wanneer mag je van succes spreken? 137 De waarde van succes vieren 139 Het bedanken van de supporters, erkenning van hun bijdrage 141 De valkuilen 143 Soorten valkuilen 143 Uit valkuilen klimmen 144 Werken met Mission Possible in een groep 149 Werken aan een gemeenschappelijk doel 150 Werken met individuele doelen in een groep 152 De rol van de coach 155 De grenzen van coachen 155 In het moment zijn 156 Omgaan met emoties 157 Helpen of uitnodigen? 160 Nawoord 167 Literatuur en websites 169

4 Als we geen sleutel kunnen vinden, voelt elke deur als een muur. Maar zodra we de sleutel ontdekken, is de deur een doorgang die zich, zelfs met een lichte aanraking, opent en ons uitnodigt om verder te gaan. Nishant Matthews in The friend: Finding compassion with yourself.

5 Met dank aan Ben Furman, Nishant Matthews, An, Jos, Jason en Suze Beumer Ben, grote dank voor je support en samenwerking, het beschikbaar stellen van je materiaal, je vertrouwen, je vriendschap... Jouw werk maakt een verschil in deze wereld. An, Jos, Jason en Suze, jullie maakten dit boek mogelijk door jullie liefde, ruimte, steun en inspiratie. And Nishant... With deep gratefulness... I couldn t have had a better teacher, nor could I have had a better friend. Ten slotte mijn dank aan de prachtige jonge mensen die me hun vertrouwen schonken om samen op ontdekkingstocht te gaan. Jullie leverden de inzichten en het materiaal voor dit boek.

6 Voorwoord Adolescenten hebben de neiging problemen te hebben en vele van hen hebben op enig moment in hun ontwikkeling behoefte aan externe hulp of begeleiding. Adolescenten helpen is echter niet eenvoudig. Ze lijken bijna allergisch te zijn voor volwassenen die hun vertellen wat ze moeten doen, hoe ze zich hebben te gedragen of hoe ze zouden moeten denken. Een tiener is de verpersoonlijking van zelfdeterminatie. Als wij hen proberen te dwingen door onze ideeën aan hen op te dringen, gaan ze in de weerstand. Als we hen aan de andere kant aanmoediging en ondersteuning geven bij het realiseren van wat zij willen bereiken, hebben we meer kans hen ook daadwerkelijk te kunnen helpen. De sleutel tot het werken met adolescenten is motivatie. Herinner je je die mop over die gloeilamp? De vraag is: Hoeveel psychotherapeuten zijn er nodig om een gloeilamp te vervangen? Het antwoord is: Slechts één, maar de gloeilamp moet wel willen worden vervangen! Je kunt met adolescenten een heel eind komen, maar de manier waarop je met hen werkt, moet gebaseerd zijn op hun innerlijke motivatie om zichzelf, of iets in hun leven, te ontwikkelen. Mission Possible gaat uit van een eenvoudige theorie over motivatie, die bestaat uit een aantal imposante waarheden. De eerste waarheid is, dat wij mensen om te willen veranderen moeten voelen dat de verandering is wat wij willen en dat dit waarde voor ons heeft. De tweede waarheid is dat we vertrouwen moeten hebben in onze mogelijkheid te kunnen veranderen. We moeten redenen hebben om erop te kunnen vertrouwen dat we ons doel kunnen bereiken en we in staat zijn de veranderingen die we wensen waar te kunnen maken. De derde waarheid is dat we vooruitgang moeten kunnen waarnemen, dat we geen pas op de plaats maken maar in een gestaag tempo in de juiste richting bewegen. Deze drie waarheden zijn het fundament van Mission Possible. In dit werkmodel leggen we niet onze eigen ideeën op aan adolescenten. In plaats daarvan vragen we ze naar hun toekomstdromen en verwachtingen en tonen we respect voor dat waarover zij dromen in hun leven (zolang dit niet immoreel of onethisch is natuurlijk). Daarna vragen we hen na te denken over wat zij zouden willen veranderen om hun dromen te realiseren. Adolescenten beslissen zelf welke doelen zij zichzelf willen stellen; de initiële motivatie wordt gegarandeerd, door- 9

7 MISSION POSSIBLE: KIDS SKILLS VOOR JONGEREN dat hun keuzes direct geassocieerd zijn met hun toekomstdromen en niet worden gedicteerd door verwachtingen van anderen. Zodra het doel helder is, kunnen we profiteren van de tweede waarheid, die zegt dat we om de noodzakelijke motivatie tot het bereiken van doelen te verkrijgen, het vertrouwen moeten hebben dat we dit ook kunnen. Elke volgende stap van Mission Possible zal ertoe bijdragen dit vertrouwen te vergroten. De adolescent onderzoekt voormalige successen, ontdekt verborgen mogelijkheden en hulpbronnen, wordt zich bewust van vooruitgang die is gemaakt, werft supporters, maakt een actieplan gebaseerd op kleine haalbare stappen... Het doel lijkt niet langer onrealistisch. Het zal eruit gaan zien als iets dat de moeite waard én haalbaar is. Vrienden zijn van grote invloed op adolescenten, in goede en kwade zin. Vrienden kunnen hen maken en breken. In Mission Possible worden vrienden beschouwd als een onmisbare en onvervangbare hulpbron. Alle invloedrijke vrienden worden uitgenodigd deel te nemen als supporter van de adolescent. Als vrienden erop gericht zijn op te treden als supporter, dragen zij op belangrijke wijze bij aan het succes. Zo wordt het risico op onbewuste tegenwerking van positieve ontwikkeling minder waarschijnlijk. Als het project is gestart en de trein rijdt, willen we ervoor zorgen dat ze blijft rijden totdat het doel is bereikt. De derde waarheid laat zien dat we adolescenten moeten helpen, zodat zij gaan ervaren dat ze vooruitgang boeken. Er bestaat het risico dat de motivatie verdwijnt als die niet wordt gevoed door ervaringen van succes. Bij Mission Possible helpen we adolescenten aandacht te hebben voor het waarnemen van hun vorderingen. Daarbij gaat het niet alleen om grote prestaties, maar ook over alle minder opmerkelijke babystapjes, die aangemerkt kunnen worden als bewijs van gestage vooruitgang. Zo wordt alle succes waargenomen en belicht en wordt informatie over positieve ontwikkelingen regelmatig gedeeld met de supporters. Ik hoop dat Mission Possible snel tot een bruikbaar instrument wordt bij het werken met adolescenten. Het is een eenvoudige stap-voor-stap procedure, geen geheime techniek of strategie, die je kunt toepassen op adolescenten. In plaats daarvan is het een gebruiksvriendelijk en transparant model dat openlijk kan worden gedeeld met de jongeren waar je mee werkt. Zelfs als de stap-voor-stap aanpak van Mission Possible je een heldere structuur biedt, hoop ik dat je zult ondervin- 10

8 VOORWOORD den dat die nog steeds veel ruimte biedt voor creativiteit, persoonlijke invulling en plezier. Dr. Ben Furman Ben Furman is psychiater, psychotherapeut en schrijver, met boeken die over de hele wereld zijn vertaald. Hij is mededirecteur van het Helsinki Brief Therapy Institute en hij was jarenlang te zien in zijn eigen talkshow op de Finse televisie over onderwerpen die met psychologie te maken hebben. Ben heeft Kids Skills bedacht, een innovatieve methode voor het werken met kinderen. Hij treedt internationaal op als docent en deskundige op het gebied van oplossingsgerichte therapie, probleemoplossen, kindervraagstukken, teamontwikkeling, systeemdenken en persoonlijke ontwikkeling. 11

9 MISSION POSSIBLE: KIDS SKILLS VOOR JONGEREN Bij de tweede druk Op enkele correcties na is deze druk geheel gelijk aan de vorige. 12

10 Voorwoord van de auteur Toen in het millenniumjaar 2000 bij toeval Kids Skills op mijn pad kwam in een voor mij bijzonder uitdagende periode van mijn leven, wist ik direct dat ik op iets bijzonders was gestuit. Het was al snel duidelijk dat ik op dat moment rijp was voor deze andere wijze van denken. Sindsdien heb ik die omarmd. Kids Skills en oplossingsgericht denken in het algemeen werd voor mij een nieuwe manier van denken en leven, met elke keer verrassende resultaten, soms verbijsterend, soms ontroerend, en altijd weer uniek. Zo uniek als elk kind en elke volwassene is met wie ik nu in mijn praktijk mag werken. Geen uitkomst is van tevoren voorspelbaar, geen weg naar een oplossing dezelfde. Daaraan heb ik moeten wennen, want resultaatgericht en altijd al denkend in oplossingen in plaats van problemen, richtte ik me meestal direct op het doel. Alleen... op wiens doel, wiens oplossing? Het duurde gelukkig maar heel kort voordat ik me op mijn gemak ging voelen in het werken vanuit het niet-weten. Hierbij geholpen door de wijze lessen van goede vriend en mentor Nishant Matthews (auteur van onder andere The Friend) en de nalatenschap van Osho, een verlichte Indiase meester. Mijn aanvankelijke twijfel bleek slechts te bestaan uit mijn eigen angst de controle kwijt te raken, geen macht over het proces te hebben, het niet goed te doen. Dat eenmaal achter me latend, kwam al snel de verademende ontspanning, de nieuwe ruimte. Niet ik, de coach/ therapeut hoef het probleem en de oplossing te dragen. Ik draag alleen de ruimte, en faciliteer die als de structuur waarin het proces zich kan voltrekken. Hoe? Slechts door er te zijn. Door mijn onvoorwaardelijke aanwezigheid in te brengen, met oprechte interesse in de ander. Door me open te stellen voor alles wat zich op dat moment in de ander, in mij en tussen ons ontvouwt. In het vertrouwen dat niet ik het hoef te weten, maar dat het zich uiteindelijk zal aandienen in het universele veld van onbegrensde creativiteit waar wij allen deel van uitmaken. Het bleek zoveel heerlijker om te werken met mensen, jong en oud, die hun problemen in eigendom nemen, hun eigen oplossingen onderzoeken én vinden. Kinderen, jongeren en volwassenen die zich met groeiend vertrouwen laten uitnodigen om steeds een nieuw stapje te zetten op een weg van ontwikkeling, op weg naar een gewenst doel. Elke keer weer uniek, helemaal op hun eigen maat en vaak met veel plezier en herwonnen zelfvertrouwen. De ontspanning die ontstaat als 13

11 MISSION POSSIBLE: KIDS SKILLS VOOR JONGEREN de vraag naar de oorzaak wegvalt en schuldgevoelens kunnen worden losgelaten, is enorm. Daar waar praten over problemen alleen maar zorgt voor meer verkramping, creëert de vraag naar hoe je het anders zou willen een oneindige ruimte voor het onderzoeken van de eigen wensen en mogelijkheden. Na het werken met Kids Skills ontstond in mij de behoefte deze methode ook voor jongeren beschikbaar te maken. Ben Furman ontwikkelde eerder al Mission Possible voor deze leeftijdsgroep; specifiek voor jongeren in de intramurale zorg. In de praktijk daarbuiten bleek deze methode echter niet zonder meer toepasbaar. Vandaar dat ik met intensief praktijkonderzoek, op trial-and-errorbasis, ben gaan zoeken naar een meer werkbare vorm van de methode. Het resultaat daarvan ligt voor u. Meer dan bij Kids Skills, waar op de medewerking van de jongere kinderen eigenlijk bijna altijd onvoorwaardelijk kan worden gerekend, richt Mission Possible de aandacht op de klantrelatie en samenwerking tussen de jongere en de coach. Een heel volwassen benadering. Dat betekent dat het accent hier vooral ligt op het bouwen van een stevig platform voor motivatie. Je zou dit stap 0 kunnen noemen. Dit boek is geschreven voor alle coaches, therapeuten, docenten, intern en ambulant begeleiders die geïnteresseerd zijn in het werken met Mission Possible, die willen weten hoe ze gebruikt kan worden in verschillende situaties en met verschillende soorten klanten. Het beoogt behalve inzicht te geven in de elf stappen van de methode, ook te helpen bij het aansturen en begeleiden van ontwikkelingsprocessen bij jongeren. In feite is dit boek bedoeld voor iedereen die de latent aanwezige motivatie tot verandering wil uitnodigen en mobiliseren die ook voor jongeren onontbeerlijk is om noodzakelijke ontwikkeling en groei in hun persoonlijk leven te bewerkstelligen. Met dit boek hoop ik een praktische handleiding bij het werkboek voor de methode Mission Possible mee te geven, dat net als Ben Furmans boek over de methode Kids Skills een bruikbare verzameling is van achtergrondinformatie, ideeën, verhalen, tips en suggesties om het werken met jongeren met Mission Possible zo plezierig en vruchtbaar mogelijk te maken. In het besef dat dit boek geenszins volledig kan zijn en nog vele vragen onbeantwoord zal laten, heb ik aan het eind een lijst met boeken 14

12 VOORWOORD VAN DE AUTEUR toegevoegd die ik van harte wil aanbevelen. Dit omdat ze een bruikbare aanvulling vormen op het werken met deze methode. Verantwoording In dit boek maak ik een aantal keuzes wat betreft de aanspreekvorm van de lezer. Ik heb ervoor gekozen de lezer te tutoyeren. De wereld van oplossingsgericht werken is een informele wereld. Dat moet ook wel, want het streven is samen te werken vanuit een gelijkwaardige positie. Daarmee verklaar ik ook meteen mijn keuze dit boek te schrijven vanuit het perspectief van de coach. De rol van coach past het best bij zo n vorm van samenwerking. Ook als docent, ambulant begeleider of therapeut werk je binnen deze aanpak vanuit een coachende rol samen met je cliënt. Ook als die cliënt nog niet volwassen is. Het woord coach heeft in dit boek dus een bredere betekenis: het belichaamt niet zozeer de functie als wel de grondhouding van waaruit wordt gewerkt. En zo gebruik ik het woord cliënt waar het de gecoachte betreft, zonder hierbij verschil te maken tussen kind, jongere of volwassene. Voor het gemak en de leesbaarheid van de tekst refereer ik regelmatig aan deze cliënt of coach als hij. Daarbij wil ik aanmerken dat het hier natuurlijk altijd iemand van beiderlei kunne kan betreffen. 15

13 INLEIDING Mission Possible, een persoonlijk ontwikkelingsprogramma voor jongeren Mission Possible is een programma dat bestaat uit elf stappen of taken die jongeren kunnen helpen doelen te stellen en deze ook waar te maken. Werken met Mission Possible is een leerervaring die het vervullen van dromen en het bereiken van doelen stukken makkelijker maakt. Het programma leert lastige dingen te veranderen door gebruik te maken van de sterke punten en er samen mee te werken. Het is net als Kids Skills gebaseerd op de filosofie van het oplossingsgerichte denken. Een denkwijze die ik in het nu volgende hoofdstuk nader belichten. Mission Possible is bedoeld om onder begeleiding van een MP-coach (Mission Possiblecoach) of therapeut toe te passen en is ontwikkeld voor de leeftijdsgroep van circa 11 tot 18 jaar. Mission Possible kan individueel of als een groepsactiviteit worden toegepast. Een groep kan ervoor kiezen een gemeenschappelijk doel te nemen, of ieder aan een persoonlijk doel te werken. In dat laatste geval ondersteunen de groepsleden elkaar en zijn ze elkaars supporters. Hoe dit in zijn werk gaat, zal gaandeweg dit boek duidelijker worden. Een kleine introductie in oplossingsgericht denken Nog niet zo heel lang geleden werkten we in de psychologie en in de opvoeding vanuit een model dat erop gericht was te kijken naar tekortkomingen en onvolkomenheden in het menselijk gedrag. We hielden ons vooral bezig met het onderzoeken van de mogelijke oorzaken en het repareren van schade ontstaan door trauma s en aangeboren afwijkingen. In de opvoeding lag de nadruk vooral op conditionering, het afleren van ongewenst gedrag. Dit werd voornamelijk bereikt door middel van straffen. Er werd weinig onderzoek gedaan naar gezond menselijk functioneren. Oplossingen werden meestal gezocht in het proberen af te leren van het negatieve gedrag. Als gevolg daarvan wisten we over het gewenste, gezonde gedrag eigenlijk 17