Grontmij Nederland B.V. CO 2 -emissie-inventaris

Transcriptie

1 Grontmij Nederland B.V. CO 2 -emissie-inventaris 2012 Halfjaar 1 Definitief Grontmij Nederland B.V. De Bilt, 12 november 2012

2

3 Samenvatting De totale emissies van Grontmij Nederland B.V. bedroegen ton CO 2 in de 1 e helft van Onderstaande figuur en tabel geven aan hoe dit verdeeld is over de verschillende soorten emissies. Figuur 0-1 Grontmij Nederland B.V. CO 2-emissies per emissiestroom 1 e halfjaar 2012 Het brandstofverbruik van het leasewagenpark zorgt voor ruim de helft van de CO 2 -uitstoot. Het totaal aan transport is verantwoordelijk voor circa driekwart van alle emissies. Totale CO 2 emissies Grontmij Nederland B.V. in 1 e halfjaar Categorie Scope Soort emissie Emissies 2012 H1 Ton ton/fte Kantoren en locaties 1 2 Gas en andere ingekochte warmte/koude Elektriciteit ,30 0,20 Vervoer 1 2* 2* Leaseauto - zakelijk & woon-werk Zakelijke vluchten Privéauto zakelijk Privéauto woon-werk Collectief (OV) zakelijk Overig woon-werk ,42 0,04 0,39 0,35 0,03 0,07 Subtotaal Scope 1 Subtotaal Scope 2 Subtotaal Scope 3 Totaal Scope 1 t/m ,72 0,62 0,45 2,79 * Deze categorieën zijn door ProRail toegevoegd aan Scope 2, maar behoren volgens ISO en het GHG-Protocol in Scope 3 Pagina 3 van 15

4 Inhoudsopgave Naam 7.3 ISO Periodieke rapportage Inleiding p Basisgegevens 1 Beschrijving van de organisatie Verantwoordelijkheden Basisjaar Rapportageperiode Verificatie a b j c q Afbakening Organisatorische grenzen Wijzigingen organisatie d Berekeningsmethodiek Actuele berekeningsmethodiek en conversiefacl,n toren Wijzigingen berekeningsmethodiek Uitsluitingen Opname van CO 2 Biomassa m h g f Directe en indirecte emissies Herberekening basisjaar & historische gegevens Directe en indirecte emissies Trends Voortgang reductiedoelstellingen Maatregelen komende periode Onzekerheden Medewerker bijdrage Gerelateerd aan 7.3 uit ISO j,k e, i o Pagina 4 van 15

5 1 Inleiding 1.1 Inleiding Grontmij Nederland B.V. heeft zich ten doel gesteld de energie-efficiëntie efficiëntie van haar bedrijfsvoe- ring continu te vergroten en de bijbehorende CO 2 -emissies te verminderen. Van groot belang hierbij is het hebben van inzicht in het energieverbruik van het bedrijf. Met de deelname aan de CO 2 -prestatieladder geeft Grontmij op een concrete wijze vorm aan de ambities om de doel- stelling op het terrein van duurzaamheid te realiseren. Het opstellen van de periodieke rapportage is onderdeel van de stuurcyclus binnen het ener- giemanagementsysteem dat mede in het kader van de CO₂-prestatieladder is ingevoerd. Deze stuurcyclus staat beschreven in het kwaliteitsmanagementplan. Deze periodieke rapportage beschrijft alle zaken zoals beschreven in 7.3 uit de ISO Een koppelingstabel is opgenomen als onderdeel van de inleiding. Pagina 5 van 15

6 2 Basisgegevens 2.1 Beschrijving van de organisatie Grontmij, opgericht in 1915, is een toonaangevend duurzaam ontwerp-, advies- en manage- mentbureau dat actief is in de markten water, energie, infrastructuur en duurzame planning en ontwerp. Grontmij s missie is om het leidende Europese duurzame ontwerp-, advies- en mana- gementbureau te zijn voor de stedelijke en de natuurlijke omgeving. Wij zijn één van de grootste advies- en ingenieursbureaus in Europa met bijna 300 kantoren verspreid in Noordwest-Europa en 50 elders in de wereld. We bieden werk aan circa professionals over de hele wereld. Grontmij levert adviezen en ingenieursdiensten met betrekking tot de stedelijke en natuurlijke leefomgeving, multimodale modale mobiliteit, schoon water en energie. 2.2 Verantwoordelijkheden Bedrijf Grontmij NL B.V. Grontmij N.V. Eindverantwoordelijke Ir. H. Snoek Directeur Operations & Facilities Ing. G.P. Dral Lid Raad van Bestuur Verantwoordelijke stuurcyclus Drs. A.P. Lavèn Drs. A.P. Lavèn Contactpersoon emissie-inventaris Drs. A.M. Zantinge Drs. A.P. Lavèn 2.3 Basisjaar Het eerste jaar waarop Grontmij Nederland B.V. een volledige emissie-inventarisatie inventarisatie heeft uit- gevoerd is Dit is het basisjaar, waarmee de voortgang wordt vergeleken. Sinds 2010 wordt de CO 2 -emissie-inventaris inventaris halfjaarlijks opgesteld. Ten gevolge van wijzigingen van coneen herberekening van het basisjaar plaatsgevonden voor versiefactoren heeft eerder (in 2011) de uitstoot door elektriciteit, it, stadsverwarming en vliegreizen. 2.4 Rapportageperiode Deze periodieke rapportage beschrijft de CO 2 -emissies in de periode 1 januari t/m 30 juni Verificatie De laatste verificatie vond plaats in 2011 en had betrekking op de emissies in het jaar Pagina 6 van 15

7 3 Afbakening 3.1 Organisatorische grenzen Meegenomen zijn alle juridische entiteiten en daarbij behorende gebouwen en emissies vallende onder Grontmij Nederland Holding B.V. Deze entiteiten worden meegenomen op basis van de Operational Control approach zoals geformuleerd in het GHG Protocol. Dit betekent dat alle entiteiten waar Grontmij Nederland Holding B.V. voor 50% of meer eigenaar van is, worden meegenomen in de emissie-inventaris. inventaris. Daarnaast zijn er op basis van een AC-analyse nog enkele entiteiten toegevoegd. Bedrijfsonderdelen Binnen deze Organizational Boundary zijn de volgende bedrijfsonderdelen meegenomen. Een uitgebreidere toelichting op de totstandkoming en opbouw van deze Organizational Boundary, is te vinden in document Organizational Boundary Grontmij Nederland B.V. (herziening maart 2012). Tabel 3-1 Bedrijfsnaam Organizational Boundary Grontmij Nederland Grontmij Nederland B.V. Grontmij Maunsell-Holding B.V. Grontmij BBR VOF Ingenieursbureau Vathorst VOF Parkmanagement Kampen B.V. Schoon Schip VOF Grontmij Inc.(toegevoegd gedurende 1 e helft van 2012) Grontmij Capital Consultants B.V. Stichting Pensioenfonds Grontmij (toegevoegd o.b.v. AC analyse) Grontmij Assutex CV (toegevoegd o.b.v. AC analyse) Alle binnen de Organizational Boundary vallende bedrijfsonderdelen worden hierna in dit document aangeduid als Grontmij. Waar informatie betrekking heeft op een andere samenstelbedrijfsonderdelen (bijvoorbeeld Grontmij N.V.), wordt dit aangegeven. ling van Aantal werknemers Het gemiddelde aantal fte s binnen de boundary over de 1 e helft van 2012 bedroeg 1945,8 (ge- baseerd op het gemiddelde van elk kwartaal). Kantorenbestand Voor het opstellen van een kantorenoverzicht, zijn twee sets brondata gecombineerd: het overzicht van alle werknemers en hun standplaatsen (aantal fte s per locatie), zoals aangeleverd door de afdeling HR; de RI&E lijst van alle locaties zoals opgesteld door HR. Op deze wijze wordt geborgd dat het locatieoverzicht volledig is. Tabel 3-2 geeft de kantoren weer die (deels) zijn opgenomen in de boundary. De meeste kantoren zijn uitgerust met energy-profilers, waarmee het energieverbruik per kwartier wordt opgemeten. Dit betreft de linkerrij in tabel 3-2 en zijn voornamelijk grotere kantoren Pagina 7 van 15

8 Afbakening (meer dan 20 fte). De energieverbruiksgegevens zijn hier gebaseerd op de metingen van de energy-profilers. De kolom overige kantoren toont de kleinere panden (minder dan 20 fte). Hier was geen ener- gy-profiler geïnstalleerd. Het energieverbruik is hier gebaseerd op facturen. Indien deze niet beschikbaar waren, is het verbruik gebaseerd op een gemiddelde per m 2 van de overige kantokleine ren. projectlocaties waar slechts enkele werknemers gestationeerd Tot slot was er een variabel aantal waren. Deze locaties zijn meegenomen als een categorie projectlocaties, waarvoor op basis van het gemiddelde van andere locaties een inschatting gemaakt is van het gebruik. Tabel 3-2 Kantoren en locaties volgens Organizational Boundary Grontmij Plaats Adres Overige kantoren Alkmaar 1 Robijnstraat 11 Amsterdam Science Park 406 Amersfoort Computerweg Assen - 2 Ketellapperstraat Arnhem Velperweg Assen - 3 Mastmakerstraat 5 Assen 1 Stationsplein 10 Colijnsplaat Visserijweg 14 De Bilt De Holle Bilt 22 Drachten De Hemmen 101 Eindhoven Zernikestraat 17 Houten - 2 De Molen Gorinchem Stationsweg 45 Houten - 3 Standerdmolen 14a Haren Nieuwe Stationsweg 4 Spijkenisse Curieweg Haren Nieuwe Stationsweg 3-15 Houten - 1 De Molen 48 Lelystad Gondel Lieren Kanaal Zuid 290 Projectlocaties: Middelburg Segeersingel 6 Almelo Roermond Bredeweg Fochteloo Roosendaal Bovendonk 29 Koudum Waddinxveen Coenecoop 55 Winsum Zwolle Noordzeelaan 50 Zeist 3.2 Wijziging Organisatie Wijzigingen Organisatorische grenzen Gedurende de eerste helft van 2012 is de juridische entiteit Grontmij Inc. toegevoegd aan Grontmij Nederland B.V. Deze entiteit is enkel juridisch van aard. Werknemers (en dus de bijbehorende CO 2 -uitstoot) maken gewoon deel uit van Grontmij Nederland B.V. Grontmij Vastgoedmanagement (wegens afwijkend werkveld eerder niet opgenomen in boundary) is per 1 januari 2012 verhangen naar Grontmij Assetmanagement Holding B.V., en blijft der- halve buiten de boundary vallen. Wijzigingen Kantorenbestand Het pand in Lelystad is per 1 juli 2011 al buiten gebruik gesteld, maar de huur loopt nog door. Dit pand is daarom nog volledig meegenomen in de analyse. Het pand in Roermond is per 17 maart 2012 buiten gebruik gesteld, maar de huur loopt nog door. Dit pand is daarom nog volledig meegenomen in de analyse. Het pand in Houten-2 (De Molen 36-40) is pas na het 1 e halfjaar van 2012 buiten gebruik gesteld en de huur loopt tot eind Dit pand wordt dus het gehele jaar meegerekend. De panden Alkmaar-2 (Robijnstraat 74) en Emmen zijn per 2012 niet meer in beheer van Grontmij, en worden dus niet meer meegenomen in de analyse. Pagina 8 van 15

9 4 Berekeningsmethodiek 4.1 Actuele berekeningsmethodiek en conversiefactoren Omdat deze Periodieke rapportage onderdeel is van een CO 2 -prestatieladdercertificaat wordt de methodiek aangehouden zoals voorgeschreven in het Handboek 2.1, geldig m.i.v. 18 juli 2012, zoals uitgegeven door de SKAO. Deze methode schrijft voor om business air travel en personal cars for business travel tot Scope 2 te rekenen. De gebruikte conversiefactoren zijn afkomstig uit het SKAO Handboek 2.1 bijlage C Conversiefactoren, geldig m.i.v. 18 juli Voor een nadere toelichting op hoe de voorgeschreven berekeningsmethode precies is toege- past wordt verwezen naar het hoofdstuk Werkwijze in de emissie-inventaris inventaris over het jaar Wijzigingen berekeningsmethodiek Wijzigingen in de berekeningsmethode ten opzichte van voorgaande emissierapportage worden in deze paragraaf nader toegelicht Boundarytoerekening kantoren Om het juiste energieverbruik aan de boundary te kunnen toerekenen werd de verhouding tusindividueel per sen het aantal fte s binnen en buiten de boundary in voorgaande rapportages kantoor bepaald. Vanaf deze rapportage wordt gewerkt met één gemeenschappelijk boundarypercentage voor alle panden. Deze methode is niet alleen efficiënter, maar sluit vooral ook beter aan bij de actuplaatsonafhankelijk werken (Het ele ontwikkelingen in de organisatie zoals de toename van Nieuwe Werken). Cijfers uit eerdere rapportages hierop corrigeren wordt als niet zinvol beschouwd. Dit omdat het verschil tussen beide methoden minimaal is (kleiner dan circa 1% (+ èn -) van totale energieverbruik van de kantoren). Deze wijziging heeft enkel betrekking op locaties die deels binnen de boundary vallen. Panden die eerder volledig buiten de boundary vielen, doen dat nog steeds. 4.3 Uitsluitingen Koelmiddelen zijn niet opgenomen in de CO 2 footprint van Grontmij, omdat deze emissiestroom minimaal is ten opzichte van de andere emissiestromen. 4.4 Opname van CO 2 Opname van CO 2 vindt niet in voldoende mate plaats om op te nemen in deze rapportage. 4.5 Biomassa Voor het energieverbruik van Grontmij wordt geen gebruik gemaakt van biomassa. Pagina 9 van 15

10 5 Directe en indirecte emissies 5.1 Basisjaar en historische gegevens De CO 2 -footprint van het (eerder herberekende) basisjaar ziet er op basis van de meest actuele conversiefactoren als volgt uit: Figuur 5-1 Grontmij Nederland B.V. CO 2-emissies per emissiestroom halfjaar 2009 Tabel 5-1 (Herberekende) emissies basisjaar Scope Emissiestroom Uitstoot (ton CO₂) Per fte (2401,5) 1 Verwarming 1 Lease- & Bedrijfsauto's Subtotaal Scope 1 2 Elektra - Grijs 2 Vliegreizen 2 Privéauto - Zakelijk Subtotaal Scope 2 3 OV - woon/werk 3 OV - zakelijk 3 Privéauto - woon/werk Subtotaal Scope 3 Totale Uitstoot ,7 3107,7 1158,4 68,6 837,2 2064,2 105,8 49,1 503,8 658,7 5830,6 0,23 1,07 1,29 0,48 0,03 0,35 0,86 0,04 0,02 0,21 0,27 2,43 Pagina 10 van 15

11 Directe en indirecte emissies Opgemerkt moet worden dat scope 3 in 2009 nog niet werd bepaald. Ten bate van de vergelijking is daarom in bovenstaand overzicht gebruik gemaakt van de cijfers van 2010, die op basis van het aantal fte s zijn geëxtrapoleerd naar Directe en indirecte emissies 1 januari t/m 30 juni 2012 Figuur 5-2 Grontmij Nederland B.V. CO 2-emissies per emissiestroom 1 e halfjaar 2012 Tabel 5-2 Emissies 1 e halfjaar 2012 Scope Emissiestroom Uitstoot (ton CO₂) Per fte (1945,8) 1 Verwarming 1 Lease- & Bedrijfsauto's Subtotaal Scope 1 2 Elektra - Grijs 2 Elektra - Groen 2 Vliegreizen 2 Privéauto - Zakelijk Subtotaal Scope 2 3 OV - woon/werk 3 OV - zakelijk 3 Privéauto - woon/werk Subtotaal Scope 3 Totale Uitstoot 590,5 2755,1 3345,6 358,6 22,9 74,9 755,8 1212,2 127,9 56,1 685,3 869,3 5427,1 0,30 1,42 1,72 0,18 0,01 0,04 0,39 0,62 0,07 0,03 0,35 0,45 2,79 Onderstaande grafieken geven voor de verschillende kantoren het energieverbruik per fte weer. De panden in Lelystad, Roermond en Gorinchem stonden in verband met verhuizing (gedeeltelijk) leeg. Een toedeling per fte is daarom niet representatief voor deze kantoren en dus niet op- genomen in deze grafieken. Verder heeft het pand in Zwolle stadsverwarming en is daarom niet opgenomen in de grafiek met het gasverbruik. Pagina 11 van 15

12 Directe en indirecte emissies Figuur 5-3 Elektriciteitsverbruik (kwh/fte) in 1 e halfjaar 2012 Figuur 5-4 Gasverbruik (m 3 /fte) in 1 e halfjaar Trendanalyse Onderstaande grafiek geeft een overzicht van de uitstoot per fte, sinds het basisjaar. De grafiek geeft de aantallen op jaarbasis. De cijfers over de eerste helft van 2012 zijn in deze grafiek verdubbeld, omwille van de vergelijkbaarheid met voorgaande jaren. Voor de scope 3-emissies in 2009 is uitgegaan van de extrapolatie van de cijfers van 2010, zo- als genoemd in paragraaf 5.1. Pagina 12 van 15

13 Directe en indirecte emissies Figuur 5-5 CO 2 uitstoot per fte vanaf 2009 (uitstoot op jaarbasis, 2012 H1 verdubbeld t.b.v. grafiek) 5.4 Voortgang reductiedoelstellingen Grontmij heeft de volgende CO 2 -reductiedoelstellingen geformuleerd voor Deze doelstel- lingen, per fte en ten opzichte van 2009, bedragen: Scope Doelstelling Scope 1 15 % Scope 2 40 % Scope 3 0 % Over de eerste helft van 2012 laten de cijfers helaas een toename van de CO 2 uitstoot per fte zien voor vrijwel elke emissiestroom. Onderstaande tabel geeft de relatieve omvang van elke emissiestroom weer, en de voortgang ten opzichte van basisjaar 2009, zowel in absoute zin als per fte. Tabel 5-3 Voortgang CO 2-Emissies 1 e halfjaar 2012 t.o.v. halfjaar 2009 Emissiestroom Verwarming Leaseauto's (zk + ww) Elektriciteit Vliegreizen Privéauto zakelijk Privéauto woonwerk Collectief (OV) - zakelijk Collectief (OV) - woonwerk Relatieve omvang 11% 51% 7% 1% 14% 13% 1% 2% Voortgang absoluut -3% 7% -71% 9% -10% 36% 14% 21% Voortgang/fte 20% 33% -65% 35% 11% 68% 41% 49% Totaal Scope 1 Totaal Scope 2 Totaal Scope 3 TOTAAL 62% 5% 22% -46% 16% 32% 100% -11% 30% -33% 63% 10% Tussen 2009 en het eerste halfjaar van 2012 is het aantal fte sneller gedaald (met 19%) dan de uitstoot (11%). De uitstoot per fte is daardoor toegenomen. Pagina 13 van 15

14 Directe en indirecte emissies Hierbij moet een aantal zaken opgemerkt worden: Meer gebruik van het OV wordt beschouwd als een wenselijke maatregel om (de groei van) het aantal autokilometers te beperken. De relatieve omvang van de uitstoot van vliegkilometers en het OV is op de gehele uitstoot beperkt. De sterke daling van het aantal fte zorgt vooral bij verwarming en elektra dat de voortgang veel beperkter is dan deze geweest zou zijn bij een gelijkblijvend aantal werknemers. Grootste punt van zorg is de sterke stijging van de uitstoot door autokilometers. Verschillende onvoorziene zaken hebben bijgedragen aan dit resultaat. De verwachte sterke afname van de uitstoot van ons energieverbruik op kantoor, ging gepaard met een afname van zo n 19% van ons personeelsbestand. Zonder deze verminde- ring van ons aantal FTE zou deze reductie van deze emissiestromen beduidend groter zijn geweest. De reductie van het aantal FTE is vooral personeel geweest dat relatief weinig zakelijke ki- lometers maakt. Deze mensen hebben vaak geen leaseauto. Het totale aantal kentekens is minder snel afgenomen dan het aantal werknemers. Het percentage werknemers met een leaseauto is in deze periode daardoor toegenomen. De doelstellingen zijn vastgesteld op het moment dat inzicht in de eigen CO 2 -uitstoot nog nieuw was binnen de organisatie. Dat geldt ook voor de uitstoot van het basisjaar. De nauwkeurigheid en volledigheid van het inzicht, zijn sindsdien sterk verbeterd en daar waar mogelijk met terugwerkende kracht gecorrigeerd. Daar waar omissies in data uit de toenmalige decentrale organisatie onvoldoende de kwantificeerbaar waren, hebben wij hiervoor niet gecorrigeerd. Sinds enkele jaren is het beleid om geen vaste kilometervergoedingen voor woonwerkverkeer meer te verstrekken, maar enkel te werken op basis van declaraties. De vaste vergoeding werd altijd als woon-werkverkeer werkverkeer gerekend, en de extra kilometers als zakelijk. Met de overschakeling naar declaraties voor woon-werkverkeer, werkverkeer, wordt vaak de volledige reis als woon-werkverkeer werkverkeer aangemerkt. Dit heeft weliswaar invloed op aan welke emissiestroom de kilometers toegerekend worden, maar niet op de totale uitstoot. De sluiting van kantoren leidt tot een toename van het aantal woon-werkkilometers kilometers en een afname van het aantal zakelijke kilometers. Met de sluiting van meer kantoren zal dit effect de komende jaren onvermijdelijk verder toenemen. Op termijn verwachten we dat dit effect weer verdwijnt als gevolg van wijzigingen in personeelsbestand en de woonplaatsen van onze medewerkers. De reorganisatie green by design bracht een centralisatie van diensten met zich mee. Ook de verdeling van expertises en werkzaamheden heeft een minder regionaal, meer nationaal karakter gekregen. Hierdoor is het aantal kilometers dat gemaakt wordt in projecten, toege- nomen. Ook hebben meer werknemers een functie die wordt uitgeoefend op verschillende locaties. Op basis van de beschikbare gegevens valt invloed van dit effect op dit moment echter niet nader te kwantificeren. De maximumsnelheid op veel (snel)wegen is verhoogd. Het brandstofverbruik per kilometer neemt snel toe bij snelheden boven de 100 kilometer/uur. Uitstoot door privéauto s wordt hierdoor niet beïnvloed want dit wordt berekend op basis van het aantal kilometers. De uitstoot door leaseauto s wordt berekend op basis van brandstofverbruik en wordt hier dus wel door beïnvloed. Op basis van de verbruiksgegevens zoals deze gemeten worden, valt invloed van dit effect momenteel niet exact te kwantificeren. Wel blijkt dat het brandstofverbruik van onze leaseauto s per kilometer is gestegen, terwijl in dezelfde periode het norm- verbruik van dezelfde auto s juist is gedaald. 5.5 Maatregelen komende periode Ondanks eerdere inspanningen en maatregelen blijkt de behaalde reductie van onze CO 2 - uitstoot per fte, onvoldoende te zijn. Om te kunnen voldoen aan onze doelstellingen wordt mo- menteel geïnventariseerd welke aanvullende maatregelen mogelijk en haalbaar zijn. Pagina 14 van 15

15 Directe en indirecte emissies Naast de al langer lopende acties zijn de afgelopen maanden een aantal veranderingen doorkwartaal van 2012 is Grontmij voor vaste telefonie volledig overgeschakeld op gevoerd: In het 2 e bellen via internet. et. De mogelijkheden tot vergaderen op afstand zijn daarbij sterk verbeterd en vereenvoudigd door de keuze voor de bijbehorende programmatuur. Videoconferencing en meekijken (of meewerken) op het beeldscherm van de gesprekspartner op afstand zijn als gebruiksvriendelijke standaardfuncties s in deze software geïntegreerd. Dit kan bijdragen aan het reduceren van het aantal reiskilometers. In het 2 e kwartaal van 2012 zijn de energielabels als aanschafcriterium voor nieuwe leaseauto s vervangen door een (functieafhankelijke en) met de tijd dalende absolute CO 2 - limiet. Een kleine auto met label B, kan immers een veel lagere uitstoot hebben dan een grote auto met label A. Bij aanschaf of vervanging van (niet persoonsgebonden) onsgebonden) bedrijfsauto s zijn brandstofverbruik en CO 2 -uitstoot zwaarwegende criteria. Voor de aanschaf van 32 nieuwe Grontmij-auto s is daarom gekozen voor Volkswagen Up s. Er zijn afspraken gemaakt over minimale duurzaamheidscriteria voor mogelijke nieuwe kantoorpanden waar Grontmij in het kader van de huisvestingsherziening haar intrek zal nemen. Ook op andere punten wordt gewerkt aan uitbreiding van onze reductiemaatregelen. Focus voor aanvullende maatregelen zal blijven liggen op het reduceren van de uitstoot door onze leaseautokilometers en op de herziening van onze huisvesting omdat dit laatste op vrijwel elk van de besproken emissiefactoren van invloed is. Waar we eerder voornamelijk hebben ingezet op technische maatregelen, willen we hierbij ook veel sterker gaan inzetten op gedragsverandering onder onze medewerkers. 5.6 Onzekerheden Onzekerheden in de berekende cijfers zijn zeer beperkt. Er wordt gewerkt op basis van geme- ten of gedeclareerde cijfers. Deze zijn zeer nauwkeurig. Er zijn enkele oorzaken waaruit beperk- te onzekerheden kunnen voortkomen. Dit zijn: foutieve of onvolledige declaraties geleidelijke veranderingen in het aandeel van bepaalde emissiecomponenten ten opzichte het totaal, zoals verkregen uit de enquête in het kader van de ketenanalyse. Om dit te on- dervangen wordt binnenkort opnieuw een enquête gehouden. 5.7 Medewerkersbijdrage Van onze medewerkers verwachten wij een actieve houding in het reduceren van onze kilome- teraantallen, brandstofverbruik, en energieverbruik op kantoor. Op ons intranet hebben wij een pagina ingericht met tips en aandachtspunten die hierbij als lei- draad kunnen dienen. Voor het reduceren van onze CO 2 uitstoot hebben wij ons de afgelopen jaren voornamelijk gericht op technische maatregelen. Deze aandacht voor technische maatregelen willen wij voortzetten. Los van investeringen in technische maatregelen, worden reductiemogelijkheden voor onze CO 2 -uitstoot echter ook voor een zeer belangrijk deel el bepaald door het gedrag van onze medesterker in te zetten op bewustwording en werkers. Wij zijn daarom van plan om de komende tijd gedragsverandering. Pagina 15 van 15