Psychosociale gevolgen van oorlog in niet-westerse landen
|
|
- Elisabeth de Ridder
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 2 cogiscope 0113 Psychosociale gevolgen van oorlog in niet-westerse landen Pim Scholte Een proefschrift over psychisch welzijn en sociale binding Psychosociale gevolgen van oorlog in niet-westerse landen De interviewploeg in Rwanda (foto Pim Scholte)
2 Psychosociale gevolgen van oorlog in niet-westerse landen cogiscope Na gewapende conflicten komen onder de getroffenen veel psychiatrische klachten voor. Toch kan de hulp zich het beste eerst richten op algemene psychosociale noden en op sociale binding dan op individuele psychische stoornissen, aldus psychiater Pim Scholte. Zijn proefschrift Mental Health in War-Affected Populations, waarop hij onlangs bij de Universiteit van Amsterdam promoveerde, confronteert ons met de enorme omvang van de psychische nood van slachtoffers van collectief geweld in Afghanistan en Rwanda en gaat in op de vraag of grootschalige psychosociale interventies kunnen helpen hun situatie te verlichten. Oorlogsgeweld kost niet alleen levens. Voor de overlevenden betekent het dat het leven gemankeerd doorgaat: vertrouwelingen en geliefden zijn weggevallen, huis en haard zijn verloren, gebruikelijke activiteiten onmogelijk geworden. Het leven heeft veel van zijn betekenis verloren. Dat geldt te meer als men heeft moeten vluchten, en daarmee ook nog eens de vertrouwde omgeving met al zijn kenmerken (taal, voedsel, gewoonten) kwijt is. Vluchtelingenkampen kunnen bovendien chaotisch en onveilig zijn, met zeer gebrekkige voorziening in basisbehoeften Het vóórkomen van psychische problemen Het proefschrift omvat twee onderzoeken die het vóórkomen van psychische problemen onder de bovengenoemde bevolkingsgroepen schetsen. De eerste studie vond plaats in 1995 onder vluchtelingen in kampen in Tanzania, die ontstonden tijdens het genocidale geweld in Rwanda in Dit was een lastig uitvoerbare studie omdat het in de kampen met
3 4 cogiscope Psychosociale gevolgen van oorlog in niet-westerse landen tien duizenden vluchtelingen chaotisch en erg onveilig was. Bovendien was de sfeer gepolitiseerd en waren de bewoners extreem wantrouwend. 50% van de kampbewoners bleek ernstige mentale problemen te hebben, een hoeveelheid die het onmogelijk zou maken om ieder afzonderlijk te helpen. De bevinding wees op de omvang van de psychische nood in vluchtelingenkampen, en vormde een pleidooi voor het versterken van onderlinge steunsystemen binnen de vluchtelingengemeenschap, in plaats van te richten op bijvoorbeeld individuele counselling. Publicatie van dit pleidooi trok de aandacht van de toenmalige secretaris generaal van de Wereld Gezondheidsorganisatie, die in een begeleidend commentaar pleitte voor opname van community-based psychosocial care in elke emergency response. De tweede epidemiologische studie vond in 2003 plaats onder de algemene bevolking van een oostelijke provincie in Afghanistan, na tientallen jaren van oorlogsgeweld en onderdrukking. Het onderzoek was ingewikkeld vanwege de (door de langdurige oorlogssituatie) onbekende verspreiding van de bevolking over de provincie en door cultuurgebonden factoren zoals man-vrouw verschillen. Dit wierp vragen op als: hoe stel je een goede steekproef samen; hoe vind je lokale vrouwen die op pad willen/ mogen om andere vrouwen te interviewen; en hoe sterk worden antwoorden beïnvloed door traditionele, sexegebonden rollen? In deze studie werd gezocht naar klachten van specifieke psychiatrische stoornissen. Symptomen van PTSS (gemiddeld bij 20%) en depressie (38%), maar vooral angstverschijnselen (52%) bleken erg veel voor te komen, bij vrouwen nog veel meer dan bij mannen. De bevindingen droegen bij aan de bewustwording van het belang van goede geestelijke gezondheidszorg in het land: een aantal maanden later nam het Ministerie van Gezondheid in Kabul mental health care op in de top-10 van prioriteiten. Toch kon men zich ook afvragen wat de waarde van zulke bevindingen was voor het hulpaanbod; cijfers over het vóórkomen van symptomen geven tenslotte niet aan wat de feitelijke hulpvraag is en wat het hulpaanbod zou moeten zijn. Psychosociale interventies Twee hoofdstukken van het proefschrift zijn daarom gewijd aan de beschrijving van grootschalige interventies. Het eerste betreft een psychosociaal hulpprogramma in 1995 voor Rwandese vluchtelingen in kampen (dezelfde populatie als hierboven beschreven). Het programma vond plaats in het kader van een meer omvattend project van Artsen Zonder Grenzen (AZG). De bedoelde methodiek richtte zich op het aanboren en versterken van aanwezige emotionele en praktische steunsystemen, en het mobiliseren van de sociale omgeving. Dit was een koerswijziging ten opzichte van de psychische hulp in dergelijke situaties tot dan toe, die vooral een methodiek hanteerde vanuit het individuele psychologische (vooral het trauma-) perspectief. Het programma was geen onverdeeld succes door de alom heersende achterdocht onder de vluchtelingen, door de algemene weerstand en onbekendheid met psychosociale thema s bij andere (op praktische of medische noodhulp georiënteerde) aanwezige organisaties, en ten slotte door de vervroegde aftocht van AZG wegens de onveiligheid en het misbruik van de hulp. Achteraf was de setting te gecompliceerd voor een pilot van de bedoelde psychosociale aanpak. In de jaren nadien ontstond echter wereldwijd overeenstemming dat in post-conflict settings de mental health care volgens de hierboven genoemde principes moet verlopen. Een latere interventie betrof een psychosociaal hulpprogramma (community-based sociotherapy) in een noordelijk district in post-genocide Rwanda, gestart in De methodiek richtte zich op sociale binding; er werd geen specifiek trauma-focus gehanteerd. Onder leiding van getrainde, lokale facilitatoren werden gedurende 15 weken wekelijks groepssessies van een halve dag gehouden; deelname stond open voor iedere volwassene; als werkvormen werden onder andere debat, rollenspel en onderlinge praktische hulp gehanteerd. Er liepen tientallen groepen van deelnemers tegelijkertijd, en over een aantal jaren hebben zo n mensen deelgenomen. Het programma verspreidde zich naar andere delen van Rwanda en ook buurlanden, en werd na enige tijd zelfstandig gerund door plaatselijke organisaties. Kortom: een goed uitvoerbaar en passend programma, dat een public health benadering hanteerde (op niveau van de gemeenschap, zonder selectie van deelnemers), en dat community-based was:
4 Psychosociale gevolgen van oorlog in niet-westerse landen cogiscope serie groepsbijeenkomsten, en acht maanden nadien. Op deze drie meetmomenten werden tevens metingen gedaan bij een groep inwoners van de regio die niét deelnam aan socio therapie, en de resultaten van de twee groepen werden met elkaar vergeleken; het betrof dus een zogenaamde gecontroleerde studie. Ondanks dat sociotherapie primair gericht is op sociale binding (zie eerder), bleek er ook een significant gunstig effect te zijn op de psychische toestand. En dit effect zette zich voort bij de derde meting. Rwanda Interview (foto Pim Scholte) geheel gedragen door plaatselijke organisaties. Daarmee voldeed het aan de eisen die heden ten dage aan humanitaire hulpverlening in dergelijke settings worden gesteld. Effectiviteit van hulp Vervolgens beschrijft het proefschrift in twee hoofdstukken hoe de effectiviteit werd vastgesteld van het zojuist beschreven hulpprogramma, de community-based sociotherapy in noordelijk Rwanda. Het betreft hier de eerste gecontroleerde studie in de geschiedenis naar het effect van een grootschalige psychosociale interventie op gemeenschapsniveau in een dergelijke niet-westerse (post-conflict) context. Allereerst werd onderzocht of het daartoe te gebruiken instrument geschikt was voor toepassing in deze cultuur en taal, evenals voor herhaalde meting bij dezelfde proefpersonen. Dat bleek inderdaad het geval. Ten behoeve van de effectmeting werd de psychische toestand van de deelnemers aan sociotherapie op drie momenten gemeten: voorafgaand aan deelname, direct na afloop van de Herstel na oorlog het belang van sociaal kapitaal Tot slot gaat het proefschrift in op het concept sociaal kapitaal. Sociaal kapitaal is een maat voor de samenhang in een gemeenschap, en omvat grofweg de begrippen netwerk, onderling vertrouwen, wederkerigheid van diensten, en samenwerking. Hoe groter het sociaal kapitaal binnen een gemeenschap, hoe meer potentieel er blijkt te zijn voor economische groei, maar ook voor een aantal aspecten van gezondheid. Daarmee lijkt sociaal kapitaal ook een belangrijk concept in het herstel van een samenleving na oorlog. De relatie tussen sociaal kapitaal en mentale gezondheid is helaas nog niet geheel duidelijk. In Rwanda bleek uit kwalitatief onderzoek een onmiskenbaar gunstig effect van socio therapie op sociaal kapitaal. Het sociotherapie programma leek te suggereren dat hulp die zich primair richt op het vergroten van sociaal kapitaal, tevens werkzaam kan zijn op mentaal welzijn; een pleidooi te meer om hulpprogramma s in dergelijke contexten vooral te
5 6 cogiscope 0113 Zoektocht naar de man die mijn vader was richten op sociale binding en samenwerking, en niet primair op het psychologische niveau. Implicaties voor de Nederlandse GGZ Hoewel de bevindingen uit dit onderzoek betrekking hebben op bevolkingsgroepen ver van ons vandaan, is het zinvol om ook stil te staan bij mogelijke implicaties voor getroffenen van massaal trauma in de westerse wereld. Ook in voor ons vertrouwde contexten hebben rampen met veel slachtoffers een verwoestende werking op de samenhang binnen gemeenschappen en families. Netwerken voor sociale steun, zo belangrijk voor zowel de preventie als het herstel van psychische problemen, gaan daarmee verloren. Daarom lijkt het ook in onze contreien van belang om, naast het lenigen van acute individuele nood, de hulpverlening van meet af aan te richten op het mobiliseren van onderlinge steunsystemen. Een aparte groep binnen de GGZ vormen in dit verband getraumatiseerde vluchtelingen, die immers veelal niet eens de beschikking hebben over het minste restje van hun oorspronkelijke sociale omgeving. Voor hen geldt als voor geen andere groep dat hulp bij het sociaal voet aan de grond krijgen een essentieel element van de behandeling moet zijn. Leonie Jansen (foto Nick van Ormandt) Joris Haagen Hoe de keuze van haar vader het leven van Leoni Jansen tekende Zoektocht naar de man die mijn vader was Naar aanleiding van haar recent gepubliceerde boek Geheim en de theatervoorstellingen hieromtrent, vertelt regisseur, zangeres en schrijfster Leoni Jansen (1955) aan Joris Haagen over haar relatie met haar ouders. Leoni is een kind van twee werelden, Pim Scholte is psychiater en directeur bij Equator Foundation en Stichting Centrum '45 en is redactielid van Cogiscope. haar moeder was van Joodse afkomst en haar vader een oorlogsveteraan die met de Duitsers onder veldmaarschalk Rommel in Afrika had gevochten.
De effecten van het Medisch Onderzoek Vliegramp Bijlmermeer op de
Samenvatting De effecten van het Medisch Onderzoek Vliegramp Bijlmermeer op de gezondheidsbeleving van bewoners en hulpverleners In de jaren die volgden op de vliegramp Bijlmermeer op 4 oktober 1992, ontstond
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Cannabisgebruik en stoornissen in het gebruik van cannabis in de adolescentie en jongvolwassenheid. Cannabis is wereldwijd een veel gebruikte drug. Het gebruik van cannabis is echter niet zonder consequenties:
Nadere informatieNarratief Theater vruchtbaar voor herstel in Burundi
6 cogiscope 0114 Narratief Theater vruchtbaar voor herstel in Burundi Simon van den Berg en Relinde Reiffers Collectieve aanpak versterkt psychosociaal welzijn na grootschalig conflict Narratief Theater
Nadere informatieGGzE centrum psychotrauma
GGzE centrum psychotrauma GGzE centrum psychotrauma Mensen helpen met complexe traumaproblematiek en het (her)vinden van hun weg in de samenleving. Algemene informatie >> COMPLEXE TRAUMA S KUNNEN GROTE
Nadere informatieInstructies. Oefen Stelling. Stelling 1. Stelling 3. Stelling 2. Waar. Niet Waar. Niet verlegen zijn!
Instructies NIK Themadag Sterke schouders: De mens achter de professional = = Waar Niet Waar drs. Leonie Hoijtink dr. Hans te Brake dr. Michel Dückers 22 april 2010, Ede Niet verlegen zijn! Oefen Stelling
Nadere informatieSamenvatting: Summary in Dutch
Samenvatting: Summary in Dutch Hoofdstuk 1: Kindermishandeling en Psychopathologie in een Multi-Culturele Context: Algemene Inleiding Dit proefschrift opent met een korte geschiedenis van de opkomst van
Nadere informatieGlobalization and Mental Health. The Impact of War and Armed Conflict on Families S. Song
Globalization and Mental Health. The Impact of War and Armed Conflict on Families S. Song NEDERLANDSE SAMENVATTING Geestelijke gezondheid vanuit globaliseringsperspectief Globalisering heeft bijgedragen
Nadere informatieGeestelijke Gezondheid (19 64 jaar)
3a Geestelijke Gezondheid (19 64 jaar) Deze factsheet beschrijft de resultaten van de gezondheidspeiling najaar 2005 van volwassenen tot 65 jaar in Zuid-Holland Noord met betrekking tot de geestelijke
Nadere informatieWerkt de aanpak van kindermishandeling en partnergeweld?
Werkt de aanpak van kindermishandeling en? Eerste resultaten van een grootschalig onderzoek: hoe vaak komen kindermishandeling en voor? En hoe ernstig is het geweld? INLEIDING EERSTE FACTSHEET Werkt de
Nadere informatieGGZ aanpak huiselijk geweld
GGZ aanpak huiselijk geweld Wat is er nodig en wat helpt Jeannette van Borren Mei 2011 Film moeder en zoon van Putten Voorkomen van problemen is beter en goedkoper dan genezen Preventieve GGZ interventies
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: INLEIDING
168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet
Nadere informatierapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.
Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 207 208 Deel I Het wordt steeds belangrijker gevonden om kinderen een stem te geven. Hierdoor kunnen kinderen beter begrepen worden en kan hun ontwikkeling worden geoptimaliseerd.
Nadere informatieSAMENVATTING Depressie en verzuim Voorspellers voor verzuim en werkhervatting hoofdstuk 2 hoofdstuk 3
Samenvatting SAMENVATTING SAMENVATTING Depressie en verzuim Ongeveer 15% van de Nederlandse bevolking krijgt eens in zijn of haar leven een depressie. Het hebben van een depressie beïnvloedt het leven
Nadere informatieVICTIMS IN MODERN SOCIETY
VICTIMS IN MODERN SOCIETY (VICTIMS-PROJECT) Fonds Slachtofferhulp in samenwerking met CentERdata en dr. P.G. van der Velden VICTIMS IN MODERN SOCIETY 2018 (VICTIMS-PROJECT) Fonds Slachtofferhulp in samenwerking
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28630 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haan, Anna Marte de Title: Ethnic minority youth in youth mental health care :
Nadere informatieSamenvatting. BurcIn Ünlü Ince. Recruiting and treating depression in ethnic minorities: the effects of online and offline psychotherapy
Samenvatting 194 Dit proefschrift start met een algemene inleiding in hoofdstuk 1 om een kader te scheppen voor de besproken artikelen. Migratie is een historisch fenomeen die vaak resulteert in verbeterde
Nadere informatieInhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven
Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven Wat is een trauma? Trauma kan cultuurafhankelijk zijn Cultuur bepaalt reactie Cultuur aspecten:
Nadere informatieInternationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging
Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging Structuur De Internationale Rode Kruisbeweging bestaat uit drie onderdelen: Nationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen (onder meer het Belgische
Nadere informatieInleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting
Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch
Nadere informatieGGzE centrum psychotrauma
GGzE centrum psychotrauma GGzE centrum psychotrauma Mensen helpen met complexe traumaproblematiek en het (her)vinden van hun weg in de samenleving. Algemene informatie >> Complexe trauma s kunnen grote
Nadere informatieProefschrift Girigori.qxp_Layout 1 10/21/15 9:11 PM Page 129 S u m m a r y in Dutch Summary 129
S u m m a r y in Dutch Summary 129 Gedurende de geschiedenis hebben verschillende factoren zoals slavernij, migratie, de katholieke kerk en multinationals zoals de Shell raffinaderij de gezinsstructuren
Nadere informatiePERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN BIJ ADOLESCENTEN
amenvatting Dit proefschrift gaat over het diagnosticeren van persoonlijkheidsstoornissen (P) in adolescenten, de ziektelast die adolescenten en volwassenen met een (borderline) persoonlijkheidsstoornis
Nadere informatieDiscussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae
chapter 7 Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 140 chapter 7 SAMENVATTING De bipolaire stoornis (of manisch-depressieve stoornis) is een stemmingsstoornis waarin episodes van (hypo)manie
Nadere informatieVroeginterventie via het internet voor depressie en angst
Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent
Nadere informatieHulp aan Syrische vluchtelingen II
Aan alle diaconieën van de Hersteld Hervormde Kerk Generale diaconale commissie Vendelier 51-D 3905 PC VEENENDAAL Telefoon (0318) 505541 Internet www.hersteldhervormdekerk.nl Email diaconaat@hersteldhervormdekerk.nl
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Nadere informatieInfant Mental Health
Infant Mental Health WAIMH Vlaanderen wants you! WAIMH Vlaanderen VZW Draagvlak uitbouwen voor IMH professionals 16 november 2017 20u Antwerpen www.waimh-vlaanderen.be Ik zie u graag Motherhood constellation
Nadere informatieHoe, en in welke mate, kunnen zorgboerderijen een rol spelen bij het herstel en de rehabilitatie van mensen met een mentale aandoening?
Vernieuwingen in herstel en rehabilitatie in de geestelijke gezondheidszorg De casus van zorgboerderijen Onderzoek op het gebied van de geestelijke gezondheid legt al geruime tijd de nadruk op de hoge
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieInleiding 11. 1 Sociale psychiatrie 19 Ivonne van der Padt. 2 Elementen van een sociaal- psychiatrische methodiek 45 Ben Venneman
Inhoud Inleiding 11 1 Sociale psychiatrie 19 Ivonne van der Padt 1.1 Inleiding 19 1.2 Stand houden ondanks golfbewegingen 19 1.3 Uitgangspunten van de sociale psychiatrie 24 1.4 Sociale psychiatrie in
Nadere informatieVluchten als identificatieproces: hoe kunnen we dit vanuit de hulpverlening overstijgen?
Vluchten als identificatieproces: hoe kunnen we dit vanuit de hulpverlening overstijgen? Het psychisch parcours bij vluchtelingen: traumatisch of therapeutisch? Steunpunt Cultuursensitieve Zorg CGG Brussel
Nadere informatieKen Miller: psycholoog over de grenzen heen
20 cogiscope 0110 Ken Miller: psycholoog over de grenzen heen Eli ten Lohuis Op de grens van ontwikkelingswerk en psychische hulpverlening Ken Miller: psycholoog over de grenzen heen De Amerikaanse klinisch
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg
Nederlandse samenvatting Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg Dit proefschrift richt zich op adolescenten met type 1 diabetes
Nadere informatieCRISIS UPDATE: KINDEREN VAN SYRIË
CRISIS UPDATE: KINDEREN VAN SYRIË 30 november 2017 Het conflict in Syrië gaat de zevende oorlogswinter in. Er wordt nog dagelijks gevochten met grote gevaren voor kinderen. De reserves van de gezinnen
Nadere informatieDe gevolgen van trauma en stress in de volwassenheid en uitgestelde klachten
De gevolgen van trauma en stress in de volwassenheid en uitgestelde klachten Cogis Symposium Trauma: late gevolgen voor kinderen en volwassenen 12 oktober 2011 Geert Smid Paul Celan: late gevolgen van
Nadere informatiePsychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum
Psychosociale begeleiding in het Centrum Inleiding Als u te horen krijgt dat u kanker heeft of een hematologische ziekte, kan er veel veranderen in uw leven en dat van uw naasten. Niet alleen lichamelijk,
Nadere informatieDe psychische en sociale hulpvraag van volwassenen in de huisartsenpraktijk van
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Beurs, D. de, Magnée, T., Bakker, D. de, Verhaak, P. De psychische en sociale hulpvraag van volwassenen in de huisartsenpraktijk
Nadere informatieOngemerkt problematisch. Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts)
Ongemerkt problematisch Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts) Kijk, als een kind zich opzettelijk uit de auto gooit, dan is het vrij duidelijk dat er iets mis is. Dan heb
Nadere informatiePositioneren van de SPV
Regiobijeenkomst SPV-en Friesland 27 november 2014 Positioneren van de SPV Gerard Lohuis Historie van SPV Eind jaren 60 vorige eeuw - Opnamebekorten - Opname voorkomen - Professional die in de thuissituatie
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieMindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o.
Mindfulness bij somatoforme stoornissen Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT) bij somatoforme stoornissen Onverklaarde lichamelijke klachten 20% Persisterende
Nadere informatie- 172 - Prevention of cognitive decline
Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing
Nadere informatieOmgaan met stemmen horen. Sigrid van Deudekom en Jeanne Derks
Omgaan met stemmen horen Sigrid van Deudekom en Jeanne Derks Hoort stemmen horen bij de Psychiatrie? Ja? Nee? JA Want: Het betreffen vocale, audiatieve hallucinaties. 85 % van de Mensen met een dissociatieve
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieCRISIS UPDATE: KINDEREN VAN SYRIË
NEDERLAND CRISIS UPDATE: KINDEREN VAN SYRIË 09 november 2018 Het conflict in Syrië duurt al zeven jaar en gaat nu de achtste oorlogswinter in. Veel vluchtelingen wonen al jaren in tentenkampen, dochters
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 31 015 Kindermishandeling Nr. 82 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VEILIGHEID EN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender
SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in
Nadere informatiehet psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van
9 Samenvatting 173 174 9 Samenvatting Kanker is een veel voorkomende ziekte. In 2003 werd in Nederland bij meer dan 72.000 mensen kanker vastgesteld. Geschat wordt dat het hier in 9.000 gevallen om mensen
Nadere informatieInleiding. Johan Van der Heyden
Inleiding Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 26 E-mail : johan.vanderheyden@iph.fgov.be
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatiePubliekssamenvatting PRISMO. - De eerste resultaten-
Publiekssamenvatting PRISMO - De eerste resultaten- Inleiding In maart 2005 is de WO groep van de Militaire GGZ gestart met een grootschalig longitudinaal prospectief onderzoek onder militairen die werden
Nadere informatieKindermishandeling: Prevalentie. Psychopathologie
Wereldwijd komt een schrikbarend aantal kinderen in aanraking met kindermishandeling, in de vorm van lichamelijke mishandeling of seksueel misbruik, verwaarlozing, of gebrek aan toezicht. Soms zijn kinderen
Nadere informatie'Verwarde personen' en RACT
'Verwarde personen' en RACT Het verward mij, de discussie rond ogenschijnlijke toename aan verwarde personen binnen ons straatbeeld. Wie zijn deze verwarde personen, op welke manier zijn ze verward, zijn
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote
Nadere informatiePsychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct
Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Kate Sitnikova 8 november 2018 Amsterdam UMC Locatie VUmc Afdeling Huisartsgeneeskunde & Ouderengeneeskunde Sheet
Nadere informatieWELZIJN VAN ARTSEN: ZORG VOOR ZICHZELF & DREMPELS TOT HULP. Saartje Jooris, huisarts Eline Van Tilburgh, huisarts
WELZIJN VAN ARTSEN: ZORG VOOR ZICHZELF & DREMPELS TOT HULP Saartje Jooris, huisarts Eline Van Tilburgh, huisarts Er was eens Jaarlijks: Ø 25,53 / 1000 artsen Ø 20,23 / 1000 advocaten Ø 15,93 / 1000 dominees
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Zedendelicten vormen een groot maatschappelijk probleem met ernstige gevolgen voor zowel het slachtoffer als voor de dader. Hoewel de meeste zedendelicten worden gepleegd door
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15
Nadere informatie> Kennisagenda MIND _. Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten
> Kennisagenda MIND _ Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten Concept Kennisagenda korte versie Mei 2017 1 Inleiding De Kennisagenda MIND beschrijft welke wensen voor
Nadere informatieHistoriek en vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg
Historiek en vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg Info avond SEL Waasland 24 mei 2012 Sint-Niklaas Stefaan Baeten Directeur psychiatrisch centrum Sint-Hiëronymus Historische context
Nadere informatieOnderlegger Licht Diagnostisch Instrument tbv bepaling van het gezinsprofiel. 1. Psychische en/of psychiatrische problemen van de ouder(s)
A. Ouderfactoren: gegeven het feit dat de interventies van de gezinscoach en de nazorgwerker gericht zijn op gedragsverandering van de gezinsleden, is het zinvol om de factoren te herkennen die (mede)
Nadere informatieSAMENVATTING Veel voorkomende psychiatrische stoornissen zoals depressieve- en angststoornissen, ook wel common mental disorders genoemd (CMDs), hebben een hoge prevalentie en dragen substantieel bij aan
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,
Nadere informatieHuiselijk geweld in Limburg
Huiselijk geweld in Limburg De Limburgse Gezondheidsenquête Inleiding In het kader van het landelijke pilot-project Vrouwenveiligheidsindex (VVI) hebben de gezamenlijke Limburgse GGD en een extra rapportage
Nadere informatieDroogte in Oost-Afrika
Droogte in Oost-Afrika Ethiopië Addis-Ababa 120.000 Djibouti Djibouti Somalië 3.200.000 2.500.000 600.000 Oeganda Kenia Mogadishu Kampala 3.500.000 Naïrobi noodgebied crisisgebied beperkte noodtoegang
Nadere informatieDe kindcheck op de huisartsenpost: mogelijkheden voor het signaleren van kindermishandeling
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (M. Zwaanswijk. De kindcheck op de huisartsenpost: mogelijkheden voor het signaleren van kindermishandeling, NIVEL, 2014)
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 27 april 2012 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 25 VX DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34
Nadere informatieUniversiteit Opleiding Cursus Beschrijving Link. Vaardigheidsonderwijs 2e jaar
Overzicht bachelorcursussen Dit overzicht geeft een groot aantal bachelorcursussen weer die aandacht besteden cultuur en/of gender op het gebied van gezondheidszorg. Het overzicht betreft cursussen uit
Nadere informatieProject : ISOBE. Land: KAMEROEN. Onderdeel van het Mount Cameroon Project
Project : ISOBE Land: KAMEROEN Onderdeel van het Mount Cameroon Project DAM STEUNT ARMSTEN VAN ISOBE Het dorpje Isobe aan de zuid west kust van Kameroen wordt jaarlijks geteisterd door talrijke overstromingen.
Nadere informatieSamenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 182 Depressie komt veel voor en is een van de meest invaliderende aandoeningen met een negatieve invloed op vele
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal De heer J. Voordewind Binnenhof 4 Den Haag. Den Haag, 26 juni 2008
Tweede Kamer der Staten-Generaal De heer J. Voordewind Binnenhof 4 Den Haag Den Haag, 26 juni 2008 Dank voor het verslag van uw bezoek begin april aan Noord-Irak dat u mij 10 juni jl. aanbood. Uw reis
Nadere informatieLeidraad voor provinciale besluitvorming in het kader van noodhulp
bericht op brief van: - uw kenmerk: - De voorzitter van Provinciale Staten van Zeeland p/a Statengriffie ons kenmerk: 10016337/38 afdeling: Economie bijlage(n): 1 behandeld door: P.A.L. van Vooren doorkiesnummer:
Nadere informatieOuderschap strategieën van vaders en moeders met een psychische ziekte.
Bespreking artikel Ouderschap strategieën van vaders en moeders met een psychische ziekte. Auteurs: P.C. Van der Ende, MSc, J.T. van Busschbach, phd, J. Nicholson, phd, E.L.Korevaar, phd & J.van Weeghel,
Nadere informatieOpendeur bij SSeGA. opendeur bij SSeGA
Opendeur bij SSeGA Overzicht SHM Introductie Vaststelling Nood SSeGA-project Opzet Aanpak Cijfers Ervaringen SSeGA Partners Sociaal Wonen Geestelijke Gezondheidszorg Financiering 3,2 vte en 3u psychiater
Nadere informatieScreening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg
Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20890 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Koelewijn, Hennie Title: Quality of work and well-being of health care employees
Nadere informatieOncologie. Psychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum
Oncologie Psychosociale begeleiding in het Oncologie Centrum Belangrijke telefoonnummers Algemeen nummer umcg (050) 361 61 61 U kunt hier ook terecht met algemene vragen over het UMCG. Bijvoorbeeld over
Nadere informatieSamen op weg naar een gezonder zorglandschap Een unieke mix in Bergen en Afferden
Samen op weg naar een gezonder zorglandschap Een unieke mix in Bergen en Afferden Dr. Hans Peter Jung, huisarts Afferden (L) Dr. Miranda Laurant, lector Organisatie van Zorg en Dienstverlening, Hogeschool
Nadere informatieVluchtelingen(asielzoekers) overspoelen ons land, en zetten eigen leven daarbij op het spel.
Vluchtelingen(asielzoekers) overspoelen ons land, en zetten eigen leven daarbij op het spel. Het kon niet uitblijven dat er reuring ontstaat over de komst van duizenden asielzoekers (vluchtelingen) die
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Genezing in de nasleep van oorlog: conceptualisatie en evaluatie van psychiatrische en psychosociale steun voor populaties blootgesteld aan politiek geweld in lage-inkomensgebieden
Nadere informatiellochtone meiden en vrouwen in-zicht
2010 PROJECTEN Nieuwsbrief INHOUD Allochtone meiden & vrouwen in-zicht (Vervolg project) Kinderen aan zet (Onderzoek naar de gevolgen voor kinderen van het hebben van een moeder die seksueel misbruikt
Nadere informatieBelangrijke woorden Herstel Centraal
Belangrijke woorden Herstel Centraal Herstel Gezondheid Hoop Spreken we dezelfde taal? Talenten Dromen Zingeving Empowerment Herstelondersteuning Samen keuzes maken Eigen regie Ontwikkeling Netwerk Vrije
Nadere informatieWie ben ik? MIJN LEVENSVERHAAL Een ontdekkingsreis naar mezelf. Janny Beernink, GZ-Psycholoog VGGNet In samenwerking met Universiteit Twente
Wie ben ik? MIJN LEVENSVERHAAL Een ontdekkingsreis naar mezelf Janny Beernink, GZ-Psycholoog VGGNet In samenwerking met Universiteit Twente Aanleiding Behoefte aan effectieve behandelprogramma s Reguliere
Nadere informatieAl gehoord van de 107? Mieke Craeymeersch, directeur Similes
Al gehoord van de 107? Mieke Craeymeersch, directeur Similes Heb je al gehoord van de 107? Niet 101 of 102 of 105 maar 107? gebaseerd op het nummer van het artikel in het KB over de ziekenhuizen die de
Nadere informatiewaardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.
amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum
Nadere informatieSamen naar huis Een eind aan residentiële jeugdhulp? Gerard Besten, Gezinshuis.com
Samen naar huis Een eind aan residentiële jeugdhulp? Gerard Besten, Gezinshuis.com Ieder kind wil.ongeacht wat hij heeft meegemaakt ergens bij horen thuis kunnen zeggen vertrouwde mensen om zich heen en
Nadere informatieBloody Mary Op zoek naar Bloody Mary - studiedag forensische systeem therapie 6/21/2017
Bloody Mary Vrouwen als dader Mars versus Venus of een beetje van beiden Anne-Marie Slotboom Universitair hoofddocent strafrecht en criminologie, VU 1 2 o Veel stereotypen over verschillen tussen mannen
Nadere informatiesamenvatting Opzet van het onderzoek
167 Angst en depressie komen vaak voor bij kinderen. Angst en depressie beïnvloeden niet alleen het huidige welbevinden van kinderen, maar kunnen ook een negatieve invloed hebben op hun verdere leven.
Nadere informatieDANKJEWEL VOOR JOUW STEUN AAN VLUCHTELINGEN IN 2018
DANKJEWEL VOOR JOUW STEUN AAN VLUCHTELINGEN IN 2018 Bedankt! Je kunnen verplaatsen in de situatie van mensen die dit overkomt en medeleven tonen helpen al enorm. Maar als je dan ook nog eens besluit er
Nadere informatiePositieve psychologie & Zingeving
Positieve psychologie & Zingeving Studiebijeenkomst KSGV Vrijdag 29 maart 2019, 13.00-17.00 uur Auditorium Catharijneconvent (Lange Nieuwstraat 38 te Utrecht) Informatie en aanmelding: www.ksgv.nl ksgv@ksgv.nl
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch) Het Belang van Leeftijdsgenoten: Sociale Problemen in de Kleuterklas en de Ontwikkeling van Psychische Problemen
(Summary in Dutch) Het Belang van Leeftijdsgenoten: Sociale Problemen in de Kleuterklas en de Ontwikkeling van Psychische Problemen 141 Als kinderen psychische problemen ontwikkelen zoals gedragsproblemen
Nadere informatieWaarom deze studie, en waarom nu? En waarom dit thema? > 3 elementen. Jean-Pascal Labille, Secrétaire Général
Waarom deze studie, en waarom nu? En waarom dit thema? > 3 elementen Jean-Pascal Labille, Secrétaire Général Introduction Jean-Pascal Labille, Secrétaire Général 1. Observatie van verschillende indicatoren
Nadere informatieKracht en steun voor ouders met (ernstige) psychische aandoeningen
Kracht en steun voor ouders met (ernstige) psychische aandoeningen Peter van der Ende Senior-onderzoeker Lectoraat Rehabilitatie Hanzehogeschool Groningen p.c.van.der.ende@pl.hanze.nl Website: www.ouderschap-psychiatrie.nl
Nadere informatiePROJECT BABONGO. Centraal Afrika Afrika
PROJECT BABONGO Centraal Afrika Afrika ZORGEN VOOR BABONGO Het dorp Babongo ligt in de Dzanga Sangha regio van de Centraal Afrikaanse Republiek. Door de ligging in het tropische regenwoud is het dorp vrij
Nadere informatieA nimal A ssisted T herapy
C l i ë n t i n f o r m a t i e A nimal A ssisted T herapy b i j o n d e r z o e k s p r o j e c t bij volwassenen met een autismespectrumstoornis bij volwassenen met een autismespectrumstoornis Cliënteninformatie
Nadere informatiePreventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer. Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement
Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement Inhoudsopgave Psychosociale risico s? De nieuwe wetgeving De psychosociale risicoanalyse
Nadere informatieUit Passende Zorg Voor een bijzonder doelgroep. GGZ nederland. Innovatie van de Geestelijke gezondheidszorg Voor asielzoekers
Uit Passende Zorg Voor een bijzonder doelgroep GGZ nederland Innovatie van de Geestelijke gezondheidszorg Voor asielzoekers 41 Mind-Spring Psycho-educatie en psychosociale ondersteuning voor en door asielzoekers
Nadere informatie