Epilepsie. op latere leeftijd

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Epilepsie. op latere leeftijd"

Transcriptie

1 Epilepsie op latere leeftijd

2 Wat is epilepsie? Epilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Deze aanvallen zijn het gevolg van een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch evenwicht in de hersenen. De soort aanvallen verschilt van persoon tot persoon. De één is bewusteloos, valt en gaat schokken met armen en benen. De ander voelt vreemde tintelingen, hoort vreemde geluiden en het bewustzijn daalt. Of iemand staart een korte periode alleen voor zich uit en is niet aanspreekbaar. De verschijnselen bij de aanvallen hangen af van de oorzaak en de plaats in de hersenen waar de elektrische verstoring optreedt. De prognose van epilepsie wordt bepaald door de oorzaak, de soort en de hoeveelheid aanvallen. Een aantal vormen van epilepsie is leeftijdsgebonden. Dat wil zeggen dat de aanvallen in een bepaalde leeftijdsperiode voorkomen en met het ouder worden kunnen verdwijnen. Veel vormen van epilepsie worden echter veroorzaakt door aanleg, een hersenziekte of een hersenbeschadiging. Die aanvallen verdwijnen meestal niet spontaan. Er is pas sprake van epilepsie als iemand meerdere epileptische aanvallen heeft gehad. Een eenmalige epileptische aanval kan bijvoorbeeld zijn uitgelokt door bepaalde omstandigheden. Vaak is het mogelijk om de situatie te vermijden waardoor de aanval werd uitgelokt. Voorbeelden zijn extreem slaaptekort of alcoholgebruik. Een aanval kan ook het gevolg zijn van een andere aandoening. Als die aandoening wordt behandeld, kunnen de aanvallen verdwijnen. Pas als de diagnose epilepsie is gesteld, kan gekeken worden naar de behandeling. De meest gangbare manier om epilepsie te behandelen, is met medicijnen. februari 2007

3 In deze brochure Wat is epilepsie? 4 Onderzoek en diagnose 5 Oorzaak 8 Soorten aanvallen 10 Eerste hulp bij aanvallen 14 Behandeling 17 Epilepsie in het dagelijks leven 21 Hulpmiddelen 24 Informatiemateriaal en adressen 25 Inleiding In Nederland hebben ongeveer mensen epilepsie. Dit betekent dat één op de 150 Nederlanders epilepsie heeft. De laatste jaren neemt het aantal ouderen met epilepsie toe, omdat de bevolking vergrijst en de kans op epilep sie toeneemt naarmate iemand ouder wordt. Op latere leeftijd komen namelijk meer hersenaandoeningen voor die epilepsie kunnen veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan een beroerte. In deze brochure vindt u specifieke informatie over epilepsie op latere leeftijd. U leest eerst iets over epilepsie. Want wat is epilepsie eigenlijk? In de laatste vijftig jaar is er veel meer bekend geworden over deze aandoening, waardoor wij steeds meer duidelijkheid kunnen geven. Verder leest u in de brochure over de oorzaak van epilepsie, onderzoek dat nodig is om de diagnose te stellen, soorten aanvallen, de behandelmogelijkheden én de omgang met epilepsie. Als u al op vroegere leeftijd epilepsie hebt gekregen, weet u waarschijnlijk wat epilepsie is en welke behandelingen mogelijk zijn. Wel raden we u aan het hoofdstuk Behandeling te lezen. Uw behandeling kan namelijk veranderen, doordat uw lichaam wellicht verandert als u ouder wordt.

4 Hier Wat is een epilepsie? overkoepelend kopje 4 Misschien kent u epilepsie vooral van vroeger als vallende ziekte. Inmiddels is veel meer over epilepsie bekend en is de onbekendheid en daardoor het taboe rond epilepsie veel minder groot dan begin vorige eeuw. Epilepsie is een aandoening in de hersenen en kan zich uiten in verschillende soorten epileptische aanvallen. In de meeste gevallen is epilepsie goed te behandelen met medicijnen. Verschillende aanvallen Epilepsie is een overmatige ontlading van hersencellen. Deze storing veroorzaakt een soort kortsluiting in de hersenen, waardoor een epileptische aanval ontstaat. Bij de ene persoon vindt de kortsluiting plaats in een deel van de hersenen, bij de ander in de gehele hersenen. Ook de intensiteit kan verschillen. Daarom zijn er verschillende soorten aanvallen. Van kortdurende momenten van afwezigheid tot herhaaldelijke schokbewegingen in één lichaamsdeel. En van automatisch handelen tot de (grote) tonisch-clonische aanvallen. Zie voor de beschrijving van verschillende soorten aanvallen hoofdstuk Soorten aanvallen op pagina 10. Wel een aanval, geen epilepsie Er is pas sprake van epilepsie als u meerdere epileptische aanvallen binnen één jaar hebt gehad. Als u één enkele aanval hebt gehad, hoeft dat nog niet te betekenen dat u epilepsie hebt. De aanval kan bijvoorbeeld door bepaalde omstandigheden zijn uitgelokt. Zo kunt u de eerste vijf dagen na een beroerte of hersenschudding een zogenoemde acute symptomatische aanval krijgen. Als hierna geen aanvallen meer volgen, hebt u geen epilepsie. Ook overmatig alcoholgebruik of medicijnen kunnen een eenmalige aanval uitlokken. Denk in het laatste geval aan te scherp geregelde diabetes, antidepressiva en antipsychotica of het plotseling stoppen met geneesmiddelen als diazepines (valium en slaapmiddelen). U kunt met uw arts bespreken of de medicijnen die u gebruikt in deze categorie vallen.

5 Onderzoek en diagnose Bij ouderen is het moeilijker de diagnose epilepsie te stellen. Dit komt omdat ouderen vaak meerdere klachten hebben die door elkaar spelen. Daarom is gedegen onderzoek noodzakelijk. Als de huisarts epilepsie vermoedt, verwijst hij u naar een neu roloog. De neuroloog zal onderzoek (laten) doen om te kijken of het daadwerkelijk om epileptische aanvallen gaat. Onderscheid in klachten Wanneer is er sprake van epilepsie, wanneer horen klachten gewoon bij ouder worden en wanneer wijzen klachten op een andere aandoening? Deze vragen spelen een grote rol bij ouderen. Zo kunnen de volgende verschijnselen óók op epilepsie wijzen: vallen zonder duidelijke oorzaak; verwarde periodes; tijdelijk niet op het goede woord kunnen komen. De bovenstaande klachten kunnen ook erg lijken op flauwvallen of een lichte beroerte. Daarom is het zo belangrijk dat u voor een juiste interpretatie van uw klachten naar de huisarts gaat. Hij kan u doorverwijzen naar de juiste arts. Overigens is er meestal geen sprake van epilepsie als u duizelig 5 Man (72), blijkt na meerdere onderzoeken epilepsie te hebben: Met vlagen stopte ik middenin de zin en herhaalde het laatste woord dat ik uitsprak een aantal keer. Ook vertelde mijn vrouw dat ik soms niet op haar vraag reageerde of het verkeerde antwoord gaf. Eerst dachten we dat het bij de leeftijd hoorde, maar op een gegeven moment werden we toch ongerust. We gingen naar de huisarts en deze stuurde ons door naar de neuroloog. Hij vertelde dat het ook epilepsie kon zijn. En dat was het. Gelukkig werken de medicijnen prima; ik functioneer weer als vanouds.

6 Onderzoek en diagnose 6 wordt bij te snel overeind komen of een aanval krijgt door hartritmestoornissen of kortdurend zuurstofgebrek. Maar ook bij deze klachten is het raadzaam ze te bespreken met uw arts. Vormen van onderzoek Voor het stellen van de diagnose epilepsie kunt u te maken krijgen met de volgende onderzoeken: Anamnese Een belangrijke basis voor een juiste diagnose is de anamnese (de ziektegeschiedenis met een aanvalsbeschrijving). Tijdens een epileptische aanval weet u meestal zelf niet wat er precies gebeurt. Het is daarom handig als u iemand naar de doktersafspraak kunt Schrijf uw vragen van tevoren op een briefje. Dat helpt u deze tijdens het bezoek aan de dokter te stellen meenemen die kan vertellen wat er met u is gebeurd en hoe de aanval eruitzag. Hebt u een videoopname van de aanval, neem die dan mee. Lichamelijk onderzoek Meestal krijgt u een lichamelijk onderzoek door de huisarts en door de neuroloog. Laboratoriumonderzoek Meestal wordt bloed en urine onderzocht om te kijken of sprake is van een stofwisselingsstoornis (zoals suikerziekte) of dat er problemen zijn met bepaalde organen, zoals de nieren of de lever. Elektrocardiogram (ECG) Dit is een hartfilmpje. Hiermee bekijkt de arts of u problemen hebt met uw hart, waardoor aanvallen voorkomen die lijken op epileptische aanvallen. Eventueel kiest een cardioloog voor holtermonitoring (een 24-uurs ECG). Deze geeft meer zicht op hartritmestoornissen.

7 Elektro-encefalogram (EEG) Om vast te stellen of u epilepsie hebt, wordt vrijwel altijd een EEG gemaakt. Een EEG meet de elektrische acti viteit van de hersenen. Dit gebeurt met elektroden (metalen plaatjes aan een lange draad), die op uw hoofdhuid worden De behande lend arts weet welk onderzoek in welke gevallen nodig is geplakt en die in verbinding staan met meetapparatuur. Waar nodig volgt een slaaponthouding-eeg (slaaponthouding kan aanvallen uitlokken) of een 24-uurs EEG gecombineerd met videomonitoring. Hierdoor kan de neuroloog zien of de verschijnselen samenvallen met de afwijkingen op het EEG. Rond die afwijkende structuur kunnen hersencellen epileptische aanvallen veroorzaken. Magnetic Resonance Imaging (MRI-scan) Een MRI-scan levert nog duidelijkere afbeeldingen van de hersenen op dan een CT-scan. De arts kan dus uit verschillende onderzoeken kiezen. Niet al deze onderzoeken zijn noodzakelijk. De behande lend arts weet welk onderzoek in welke gevallen nodig is. 7 Computer Tomografie (CT-scan) Door deze beeldvormende scan kan een arts zien of er een afwijkende structuur is in de hersenen, zoals littekenweefsel of een gezwel.

8 Oorzaak 8 Epilepsie kan verschillende oorzaken hebben. Bij mensen op latere leeftijd is de oorzaak relatief vaak een hersenbeschadiging die is ontstaan door een hersenziekte of hersenaandoening als een infarct of een beroerte. In sommige gevallen is onduidelijk wat de oorzaak is van de epilepsie. Beroerte (herseninfarct of hersenbloeding) Een beroerte is de meest voorkomende oorzaak van epilepsie bij mensen op latere leeftijd. De epilepsie ontstaat dan door een hersenbeschadiging die door de beroerte is veroorzaakt. Een beroerte (CVA of cerebrovasculair attack) ontstaat door een stolsel in de hersen vaten (herseninfarct) of een bloeding van de hersenvaten (hersenbloeding). Een beroerte is de meest voorkomende oorzaak van epilepsie bij ouderen Andere hersenaandoeningen Ook andere afwijkingen of beschadigingen in de hersenen kunnen een rol spelen bij de oorzaak van epilepsie. Door de afwijking of beschadiging werken de hersencellen minder goed of anders dan normaal, wat tot een verhoogde elektrische activiteit kan leiden. Het gevolg is een epileptische aanval. Denk aan hersenaandoeningen als: een goed- of kwaadaardige tumor; de ziekte van Alzheimer; dit is een aandoening van de hersenen waarbij de zenuwcellen (neuronen) niet meer goed functioneren; een hersenbeschadiging die is ontstaan door een ongeluk of coma, of bijvoorbeeld door chronisch overmatig alcohol- of drugsgebruik (denk aan de ziekte van Korsakov); littekenweefsel vanwege een vroegere hersenaandoening (zoals een infectie, een abces of zuurstoftekort), ongeval of hersenoperatie.

9 Man (58): Het was hectisch op de zaak. Overnameperikelen, gedwongen ontslagen, onderhandelingen. En ineens lag ik onderuit. Een grote epileptische aanval. Stress dacht ik, maar uit onderzoek bleek dat samen te gaan met een hersenlitteken, dat ik heb overgehouden aan een ernstig auto-ongeluk, en veroudering. Dit betekent dat de epilepsie niet zomaar stopt als ik het minder druk heb. Daarom slik ik nu medicijnen. Oorzaak onbekend In sommige gevallen blijft onbekend wat de oorzaak is van de epilepsie. Wellicht hebt u diverse onderzoeken achter de rug, maar is de bron niet duidelijk. Als u aanvallen blijft houden, kiest de arts toch vaak voor behandeling van de epilepsie om zo de aanvallen en de gevolgen daarvan te voorkomen. Aanleiding van de aanval De aanleiding van een aan val is iets anders dan de oorzaak van epilepsie. De oorzaak is bijvoorbeeld een van de eerdergenoemde hersenaandoeningen. De aanleiding kan een bepaalde situatie zijn, die de aanval uitlokt. Denk bijvoorbeeld aan oververmoeidheid, stress, koorts of overmatig alcoholgebruik. De meeste aanvallen komen spontaan, maar als er wel een duidelijke aanleiding is, kunt u deze beter zoveel mogelijk proberen te vermijden. Voorkomen is tenslotte beter dan genezen. Maar niet alle aanleidingen zijn vermijdbaar. Zo is het bijvoorbeeld niet altijd mogelijk om stress te voorkomen. 9

10 Soorten aanvallen 10 Hoewel de meeste mensen alleen grote (tonisch-clonische) epileptische aanvallen kennen, zijn er zeer veel verschillende soorten aanvallen. In dit hoofdstuk vindt u een korte omschrijving van enkele aanvallen. Eenvoudig partiële aanvallen Bij deze aanvallen is maar een klein deel van de hersenen betrokken en blijft het bewust zijn helder. U bent zich bewust van de aanval; u kunt de aanval alleen niet tegenhouden. De duur kan zeer verschillen: van seconden tot minuten. De aanvallen zijn soms zó licht, dat anderen ze niet eens opmerken. Afhankelijk van de plek in de hersenen waar de overactiviteit vandaan komt, kan deze aanval zich onder meer uiten door: plotselinge ongecontroleerde bewegingen (schokken) van een arm of been; het ruiken van een onaangename geur of proeven van een vreemde smaak in de mond; het voelen van prikkelingen en/ of tintelingen in hand, arm, been of voet; trekkingen om de mond; iets horen of zien gedurende korte tijd wat anderen niet zien of horen, bijvoorbeeld voorbijflitsende beelden uit het verleden (déjà vu-gevoel); een misselijkmakend opstijgend gevoel vanuit de maag. Een eenvoudig partiële aanval wordt ook wel aura genoemd. Voor sommige mensen met epilepsie is deze aura een aankondiging van een grotere aanval, waarbij een groter deel van de hersenen is betrokken. Complex partiële aanvallen De complex partiële aanval is de meest voorkomende aanval bij mensen op latere leeftijd. De toevoeging complex betekent dat het bewustzijn geheel of gedeeltelijk is verdwenen. Hierdoor bent u zich niet bewust van de aanval en kunt u of uw omgeving deze niet stoppen. Na een paar minuten keert het bewustzijn terug. De ver schijnselen bij deze aanvallen zijn verschillend, maar vaak

11 krijgt u bij complex partiële aanvallen een voorbode in de vorm van een aura. De aura hoort ook al bij de aanval, de ontlading van de hersencellen breidt zich vervolgens alleen uit. Hierdoor daalt het bewustzijn en volgt er vaak verward gedrag. De huidskleur verbleekt of wordt juist rood. De complex partiële aanval is de meest voorkomende aanval bij mensen op latere leeftijd Na de aanval volgt meestal eerst nog een korte periode van verwardheid, vermoeidheid of chagrijnig gedrag, waarvan u zich niet bewust bent. Bij ouderen duurt de nasleep van een aanval vaak langer dan bij jongeren. Voor uw omgeving is deze aanval lastig ter herkennen als een epileptische aanval, omdat de gedragingen ook kunnen wijzen op tijdelijke verwardheid of geheugenproblemen die worden veroorzaakt door een ander ziektebeeld. Net als bij de eenvoudig partiële aanval kan de complex partiële aanval de start zijn van een grote (tonisch-clonische) aanval. Tonisch-clonische (grote) aanval De tonisch-clonische aanval is de meest bekende, maar niet de meest voorkomende aanval bij epilepsie. Tonisch-clonisch betekent ver krampt en schokkend. De naam geeft aan wat tijdens een aanval gebeurt. Bij een tonischclonische aanval, ook wel grote aanval genoemd, bent u geheel buiten bewustzijn. De gehele hersenen zijn erbij betrokken. Een grote aanval kent drie fasen: Tonische fase: alle spieren in het lichaam spannen aan, waardoor het lichaam verstijft en iemand soms blauw aanloopt. Deze fase duurt circa tien tot dertig seconden. Clonische fase: na de verstijving volgt een fase waarin de spieren 11

12 Soorten aanvallen 12 afwisselend verslappen en aan spannen. Dit veroorzaakt schokken in armen, benen en hoofd. Deze fase duurt circa een halve tot anderhalve minuut. Verslappingsfase: de schokken nemen geleidelijk af en de perioden van verslapping nemen toe, totdat het hele lichaam ontspannen is. Deze fase duurt één tot en kele minuten. Het is mogelijk dat u tijdens de aanval incontinent bent. Na de aanval Als de schokken ophouden, is de aanval voorbij. Maar door de uitputting van de hersenen blijft u vaak nog even buiten bewustzijn. Wanneer u bij komt, bent u vaak verward en weet u niet wat er is gebeurd. Sommige mensen zijn nog dagenlang suf, hebben spierof hoofdpijn, zijn vergeetachtig, slaperig of moe. De herstelfase is voor iedereen verschillend. Meer informatie over verschillende soorten aanvallen staat in de brochure Epilepsie in het kort en het boekje Alles over epilepsie, beide van het Nationaal Epilepsie Fonds. Man (81): Mijn kinderen dachten eerlijk gezegd dat ik niet alles meer op een rijtje had. Tijdens mijn aanvallen was ik vooral verward, zei rare dingen, reageerde niet goed. Zelf wist ik inmiddels dat ik complex partiële aanvallen had. Maar goed, hoe leg je dat uit? Hoe maak je duidelijk dat je dan misschien wel oud bent, maar nog bij het volle verstand? Uiteindelijk heb ik hun de dvd van het Nationaal Epilepsie Fonds laten zien, waarop verschillende soorten epileptische aanvallen staan. Toen was het een stuk duidelijker.

13 Status epilepticus De meeste epileptische aanvallen stoppen vanzelf na enkele seconden of minuten. Een status epilepticus is een aanval die blijft voortduren (langer dan dertig minuten is mogelijk) of een serie aanvallen waarbij de ene aanval overgaat in de volgende. Bij tonisch-clonische aanvallen ontstaat dan een levensbedreigende situatie, omdat de betrokkene ernstige ademhalingsproblemen kan krijgen en de hersenen daardoor kunnen verzuren. Medisch ingrijpen is in zo n geval noodzakelijk. Epilepsie op latere leeftijd begint vrij vaak (in ongeveer eenderde van de gevallen) met een status epilepticus van een tonischclonische aanval. Ondanks de schrik die dit vaak met zich meebrengt, betekent dit niet dat de epilepsie altijd in deze vorm plaatsvindt. Een status epilepticus is vrij zeldzaam. 13 Bij een status epilepticus is toediening van medicijnen noodzakelijk

14 Eerste Hier een hulp overkoepelend bij aanvallenkopje 14 Bij de meeste aanvallen is eerste hulp niet nodig. De aanval houdt vaak vanzelf binnen enkele minuten op. Soms is de aanval zelfs al voorbij voordat iemand deze heeft opgemerkt. Toch is het goed een eventueel vast aanvalspatroon te leren kennen of herkennen en gevaarlijke situaties tijdens de aanval te voorkomen. Bij een eenvoudig partiële aanval kunt u als partner, kind of omstander: weinig doen. Deze aanvallen duren maar kort en gaan meestal vanzelf weer over. Het kan helpen om rustig tegen de persoon te praten en erbij te blijven tot de aanval voorbij is. Bij een complex partiële aanval kunt u: de persoon beter niet plotseling vastpakken, dat kan hij of zij door het verlaagde bewustzijn verkeerd opvatten; de persoon met een rustige stem afleiden als hij of zij op gevaar afloopt; zaken waaraan iemand zich kan bezeren buiten bereik houden; erbij blijven tot de aanval over is en de persoon geruststellen; uitleggen aan de omgeving dat iemand na de aanval nog wat ver ward is of geïrriteerd kan reageren, maar daar zelf niets aan kan doen. Bij een tonisch-clonische (grote) aanval is het algemene advies: Laat de aanval zijn beloop hebben. Een grote aanval bestaat uit heftige bewegingen van het hele lichaam. Dit duurt meestal niet langer dan een paar minuten en gaat vanzelf over. Ingrijpen is daarom meestal niet nodig. Bovendien is het vaak zinloos. Tijdens de aanval reageert iemand daar namelijk niet op, omdat het bewustzijn is verstoord. Houd zaken waaraan iemand zich kan bezeren buiten bereik

15 Stop niets tussen de tanden. Een aanval treedt meestal zo onverwachts op dat u te laat bent om een tongbeet te voorkomen. Probeert u dit toch, dan kunt u uw vingers of de tanden van de betrokkene beschadigen of de luchtwegen blokkeren. Verplaats iemand niet, tenzij de persoon tij dens de aanval in een gevaar lijke situatie terechtkomt. Haal iemand bijvoorbeeld weg van een drukke straat of bij de waterkant. Probeer het hoofd te beschermen, met uw handen of door er een jasje onder te leggen. Neem een bril af en maak knellende kleding los. Houd zaken waaraan iemand zich kan bezeren buiten bereik. Probeer de aanval niet tegen te houden door het heftige bewegen van armen of benen te stoppen. Dit kan botbreuken of spier scheuren veroorzaken. Omdat de luchtwegen geblokkeerd zijn, heeft mond-opmondbeademing geen zin. Water in het gezicht sprenkelen, Verplaats iemand niet, tenzij de persoon tij dens de aanval in een gevaar lijke situatie terechtkomt om iemand bij bewustzijn te bren gen, heeft ook geen zin. Ná een aanval kunt u: iemand tijd geven om weer bij te komen en omstanders op een afstand houden. De persoon is slap en bewusteloos. Leg de per soon op de zij (stabiele zijligging) met het hoofd iets naar achteren, om de luchtwegen vrij te houden. Hierdoor kunnen speeksel en eventueel bloed (na tongbeet) uit de mond lopen. Omdat de spieren kunnen verslappen, wordt zo ook voorkomen dat de tong in de keelholte zakt en de ademhaling belemmert; controleren of er geen losse voorwerpen in de mond zitten; vermijden dat de persoon water (binnen)krijgt, omdat vanwege 15

16 Eerste hulp bij aanvallen Man (75) over zijn vrouw (74): Ik schrok enorm van de eerste aanval van mijn vrouw. Ze had een grote aanval met schokken. Ik wist helemaal niet wat ik moest doen. Of ik haar moest vasthouden of niet. Dat heeft de arts nu uitgelegd. Hoewel ze sindsdien alleen lichte aanvallen heeft gehad, ben ik nu beter voorbereid en weet ik dat het in principe na een paar minuten over is. 16 de sufheid de kans op verslikken groot is; controleren of de persoon zich heeft bezeerd. Let er daarbij op dat pijn na de aanval niet altijd goed tot iemand doordringt. Daardoor kunt u verwondingen over het hoofd zien; zorgen dat de persoon veilig thuiskomt. Hulp van een arts inroepen of 112 bellen? Dit is zelden nodig en wordt alleen aangeraden als: een tonisch-clonische aanval langer duurt dan vijf minuten of als er meerdere aanvallen kort na elkaar volgen, zie status epilepticus op pagina 13; Eerste hulp bij aanvallen iemand vijftien minuten na de aanval nog buiten bewustzijn is. Verwar dit niet met een diepe slaap na een aanval. U kunt dit controleren door aan de arm te schudden. Krijgt u een reactie, dan is de aanval voorbij en is de persoon niet bewusteloos, maar in diepe slaap; iemand gewond is geraakt, bijvoorbeeld door het vallen; iemand water heeft binnengekregen in een bad of zwembad; het niet zeker is dat het om een epileptische aanval gaat.

17 Behandeling Meestal wordt epilepsie behandeld met medicijnen (anti-epileptica). Deze medicijnen genezen niet, maar onderdrukken de aanvallen. Bij de meeste mensen met epilepsie zijn de aanvallen met medicijnen goed te voorkomen. Soort medicijnen De medicijnen tegen de aanvallen heten anti-epileptica. In de loop der jaren zijn veel verschillende soorten anti-epileptica ontwikkeld. Hierdoor is de behandeling van epilepsie verbeterd. De arts voert de dosis anti-epileptica geleidelijk op tot de optimale dosering is bereikt. Als een antiepilepticum niet het gewenste effect heeft of als dat specifieke middel bij u te veel bijwerkingen veroorzaakt, zoekt de arts naar een ander middel dat beter past. Uiteindelijk moet u de medicijnen regelmatig (dagelijks of meerdere malen per dag) en langdurig (meestal jarenlang) gebruiken. Neem de medicijnen in met een flink glas water. Grapefruit(sap) kan de opname van sommige antiepileptica beïnvloeden. Als de aanvallen wegblijven, kan uw arts na enkele jaren voorstellen om zeer geleidelijk de medicijnen af te bouwen. 17 Een neuroloog over twee patiënten: Ik vind het altijd zeer belangrijk dat mijn patiënten vertellen hoe de medicijnen bij hén werken. Alleen dan kan ik ze op maat voorschrijven. Zo had ik een 75-jarige vrouw onder behandeling die na het starten van middel A last kreeg van duizeligheid. Met een lagere dosering ging dat over. Een 70-jarige man werd na het starten met middel B in toenemende mate vergeetachtig en trok gelukkig aan de bel. Na uitvoerig onderzoek bleek dit aan de medicatie te wijten; na verandering van medicatie ging het beter.

18 Behandeling 18 Bijwerkingen De meeste mensen hebben bij de juiste dosering van het juiste medicijn weinig of geen last van bijwerkingen. In de beginfase van uw medicijngebruik kunnen de volgende verschijnselen tijdelijk optreden: gevoel van dronkenschap, duizeligheid, slaperigheid, traagheid, gebrek aan eetlust of misselijkheid. Vaak gaat dit soort klachten na enige weken weer over. Daarnaast zijn er enkele bijwerkingen van veel gebruikte antiepileptica waarvoor mensen op latere leeftijd gevoelig kunnen zijn. Hoewel die bijwerkingen zelden optreden, kunnen de bijwerkingen verwarring opleveren, daarom vermelden we deze in tabel 1. Werking lever en nieren Een arts houdt er rekening mee dat diverse delen van het lichaam op latere leeftijd minder goed kunnen functioneren, zoals de lever, ogen, nieren en het bottenstelsel. De lever en nieren hebben een belangrijke rol bij de afbraak en verwerking van medicijnen. Als deze niet meer op volle snelheid werken, verwerkt uw lichaam de medicijnen wellicht vertraagd en hebt u soms meer en langer last van bijwerkingen. Osteoporose Met het ouder worden neemt de kans op broze botten toe, zowel bij mannen als bij vrouwen. Deze kans is groter als osteoporose in de familie voorkomt, bij een laag lichaamsgewicht, weinig lichaamsbeweging, gebruik van steroïden en bij vrouwen na de menopauze. Het langdurig gebruik van sommige antiepileptica (zoals carbamazepine of fenytoïne) kan osteoporose mogelijk bevorderen. Wanneer u meerdere van deze risicofactoren hebt of als u al eens op latere leeftijd iets hebt gebroken, is het goed deze zaken met uw huisarts te bespreken. Hij kan een gericht onderzoek (bloed- en botmineraaldichtheidsonderzoek) laten doen. Combinatie met andere medicijnen Vaak gebrui ken mensen op latere leeftijd al medicijnen voor andere

19 klachten. Door de combinatie van medicijnen kan de werking van die middelen verminderen, versterken of vervelende bijwerkingen geven. Zo hebben sommige anti-epileptica (zoals carbamazepine en fenytoïne) invloed op de werking van de lever, die verantwoordelijk is voor de afbraak en verwerking van medicijnen. Laat iedere arts en apotheker die u bezoekt, weten welke medicijnen u gebruikt, zodat hij of zij de combinatie van Tabel 1 medicijnen in de gaten kan houden. Klassieke homeopathische middelen geven geen risico op bijwerkingen, maar natuurmiddelen als St. Janskruid wel. Informeer uw arts of apotheker hierover, hij of zij geeft u dan een passend advies. Klachten en controle Informeer uw arts altijd over hoe u reageert op de medicijnen, soms kiest hij dan voor een ander 19 Anti-epileptica Eventuele bijwerkingen bij ouderen Depakine (valproaat) Beven, traag worden, haaruitval, gewichtstoename. Het beven kan lijken op verschijnselen van Parkinson. Trileptal (oxcabazepine) Vocht vasthouden. Diphantoïne (feytoïne) Moeilijk exact te doseren en dus kans op overdoseringsverschijnselen, zoals dubbelzien en wankellopen. Invloed op andere geneesmiddelen. Tegretol (carbamazepine) Moe, duizelig, dubbelzien, huiduitslag, invloed op andere geneesmiddelen. Lamictal (lamotrigine) Topamax (topiramaat) Keppra (levetiracetam) Huiduitslag, slapeloosheid. Verminderde eetlust, woordvindstoornis. Prikkelbaarheid. Kijk voor meer informatie over medicijnen in de folder Epilepsie en medicijnen van het Nationaal Epilepsie Fonds.

20 Behandeling 20 medicijn of een andere dosering, waarbij u geen of minder last hebt van de bijwerkingen. Houd er rekening mee dat uw lichaam kan veranderen door uw fysieke ontwikkeling, wat consequenties kan hebben voor de werking van uw medicijnen. Ga daarom regelmatig (eens per zes of twaalf maanden) naar de arts voor controle, zodat u altijd de juiste dosis anti-epileptica gebruikt. Meer informatie over medicijnen vindt u in de brochure Epilepsie en medicij nen en in het boekje Alles over epilepsie van het Nationaal Epilepsie Fonds. wijzen als oorzaak van de aanvallen en bij wie na de operatie geen onaanvaardbare uitvalsverschijnselen kunnen ontstaan. Bij nervus vagusstimulatie prikkelt een klein apparaatje regelmatig een specifieke zenuw (de nervus vagus) om zo aanvallen te onderdrukken. Second opinion In het nieuwe zorgstelsel kunt u recht hebben op een second opinion. Kijkt u hiervoor in uw verzekeringspolis. Een second opinion is vaak niet nodig, maar als u twijfelt over de diagnose of de behandeling kunt u contact opnemen met een andere arts. Andere vormen van behandeling Als medicijnen niet werken, is er overigens zeer zelden de mogelijkheid van opereren of van nervus vagusstimulatie. Jaarlijks worden in Nederland ongeveer zestig mensen geopereerd. Het gaat dan om mensen met epilepsie die niet (meer) reageren op medicijnen, bij wie in de hersenen één bepaald gebied is aan te In combinatie met andere medicijnen kunnen anti-epileptica minder goed werken of juist in hun werking worden versterkt

21 Epilepsie in het dagelijks leven Als u voor het eerst hoort dat u epilepsie hebt, kan dit uw leven behoorlijk ontregelen, zowel bij u als uw omgeving. Maar zoals u in deze brochure leest, is epilepsie met medicijnen meestal goed te behandelen. Blijft u aanvallen houden, dan kan het verstandig zijn onveilige situaties te voorkomen. In dit hoofdstuk leest u over omgaan met risico s, openheid over epilepsie en praktische consequenties. Risico s De invloed van epilepsie is erg afhankelijk van het feit of u wel of niet aanvalsvrij bent. Als u zicht hebt op de risico s van uw vorm van epilepsie, kunt u met behoud van uw levenskwaliteit onveilige situaties voorkomen en juiste voorzorgsmaatregelen nemen. Het is goed uw mogelijkheden en beperkingen met de behandelend arts en mensen in uw directe omgeving te bespreken. Soms is het lastig zelf een goede balans te vinden in zekerheid en veiligheid. Voorkomen van risico s Blijft u (ondanks de medicijnen) aanvallen houden, dan kunt u enkele praktische zaken regelen: Als er niemand anders in huis is, kunt u beter een douche nemen in plaats van een bad. Bij een aanval kunt u namelijk in bad verdrinken. Verder kunt u beter niet de badkamerdeur op slot doen. Ook is een stoeltje waar u op kunt zitten, handig. Bekijk uw interieur op elementen waaraan of waardoor u zich kunt bezeren tijdens een aanval, zoals scherpe hoeken of losse tapijtjes. Krijgt u regelmatig overdag aanvallen, vraag dan of iemand meegaat tijdens het boodschappen doen of wandelen. Als dit niet altijd mogelijk is en u voelt zich niet helemaal zeker, kunt u bijvoorbeeld ook een mobiele telefoon bij u dragen. Dat geeft u wellicht een veiliger gevoel. Bovendien bent u, afhankelijk van het type telefoon, te localiseren als deze aanstaat. Tot slot zijn er meerdere hulpmiddelen en speciale voorzieningen, waarvan u gebruik kunt maken: speciaal verstevigde 21

22 Epilepsie in het dagelijks leven 22 broeken voor mensen met erg broze botten, speciale kookplaten (inductiekookplaat, zonder open vuur), speciale thermostaatkranen (met temperatuurstop) en alarmeringssystemen. Daarnaast zijn er ook hulpmiddelen als een identiteitskaartje (zie hoofdstuk Hulpmiddelen ). Openheid Het is goed als u aan familie, vrienden en mensen uit uw omgeving vertelt dat u epilepsie hebt. Mensen hebben vaak een onvolledig beeld van epilepsie. Alleen u kunt duidelijkheid geven over úw vorm van epilepsie. Bovendien is Door epileptische aanvallen mag u tijdelijk niet autorijden het veiliger de epilepsie niet te verzwijgen. Als u een aanval krijgt, is het wel zo handig als mensen in uw omgeving weten wat er gebeurt en adequaat kunnen handelen. Ook is openheid in uw relatie belangrijk. Als u al jaren een partner hebt, wordt de epilepsie een nieuw gegeven in de relatie. Dat kan moeilijk zijn. Het is goed op zoek te gaan naar een nieuw evenwicht in de relatie, waarbij epilepsie geen hoofd- maar een bijrol heeft. Als u moeite hebt met onbegrip uit uw omgeving of om epilepsie een plaats te geven in uw leven, is ondersteuning van uw arts, andere hulpverleners, familie, omstanders en lotgenoten vaak onmisbaar. Via de Epilepsie Vereniging Nederland (EVN) kunt u in contact komen met lotgenoten. Deze vereniging organiseert onder meer contacten informatiebijeenkomsten, waarbij u in kleine groepen ervaringen kunt uitwisselen. Praktische consequenties Tot slot kan epilepsie praktische consequenties hebben. Voor autorijden bijvoorbeeld of voor uw vakanties. Als u epileptische aanvallen hebt gehad, mag u het eerste jaar in elk

23 geval niet autorijden. Bent u geruime tijd aanvalsvrij, dan mag u onder voorwaarden wel weer autorijden (zie de brochure Epilepsie en rijgeschikt heid van het Nationaal Epilepsie Fonds). Mag u door uw aanvallen niet meer autorijden, denk dan aan alternatieven als meerijden met iemand anders, openbaar vervoer of de taxi. Als u hiervoor een vergoeding wilt aanvragen, moet u contact opnemen met uw eigen gemeente. Met vakantie met bus-, trein- of vliegreizen is meestal geen probleem voor mensen met epilepsie. Controleer wel vooraf de voorwaarden van uw reisverzekering. Als u alleen bent, kunt u eventueel een reisgenoot meenemen of met een groep op vakantie gaan. Wel is het verstandig hierover te praten met uw behandelend arts. Ook hierbij is het belangrijk dat u zelf uw grenzen en mogelijkheden bepaalt. 23 Vrouw (65): Mijn man is vreselijk bezorgd sinds ik epilepsie heb. Ik snap het wel, want hij heeft de aanvallen gezien, ik niet. Maar volgens de arts heb ik door mijn vorm van aanvallen bijna alleen maar s nachts aanvallen. Als ik al aanvallen heb. Zijn bezorgdheid beperkt me in mijn vrijheid. Bovendien vind ik het niet fijn dat hij mij alleen nog maar als patiënt ziet. Ik ben ook nog gewoon mezelf!

24 Hulpmiddelen 24 De volgende hulpmiddelen kunnen een praktische steun voor u zijn: Medicijnbox Een medicijnbox bestaat uit zeven dagdoosjes voor de verschillende pillen per dag. Het is vooral handig als u veel verschillen de medicijnen tegelijk gebruikt. Dan kunt u voor een hele week de medi cijnen van tevoren in de dagdoosjes doen. s Avonds ziet u precies of u de medicijnen voor die dag hebt ingenomen. Epilepsie Aanvalskalender Hierop kunt u bijhouden wanneer u een aanval hebt gehad. De kalender is voorzien van een medicijnkaart waarop u gegevens over het medicijngebruik kunt invullen. U kunt de kalender meenemen naar uw arts, dit geeft veel duidelijkheid. gegevens over medicijnge bruik en gegevens over een ziekte en/of aandoening kunt u hierin zelf opnemen wie in dringende gevallen moet worden gewaarschuwd en wie uw behandelend arts is. Zorg ervoor dat de nodige medische informatie goed is ingevuld. Identiteitskaartje Op dit kleine kaartje kunt u persoonlijke gegevens en de soort aan val(len) vermelden. Bovendien staan er tips voor eerste hulpverlening op. SOS Talisman Dit is een soort medaillon met een losse alarmpas. De pas is een strookje papier, waarop u zelf uw gegevens kunt invullen. De talisman is in verschillende uitvoeringen verkrijgbaar: als hanger, armband of horloge. Europees Medisch Paspoort De informatie in dit paspoort is bedoeld voor hulpver leners in binnen- en buitenland. Naast

25 Informatiemateriaal en adressen Bij het Nationaal Epilepsie Fonds zijn onder meer verkrijgbaar: Boekjes Alles over epilepsie Ons kind heeft epilepsie Verstandelijk beperkt en epilepsie Schoolkinderen met epilepsie Brochures Epilepsie in het kort Epilepsie en medicijnen Epilepsie en rijgeschiktheid Epilepsie, zwemmen en andere sporten Epilepsie, erfelijkheid en zwangerschap Epilepsie op latere leeftijd Epilepsie en werk Folders Epilepsie en inentingen bij kinderen Epilepsie en koortsstuipen bij kinderen Nationaal Epilepsie Fonds (NEF) Het NEF geeft voorlichting over epilepsie. Het gaat vooral om (mondelinge) informatie en advies, ondersteund door een groot assortiment folders, brochures, boekjes, hulpmiddelen en videomateriaal. Daarnaast staat veel informatie op de internetsite Epilepsie Infolijn U kunt de Epilepsie Infolijn voor uiteenlopende zaken bellen, of het nu gaat om algemene inlichtingen of een persoonlijk gesprek. De Epilepsie Infolijn is bereikbaar op werkdagen tussen 9.30 en uur (10 cent per minuut). Het in deze brochure genoemde informatiemateriaal, evenals een overzicht van al het overige materiaal, kunt u bestellen via de Epilepsie Infolijn. De materialen zijn gratis of tegen geringe kosten verkrijgbaar. tel Epilepsie Vereniging Nederland (EVN) De EVN is de landelijke patiëntenbelangenvereniging voor mensen met epilepsie en hun direct 25

26 betrokkenen. Binnen de EVN organiseert een landelijke groep 50+ activiteiten voor mensen met epilepsie van vijftig jaar en ouder. Postbus AC EDE tel advieslijn Colofon Epilepsie op latere leeftijd is een uitgave van het Nationaal Epilepsie Fonds. Deze brochure is totstandgekomen met medewerking van: Dr. J.A. Carpay, neuroloog Ziekenhuis Gooi Noord Dr. J.A.P. van Parys, neuroloog N. de Wolf, coördinator 50+ Epilepsie Vereniging Nederland Nationaal Epilepsie Fonds, Houten Geheel herziene druk, november 2005

27 Over het Nationaal Epilepsie Fonds Het Nationaal Epilepsie Fonds (NEF) zet zich in voor de epilepsiebestrijding en een goede behandeling en begeleiding van mensen met epilepsie. De middelen uit fondsenwerving worden gebruikt voor voorlich ting, wetenschappelijk onderzoek, de organisatie van aangepaste vakantiereizen, gespecialiseerde epilepsiezorg, individuele hulpverlening en epilepsieprojecten in ontwikkelingslanden. Voor deze activiteiten is veel geld nodig en de overheid geeft hiervoor geen subsidie. Daarom probeert het NEF door het houden van bijvoorbeeld de jaarlijkse collecte zelf geld bijeen te brengen. Ook donateurs dragen hun steentje bij. Het Nationaal Epilepsie Fonds is een van de oudste gezondheidsfondsen in Nederland. Al meer dan honderd jaar richt het fonds zich op de bestrijding van en kennisverbreding over epilepsie. Wilt u het Nationaal Epilepsie Fonds steunen? Stuur dan de actiekaart uit deze brochure ingevuld terug. Voor een minimumbijdrage van 18,50 per jaar bent u al donateur. U ontvangt bovendien - als u dat wenst - het voorlichtingsmagazine Episcoop : een gezamenlijke uitga ve van het Nationaal Epilepsie Fonds en de patiëntenbelangenvereniging de Epilepsie Vereniging Nederland.

28 Nationaal Epilepsie Fonds De Molen DA HOUTEN Postbus GB HOUTEN tel fax giro Epilepsie Infolijn (10 cent per minuut)

7 Epilepsie. 1 Inleiding. In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie. 4 Epilepsie-aanvallen. SAW DC 7 Epilepsie

7 Epilepsie. 1 Inleiding. In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie. 4 Epilepsie-aanvallen. SAW DC 7 Epilepsie DC 7 Epilepsie 1 Inleiding In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie 4 Epilepsie-aanvallen 1 1 2 Wat is epilepsie? Een epileptische aanval is een plotselinge kortsluiting

Nadere informatie

Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie. 23 oktober 2012 Willem-Jan Hardon, Neuroloog

Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie. 23 oktober 2012 Willem-Jan Hardon, Neuroloog Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie 23 oktober 2012 Willem-Jan Hardon, Neuroloog Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie + Algemeen + Diagnostiek + Behandeling + StartPoliEpilepsie + Marjolein Kalse, Epilepsieconsulent

Nadere informatie

Hoe handelen bij een epileptische aanval

Hoe handelen bij een epileptische aanval Hoe handelen bij een epileptische aanval Wat is epilepsie? Epilepsie is een hersenaandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Epilepsie is een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch

Nadere informatie

Epilepsie. in het kort. Nationaal Epilepsie Fonds

Epilepsie. in het kort. Nationaal Epilepsie Fonds Epilepsie in het kort? Nationaal Epilepsie Fonds Wat is epilepsie? Epilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Aanvallen ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van

Nadere informatie

Ha lo! Ik ben dokter Jesse 1 Toen ik op de basisschool zat, kreeg ik zomaar opeens epilepsie. Ik wist toen helemaal niet dat dat bestond. Bij mij is het overgegaan. Ik ben dokter geworden en leg nu aan

Nadere informatie

Epilepsie. bij 60-plussers

Epilepsie. bij 60-plussers Epilepsie bij 60-plussers Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens verschillende

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Epilepsie. rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Epilepsie. rkz.nl Patiënteninformatie Epilepsie rkz.nl Wat is het en waar heb je last van? Epilepsie is een hersenaandoening die het gevolg is van een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch evenwicht in de

Nadere informatie

Epilepsie. in het kort. Nationaal Epilepsie Fonds

Epilepsie. in het kort. Nationaal Epilepsie Fonds Epilepsie in het kort? Nationaal Epilepsie Fonds Wat is epilepsie? Epilepsie is een hersenaandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Deze aanvallen zijn het gevolg van een plotselinge, tijdelijke

Nadere informatie

Epilepsie. en koortsstuipen bij kinderen

Epilepsie. en koortsstuipen bij kinderen Epilepsie en koortsstuipen bij kinderen Jonge kinderen zijn bij koorts gevoeliger voor stuipjes dan volwassenen. Ongeveer vijf procent van de kinderen tussen de zes maanden en vier jaar heeft wel eens

Nadere informatie

Epilepsie. bij adolescenten

Epilepsie. bij adolescenten Epilepsie bij adolescenten Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens verschillende

Nadere informatie

Koortsstuipen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Koortsstuipen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Koortsstuipen Jonge kinderen zijn bij koorts gevoelig voor stuipen. Ongeveer 5 procent van de kinderen tussen de drie maanden en zes jaar heeft weleens een koortsstuip. In deze folder leest u over de achtergrond

Nadere informatie

Epilepsie. bij vrouwen

Epilepsie. bij vrouwen Epilepsie bij vrouwen Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens verschillende vormen

Nadere informatie

Epilepsie NEUROLOGIE. Leefregels

Epilepsie NEUROLOGIE. Leefregels NEUROLOGIE Epilepsie Leefregels U bent momenteel opgenomen in het Laurentius ziekenhuis in verband met epilepsie. Wanneer u met ontslag gaat, is het belangrijk dat u goed op de hoogte bent van de leefregels

Nadere informatie

Koortsstuipen Informatie voor ouders en verzorgers

Koortsstuipen Informatie voor ouders en verzorgers Koortsstuipen Informatie voor ouders en verzorgers Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Kindergeneeskunde januari 2015 pavo 0189 Inleiding Uw kind heeft een koortsstuip gehad en is nu opgenomen in het

Nadere informatie

Kempenhaeghe. Epilepsiecentrum Sterkselseweg 65 5591 VE Heeze 040-2279022. Presentatie: Maria Stijnen Epilepsieverpleegkundige

Kempenhaeghe. Epilepsiecentrum Sterkselseweg 65 5591 VE Heeze 040-2279022. Presentatie: Maria Stijnen Epilepsieverpleegkundige Kempenhaeghe Epilepsiecentrum Sterkselseweg 65 5591 VE Heeze 040-2279022 Presentatie: Maria Stijnen Epilepsieverpleegkundige Wat is epilepsie: Verschijnselen die optreden bij plotseling overmatige ontlading

Nadere informatie

Koortsstuipen bij kinderen

Koortsstuipen bij kinderen Koortsstuipen bij kinderen Jonge kinderen krijgen bij koorts gemakkelijker een stuip dan volwassenen. Twee tot vijf op de honderd kinderen heeft wel eens een koortsstuip. Meestal is een koortsstuip onschuldig.

Nadere informatie

Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar. Afdeling Spoedeisende Hulp

Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar. Afdeling Spoedeisende Hulp 00 Hersenschudding Volwassenen en kinderen > 6 jaar Afdeling Spoedeisende Hulp U of een van uw naasten heeft een hersenschudding opgelopen door een ongeluk of plotselinge beweging van het hoofd. Dit wordt

Nadere informatie

Stesolid (bij kinderen)

Stesolid (bij kinderen) Stesolid (bij kinderen) 2 Uw kind wordt behandeld voor epilepsie. Soms is extra medicatie nodig bij aanvallen. Om uw kind bij een aanval te kunnen helpen, heeft de arts in overleg met u Stesolid voorgeschreven.

Nadere informatie

Epilepsie. C. Lafosse Revalidatieziekenhuis RevArte. Wat is epilepsie? Soorten epilepsie Gegeneraliseerde aanvallen Partiële aanvallen Behandeling

Epilepsie. C. Lafosse Revalidatieziekenhuis RevArte. Wat is epilepsie? Soorten epilepsie Gegeneraliseerde aanvallen Partiële aanvallen Behandeling Epilepsie Epilepsie C. Lafosse Revalidatieziekenhuis RevArte Wat is epilepsie? Soorten epilepsie Gegeneraliseerde aanvallen Partiële aanvallen Behandeling Wat is epilepsie? Bij epilepsie is er sprake van

Nadere informatie

Leefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel

Leefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel Leefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel Uw kind is in het ziekenhuis opgenomen geweest met een licht traumatisch hoofd- of hersenletsel en mag weer naar huis. In deze folder

Nadere informatie

INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE

INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE Want epilepsie heb je niet alleen! INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE voor ouders van kinderen met epilepsie Deel II Persoonlijk logboek Ontwikkeld door: Epilepsie Vereniging Nederland (EVN) Uitgevoerd door:

Nadere informatie

Epilepsie. bij kinderen

Epilepsie. bij kinderen Epilepsie bij kinderen Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens verschillende vormen

Nadere informatie

leven met vermoeidheid omgaan met de gevolgen van een beroerte

leven met vermoeidheid omgaan met de gevolgen van een beroerte leven met vermoeidheid omgaan met de gevolgen van een beroerte CVA Cerebro Vasculair Accident is de medische term voor een ongeluk in de vaten van de hersenen. In het dagelijks taalgebruik heet een CVA

Nadere informatie

Stesolid (bij kinderen)

Stesolid (bij kinderen) Stesolid (bij kinderen) Uw kind wordt behandeld voor epilepsie. Soms is extra medicatie nodig bij aanvallen. Om uw kind bij een aanval te kunnen helpen, heeft de arts in overleg met u Stesolid voorgeschreven.

Nadere informatie

Koortsstuipen. Informatie voor ouders en verzorgers

Koortsstuipen. Informatie voor ouders en verzorgers Koortsstuipen Informatie voor ouders en verzorgers Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw kind heeft een koortsstuip gehad en is nu opgenomen in het ziekenhuis

Nadere informatie

Diazepam rectiole. (bij volwassenen) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Diazepam rectiole. (bij volwassenen) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Diazepam rectiole (bij volwassenen) U wordt behandeld voor epilepsie. Als u een aanval krijgt kan iemand in uw naaste omgeving een diazepam rectiole toedienen als dat nodig is. In deze folder leest u meer

Nadere informatie

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan?

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan? Patiëntenbrochure Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Heeft u - in overleg met uw (huis)arts - besloten te stoppen met het gebruik van de antidepressiva? Of overweegt

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Epilepsie

Werkstuk Biologie Epilepsie Werkstuk Biologie Epilepsie Werkstuk door een scholier 1728 woorden 21 november 2006 7,4 28 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave 1. inleiding 2. Wat is een chronische ziekte? 3. Wat is epilepsie?

Nadere informatie

1. Wat is epilepsie Oorzaak 5 Uitlokkende factoren 5 Erfelijkheid 6

1. Wat is epilepsie Oorzaak 5 Uitlokkende factoren 5 Erfelijkheid 6 Epilepsie 2 Inhoud 1. Wat is epilepsie 4 2. Oorzaak 5 Uitlokkende factoren 5 Erfelijkheid 6 3. Soorten aanvallen 7 Partiële aanvallen 7 De meest voorkomende gegeneraliseerde aanvallen 8 4. Diagnostiek/onderzoeken

Nadere informatie

Sportief bewegen met epilepsie. Epilepsie

Sportief bewegen met epilepsie. Epilepsie Sportief bewegen met epilepsie Epilepsie Sportief bewegen met epilepsie...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook! Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op de gezondheid

Nadere informatie

Midazolam neusspray (bij volwassenen)

Midazolam neusspray (bij volwassenen) Midazolam neusspray (bij volwassenen) 2 U wordt behandeld voor epilepsie. Als u een aanval krijgt, kan iemand in uw naaste omgeving Midazolam neusspray toedienen als dat nodig is. In deze folder leest

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Acuut optredende verwardheid. (delier) Acuut optredende verwardheid (delier)

Patiënteninformatie. Acuut optredende verwardheid. (delier) Acuut optredende verwardheid (delier) Patiënteninformatie Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier) 1 Acuut optredende verwardheid (delier) Intensive Care, route 3.3 Telefoon (050) 524 6540 Inleiding Uw familielid

Nadere informatie

Klachten en Symptomen. Dr. Jacoline Bromberg Neuroloog / neuro-oncoloog Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam

Klachten en Symptomen. Dr. Jacoline Bromberg Neuroloog / neuro-oncoloog Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam Klachten en Symptomen Dr. Jacoline Bromberg Neuroloog / neuro-oncoloog Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam Voorbeeld 1 Een voorheen gezonde man van 48 jaar krijgt plots een epileptische aanval. Deze

Nadere informatie

Midazolam neusspray (bij kinderen)

Midazolam neusspray (bij kinderen) Midazolam neusspray (bij kinderen) Uw kind wordt behandeld voor epilepsie. Soms is extra medicatie nodig bij aanvallen. Om uw kind bij een aanval te kunnen helpen, heeft de arts in overleg met u Midazolam

Nadere informatie

Hoofdpijn Duizeligheid Vermoeidheid Concentratieproblemen Vergeetachtigheid

Hoofdpijn Duizeligheid Vermoeidheid Concentratieproblemen Vergeetachtigheid Hersenschudding In deze folder vertellen we wat de gevolgen van een hersenschudding kunnen zijn en wat u kunt verwachten tijdens het herstel. Ook geven we adviezen over wat u het beste wel en niet kunt

Nadere informatie

Midazolam neusspray. (bij volwassenen) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Midazolam neusspray. (bij volwassenen) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Midazolam neusspray (bij volwassenen) U wordt behandeld voor epilepsie. Als u een aanval krijgt, kan iemand in uw naaste omgeving Midazolam neusspray toedienen als dat nodig is. In deze folder leest u

Nadere informatie

Moeite met slikken van medicijnen

Moeite met slikken van medicijnen 400047 Moeite met slikken van geneesmiddelen_400003 Antibiotica 21-12-10 05:54 Pagina 4 Medicijnen: sommige medicijnen kunnen sufheid of een droge mond veroorzaken. Als iemand suf is, kan hij vergeten

Nadere informatie

Koortsstuipen bij kinderen

Koortsstuipen bij kinderen Koortsstuipen bij kinderen Afdeling kindergeneeskunde Jonge kinderen zijn bij koorts gevoelig voor stuipen. Ongeveer twee tot vijf procent van de kinderen tussen de drie maanden en vijf jaar heeft wel

Nadere informatie

Delirium op de Intensive Care (IC)

Delirium op de Intensive Care (IC) Deze folder is bedoeld voor de partners, familieleden, naasten of bekenden van op de Intensive Care (IC) afdeling opgenomen patiënten. Door middel van deze folder willen wij u als familie* uitleg geven

Nadere informatie

KINDERGENEESKUNDE. Vragen en antwoorden rond stuipen bij koorts

KINDERGENEESKUNDE. Vragen en antwoorden rond stuipen bij koorts KINDERGENEESKUNDE Stuipen bij koorts Vragen en antwoorden rond stuipen bij koorts Bij uw kind zijn stuipen ontstaan tijdens koorts, ook wel koortsconvulsies genoemd. In deze folder wordt uitgelegd wat

Nadere informatie

KINDERGENEESKUNDE. Koortsstuipen KINDEREN

KINDERGENEESKUNDE. Koortsstuipen KINDEREN KINDERGENEESKUNDE Koortsstuipen KINDEREN Koortsstuipen Uw kind heeft een koortsstuip gehad. Voor de meeste mensen is het meemaken van zo n aanval een angstige ervaring die veel vragen oproept. In deze

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder

Nadere informatie

KOORTSSTUIP BIJ KINDEREN A1005

KOORTSSTUIP BIJ KINDEREN A1005 KOORTSSTUIP BIJ KINDEREN A1005 Inleiding Voor de meeste mensen is het zien van een koortsaanval een zeer angstaanjagende ervaring. Met deze folder hopen wij op een paar van deze vragen antwoord te geven.

Nadere informatie

Midazolam neusspray (bij kinderen)

Midazolam neusspray (bij kinderen) Midazolam neusspray (bij kinderen) Uw kind wordt behandeld voor epilepsie. Soms is extra medicatie nodig bij aanvallen. Om uw kind bij een aanval te kunnen helpen, heeft de arts in overleg met u Midazolam

Nadere informatie

Informatiebrochure voor patiënten/verzorgers

Informatiebrochure voor patiënten/verzorgers JOUW HANDLEIDING VOOR ABILIFY (ARIPIPRAZOL) Informatiebrochure voor patiënten/verzorgers Datum van herziening: oktober 2013 2013-08/LuNL/1731 Inleiding Jouw dokter heeft bij jou de diagnose bipolaire I

Nadere informatie

Samenwerken met patiënten, families en artsen om steun te bieden en informatie te verstrekken over syncope en Reflex Anoxic Seizures

Samenwerken met patiënten, families en artsen om steun te bieden en informatie te verstrekken over syncope en Reflex Anoxic Seizures Samenwerken met patiënten, families en artsen om steun te bieden en informatie te verstrekken over syncope en Reflex Anoxic Seizures Hebt u soms zonder aantoonbarereden last van De controlelijst voor onverklaarbaar

Nadere informatie

Astma en COPD VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER

Astma en COPD VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER Astma en COPD WAT ZIJN DE KLACHTEN MEDICIJNEN OM UW KLACHTEN TE VERMINDEREN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK INFORMATIE MEDICIJNEN OP RECEPT VRAAG OVER UW MEDICIJNEN?

Nadere informatie

Duizeligheid. Havenziekenhuis

Duizeligheid. Havenziekenhuis Duizeligheid In deze folder leest u wat duizeligheid precies inhoudt. De oorzaken van duizeligheid worden beschreven. En u kunt lezen hoe duizeligheid in het ziekenhuis wordt onderzocht. Tenslotte wordt

Nadere informatie

Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Duizeligheid

Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Duizeligheid Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Duizeligheid z Deze brochure geeft u informatie over duizeligheid en de daarbij behorende klachten. 1 Wat is duizeligheid? Iedereen

Nadere informatie

Informatiefolder delier

Informatiefolder delier Informatiefolder delier Informatiefolder delier Het gedrag en de reactie van uw partner, familielid, vriend(in) of kennis zijn anders dan u gewend bent. Hij of zij is onrustig, begrijpt u niet, geeft vreemde

Nadere informatie

kno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Duizeligheid

kno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Duizeligheid kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Duizeligheid Wat is duizeligheid? Normaal gesproken krijgt ieder mens voortdurend informatie over de ruimte om zich heen en over de positie

Nadere informatie

Een normaal leven met epilepsie

Een normaal leven met epilepsie Een normaal leven met epilepsie U kunt goed leven met epilepsie Epilepsie is de meest voorkomende aandoening van het zenuwstelsel en treft wereldwijd zo'n 50 miljoen mensen. Ondanks dit grote aantal zijn

Nadere informatie

Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten

Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Handleiding voor patiënten Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te gaan. Waarom deze informatie? 2 Gebruiksaanwijzing 3 Cartoon 1 bereid uw ziekenhuisopname

Nadere informatie

Onderwerp: Acute verwardheid of delier

Onderwerp: Acute verwardheid of delier Onderwerp: 1 Informatie over acute verwardheid of delier Voor wie is deze folder bedoeld? Deze folder is bedoeld voor patiënten die worden opgenomen in het Ikazia Ziekenhuis. Zoals de verpleegkundige aan

Nadere informatie

Acuut optredende verwardheid Delier

Acuut optredende verwardheid Delier Acuut optredende verwardheid Delier Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen in ons ziekenhuis vanwege ziekte, ongeval en/of operatie. Zoals u vermoedelijk hebt gemerkt, is zijn of haar reactie

Nadere informatie

Klachten na een hersenschudding algemene informatie

Klachten na een hersenschudding algemene informatie Een hersenschudding ontstaat door een klap op het hoofd, bijvoorbeeld bij een ongeluk. Je wordt duizelig of raakt bewusteloos. Meestal duurt het enige tijd voor de hersenen hiervan herstellen. Zolang de

Nadere informatie

Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat Ieper Infobrochure Epilepsie

Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat Ieper Infobrochure Epilepsie Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper www.yperman.net/neurologie secneuro@yperman.net 057 35 74 40 Infobrochure Epilepsie Inhoudstabel 1. Wat is epilepsie?... 3 1.1. Een aanval van epilepsie...

Nadere informatie

Deze folder geeft u informatie over duizeligheid en daarbij behorende klachten. Deze folder is opgesteld door de KNO arts.

Deze folder geeft u informatie over duizeligheid en daarbij behorende klachten. Deze folder is opgesteld door de KNO arts. Duizeligheid Deze folder geeft u informatie over duizeligheid en daarbij behorende klachten. Deze folder is opgesteld door de KNO arts. Wat is duizeligheid Iedereen is wel eens duizelig geweest. Toch is

Nadere informatie

Wat u moet weten. over koortsstuipen

Wat u moet weten. over koortsstuipen Wat u moet weten over koortsstuipen Beste ouders Kinderen die ziek zijn, maken soms één of meer koortsstuipen door. In deze brochure vindt u algemene informatie over de symptomen, oorzaken en behandeling

Nadere informatie

INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE

INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE Want epilepsie heb je niet alleen! INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE jongvolwassenen (vanaf 16 jaar) Deel II Persoonlijk logboek Ontwikkeld door: Epilepsie Vereniging Nederland (EVN) Uitgevoerd door: Joke

Nadere informatie

Kindergeneeskunde. Koortsstuipen. www.catharinaziekenhuis.nl

Kindergeneeskunde. Koortsstuipen. www.catharinaziekenhuis.nl Kindergeneeskunde Koortsstuipen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl KIN031 / Koortsstuipen / 11-07-2013 2 Koortsstuipen Uw kind heeft een koortsstuip

Nadere informatie

Epilepsie. Wat de docent moet weten.

Epilepsie. Wat de docent moet weten. Epilepsie Wat de docent moet weten. Sommige epileptische aandoeningen zijn moeilijker onder controle te brengen dan andere, maar de kans is groot dat de voorgeschreven medicijnen goed werken. Epilepsie

Nadere informatie

patiënteninformatie Hersenschudding Spoedgevallendienst G e z o n d h e i d s Z o r g m e t e e n Z i e l

patiënteninformatie Hersenschudding Spoedgevallendienst G e z o n d h e i d s Z o r g m e t e e n Z i e l i patiënteninformatie Spoedgevallendienst Hersenschudding G e z o n d h e i d s Z o r g m e t e e n Z i e l Inhoud Voorwoord...5 1. Wat is een hersenschudding...6 2. Welke verschijnselen kunnen optreden?...6

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier)

Patiënteninformatie. Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier) Patiënteninformatie Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier) 20140024 Delier.indd 1 1 24-01-17 14:02 Acuut optredende verwardheid (delier) Wat is acuut optredende verwardheid

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Delier of plotse verwardheid. GezondheidsZorg met een Ziel

Patiënteninformatie. Delier of plotse verwardheid. GezondheidsZorg met een Ziel i Patiënteninformatie Delier of plotse verwardheid GezondheidsZorg met een Ziel DELIER OF PLOTSE VERWARDHEID Uw partner, familielid of iemand anders uit uw naaste omgeving is vanwege een ziekte, ongeval

Nadere informatie

- Bij oudere mensen kunnen door een herseninfarct of bloedingen problemen ontstaan, die tot epilepsie

- Bij oudere mensen kunnen door een herseninfarct of bloedingen problemen ontstaan, die tot epilepsie Werkstuk door een scholier 3042 woorden 18 april 2001 6,7 188 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding. Dit werkstuk gaat over epilepsie. Epilepsie is een ziekte. Ik heb dit onderwerp gekozen omdat het me

Nadere informatie

Toedienen van Stesolid bij epilepsie

Toedienen van Stesolid bij epilepsie Sophia Kinderziekenhuis Uw kind is onderzocht op de afdeling Kinderneurologie wegens epilepsie. Bij sommige kinderen is het nodig de epilepsie te behandelen met anti-epileptica. Deze medicijnen zorgen

Nadere informatie

Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS)

Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1159 Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort RLS) is een

Nadere informatie

Ouderen in ziekenhuis Tjongerschans. Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis

Ouderen in ziekenhuis Tjongerschans. Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Ouderen in ziekenhuis Tjongerschans Voorkom onnodige achteruitgang in het ziekenhuis Inhoudsopgave Inleiding... 1 Beter naar huis... 1 Tips... 2 Familieparticipatie... 9 Vragen... 9 Inleiding Ouderen lopen

Nadere informatie

Werkstuk door een scholier 1645 woorden 31 mei keer beoordeeld

Werkstuk door een scholier 1645 woorden 31 mei keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 1645 woorden 31 mei 2005 5 31 keer beoordeeld Vak Biologie Hallo, mijn werkstuk gaat over epilepsie. Epilepsie is allen volgens mij wel bekend. Als ik aan epilepsie denk, denk

Nadere informatie

Oudere volwassenen en epilepsie. Informatie voor 60-plussers met epilepsie

Oudere volwassenen en epilepsie. Informatie voor 60-plussers met epilepsie Oudere volwassenen en epilepsie Informatie voor 60-plussers met epilepsie Wat is epilepsie? Epilepsie is een aandoening van het zenuwstelsel die iedereen kan treffen, ongeacht leeftijd, geslacht, sociale

Nadere informatie

Hersenoperatie. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl

Hersenoperatie. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl Hersenoperatie Informatie voor patiënten F0647-3415 december 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44

Nadere informatie

De epilepsie van Annemarie Als je hersens soms op hol slaan

De epilepsie van Annemarie Als je hersens soms op hol slaan Annemarie begreep er niks van. Had ze zo raar op de grond liggen doen? Wat stom. Zelf wist ze alleen nog maar dat haar buik naar aanvoelde en dat ze heel bang werd. Van de rest wist ze niets. Annemaries

Nadere informatie

Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD)

Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1160 Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic limb movement

Nadere informatie

Epilepsie. en medicijnen

Epilepsie. en medicijnen Epilepsie en medicijnen Wat is epilepsie? Epilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Aanvallen ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch evenwicht

Nadere informatie

Syncope. Uitleg en adviezen

Syncope. Uitleg en adviezen Syncope Uitleg en adviezen Syncope Syncope is het moeilijke woord voor aanvallen van kortdurend bewustzijnsverlies dat veroorzaakt wordt doordat de bloeddruk even weg valt. De meest voorkomende oorzaak

Nadere informatie

Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie

Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie 00 Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie 1 Inleiding U heeft MS. Deze woorden veranderen in één keer je leven. Gevoelens van ongeloof, verdriet en angst. Maar misschien ook opluchting, omdat de vage klachten

Nadere informatie

Syndroom van Lennox-Gastaut

Syndroom van Lennox-Gastaut Syndroom van Lennox-Gastaut Wat is het syndroom van Lennox-Gastaut? Het syndroom van Lennox-Gastaut is een ernstig epilepsiesyndroom bij jonge kinderen wat gekenmerkt wordt door verschillende soorten epilepsie

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen

Kinderneurologie.eu.  Epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen Epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen Wat is epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen? Epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen is een verzamelnaam voor epilepsiesyndromen

Nadere informatie

Behandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose

Behandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose Behandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose Informatie voor patiënten F0674-3415 juli 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus

Nadere informatie

Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel bij kinderen

Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel bij kinderen Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel bij kinderen 2 In deze folder leest u over de verschijnselen en de mogelijke gevolgen van een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel bij uw kind (hersenschudding of

Nadere informatie

DUIZELIGHEID Keel-, Neus- en Oorheelkunde FRANCISCUS VLIETLAND

DUIZELIGHEID Keel-, Neus- en Oorheelkunde FRANCISCUS VLIETLAND DUIZELIGHEID Keel-, Neus- en Oorheelkunde FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Iedereen is wel eens duizelig geweest. Toch is het moeilijk om het begrip duizeligheid duidelijk te omschrijven. Er kan van alles

Nadere informatie

Epilepsie. Algemeen. Oorzaken

Epilepsie. Algemeen. Oorzaken Epilepsie Algemeen We spreken van epilepsie als er herhaald toevallen optreden. Tijdens een toeval is er sprake van abnormaal gedrag. Dit abnormale gedrag kan gegeneraliseerd zijn, dat wil zeggen dat er

Nadere informatie

KINDERGENEESKUNDE. Koortsstuipen KINDEREN

KINDERGENEESKUNDE. Koortsstuipen KINDEREN KINDERGENEESKUNDE Koortsstuipen KINDEREN Koortsstuipen Uw kind heeft een koortsstuip gehad. Voor de meeste mensen is het meemaken van zo n aanval een angstige ervaring die veel vragen oproept. In deze

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Adviezen na een hersenoperatie

Adviezen na een hersenoperatie Adviezen na een hersenoperatie Informatie voor patiënten F0982-3415 januari 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam

Nadere informatie

Nummer: D04-6 Datum: Oktober 2013 Versie: 1.0

Nummer: D04-6 Datum: Oktober 2013 Versie: 1.0 Chloralhydraatklysma 150-3000 mg Werking en toepassingen Wat doet dit medicijn en waarbij wordt het gebruikt? De werkzame stof van Chloralhydraat-klysma s is chloralhydraat. Artsen schrijven chloralhydraat

Nadere informatie

Delirium of delier (acuut optredende verwardheid)

Delirium of delier (acuut optredende verwardheid) Delirium of delier (acuut optredende verwardheid) In deze folder leest u wat een delirium is, wat de verschijnselen van een delirium zijn en leest u informatie over de behandeling en tips voor patiënten

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Sectorwerkstuk Biologie Epilepsie

Sectorwerkstuk Biologie Epilepsie Sectorwerkstuk Biologie Epilepsie Sectorwerkstuk door een scholier 3035 woorden 23 maart 2005 7 106 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van epilepsie? Deelvragen: 1. Hoe ontstaat

Nadere informatie

Geriatrie. Patiënteninformatie. Flauwvallen (syncope) Slingeland Ziekenhuis

Geriatrie. Patiënteninformatie. Flauwvallen (syncope) Slingeland Ziekenhuis Geriatrie Flauwvallen (syncope) i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Syncope (uitgesproken: sin-co-péé) is de medische term voor flauwvallen: een aanval waarbij u kort het bewustzijn verliest.

Nadere informatie

Koortsstuipen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Koortsstuipen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Koortsstuipen Uw kind heeft een koortsstuip gehad. Dit kan een angstige ervaring zijn voor u als ouder. In deze folder leest u over de achtergrond van koortsstuipen (koortsconvulsie), hoe u ze kunt herkennen

Nadere informatie

Maatschap Keel-, Neus- en Oorheelkunde. Duizeligheid

Maatschap Keel-, Neus- en Oorheelkunde. Duizeligheid Maatschap Keel-, Neus- en Oorheelkunde Algemeen Deze folder geeft u informatie over duizeligheid en de daarbij behorende klachten en behandeling. Iedereen is wel eens duizelig geweest. Toch is het moeilijk

Nadere informatie

KOORTSSTUIP BIJ KINDEREN FRANCISCUS VLIETLAND

KOORTSSTUIP BIJ KINDEREN FRANCISCUS VLIETLAND KOORTSSTUIP BIJ KINDEREN FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Voor de meeste mensen is het zien van een koortsstuip een zeer angstaanjagende ervaring. Met deze folder hopen wij op een paar van deze vragen antwoord

Nadere informatie

PDS B e l a n g e n v e r e n

PDS B e l a n g e n v e r e n r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P PDS in relatie tot anderen 2 PDS in relatie tot anderen Bij het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) is één van de symptomen

Nadere informatie

Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel bij kinderen

Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel bij kinderen Licht traumatisch hoofd-/ hersenletsel bij kinderen Uw kind heeft licht traumatisch hoofd-/ of hersenletsel opgelopen door een ongeval of een klap tegen het hoofd. In deze folder leest u over de mogelijke

Nadere informatie

Werkstuk ANW Epilepsie

Werkstuk ANW Epilepsie Werkstuk ANW Epilepsie Werkstuk door een scholier 3457 woorden 2 januari 2004 6,9 23 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding In Nederland heeft 1 op de 150 Nederlanders last van epilepsie. 5 % van de gehele

Nadere informatie

Het zieke brein. Het epileptische brein & PNEA

Het zieke brein. Het epileptische brein & PNEA Het zieke brein Het epileptische brein & PNEA Geen Disclosures Epilepsie Wat is epilepsie? Epileptische aanvallen ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch evenwicht in de

Nadere informatie

Lumbaalpunctie (ruggenprik)

Lumbaalpunctie (ruggenprik) Sophia Kinderziekenhuis Uw kind moet een lumbaalpunctie (ruggenprik) ondergaan. In deze folder geven wij u graag antwoord op de 10 meest gestelde vragen over de puntie. Achter in de folder vindt u ook

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Epilepsie Inleiding Dag beste klasgenootjes en juf. Ik doe mijn spreekbeurt over epilepsie omdat mijn zusje ook epilepsie heeft. 40.000 Vlamingen hebben epilepsie. Toch weten veel mensen weinig of niets

Nadere informatie