MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark

Transcriptie

1 MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport OPGESTELD OP VERZOEK VAN: DATUM 17 april 2011 OPGESTELD DOOR: Decisio, Witteveen + Bos, Sport 2B VOOR INFORMATIE: Decisio BV Adres: Valkenburgerstraat ND Amsterdam Telefoon: Fax: info@decisio.nl Website:

2

3 Inhoud Samenvatting 4 1 Inleiding Achtergrond Leeswijzer Varianten en alternatieven Wat is een MKBA? Nulalternatief Projectalternatief Uitgangspunten bij de MKBA Effecten Het Nieuwe Stadion Sportcampus Park de Twee Heuvels, IJsselmondse Kreek & Eiland van Brienenoord Overall effecten Totaaloverzicht, gevoeligheidsanalyses Totaaloverzicht nationaal niveau Inschatting effecten op schaalniveau gemeente Gevoeligheidsanalyses Conclusies ten aanzien van efficiency, effectiviteit en legitimiteit Literatuur 49 Bijlage 1 Beschrijving nul- en projectalternatief 51 Nulalternatief - autonome ontwikkeling Projectalternatief... 52

4 MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 3

5 Samenvatting Achtergrond Op 11 februari 2010 stelde de gemeenteraad van Rotterdam de Structuurvisie Stadionpark vast. In de visie is aangegeven hoe het plangebied van het Stadionpark zich de komende 20 tot 25 jaar zou moeten ontwikkelen om daarmee een stevige bijdrage te leveren aan een hogere sportparticipatie in Rotterdam. Het gemeentebestuur legde namelijk onder meer in haar collegewerkprogramma vast de sportparticipatie tot 64% te verhogen. De ambitie is dat Stadionpark hét boegbeeld wordt van Rotterdam als sportstad. Belangrijke elementen van de gebiedsontwikkeling Stadionpark zijn het beeldbepalende Nieuwe Stadion, de Sportcampus Stadionpark en verbetering van recreatieve voorzieningen (Park de Twee Heuvels, Kreek, Brienenoordeiland, fietspaden in het gebied). Het gebied krijgt een brede sportcultuur, met onder andere extra sportvelden, trapveldjes en een 400- meter ijsbaan of andere publieke sportvoorzieningen. Daarnaast ontwikkelt er zich op de lange termijn een vervoersknooppunt en zal er worden gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Dit rapport geeft de maatschappelijke kosten-batenanalyse (KBA) van het voorgestelde project. Ter ondersteuning van besluitvorming worden in een KBA financiële en niet-financiële effecten zo goed mogelijk in geld uitgedrukt. Daarbij is uitgegaan van een zogenaamde nulalternatief (grofweg: de huidige situatie plus uitvoering van het reeds voorgenomen beleid) en een projectalternatief: de realisatie van de gebiedsontwikkeling Stadionpark. Uit de analyse resulteert een maatschappelijk saldo en maatschappelijk rendement (ten opzichte van het nulalternatief). Deze MKBA doet nadrukkelijk geen uitspraken door welke partijen en/of op welke manier een eventueel financieel tekort gefinancierd dient te worden. Dit is uiteindelijk het resultaat van een onderhandeling tussen betrokken partijen en overheden. In de voorliggende KBA is de ontwikkeling van de Stadiondriehoek, inclusief plannen voor OV verbetering (IC station, metro), niet meegenomen. Deze ontwikkelingen zijn later in de tijd voorzien. Verder zijn onderdelen als de afbouw van de Veranda, uitbreiding van het Topsportcentrum en enkele infrastructuur-, water en recreatieprojecten al opgenomen in het nulalternatief. Die maken dus verder geen onderdeel meer uit van het geanalyseerde project. In deze KBA zijn de effecten van het projectalternatief doorgerekend. Verder is een onderscheid gemaakt naar waar de effecten plaatsvinden: op het nationale en gemeentelijke geografische schaalniveau. Dit omdat een deel van de baten weglekt naar buiten de gemeentegrenzen. Effecten (nationaal niveau) In de situatie waarin de gebiedsontwikkeling Stadionpark wordt gerealiseerd, zijn de volgende effecten op nationaal niveau van belang (in netto contante waarden; NCW): 1. Het Nieuwe Stadion wordt gerealiseerd met een capaciteit van zitplaatsen. Voor de ontwikkeling van het stadion wordt grond verworven en bouwrijp gemaakt. Als gevolg hiervan moet een aantal bedrijven worden verplaatst naar de Noorderhelling. De stadionontwikkeling levert in MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 4

6 de grondexploitatie (GREX) een negatief (financieel) saldo van 10 miljoen euro, daarnaast zijn er kosten voor vervoermanagement tijdens evenementen (5 miljoen euro). Hiertegenover staat een positieve waardering van bezoekers van 8 miljoen euro, bespaarde kosten voor onderhoud aan de huidige Kuip van 35 miljoen en niet in geld uitgedrukte baten van de icoonfunctie die het stadion kan vervullen en mogelijk verbeterde prestaties van Feyenoord. 2. De Sportcampus (Varkenoord) omvat de realisatie van een publieke sportvoorziening (aangenomen is een ijsbaan), het verbeteren van het huidige complex door onder meer kunstgrasvelden, het realiseren van op sport georiënteerd onderwijs en de realisatie van woningen en kantoren. De GREX laat een negatief saldo zien van 9,5 miljoen, de ijsbaan inclusief additionele parkeerplaatsen een tekort van 19,5 miljoen euro. De realisatie van maatschappelijk vastgoed (clubverzamelgebouw, sportonderwijsgebouw etc.) kost ruim 19 miljoen euro. Hiertegenover staan positieve effecten van de toename van deelname aan breedtesport (32 miljoen euro), de effecten van de 'menging' van kansrijke en kansarme leerlingen (18,5 miljoen euro) en reistijdwinsten van gebruikers van de ijsbaan (13,7 miljoen euro). Een niet in geld uitgedrukte baat is de mogelijke realisatie van een economisch sportcluster. Per saldo resulteert voor de Sportcampus een positief saldo van ruim 16 miljoen euro. 3. Het Park de Twee Heuvels, de IJsselmondse Kreek en het Eiland van Brienenoord worden verbeterd en aangepast, mede doordat er waterberging nodig is ter compensatie van verhardingen elders in het gebied. Ook worden recreatieve verbindingen gerealiseerd. Het negatieve GREX saldo (inclusief verplichte compensatie waterberging) bedraagt ruim 10 miljoen, hiertegenover staan baten van een verbeterde waterkwaliteit en recreatiemogelijkheden van 1,2 miljoen euro. 4. De kosten van verbetering van de weginfrastructuur bijna 50 miljoen euro. Hiertegenover staan bereikbaarheidsbaten; de kwantitatieve (positieve) effecten hiervan zijn (nog) niet berekend en derhalve als PM opgenomen. Andere, positieve overall effecten die zich voordoen zijn de betere bereikbaarheid voor langzaam verkeer (ruim 10 miljoen), de netto toename van de werkgelegenheid (bruto personen, netto 93 fte, waardering 16 miljoen euro), de positieve uitstraling op vastgoed in de rest van Rotterdam Zuid (28 miljoen euro) en diverse milieu-effecten. De volgende tabel vat bovengenoemde resultaten samen. PM heeft in deze tabel betrekking op de hierboven genoemde effecten die we niet in geld hebben kunnen uitdrukken. Tabel S1 Samenvatting in geld uitgedrukte maatschappelijke kosten en baten (NCW, 2011, mln ) Kosten Opbrengsten Saldo Het Nieuwe Stadion 11,9 43,0 + PM 31,0 + PM Sportcampus 47,9 64,0 + PM 16,1 + PM Park, Kreek, Eiland 10,2 1,2-9,0 Overall effecten 49,9 54,5 + PM 4,7 + PM Totaal 119,9 162,8 + PM 42,9 + PM Internal rate of return 7,5% Het maatschappelijk rendement op de investering van de in geld uitgedrukte posten bedraagt 7,5%. Het voorgeschreven gewenste rendement en dus de gebruikte discontovoet is lager met 5,5%: dit is MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 5

7 het rendement dat de overheid wenst te halen gegeven de rentestand (inclusief risico-opslag) en is een indicatie van het rendement dat investeren elders oplevert. Doordat dit rendement gehaald wordt, ontstaat een positief maatschappelijk saldo van ruim 42 miljoen euro. Daarbij komen de hierboven beschreven effecten die (nog) niet in geld uitgedrukt zijn (zowel positieve als negatieve effecten): dit gaat met name om de baten als gevolg van een verbeterde bereikbaarheid, de icoonfunctie en het mogelijke effect op de prestaties van Feyenoord. Effecten op schaalniveau gemeente Bovengenoemde effecten zijn effecten die zich voordoen op nationaal niveau. Het overgrote deel van deze effecten zal zich voordoen binnen de gemeente Rotterdam. Een deel zal echter weglekken naar elders in de regio of het land. Het consumentensurplus voor seizoenskaarthouders van de wedstrijden komen nu blijkens de Business Case voor 27% uit de gemeente Rotterdam. Als we dit op alle bezoekers toepassen, betekent dit dat de extra waarderingsbaten voor 73% terechtkomen buiten de gemeente. De potentiële geografische markt voor de ijsbaan wordt geschat op 1,2 miljoen inwoners, het aantal inwoners van de gemeente Rotterdam is ruwweg de helft. Dit betekent dat ruwweg de helft van de reistijdbaten van de gebruikers buiten de gemeente terecht komen (6,9 miljoen euro). Een deel van diegenen die van de verbeterde bereikbaarheid profiteren, wonen buiten de gemeente. Het percentage ritten in de ochtendspits van buiten de gemeente naar het Stadionpark bedraagt 49% van het totaal (van en naar Stadionpark). We passen dit percentage toe als indicatie van de totale baten die binnen Rotterdam terechtkomen. De extra werkgelegenheid die gegenereerd wordt is met name voor laagopgeleiden. Deze worden naar verwachting met name geworven in de gemeente zelf. Dit omdat de werkloosheid relatief groot is in de directe omgeving en omdat deze groep meestal niet ver reist voor woonwerkverkeer. We gaan er daarom vanuit dat 10% van de extra werkgelegenheid ten goede komt van personen buiten de gemeente. We schatten deze weglekeffecten op ruim 14 +PM miljoen euro (dit is exclusief de weglekkende baten als gevolg van een verbeterde bereikbaarheid). Het positieve maatschappelijk saldo is daarom op gemeenteniveau lager dan op nationaal niveau: bijna 29 miljoen euro (i.p.v. 42,9 miljoen euro op nationaal niveau). Tabel S2 Samenvatting in geld uitgedrukte maatschappelijke kosten en baten op gemeenteniveau (NCW, 2011, mln ) Kosten Opbrengsten Saldo Resultaat nationaal niveau 119,9 162,8 Weglek naar buiten gemeente - -14,3 +PM Totaal 119,9 148,5 +PM 28,6 MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 6

8 Gevoeligheidsanalyses Gevoeligheidsanalyses hebben tot doel te analyseren wat het effect is van een andere risicoinschatting en het effect te bekijken van de belangrijkste (en meest onzekere) aannames die we gedaan. Op deze manier ontstaat meer inzicht in de robuustheid van de berekeningen en wordt het gevolg ingeschat als bepaalde effecten zich niet of in mindere mate voordoen. De resultaten zijn samengevat in onderstaande tabel. Tabel S3 Gevoeligheidsanalyses (NCW, 2011, mln euro) Kosten Opbrengsten Saldo Verschil Discontovoet 4% i.p.v. 5,5% 123,0 228,7 105,8 +62,9 Discontovoet 7% i.p.v. 5,5% 117,6 124,2 6,7-36,2 Geen baten breedtesport en onderwijs 119,9 112,5-7,4-50,3 Geen realisatie Nieuw Stadion 107,9 119,8 11,9-31,0 1. De kosten zijn gebaseerd op ramingen en kunnen uiteraard mee- of tegenvallen. De opbrengsten zijn deels afhankelijk van algemene ontwikkelingen in de economie en daarmee de vraag naar de voorzieningen en diensten. Standaard wordt in een MKBA risico-opslag van 3% gehanteerd, als gevoeligheidsanalyse hebben we ook een opslag van 1,5% en 4,5% gebruikt (de totale discontovoet wordt dan 4% en 7%). Bij een lagere waardering van de risico's (4%) wordt het saldo positiever, bij een hogere waardering (7%) is het saldo nog net positief. 2. De effecten van breedtesport en onderwijs zijn het minst 'hard'. Want, deze zijn gebaseerd op belangrijke aannames over het effect van menging van scholen en de extra deelname aan breedtesport die op basis van de beperkte beschikbare studies onzeker zijn. In het meest negatieve geval zullen deze effecten en baten zich niet voordoen. In een gevoeligheidsanalyse hebben we dit doorgerekend. De baten zijn dan in totaal ruim 112 miljoen euro (oftewel 50 miljoen euro lager) waardoor het saldo met dit bedrag verlaagd wordt in deze gevoeligheidsanalyse. 3. De integrale ontwikkeling is ook mogelijk zonder dat een Nieuw Stadion gerealiseerd wordt, al vraagt dit wel diverse aanpassingen. De kosten van het stadion vervallen, evenals de baten van waardering door bezoekers, de vervallen onderhoudskosten van de huidige Kuip en een groot deel van de werkgelegenheidsbaten. Ervan uitgaande dat de rest van de kosten en baten min of meer gelijkblijven, resulteert een lager positief saldo van 12 miljoen euro. Conclusies Bij de beoordeling van projecten is het bij het Rijk gebruikelijk om aan de hand van de MKBA een oordeel te geven over de efficiency, effectiviteit en legitimiteit van het project en de overheidsbijdrage daaraan: 1. Efficiency: is het maatschappelijk rendement voldoende? De MKBA leidt tot een positief maatschappelijk saldo bij de huidige stand van zaken waarbij het project mogelijk nog verder geoptimaliseerd kan worden. Kortom, het project scoort nu positief op dit criterium, voor de gemeente minder positief (28,6 i.p.v. 42,9) omdat een deel van de baten naar elders in de regio weglekt. Het weglek-effect naar omliggende gemeenten rechtvaardigt een compensatie in stadsregionaal verband. Immers, de gemeente Rotterdam bekostigt voor- MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 7

9 zieningen waar ook inwoners van gemeenten buiten Rotterdam van profiteren (bijvoorbeeld de ijsbaan) 2. Effectiviteit: draagt het project bij aan het bereiken van beleidsdoelstellingen? Gezien de beleidsdoelstelling om de relatieve positie van Rotterdam Zuid te verbeteren scoort de Sportcampus positief. Er kunnen substantiële effecten verwacht worden voor breedtesport en onderwijs. Het Nieuwe Stadion draagt bij in de zin van imagowerking en eventuele resulterende uitstraling. 3. Legitimiteit: is een bijdrage van de overheid gerechtvaardigd? Vanuit de economische theorie geldt dat een overheidsbijdrage gelegitimeerd is indien er een financieel tekort ontstaat, terwijl de niet-financiële effecten dusdanig zijn dat die het financiële tekort compenseren. In dit project leveren alle deelprojecten een financieel tekort op. De in geld uitgedrukte overige effecten wegen hier tegen op, zodat een overheidsbijdrage gelegitimeerd is. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 8

10 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Op 11 februari 2010 heeft de gemeenteraad de Structuurvisie Stadionpark vastgesteld. Hierin staat hoe het gemeentebestuur vindt dat het plangebied van het Stadionpark zich de komende 20 tot 25 jaar zou moeten ontwikkelen. De ambitie is dat Stadionpark hét boegbeeld wordt van Rotterdam Sportstad. Belangrijke elementen van de gebiedsontwikkeling Stadionpark zijn het beeldbepalende Nieuwe Stadion, de Sportcampus Stadionpark en op de lange termijn een nieuw station Stadionpark. Het gebied krijgt een brede sportcultuur, met onder andere extra sportvelden, trapveldjes en een 400-meter ijsbaan of andere publieke sportvoorziening. Daarnaast ontwikkelt er zich op de lange termijn een vervoersknooppunt en zal er worden gewoond, gewerkt en gerecreëerd. De gebiedsontwikkeling sluit aan bij bestaand beleid: het Stadionpark is een van de VIP-projecten uit de Stadsvisie en een van de Kanskaarten uit het Pact op Zuid. In het Stadionpark is het mogelijk om twee belangrijke kwaliteiten te koppelen: de rivier en de (potentieel) goede bereikbaarheid. Beide vestigingsfactoren worden als vliegwiel ingezet voor de ontwikkeling van een nieuw (economisch) woon-, werk- en verblijfgebied. Met de gebiedsontwikkeling Stadionpark wordt beoogd een bijdrage te leveren aan een dubbelslag op Zuid. Stadionpark wordt een nieuw stedelijk knooppunt met werkgelegenheid en recreatieve voorzieningen voor de huidige bewoners van Zuid en voor nieuwe doelgroepen met midden- en hoge inkomens. Een aantrekkelijk (woon)milieu met goede woningen, voorzieningen en werkgelegenheid in de nabijheid is van groot belang om de middengroepen aan te trekken en vast te houden en om de lage inkomensgroepen en lager opgeleiden kansen te bieden om zich op te werken op de sociale ladder. De gebiedsontwikkeling Stadionpark biedt Rotterdam-Zuid kansen om achterstanden in te halen. De gemeente Rotterdam heeft Decisio, Witteveen+Bos en Sport 2B gevraagd om een maatschappelijke kosten- en batenanalyse (MKBA) uit te voeren van het project. Dit rapport geeft de resultaten weer van deze MKBA. Dit rapport is een update van de in december 2010 opgeleverde MKBA voor het project. 1.2 Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft de opzet van de MKBA alsmede het nul- en projectalternatief. In hoofdstuk 3 worden de kosten en baten van de afzonderlijke deelgebieden uitgewerkt en doorgerekend. Hoofdstuk 4 geeft het totaaloverzicht aan effecten; tevens wordt hier een inschatting van de effecten voor de gemeente Rotterdam gemaakt en worden gevoeligheidsanalyses uitgevoerd. De bijlagen bevatten een nadere uitwerking van project- en nulalternatief. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 9

11 2 Varianten en alternatieven 2.1 Wat is een MKBA? Een project als Stadionpark is in de meeste gevallen financieel niet rendabel te exploiteren. Dit betekent dat de overheid een bijdrage gevraagd wordt. In de economische theorie mag de overheid dit doen als er positieve maatschappelijke effecten zijn die opwegen tegen dit financiële tekort. Hiertoe worden deze maatschappelijke effecten zo goed mogelijk in geld uitgedrukt. Effecten waarvan dat niet mogelijk is worden kwalitatief beschreven. Vervolgens worden in een MKBA alle effecten met elkaar vergeleken. De effecten van de projectalternatieven worden afgezet tegen het nulalternatief (of autonome ontwikkeling). Alleen nettoeffecten worden meegerekend: als bijvoorbeeld werkgelegenheid verschuift van de ene naar de andere locatie treedt netto geen effect op. Dergelijke verdelingseffecten kunnen overigens wel relevant zijn voor de besluitvorming: daarom brengen we deze zo goed mogelijk in beeld. De effecten worden in de tijd uitgezet voor een tijdspanne van meestal 100 jaar. Effecten in de toekomst worden verdisconteerd met een discontovoet: op deze wijze wordt uiteindelijk de zogenaamde netto contante waarde berekend. Dit gebeurt op dezelfde wijze als in een financiële business case of een grondexploitatie (GREX). Wat is de netto contante waarde (NCW)? In de kosten- en batenanalyse worden kosten- en batenposten per jaar bepaald voor een langere periode. De waarde van bedragen later in de tijd zijn minder waard dan bedragen vroeger in de tijd: het is aantrekkelijker om nu op de bank te hebben en daar 15 jaar rente van te ontvangen dan om in het jaar te hebben (nog afgezien van inflatie). Met andere woorden: in 2100 is minder waard dan in Om deze waarde te bepalen wordt gebruik gemaakt van een zogeheten discontovoet, die vergeleken kan worden met een rentevoet. Hiermee wordt de huidige waarde van alle toekomstige bedragen tot 2100 opgeteld in een geldbedrag: dit is de netto contante waarde (NCW). Een MKBA wordt gebaseerd op de zogeheten welvaartstheorie. Alleen effecten die leiden tot een netto toename van welvaart in brede zin (dus ook milieu, natuur, sociale aspecten) worden meegenomen. Voor transportinfrastructuur is ruim tien jaar geleden de zogeheten OEI (Overzicht Effecten Infrastructuur) leidraad opgesteld, die aangeeft waaraan een MKBA dient te voldoen. Later zijn ook voor integrale gebiedsontwikkelingsprojecten een werkwijzer opgesteld. Hierbij geldt wel dat de methodiek nog sterk in ontwikkeling is. Een MKBA is nadrukkelijk beleidsinformatie en geen definitieve beoordeling van een project. Ook de milieueffectrapportage (mer) en GREX leveren beleidsinformatie. Daarnaast kunnen er nietwelvaartsredenen zijn om een project uit te voeren. Een voorbeeld hiervan is dat er een verschuiving van activiteiten kan plaatsvinden naar Rotterdam Zuid. Netto levert dit geen effect op, maar beleidsmatig kan dit wenselijk gevonden worden. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 10

12 2.2 Nulalternatief In een MKBA wordt het projectalternatief vergeleken met het nulalternatief. Dit laatste is in de regel niet hetzelfde als niets doen. Er is altijd sprake van een bepaalde mate van beleidsmatige ontwikkelingen en daarbij horende maatregelen of programma's, Dit is de zogeheten autonome ontwikkeling waarin reeds beoogde (ruimtelijke) maatregelen in het plangebied worden uitgevoerd. We volgen hier de variantennota uit de mer (gemeente Rotterdam, 2010). Hierbij wordt alleen afgeweken voor wat betreft deelplan Noorderhelling : we gaan ervan uit dat die niet uitgevoerd wordt in het nulalternatief. In de mer wordt om formele redenen aangenomen dat dit al wel gebeurd omdat er een aparte bestemmingsplan voor dit gebied komt. Onderstaande figuur geeft de huidige situatie weer. Figuur 2.1 De huidige situatie In de autonome ontwikkeling nemen we aan dat bepaalde voorziene plannen zijn uitgevoerd. Het gaat dan onder meer om de uitbreiding van het Topsportcentrum, de afbouw van de Veranda, de MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 11

13 herontwikkeling van Sportdorp, de realisatie van voorziene infrastructuurprojecten, realisatie van de plannen omtrent water en gasleiding en een summiere verbetering van recreatiemogelijkheden. Bijlage 1 geeft een meer gedetailleerde beschrijving van het nulalternatief. 2.3 Projectalternatief De MKBA is modulair opgebouwd: we zijn uitgegaan van de deelplannen zoals opgenomen in de grondexploitatie van de gemeente Rotterdam. Per individueel deelplan zijn vervolgens de relevante kosten en baten bepaald. Daarnaast is er een aantal kosten- en batenposten die niet naar de afzonderlijke deelplannen toegerekend kunnen worden. In de MKBA wordt uitgegaan van de volgende deelplannen: Het Nieuwe Stadion, Noorderhelling en buitendijks gebied. Het Nieuwe Stadion wordt gerealiseerd aan de Maas. Het gebied wordt verworven, de bedrijven die hier gevestigd zijn worden verplaatst naar de Noorderhelling of naar elders. De grond wordt bouwrijp opgeleverd. Daarnaast wordt een langzaam verkeer verbinding over de Stadionlaan opgeleverd en worden er parkeerplaatsen gerealiseerd en binnen het plangebied verschoven. Dit wordt voor het grootste deel in de periode tot 2018 gerealiseerd. Sportcampus: het huidige sportcomplex Varkenoord wordt geheel vernieuwd en herontwikkeld. Er komt een kunstijsbaan, kunstgrasvelden en overige sportvoorzieningen. Verder wordt er onderwijsinstellingen gevestigd, en komt er ruimte voor retail, en in beperkte mate voor woningen en kantoren. Deze ontwikkeling vindt plaats in de periode tot Park de Twee Heuvels, IJsselmondse Kreek en Brienenoordeiland: in het park wordt een waterberging gerealiseerd, waardoor ook het karakter van het park veranderd. De Kreek, het Park en Brienenoordeiland worden beter toegankelijk gemaakt voor recreatie. Dit is grotendeels in 2017 gerealiseerd. Infrastructuur: Er worden diverse verkeersmaatregelen uitgevoerd om het stadion en andere locaties in het plangebied te ontsluiten en om het bestaande verkeersnetwerk toegankelijk en betrouwbaar te houden. Gebieden/projecten die geen onderdeel zijn van het project De ambities met het Stadionpark gaan verder dan hierboven beschreven. Dit zijn lange termijn plannen, waar op dit moment nog niet over besloten wordt. Dit zijn: Stadiondriehoek: de ontwikkeling hangt samen met de realisatie van een OV knooppunt (Stedenbaanstation of IC station). Ook de Oude Kuip maakt hier deel vanuit Deze ontwikkelingen zijn nog niet voorzien en worden niet meegenomen in mer en GREX. Een voorzichtige inschatting van kosten van de Oude Kuip nemen we wel op. Voor de rest wordt dit gebied niet meenomen in de analyses. Het gebied ten oosten van Het Nieuwe Stadion: hier waren bedrijfslocaties voorzien. Die zijn in recente plannen niet opgenomen. OV plannen: in het huidige projectalternatief zijn geen OV maatregelen opgenomen. Op lange termijn zijn er plannen voor een metrolijn en een Stedenbaan of IC station. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 12

14 Deze plannen worden niet meegenomen in deze MKBA. In bijlage 1 is een meer gedetailleerde uitwerking gegeven van project- en nulalternatief. 2.4 Uitgangspunten bij de MKBA We volgens in beginsel de landelijk voorgeschreven OEI (Overzicht Effecten Infrastructuur) leidraad, en de later geschreven aanvullingen en werkwijzers. We hanteren de volgende uitgangspunten: We presenteren de Netto Contante Waarde. Zoals voorgeschreven hanteren we een reële discontovoet van 5,5% en rekenen we kosten en baten door voor een periode van 100 jaar. In de volgende hoofdstukken hanteren we conform de OEI systematiek het landelijk perspectief. In Hoofdstuk 4 geven we een inschatting van de baten voor de gemeente Rotterdam. De planning van de realisatie is overgenomen uit de GREX. Het gehanteerde prijspeil is het jaar We presenteren de bedragen zonder BTW: dit betreft een herverdeling tussen overheden of van marktpartijen naar overheden. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 13

15 3 Effecten 3.1 Het Nieuwe Stadion Voor de MKBA is het van belang welk financieel resultaat er voor alle betrokken partijen samen (overheden, stadion, derden) ontstaat. Hiertoe baseren we ons op de huidige berekeningen in de grondexploitatie (GREX) van de gemeente Rotterdam (dd. 22 maart 2011), de businesscase van Het Nieuwe Stadion en een ad hoc inschatting van kosten voor de huidige Kuip. Bij doorgang van het project is de uiteindelijke verdeling van dit een eventueel tekort het resultaat van onderhandelingen tussen betrokken partijen. De wijze van financiering (lump sum, leningen ed.) is voor de MKBA irrelevant. Resultaat GREX Het Nieuwe Stadion In de GREX zijn de kosten en grondopbrengsten bepaald voor het terrein van Het Nieuwe Stadion, inclusief de aangenomen kosten voor aanpassing van de Veranda. Tevens is in de GREX een inschatting gemaakt van de prijs waartegen deze grond verworven wordt. In de MKBA wordt het saldo in beginsel overgenomen, waarbij er gecorrigeerd is voor een aantal aspecten: 1. Het is conform het beleid van de gemeente en de stadsregio gebruikelijk om met opslagen te werken voor de stadsregio. Met deze middelen kunnen andere projecten uitgevoerd worden. Deze projecten zijn niet benoemd en hebben niet noodzakelijkerwijs betrekking op Stadionpark. We kunnen er daarom geen effecten aan toekennen. Daarom nemen we de kosten ook niet mee. Het gaat om omslagkosten voor de stadsregio ter hoogte van 4,4 miljoen euro in de gehele GREX. 2. We rekenen met een discontovoet van 5,5%, de GREX rekent met 5%. Ook dit levert andere bedragen op. Het GREX resultaat voor Het Nieuwe Stadion in Netto-Contante Waarde (NCW) termen levert aan kosten 179 miljoen euro op en aan opbrengsten 168,9 miljoen euro. Het tekort bedraagt daarmee 10,1 miljoen euro. Resultaat GREX Noorderhelling De bedrijven worden grotendeels verplaatst naar de Noorderhelling, waar de grond bouwrijp gemaakt wordt en tevens grondopbrengsten gegenereerd worden. De kosten zijn in NCW termen 2,1 miljoen euro; de opbrengsten 5,4 miljoen euro. Er is daardoor een positief saldo van 3,3 miljoen euro. Resultaat Business Case Het Nieuwe Stadion De businesscase van Het Nieuwe Stadion is opgesteld door de Stadion NV en Feyenoord gezamenlijk. De huidige versie is vertrouwelijk; Decisio heeft hier wel inzage in gehad. De grondkosten die opgenomen zijn in deze businesscase, komen overeen met de GREX. In de eerste jaren wordt van een negatief resultaat uitgegaan, het gecumuleerde bedrijfsresultaat over de periode is beperkt positief (inclusief vergoedingen voor kapitaalverschaffers). MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 14

16 Tevens blijkt uit de businesscase dat de markt blijkbaar de risico's te groot acht om de investering zelf in zijn geheel te financieren: er is een achtergestelde lening van de gemeente nodig om de financiering conform de huidige aannames (waarover nog onderhandeld wordt) rond te krijgen. Het behaalde rendement in de huidige businesscase is derhalve minder dan de markt vraagt: anders was immers geen lening van de gemeente nodig. In een MKBA wordt ervan uitgegaan dat een investering elders wel het vereiste marktrendement haalt, zodat in beginsel een negatieve post opgenomen zou moeten worden. Anderzijds geldt dat de businesscase 15 jaar loopt, waarna de leningen afgelost zijn. Hierna is waarschijnlijk weliswaar groot onderhoud nodig, maar dat kan op basis van een nieuwe businesscase privaat gefinancierd worden. We nemen het resultaat van de businesscase daarom als PM post op in de MKBA. Financiële effecten oude stadion In het nulalternatief zal de huidige Kuip een renovatie ondergaan. De laatste keer dat dit gebeurd is was in 1994, de kosten bedroegen toen 55 miljoen euro (prijspeil 1994). Destijds heeft de gemeente een bijdrage van zo'n 30% van de kosten verstrekt om de businesscase rond te krijgen. Bij doorfunctioneren van het huidige gebouw zal naar verwachting een kwaliteitsimpuls nodig zijn, met name op het gebied van: publieksvoorzieningen voorzieningen voor de zakelijke markt comfortverbetering (wellicht een schuifdak) voorzieningen voor pers/tv Gegeven de kosten van de vorige renovatie inclusief prijsstijging en recente kosten die voor de renovatie van Ahoy zijn gemaakt kunnen kosten van circa 75 tot 100 miljoen euro verwacht worden. Als we ervan uitgaan dat ook dit keer 30% niet uit de exploitatie gedekt kan worden, levert dit een tekort op van ongeveer 30 miljoen euro in de jaren 2014 en Dit wordt opgenomen als vermeden kosten in de MKBA en levert in NCW termen 35 miljoen euro aan baten op. In het projectalternatief zal een alternatieve aanwending van het stadion of (na sloop) voor de grond gevonden moeten worden. Dit maakt in beginsel deel uit van de zogeheten Stadiondriehoek, waar op lange termijn een ontwikkeling voorzien is rond een OV knooppunt (IC station, metro). Naar verwachting van de gemeente kan, inclusief de kosten van sloop van het huidige stadion, de grond dan kostendekkend verkocht worden. Indien het stadion zelf blijft staan (het is een Rijksmonument) dan dient een alternatief gebruik uitgewerkt te worden. Hiervoor zijn op dit moment geen concrete plannen. We nemen hier aan dat er in het projectalternatief geen financieel tekort ontstaat. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 15

17 Consumentensurplus wedstrijden en evenementen Het Nieuwe Stadion wordt gebruikt voor zowel voetbalwedstrijden als evenementen en krijgt een capaciteit van zitplaatsen. Er zijn vrijwel geen evenementen meer waar bezoekers komen: het aantal mega-concerten is tegenwoordig vrijwel nihil. Voor evenementen tot bezoekers zijn er in Nederland diverse locaties, waarmee Het Nieuwe Stadion concurreert. We gaan er dan ook vanuit dat het aantal evenementen en de bezoekersaantallen op nationaal niveau gelijk blijven. Voor de voetbalwedstrijden in Het Nieuwe Stadion geldt dat die anders in de huidige Kuip of elders in het land (interlands, bekerfinale) gehouden zouden worden. Er ontstaat dus meer capaciteit, die bij sommige wedstrijden geheel, bij andere wedstrijden deels en bij andere wedstrijden niet benut wordt. Uit de businesscase blijkt dat de gemiddelde bezettingsgraad per saldo ongeveer gelijk blijft, het gemiddelde aantal bezoekers neemt dus toe. Bij gelijkblijvende prijzen kan dit alleen doordat het product verbeterd wordt, waardoor nieuwe bezoekers/markten aangeboord worden. Over het algemeen geldt dat een club in de prijsstelling zoveel mogelijk probeert te variëren tussen bepaalde groepen. Zo hanteert Feyenoord verschillende prijzen voor afzonderlijke tribunes en voor leeftijdsgroepen en geslacht. Als het nieuwe stadion gerealiseerd wordt verwacht Feyenoord nieuwe bezoekers te kunnen trekken vanwege het grotere comfort. Het is niet mogelijk om de markt in zijn geheel af te romen: een deel van de supporters zal bereid zijn meer te betalen dan ze daadwerkelijk doen. Dit is het zogeheten consumentensurplus: dit surplus bestaat overigens voor alle typen goederen. Als er een extra waardering ontstaat die niet betaald wordt door supporters ontstaat een extra positief welvaartseffect. Er is onvoldoende informatie om deze batenpost heel goed te bepalen. We doen daarom een aantal aannames. Als de prijzen verhoogd worden is het effect op bezoekersaantallen laag en eerder afhankelijk van de prestaties van de club dan van de prijs (zie de volgende post). We gaan er daarom vanuit dat de bezoekers die het voetbal in zowel nul- als projectalternatief bezoeken eenzelfde waardering hebben. Voor zover die toeneemt gaan we ervan uit dat dit via ticketprijzen afgeroomd wordt. De nieuwe bezoekers vormen als het ware een nieuwe markt, die aangetrokken worden door het aantrekkelijke stadion. Uit de businesscase kan afgeleid worden dat het gemiddelde aantal bezoekers van een wedstrijd met 36% stijgt. Uitgaande van een prijselasticiteit van 1, de rule of half, een gemiddelde ticketprijs van 25 euro en een gemiddelde prijs van een seizoenskaart van 300 euro betekent dit dat de waardering voor deze groep 0,6 miljoen euro per jaar is. In NCW termen is dit 8 miljoen euro. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 16

18 Prestaties Feyenoord Met een groter stadion is de club Feyenoord conform de businesscase in staat in potentie meer inkomsten te genereren, en daarmee te werken met een hogere begroting. In potentie kan de club hierdoor betere spelers aantrekken en daarmee beter presteren, zowel op nationaal als Europees niveau. Of er een hogere begroting mogelijk is, hangt mede af van de uiteindelijke resultaten van de business case. Of de prestaties verbeteren is verder afhankelijk van een breed pallet aan factoren. Eventuele betere prestaties door de supporters positief gewaardeerd worden, waardoor een positief welvaartseffect ontstaat. We nemen dit als kwalitatieve PM post op in de MKBA. Vervoermanagement Voetbalwedstrijden worden in Het Nieuwe Stadion gespeeld in plaats van in de huidige Kuip. Het aantal bezoekers kan (en zal) daarmee geregeld hoger zijn: er is een verkeersaantrekkende werking. Hierdoor ontstaat een effect op de bereikbaarheid van het gebied. Daartoe is in ieder geval de aanleg van een nieuw route-informatiesysteem voorzien. De geschatte kosten hiervan zijn 6,6 miljoen euro, in NCW termen levert dit een kostenpost op van 5 miljoen euro. Wat betreft overlast van hooliganisme etc. gaan we ervan uit dat dit niet significant verschilt ten opzichte van de Oude Kuip. Er zijn meer bezoekers, maar anderzijds kan in een Nieuw Stadion de logistiek efficiënter georganiseerd worden. Imago/icoonfunctie Het Nieuwe Stadion komt in het voorkeursalternatief te liggen aan de Nieuwe Maas. Hiermee krijgt het een gezichtsbepalende functie in de skyline van Rotterdam, die zowel vanaf het water als de snelweg te zien is. Dit kan de aantrekkingskracht van Stadionpark, maar ook van geheel Rotterdam vergroten. Hierdoor kan extra bedrijvigheid aangetrokken worden en/of kunnen grondprijzen verhoogd worden ook buiten het gebied. Daarnaast kan het imago van Rotterdam als geheel verbeteren, waardoor bedrijvigheid en/of toeristen aangetrokken worden. De effecten van hogere grondprijzen in het gebied zelf zijn meegenomen in de GREX. De uitstraling van de totale ontwikkeling van Stadionpark inclusief Het Nieuwe Stadion op de omgeving wordt apart gewaardeerd in de overall effecten van Stadionpark. Als additionele post geldt dan nog het effect op de rest van Rotterdam en de waardering van de icoonfunctie. Het is vooraf in praktijk onmogelijk aan te geven of een dergelijke icoonfunctie of positief effect op het imago ontstaat. Dit hangt ervan af of de architectuur uiteindelijk positief gewaardeerd wordt, maar ook van: Het beleefde succes van het stadion: zo heeft de grasmat de Amsterdam Arena een negatief imago gegeven. Ook werd de sfeer in het stadion minder goed ervaren dan in het oude Ajax stadion. De Erasmusbrug is een voorbeeld van een project wat algemeen gezien wordt als een project met een positieve uitstraling. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 17

19 De omgeving. Voor de uitstraling is ook de kwaliteit en het succes van de omgeving van belang. Zo zou de uitstraling van de Erasmusbrug waarschijnlijk niet zo groot zijn geweest als de ontwikkelingen aan de zuidkant niet waren gerealiseerd. Als deze ontwikkeling minder succesvol zou zijn heeft dit ook weer effect op het imago van de brug zelf. Het is daarom vooraf moeilijk te voorspellen of het project succesvol zal zijn en een extra positieve uitwerking op de ontwikkeling van de stad zal hebben. Wel zijn de uitgangspunten goed: als er gekozen wordt voor een gezichtsbepalende architectuur wordt het stadion in samenhang met de ligging aan de Maas een gezichtsbepalend element. Omdat de orde van grootte ervan niet in geld uit te drukken is, nemen we dit als PM post mee in de MKBA. Overzicht Het Nieuwe Stadion Bovenstaande posten leiden tot het volgende totaaloverzicht voor Het Nieuwe Stadion. Tegenover het negatieve GREX saldo voor de locatie van Het Nieuwe Stadion staat een klein positief saldo voor de Noorderhelling en een positieve waardering van bezoekers die niet in de ticketprijzen tot uitdrukking komt. Dit leidt in geld uitgedrukt tot een positief saldo van 31 miljoen euro. Bovendien zijn baten te verwachten van eventuele betere prestaties van Feyenoord en de imago/icoonfunctie die het nieuwe stadion kan hebben. In het saldo is het resultaat van de businesscase Het Nieuwe Stadion' niet opgenomen. Tabel 3.1 Kosten en baten Het Nieuwe Stadion (NCW, prijspeil 2011, mln ) GREX resultaat Het Nieuwe Stadion -10,1 GREX resultaat Noorderhelling 3,3 Resultaat Businesscase 'Het Nieuwe Stadion' PM Financiële effecten oude stadion 35,0 Extra waardering nieuwe bezoekers 8,0 Waardering prestaties Feyenoord PM Vervoersmanagement -5,0 Imago/icoonfunctie PM Totaal 31,0 3.2 Sportcampus Resultaat GREX Sportcampus Voor GREX van de Sportcampus zijn - waar relevant - dezelfde aanpassingen gemaakt als beschreven bij GREX resultaat Het Nieuwe Stadion. De kosten voor de Sportcampus bedragen in NCW termen 37,7 miljoen euro; de opbrengsten 28,2 miljoen euro. Het negatieve saldo is dan 9,5 miljoen euro. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 18

20 Maatschappelijk vastgoed In het deelplan Sportcampus worden een clubverzamelgebouw, een sportonderwijsgebouw en parkeerplaatsen ontwikkeld. Kosten in NCW termijn hiervoor bedragen respectievelijk 4, 13,9 en 1,1 miljoen euro; gezamenlijk 19 miljoen euro. Resultaat businesscase ijsbaan (inclusief parkeren) en overige financiële effecten IJsbaan en extra parkeerplaatsen De ijsbaan is in beginsel een verliesgevende voorziening. De exploitatie kan weliswaar - afgezien van onderhoud - rendabel plaatsvinden, maar de investering wordt nauwelijks terugverdiend. De gemeente schat de investeringen in prijspeil 2014 is meer dan 30 miljoen euro, exclusief ruim 7 miljoen euro voor overdekte parkeerplaatsen die niet nodig zijn voor de ijsbaan maar die voor andere doeleinden gebruikt kunnen worden (Gemeente Rotterdam, 2010a). Als we het prijspeil conform de aannames corrigeren met 2% per jaar en uitgaan van aanleg in de jaren levert dit voor de ijsbaan in NCW termen een investering op van ruim 22,1 miljoen euro en voor de aanvullende parkeerplaatsen 5,3 miljoen euro. De exploitatie is bepaald door Drijver en Partners (2009). We hebben deze cijfers opgehoogd met 2% om het prijspeil 2011 te bepalen. Verder hebben we de exploitatiekosten en opbrengsten na jaar 3 constant verondersteld. Dit levert een positief exploitatiesaldo op van 4,5 miljoen euro in NCW termen. Voor de overige parkeerplaatsen gaat de gemeente uit van een kostendekking van 2/3. De opbrengsten van de parkeerplaatsen bedragen dan ruim 3,6 miljoen euro. De gebruikers van de ijsbaan hoeven minder ver te reizen dan ze in het nulalternatief zouden moeten doen. In het nulalternatief zal vooral gebruik gemaakt worden van ijsbanen in Den Haag, Breda en Utrecht. Ook bij realisatie van de baan in Rotterdam zullen de gebruikers uiteraard moeten reizen, de gemiddelde reistijd en reistijdwinst is niet bekend. We gaan daarom op basis van een korte analyse van reistijden naar overige banen en vanuit diverse locaties vanuit Rotterdam en regio naar de nieuwe baan uit van 12,5 minuten: dit is gebaseerd op een grove inschatting van de reistijd naar alternatieve locaties van ijsbanen elders. Er wordt (met een klein ingroeipad) uitgegaan van 410 duizend gebruikers, waarvan 246 duizend nieuwe gebruikers zijn. We passen deze reistijdwinst toe op deze gebruikers (inclusief Rule of Half) en gaan uit van de tijdwaardering van sociaal recreatief verkeer. Tevens worden de reiskosten lager, doordat er minder ver gereden hoeft te worden. We gaan er hierbij vanuit dat dit grofweg 10% van de reistijdwinst oplevert, dit is ongeveer gelijk aan het aandeel van de effecten van de infrastructuurverbetering (zoals later besproken wordt). De reistijdwinst is dan ongeveer 0,5 miljoen euro per jaar; of in NCW termen 13,7 miljoen euro. De ijsbaan genereert daarnaast overige baten die elders in de KBA opgenomen zijn: concreet gaat het hierbij om de baten van de breedtesport en werkgelegenheidsbaten. Een deel van de kosten wordt bovendien gemaakt voor parkeerplaatsen die weliswaar in het ijsbaancomplex gepland staan, maar niet noodzakelijk zijn voor de ijsbaanbezoekers en dus bedoeld zijn voor bezoekers van het gebied elders. Op basis van onderstaande tabel mag dus niet geconcludeerd worden dat het maat- MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 19

21 schappelijk saldo van de ijsbaan sec negatief is. Per saldo levert dit het onderstaande overzicht op voor de ijsbaan. Overigens, de mogelijkheid bestaat dat een particulier investeerder geïnteresseerd is om wellicht 15 tot 20 miljoen euro in de ijsbaan te investeren. Daartoe wordt door de particulier investeerder in april 2011 een alternatieve businesscase opgesteld. De uitkomst van deze businesscase is bij het opstellen van deze rapportage nog niet bekend. De mogelijkheid bestaat dat door een particulier investeringsinitiatief voor de ijsbaan een minder negatieve, of zelfs positieve businesscase/saldo ontstaat. Tabel 3.2 Kosten en baten ijsbaan en extra parkeerplaatsen (NCW, prijspeil 2011, mln ) Kosten Opbrengsten Investering 22,1 Exploitatiesaldo 4,5 Reistijdwinst gebruikers 13,7 Totaal ijsbaan 22,1 18,2 Extra parkeerplaatsen 5,3 Opbrengst extra parkeerplaatsen 3,6 Totaal complex 27,4 21,8 Saldo -5,6 Sportvelden De sportvelden vergen beheer en onderhoud, die door de gemeente wordt gesubsidieerd. In het nulalternatief worden de velden ook onderhouden en verhuurd. Het onderhoud van kunstgrasvelden is ongeveer 10% duurder. Daar tegenover staan hogere opbrengsten van een intensiever gebruik/verhuur. De bedragen zijn relatief beperkt met enige duizenden euro s per jaar. Deze vallen weg in het totaal van Stadionpark. We hebben dit daarom niet verder uitgewerkt. Effecten breedtesport Eén van de ambities van Stadionpark is het in beweging brengen van Rotterdam Zuid. Het gebied moet bijdragen aan een sportieve omgeving, sportief onderwijs en een actieve leefstijl. Dit alles vanuit de basisgedachte dat een sportieve wijk = een gezonde wijk = een sociale wijk 1. Stadionpark heeft dan ook een belangrijke breedtesportfunctie. Aantrekkelijke sportvoorzieningen zijn een cruciale randvoorwaarde om mensen aan het bewegen te krijgen. Zeker wanneer de harde infrastructuur wordt ondersteund door gerichte beweegprogramma s kan Stadionpark een positieve maatschappelijk impact opleveren voor Zuid. Het is op basis van beschikbaar materiaal lastig om een uitspraak te doen over de effecten van een dergelijk programma. Op basis van de MKBA van het Olympisch Plan 2028 doen we hier op basis van enkele aannames een grove inschatting. Hierbij is het van belang dat sportvoorzieningen sec niet zullen leiden tot meer sportparticipatie: er is een sterk activerend beleid nodig dat extra inspan- 1 Zie presentatie Bas den Hollander tijdens werkbijeenkomst Sport en Economie van de Economic Development Board Rotterdam (EDBR) op 18 juni MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 20

22 ning en extra budget vergt. De inschatting van het mogelijke extra effect is gemaakt in samenspraak met de gemeente Rotterdam (Dienst Sport en Recreatie). Het opnemen van deze baat betekent daarom een forse inspanningsverplichting. Als autonome ontwikkeling hanteren wij de plannen zoals vastgelegd in de Sportnota Rotterdam De kern daarvan vormt het verhogen van de Rotterdamse sportparticipatie 2 van 53% in 2007 naar 70% in 2016, we gaan er in samenspraak met de Dienst Sport en Recreatie vanuit dat dit in de periode hierna wordt vastgehouden. Het merkbare breedtesport-effect van Stadionpark zal beperkt zijn tot de omliggende wijken. We kijken hier naar de deelgemeenten Feijenoord en IJsselmonde en nemen verder gezien de ligging ook de wijk Beverwaard mee. De sportparticipatie ligt hier structureel onder het Rotterdams gemiddelde. De groei van 53% naar 70% voor de stad vertaalt zich voor Feijenoord en IJsselmonde in een groei van resp. 42% en 46% in 2007 naar resp. 56% en 65% in 2016, waarna het constant blijft. De lange termijn ambitie is om ook Feijenoord en IJsselmonde naar de 70% te brengen. De ontwikkeling van Stadionpark in samenhang met verder activerend beleid is een belangrijke maatregel om die ambitie te realiseren. Het projectalternatief voorziet vanaf 2016 in de ontwikkeling van Stadionpark én het gelijktijdig aanbieden van extra beweegprogramma s. Alleen op die manier kan worden bewerkstelligd dat de nieuwe faciliteiten ook daadwerkelijk worden benut en tot hun recht komen. De ambitie houdt voor deze wijken een aanvullende participatiestijging in van respectievelijk 14% en 5%. De ervaring leert dat dergelijke sprongen niet te realiseren zijn in de periode tot 2025 (negen jaar): zo is de sportparticipatie de afgelopen 8 jaar met 4 procent gestegen mede dankzij een uitgebreid programma. Indien beide wijken in de periode tot 2016 inderdaad de participatiestijging ervaren die in de Sportnota wordt voorzien, zijn de gemakkelijk te realiseren baten al gerealiseerd. De resterende inactiviteit zit vooral in groepen die relatief moeilijk in beweging zijn te brengen. Wij gaan er van uit dat in de periode dankzij Stadionpark en de extra beweegprogramma s een stijging van de sportparticipatie wordt gerealiseerd ter grootte van kwart van bovengenoemde sprongen. Daarbij gaat het voor Feijenoord om 3,6% en voor IJsselmonde om 1,3%. Dergelijke verbeteringen liggen redelijk in lijn met de participatiestijgingen die in het verleden zijn gerealiseerd. Deze participatie loopt geleidelijk op in de periode Dit betekent dat het aandeel inactieven in beide wijken afneemt en dat de aandelen semi-actieven en normactieven wijkbewoners groter worden 3. Op basis van de huidige inzichten en aannames voorzien wij een in-activiteitsreductie die oploopt tot ca personen in 2025 en daarna op dit niveau blijft. Kosten intensivering beweegprogramma s op Zuid De ontwikkeling van Stadionpark leidt niet vanzelf tot meer bewegen. Daarvoor zijn omlijstende beweegprogramma s nodig. Ten opzichte van het autonome alternatief, het voortzetten van de lopende 2 Hierbij gaat het om het aandeel mensen (5-79 jaar) dat minstens 12 x per jaar sport. 3 Onder inactieven worden verstaan mensen die minder dan 12 x per jaar sporten, onder normactieven mensen die 5-7 dagen per week voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen van een uur matig intensieve lichamelijke activiteit voor personen onder de 18 jaar, en een half uur per dag voor volwassenen. Semiactieven voldoen 1-4 dagen per week aan de NNGB. MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 21

23 beweegprogramma s, voorzien wij een intensivering van 20 procent. Dat vertalen wij gemakshalve in een vergelijkbare kostenstijging. Via de Dienst Sport en Recreatie en de beide deelgemeenten hebben wij een redelijk beeld gekregen van de kosten van de huidige beweegprogramma s. De huidige kosten van de beweegprogramma s in Feijenoord en IJsselmonde worden geraamd op in totaal 0,6 miljoen. Een intensivering van 20% betekent jaarlijks ruim 0,1 miljoen euro aan extra kosten in de periode na In NCW termen voor de gehele periode is dit 1,6 miljoen euro. Kosten extra sportblessures Meer sporten leidt tot meer sportblessures. En die blessures brengen kosten met zich mee. Het gaat dan om directe kosten in termen van consultaties en operaties en om indirecte kosten in termen van arbeidsverzuim. Beide kostenvarianten zijn in deze MKBA meegenomen. In 2025 is dat verschil opgelopen tot ca personen. Met behulp van aannames is vastgesteld hoeveel extra sportblessures deze groei met zich meebrengt en welke kosten daarbij horen. De kosten als gevolg van extra sportblessures van het Stadionpark-alternatief lopen op van ongeveer 12 duizend euro in 2018 tot ruim 0,1 miljoen euro in In NCW termen is dit 1,2 miljoen euro. Medische kosten door stijging levensverwachting Mensen die voldoende bewegen leven gemiddeld langer dan hun inactieve medemensen. Gemiddeld zo n 3,5 jaar langer, waarvan een deel gezonde jaren en een deel ongezonde. Sportende mensen hebben gedurende hun leven jaarlijks iets lagere zorgkosten dan niet-sportende mensen. Zij doen iets minder beroep op medische voorzieningen. Echter dat kostenvoordeel vertaalt zich aan het eind van hun leven in een kostennadeel. Dat komt door hun extra levensjaren én door het gegeven dat gezonde mensen andere, vaak duurdere doodsoorzaken kennen. Er zijn kengetallen over de medische kosten die een beweger en een niet-beweger in hun leven hebben. We hebben deze inzichten gecombineerd met de leeftijdsopbouw van de wijken op Zuid en daarmee een inschatting gemaakt van de jaarlijkse extra zorgkosten als gevolg van de hogere sportparticipatie. Feitelijk treedt deze kostenverhoging pas ruim na 2025 op, maar voorzichtigheidshalve hebben wij ze verdisconteerd in jaarlijkse bedragen en deze al in 2016 laten beginnen. De extra zorgkosten lopen op van een kleine 0,2 miljoen euro in 2018 tot ca 1,2 miljoen euro in In NCW termen levert dit 13,5 miljoen euro aan kosten op. Extra levensjaren Extra levensjaren hebben een economische waarde. Dat vertaalt zich uiteraard niet in cashbedragen, maar wel in beleidsargumentatie en -beslissingen. Deze argumenten wegen mee bij het besluit om iemand wel of niet te opereren of om wel of niet in te zetten op verbeteringen in de gezondheidszorg of het verkeer. Het winnen of behouden van levensjaren heeft economische waarde. 4 Tweede orde effecten die weer een gevolg zijn van de eerste orde effecten zijn vanwege de toenemende onzekerheid buiten beschouwing gebleven. Dit geldt bijvoorbeeld voor de extra consumptie-effecten of premiebetalingen die zouden kunnen volgen uit de toenemende levensverwachting als gevolg van het OP MKBA Gebiedsontwikkeling Stadionpark Concept eindrapport 22