Positieve emoties en optimisme als bronnen van veerkracht:
|
|
|
- Erika van den Velde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Positieve emoties en optimisme als bronnen van veerkracht: causaliteit en mogelijkheden tot interventie Madelon Peters Clinical Psychological Science Universiteit Maastricht
2 Positieve emoties Broaden-and-build theory of positive emotions Barbara Fredrickson negatieve emoties vernauwen de aandacht (bijv. angst) positieve emoties verbreden aandacht resultaat: meer flexibiliteit en opbouw van bronnen van veerkracht
3 Optimisme Expectancy value model De overtuiging dat men in het algemeen goede uitkomsten zal ervaren in het leven zelf-regulatie perspectief leven = streven naar doelen verwachtingen bepalen inspanningen om doel te bereiken Charles Carver & Michael Scheier
4 Positieve emoties & optimisme Bronnen van veerkracht? betere fysieke gezondheid: sneller herstel na operatie langere levensduur betere mentale gezondheid: minder depressie minder angststoornissen hogere mate van welbevinden
5 Positieve emoties & optimisme Bronnen van veerkracht? betere fysieke gezondheid: sneller herstel na operatie langere levensduur betere mentale gezondheid: minder depressie minder angststoornissen hogere mate van welbevinden
6 Positieve emoties & optimisme Levens orientatie test (LOT-r)
7 Positieve emoties & optimisme Levens orientatie test (LOT-r)
8
9 Optimisme en depressie Prospectieve studies
10 Optimisme en depressie Prospectieve studies werknemers (zonder depressie geschiedenis) 4 jaar gevolgd 287 ziek melding vanwege depressie
11 Optimisme en depressie Prospectieve studies Bij elke punt hoger op optimisme (1-4) 25 % kans minder op depressie
12 Optimisme: kun je het leren?
13 Optimisme: kun je het leren? ~25% erfelijkheid
14 Optimisme: kun je het leren? ~25% erfelijkheid jeugdervaringen, opvoeding
15 Optimisme: kun je het leren? ~25% erfelijkheid jeugdervaringen, opvoeding veranderingen in de loop van het leven
16 Optimisme: kun je het leren? ~25% erfelijkheid jeugdervaringen, opvoeding veranderingen in de loop van het leven gerichte interventie
17 Optimisme: kun je het leren? attributie benadering attributie van gebeurtenissen in het verleden ombuigen negatieve gedachten attributional style questionnaire
18 Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie Oorspronkelijk ontwikkeld door King (2001) 20 minuten schrijven, 4 achtereenvolgende dagen stel je jouw ideale toekomst voor; Je leven ziet er prima uit en je hebt alles bereikt wat je wilde; je hebt al jouw dromen gerealiseerd
19 Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie Oorspronkelijk ontwikkeld door King (2001) Studies met de BPS vonden effecten op stemming, geluk, welbevinden, depressieve symptomen en doktersbezoek (Austenfeld et al., 2006; Boehm et al., 2011; Harrist et al., 2007; Lyubomirsky et al., 2011; Shapira & Mongrain, 2010; Sheldon & Lyubomirsky, 2006)
20 Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie Oorspronkelijk ontwikkeld door King (2001) Studies met de BPS vonden effecten op stemming, geluk, welbevinden, depressieve symptomen en doktersbezoek (Austenfeld et al., 2006; Boehm et al., 2011; Harrist et al., 2007; Lyubomirsky et al., 2011; Shapira & Mongrain, 2010; Sheldon & Lyubomirsky, 2006) Verhoogt het ook optimisme?
21 Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie stel je jouw ideale toekomst voor; Je leven ziet er prima uit en je hebt alles bereikt wat je wilde; je hebt al jouw dromen gerealiseerd
22 Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie gezondheid geluk goede baan
23 Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie positive affect positive future expectations control optimism 0 4 pre post pre post
24 Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie Sneller herstel in positief affect na negatieve stemmings inductie Renner, Schwartz, Peters & Huibers, Psychiatry Research 2014 Minder catastroferen over pijn en minder pijngevoelig Hanssen, Peters, Vlaeyen, Meevissen, Vancleef, Pain 2013 Minder angst generalisatie in conditionerings paradigma Geschwind, Meulders, Peters, Vlaeyen & Meulders, Journal of Pain 2015 Betere prestatie op executief functioneringstaak tijdens pijn Boselie, Vancleef. Smeets & Peters, Pain 2014 Betere zelf-regulatie gemeten met fysieke prestatie taak Meevissen, Alberts & Peters, in voorbereiding Meer aandacht voor positieve stimuli in eye-tracking taak Peters, Vieler & Lautenbacher, Journal of Positive Psychology 2015
25 Optimisme: kun je het leren? Herhaalde Best possible self (BPS) interventie
26 Optimisme: kun je het leren? Herhaalde Best possible self (BPS) interventie LOT score (optimisme) Positief affect control BPS 2 1 pre 1 week 2 weeks
27 Optimisme: kun je het leren? Herhaalde Best possible self (BPS) interventie
28 Optimisme: kun je het leren? Herhaalde Best possible self (BPS) interventie LOT-r score (optimisme) Life satisfaction BPS BPS 16 control contr baseline post intervention 1-week follow up 23 baseline post intervention 1-week follow up
29 Geleerd optimisme klinisch relevant?
30 Geleerd optimisme klinisch relevant? Stress gevoeligheid
31 Geleerd optimisme klinisch relevant? Stress gevoeligheid Meevissen, Nicolson & Peters, in preparation
32 Geleerd optimisme klinisch relevant? Stress gevoeligheid trier social stress test 2 weken interval 2 weken BPS trier social stress test N=76 2 weken control Meevissen, Nicolson & Peters, in preparation
33 Geleerd optimisme klinisch relevant? Stress gevoeligheid BPS reduceert zelf gerapporteerde stress en piekeren in dagelijks leven en voorafgaande aan sessie 2
34 Cortisol (nmol/l) Geleerd optimisme klinisch relevant? Stress gevoeligheid BPS reduceert zelf gerapporteerde stress en piekeren in dagelijks leven en voorafgaande aan sessie 2 15 stress control
35 Cortisol (nmol/l) Geleerd optimisme klinisch relevant? Stress gevoeligheid BPS reduceert zelf gerapporteerde stress en piekeren in dagelijks leven en voorafgaande aan sessie 2 15 stress control 15 stress BPS
36 Geleerd optimisme klinisch relevant? Depressieve symptomen depressieve patiënten worden gekenmerkt door minder positive future thinking. (bijv. Macleod et al.,1997; 1999, 2001) Correlatie depressie score en minder positive future thinking in non-klinische groepen (bijv. Bjärehed et al., 2010; Stöber, 2000)
37 Geleerd optimisme klinisch relevant? Depressieve symptomen depressieve patiënten worden gekenmerkt door minder positive future thinking. (bijv. Macleod et al.,1997; 1999, 2001) Correlatie depressie score en minder positive future thinking in non-klinische groepen (bijv. Bjärehed et al., 2010; Stöber, 2000) Positieve toekomst imaginatie mogelijk en effectief?
38 Geleerd optimisme klinisch relevant? Depressieve symptomen availability heuristic & simulation heuristic : De toegankelijkeid van een toekomst scenario vergroot de mate waarin men dit scenario waarschijnlijk acht
39 Geleerd optimisme klinisch relevant? Depressieve symptomen availability heuristic & simulation heuristic : De toegankelijkeid van een toekomst scenario vergroot de mate waarin men dit scenario waarschijnlijk acht Herhaalde imaginatie meer vertrouwen in positieve toekomst
40 Geleerd optimisme klinisch relevant? Depressieve symptomen
41 Geleerd optimisme klinisch relevant? Depressieve symptomen Niet klinische sample, scores in mild depressieve range (CES-D) Internet interventie (1 week): n= 55 optimisme ; n=70 control
42 Geleerd optimisme klinisch relevant? Depressieve symptomen Afname depressieve symptomen tot 3 maanden follow-up toename geluk tot 6 maanden control optimisme
43 Geleerd optimisme klinisch relevant? Positieve cognitieve bias modificatie
44 Geleerd optimisme klinisch relevant? Positieve cognitieve bias modificatie 150 patiënten met MDD: 76 imagery / 74 control 12 internet sessies in 4 weken, 6 auditief, 6 visueel Ambigue situaties met positieve resolutie
45 Geleerd optimisme klinisch relevant? Positieve cognitieve bias modificatie
46 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten ~45% depressie 21,7 % cases (HADS-D > 10) 23,9 % doubtful cases (HADS-D 8-10) ~53% angst 22,1 % cases (HADS-A > 10) 31,2 % doubtful cases (HADS-A 8-10)
47 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten Pakket van evidence-based positieve psychologie oefeningen (Gelukkig ondanks pijn)
48 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten Pakket van evidence-based positieve psychologie oefeningen (Gelukkig ondanks pijn) zelf-compassie (week 1 & 2) 3 goede dingen (week 3) genieten (savoring) (week 4 & 5) best possible self (week 6 & 7) terugval preventie (week 8) via internet
49 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten Pakket van evidence-based positieve psychologie oefeningen (Gelukkig ondanks pijn)
50 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten Pakket van evidence-based positieve psychologie oefeningen (Gelukkig ondanks pijn) RCT met vergelijking positieve psychologie interventie (PPI), cognitieve gedragsinterventie (CGI) en wachtlijst (WL)
51 week Content CBT modules Content PPI modules 0 Pre-treatment assessment Sending of workbook 1 Pain education Applied relaxation: diaphragmatic breathing Identification of risk situations 2 Applied relaxation: bodyscan Stretching exercises 3 Applied relaxation: bodyscan Cognitive restructuring Activity planning Coping 4 Applied relaxation: bodyscan Stress management Activity planning Coping 5 Sleep education Applied relaxation: mindfulness Activity planning Coping 6 Assertiveness training: saying NO Activity planning Coping 7 Problem solving techniquez Activity planning Coping Pre-treatment assessment Sending of workbook Self-compassion Awareness of suffering Self-compassion diary Self-compassion Self-compassion mantra Self-compassion letter Self-compassion diary Positive focus Three good things exeercise Savoring Planning of pleasant activities Recall of pleasant memories Savoring diary Savoring Enjoying daily activities Planning of pleasant activities Recall of pleasant memories Savoring diary Optimism Formulation of Best Possible Self Best Possible Self visualization Optimism Formulation of Best Possible Self Best Possible Self visualization 8 Formulation of maintenance program Formulation of maintenance program 9 Post-treatment assessment Post-treatment assessment
52 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten N=276 pre-assessment randomization PPI CGI WL (75%) 80 (71%) 41 (82%) post-assessment 44 (39%) 57 (51%) 6 month follow-up
53 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten 10 depressie geluk WL PPI CGI 2 pre post follup
54 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten 10 depressie geluk 8 6 WL PPI 4 2 ES PPI 0.77 CGI 0.73 pre post follup CGI ES PPI 0.98 CGI 0.69
55 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten optimisme PPI CGI WL 18 pre post 6 mnd
56 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten n=73 in PPI and n=46 in WL zelfde uitkomsten test batterij executief functioneren (pre post)
57 Geleerd optimisme klinisch relevant? RCT met chronische pijnpatienten n=73 in PPI and n=46 in WL zelfde uitkomsten REPLICATIE test batterij executief functioneren (pre post)
58 Interim conclusie Is optimisme een target voor interventie?
59 Interim conclusie Is optimisme een target voor interventie? Optimistische instelling geassocieerd met voordelen
60 Interim conclusie Is optimisme een target voor interventie? Optimistische instelling geassocieerd met voordelen Psychopathologie geassocieerd met problemen in positief toekomstgericht denken
61 Interim conclusie Is optimisme een target voor interventie? Optimistische instelling geassocieerd met voordelen Psychopathologie geassocieerd met problemen in positief toekomstgericht denken Training kan positieve beelden meer toegankelijk maken
62 Interim conclusie Is optimisme een target voor interventie? Optimistische instelling geassocieerd met voordelen Psychopathologie geassocieerd met problemen in positief toekomstgericht denken Training kan positieve beelden meer toegankelijk maken Positieve imaginatie/visualisatie als hulpmiddel
63 Interim conclusie Is optimisme een target voor interventie? Optimistische instelling geassocieerd met voordelen Psychopathologie geassocieerd met problemen in positief toekomstgericht denken Training kan positieve beelden meer toegankelijk maken Positieve imaginatie/visualisatie als hulpmiddel Ook andere manieren optimisme te beïnvloeden
64 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s
65 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s Groot bereik Lage kosten Niet stigmatiserend Plezierig om te doen
66 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s Groot bereik Lage kosten Niet stigmatiserend Plezierig om te doen Zelf-hulp interventies kúnnen even effectief zijn als face-to-face interventies
67 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s
68 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s Groot bereik Lage kosten Niet stigmatiserend Plezierig om te doen Zelf-hulp interventies kúnnen even effectief zijn als face-to-face interventies (Minimale) begeleiding wenselijk
69 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s
70 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s
71 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s
72 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s
73 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s 25: 13 sterk bewijs
74 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s Bewijs effectiviteit
75 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s Bewijs effectiviteit Kleine effect sizes Voornamelijk in niet-klinische populaties
76 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s Bewijs effectiviteit Kleine effect sizes Voornamelijk in niet-klinische populaties Met klinische groepen vaak kleine en zwakke studies
77 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s 6 modules: 1. stellen van doelen 2. positieve emoties 3. positieve relaties 4. mindfulness 5. optimisme 6. controle over je leven Werving krant & facebook CES-D score Interventiegroep 143; wachtlijst 141 Intention-to-treat analyse
78 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s effect sizes: 0.36 en 0.35
79 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s
80 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s
81 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s: conclusie Goedkoop, laagdrempelig etc., maar: effectiviteit bij klinische problematiek (vooralsnog) onvoldoende onderbouwd
82 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s: conclusie Goedkoop, laagdrempelig etc., maar: effectiviteit bij klinische problematiek (vooralsnog) onvoldoende onderbouwd Mogelijk inzetbaar in 1 e lijn, stepped-care
83 Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma s: conclusie Goedkoop, laagdrempelig etc., maar: effectiviteit bij klinische problematiek (vooralsnog) onvoldoende onderbouwd Mogelijk inzetbaar in 1 e lijn, stepped-care Toegevoegde waarde in combinatie met andere behandelingen? voor --- tijdens --- na
84 DANK voor uw aandacht met dank aan: Marjolein Hanssen, Linda Vancleef, Elke Smeets, Jantine Boselie, Yvo Meevissen
Optimisme kun je leren. Madelon Peters Elke Smeets Yvo Meevissen Marjolein Hanssen Jantine Boselie Faculty of Psychology and Neuroscience
Optimisme kun je leren Madelon Peters Elke Smeets Yvo Meevissen Marjolein Hanssen Jantine Boselie De overtuiging dat men in het algemeen goede uitkomsten zal ervaren in het leven Scheier & Carver, 1985
De rol van optimisme (en andere beschermende factoren) voor lichamelijke klachten
De rol van optimisme (en andere beschermende factoren) voor lichamelijke klachten madelon peters de overtuiging dat men over het algemeen goede uitkomsten zal ervaren in het leven Scheier & Carver, 1985
Gelukkig ondanks pijn
Gelukkig ondanks pijn Een online positieve psychologie interventie voor patiënten met chronische musculoskeletale pijn Elke Smeets, Madelon Peters, Marion Feijge, Steven Linton, & Gerhard Andersson Positieve
Workshop 2E: Optimisme. Elke Smeets. Madelon Peters. Faculty of Psychology and Neuroscience
Workshop 2E: Optimisme Elke Smeets Madelon Peters Optimisme: 2 benaderingen attributie stijl benadering Seligman & Peterson uitkomst verwachtingen benadering Carver & Scheier attributie stijl benadering
Netwerkbijeenkomst Gezonde School Mentale Gezondheidsbevordering 10 mei 2012
Netwerkbijeenkomst Gezonde School Mentale Gezondheidsbevordering 10 mei 2012 Dr. Rinka van Zundert Orthopedagogiek Gezin & Gedrag Radboud Universiteit Nijmegen Positieve psychologie Geluk, optimaal functioneren,
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van
Cognitieve gedragstherapie en EMDR bij problematisch ernstig astma
Cognitieve gedragstherapie en EMDR bij problematisch ernstig astma Dr. Marieke Verkleij, GZ-psycholoog/postdoc onderzoeker VGCT najaarscongres 9-11-2018 Disclosure Interest Geen belangenverstrengeling
LEVEN MET PIJN Een gerandomiseerde studie naar een online ACT-behandeling bij chronische pijn
LEVEN MET PIJN Een gerandomiseerde studie naar een online ACT-behandeling bij chronische pijn Martine Veehof, Hester Trompetter, Ernst Bohlmeijer & Karlein Schreurs 28 maart 2013 Inhoud Achtergrond Online
Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie?
Nijmeegs Kenniscentrum Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Jan-Frederic Wiborg, Jose van Bussel, Agaat van Dijk, Gijs Bleijenberg, Hans
Screening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg
Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit
MINDFULNESS EN AANVAARDING HELPEN BIJ CHRONISCHE PIJN
MINDFULNESS EN AANVAARDING HELPEN BIJ CHRONISCHE PIJN Karlein Schreurs 16 mei 2014 Het gaat redelijk goed. Ik doe weer wat in de tuin en ik help mijn zoon op de boerderij. Maar die pijn, die pijn is niet
Deel 1: Positieve psychologie
Deel 1: Positieve psychologie Welkom bij: Positieve gezondheid. Jan Auke Walburg 2 Carla Leurs 3 4 Bloei Bloei is de ontwikkeling van het fysieke en mentaal vermogen. Welbevinden en gezondheid Verschillende
Vitaliteit en pijn, een lastige combinatie?
Supporting self-help ACT with e-mail counseling Vitaliteit en pijn, een lastige combinatie? Reade 13-06-2013 Prof. dr. Karlein Schreurs Psychologie, Gezondheid en Technologie Revalidatiecentrum Roessingh,
Positieve Psychologie Interventies
Positieve Psychologie Interventies PPI bij patiënten met bipolaire stoornis in de euthyme fase Melissa Chrispijn AIOS psychiatrie KenBiS Klinisch Wetenschappelijke Vergadering 16 december 2016 Inhoud Achtergrond
Kansen voor gezondheid
10-6-2015 1 g Kansen voor gezondheid L a n g e r Jan Auke Walburg Vraagstelling Hoe kan je de gezondheid en het welbevinden van een populatie bevorderen zodanig dat: mentale en somatische ziektes afnemen
Electronisch affect monitoren met feedback-interventie in de behandeling van depressie: een randomized controlled trial
Electronisch affect monitoren met feedback-interventie in de behandeling van depressie: een randomized controlled trial Ingrid Kramer ima.kramer@ggze.nl Van onderzoek naar de klinische praktijk PsyMate
Over angst en chronische pijn
Over angst en chronische pijn Maurice Theunissen afdeling Anesthesiologie & Pijnbehandeling Maastricht UMC+ Ik ga naar huis.. Preoperatieve angst Angst Operatie Postoperatieve pijn Angst Acute pijn
Waarde van ACT voor de behandeling van CLRP
Supporting self-help ACT with e-mail counseling Waarde van ACT voor de behandeling van CLRP RNT 03-04-2014 Prof. dr. Karlein Schreurs Psychologie, Gezondheid en Technologie Revalidatiecentrum Roessingh,
Onderzoek naar de geestelijke gezondheid van levende nierdonoren. Lotte Timmerman
Onderzoek naar de geestelijke gezondheid van levende nierdonoren Lotte Timmerman Introductie Veel bekend over medische uitkomsten na levende nierdonatie Kans op overlijden = 0.03% (Matas et al., 2003;
MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE
MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MARION SPIJKERMAN VGCT CONGRES, 13 NOVEMBER 2015 OVERZICHT Introductie Methode Resultaten Discussie Mindfulness en ACT interventies als ehealth:
Nederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Psychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden
Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The
Positieve psychologie. Positief affect (PA) PA - mortaliteit. PA zelfgerapporteerde gezondheid. Positieve psychologie, mindfulnessen gezondheid
Center of Research on Psychology in Somatic diseases UvTilburg Ivan Nyklíček Positieve psychologie, mindfulnessen gezondheid Positieve psychologie Een vrolijk hart is een goed medicijn (Spreuken, 17-22)
Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis: Wat is het en werkt het? Colin van der Heiden PsyQ
Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis: Wat is het en werkt het? Colin van der Heiden PsyQ Inhoud Waarom MCT v GAS Wat is MCT v GAS Werkt MCT v GAS MCT v GAS: Achtergrond CGT v
Veerkracht en betrokkenheid aan het werk
Veerkracht en betrokkenheid aan het werk 1st Nederlandse conferentie positieve psychologie Jan Auke Walburg Linda Bolier www.trimbos.nl VERMOGEN VAN NEDERLAND 2013 Mentale stoornissen Geen gezondheidsprobleem
Mindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o.
Mindfulness bij somatoforme stoornissen Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT) bij somatoforme stoornissen Onverklaarde lichamelijke klachten 20% Persisterende
EVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN
EVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN 2 Hoogleraar Klinische Psychologie VU POH- GGZ in huisartsenpraktijk 3 E-health Wat bedoel ik daarmee? 4 Uitgangspunt:
PREVENTIE VOOR POH-GGZ
PREVENTIE VOOR POH-GGZ ZORG BIEDEN DIRECT EN DICHTBIJ. DAAR STAAT INDIGO VOOR. HET LIEFST IN DE WIJK, LAAGDREMPELIG EN TOEGANKELIJK. VOOR IEDEREEN. MENTALE ONDERSTEUNING DIRECT EN DICHTBIJ INDIGO BIEDT
Mathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans
Mathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans Experimentele psychopathologie Op zoek naar de psychologische processen die een rol spelen bij het ontstaan, in stand houden en terugval van psychopathologie
WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE?
WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? Onderwerp: Hoe lees ik een wetenschappelijk artikel? Marjolein Snaterse, docent/onderzoeker Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam TOCH MAAR WEER: EVIDENCE BASED PRACTICE
emental health bij depressie
INFORMATIEDAG DEPRESSIE UTRECHT, 12 APRIL 2014 emental health bij depressie Dr. Tara Donker, GZ-Psycholoog t.donker@vu.nl Klinische Psychologie OVERZICHT Wat is emental health? Geschiedenis van emental
BELEVING. Is beleving van nierziekte en behandeling te beïnvloeden? Disclosure. Beleving en beinvloeding. Ziekte- en behandelpercepties
Disclosure Is beleving van nierziekte en behandeling te beïnvloeden? Subsidies voor onderzoek van de Nierstichting en Novartis. Emma K. Massey, PhD e.massey@erasmusmc.nl Erasmus MC Department of Internal
POH-GGZ, Jim van Os
Het nut van specialisatie? POH-GGZ, 02-02-2017 Jim van Os Nee het is depressie..ander zorgpad Nee het is psychose..ander zorgpad Nee het is verslaving.ander zorgpad Nee het is persoonlijkheid.ander zorgpad
Het belang van een toekomst in een nieuw perspectief.
Het belang van een toekomst in een nieuw perspectief. Afterwork netwerk Den Haag, 19 mei, 2015. Jan A. Walburg 1 Wat is positieve psychologie? 2 3 Carla Leurs 4 Bloei Bloei is de ontwikkeling van het fysieke
Schema therapie voor chronische depressie
Schema therapie voor chronische depressie Fritz Renner, Arnoud Arntz, Jill Lobbestael, Frenk Peeters, Marcus Huibers VGCt najaarscongres 2012 Chronische depressie Vergeleken met episodische depressie Sterkere
Toepassing van mindfulness in het ziekenhuis
Toepassing van mindfulness in het ziekenhuis Een pleidooi voor kortdurende interventies met duurzaam effect Willem Fonteijn Medische Psychologie Catharina Ziekenhuis, Eindhoven Een vorm van cognitieve
Gelukkig ondanks pijn: een online behandelprogramma voor mensen die lijden aan fibromyalgie of andere vormen van chronische pijn
Gelukkig ondanks pijn: een online behandelprogramma voor mensen die lijden aan fibromyalgie of andere vormen van chronische pijn Algemene informatie Dag in dag uit geconfronteerd worden met aanhoudende
MINDFULNESS, ZELFASPECTEN EN WELZIJN 1. Bewust (wel)zijn? De mediërende rol van het zelf in de relatie tussen mindfulness en psychologisch welbevinden
MINDFULNESS, ZELFASPECTEN EN WELZIJN 1 Bewust (wel)zijn? De mediërende rol van het zelf in de relatie tussen mindfulness en psychologisch welbevinden Mindful (well)being? The mediating role of the self
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Positieve Psychologie Interventies
Positieve Psychologie Interventies Positieve psychologie bij patiënten met bipolaire stoornis in de euthyme fase Melissa Chrispijn, AIOS psychiatrie/senior-onderzoeker SCBS Bipolaire stoornissen Jannis
WAT BEPAALT DE MAXIMALE PRESTATIE? HET HOOFD? Bert Van Poucke
WAT BEPAALT DE MAXIMALE PRESTATIE? HET HOOFD? Bert Van Poucke Analyse 4 pijlers belangrijk om optimale prestaties te leveren: 1) de fysieke pijler (incl. technisch en tactisch) 2) de mentale pijler 3)
Cliëntbeoordelingen e-health
Cliëntbeoordelingen e-health eerste halfjaar 0 Items die tenminste één keer zijn beoordeeld zijn opgenomen in het overzicht. De beoordelingsperiode loopt van januari tot en met 0 juni; items die zijn vrijgegeven
rapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.
Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst
Geluk en optimisme. Een bewezen werkzaam programma op basis van positieve psychologie. Madelon Peters Elke Smeets
Geluk en optimisme Een bewezen werkzaam programma op basis van positieve psychologie Madelon Peters Elke Smeets Uitgegeven door: Uitgeverij Nieuwezijds, Amsterdam Zetwerk: CeevanWee, Amsterdam Omslag:
Zelfmonitoring van positief affect bij depressie
Zelfmonitoring van positief affect bij depressie Claudia Simons CJP.simons@ggze.nl Zelfmonitoring bij depressie Emotionele veerkracht Eigen regie Empowerment Helping patients help themselves, Wichers e.a.
De rol van de psycholoog. Prof. dr. Geert Crombez Geert.Crombez@UGent.be
De rol van de psycholoog Prof. dr. Geert Crombez Geert.Crombez@UGent.be Chronisch VermoeidheidsSyndroom Fukuda et al., 1994 Natuurlijk verloop 80% Costs 26% 17% 13% 8% 7 days 4 weeks 7 weeks 12 weeks 6
Capturing the individual environment of patients: Basis for targeted psychotherapy
Capturing the individual environment of patients: Basis for targeted psychotherapy Prof. Inez Myin-Germeys Dr. Tineke Lataster School for Mental Health & Neuroscience Disclosure Inez Myin-Germeys Speaker
De kracht om te veranderen wat ik kan veranderen. De moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen. De wijsheid om het verschil te zien
De kracht om te veranderen wat ik kan veranderen De moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen De wijsheid om het verschil te zien De psychologie van pijn. Sint-Jozefkliniek Bornem - Willebroek Barbara
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)
Therapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen. Prof. dr. Filip Raes KU Leuven
Therapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen Prof. dr. Filip Raes KU Leuven Antwerpen Het verhaal, met en zonder woorden 17.03.2017 waarover zal ik het hebben? belang van specifieke
Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1
Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1 Effecten en verklarende mechanismen Juliane Menting Nivel, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg NKCV, Nederlands
Triple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen?
21/11/11 Triple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen? Inge Glazemakers Dirk Deboutte Inhoud Het probleem Oplossingen: de theorie Triple P Het project De eerste evaluatie - - -
Bewegingsangst: een sterk invaliderende factor
Bewegingsangst: een sterk invaliderende factor Definitie: Bewegingsangst is een specifieke cognitie, gekoppeld aan een emotie en gekoppeld aan gedrag Eén van de yellow flags is: vrees-vermijdingsgedrag
Studiedag Oss 27 november 2015 Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht Radboud Universiteit Nijmegen
Positieve Psychologie Studiedag Oss 27 november 2015 Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht Radboud Universiteit Nijmegen Wat is positieve psychologie? De wetenschappelijke studie van optimaal menselijk
De rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen
Symposium 30 maart 2012 Pijn, jeuk, vermoeidheid. verschillende klachten, één behandeling? Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van chronische lichamelijke klachten De rol van stress
19/02/2013. Marije aan het Rot. Rijksuniversiteit Groningen Afd. Klinische Psychologie
Rijksuniversiteit Groningen Afd. Klinische Psychologie Marije aan het Rot www.bluesclues.nl Angstig Blij Gefrustreerd Tevreden Boos Verdrietig Angstig Blij Gefrustreerd Tevreden Boos Verdrietig Hoe voelde
Pilot studie naar de implementatie en effectiviteit van een stress-reductie training via de smartphone
Pilot studie naar de implementatie en effectiviteit van een stress-reductie training via de smartphone Anke Versluis 12 november 2015 Bart Verkuil, PhD., Jos Brosschot, PhD. & Philip Spinhoven, PhD. CBS:
Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen?
Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Lonneke I.M. Lenferink Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht Paul A. Boelen Universiteit Utrecht,
Mindfulness op individuele basis: wat kan een patiënt met een chronische aandoening daarmee?
Mindfulness op individuele basis: wat kan een patiënt met een chronische aandoening daarmee? M A Y A S C H R O E V E R S, U N I V E R S I T A I R M E D I S C H C E N T R U M G R O N I N G E N Mindfulness
De rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen
Symposium 30 maart 2012 Pijn, jeuk, vermoeidheid. verschillende klachten, één behandeling? Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van chronische lichamelijke klachten De rol van stress
Dr. Daantje Derks Associate Professor Erasmus University Rotterdam. WERKEN IN DE TOEKOMST Performance Management 3.0
Dr. Daantje Derks Associate Professor Erasmus University Rotterdam WERKEN IN DE TOEKOMST Performance Management 3.0 INTRODUCTIE Competitief voordeel Werknemers maken het verschil Innovatie Creativiteit
Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands
Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Behandeling OCS bij kinderen Cognitieve gedragstherapie (CGT) Combinatie CGT
POSITIEVE PSYCHOLOGIE IN DE GGZ: STATE OF THE ART EN NIEUWE UITDAGINGEN
Centre for Well-being and ehealth Research POSITIEVE PSYCHOLOGIE IN DE GGZ: STATE OF THE ART EN NIEUWE UITDAGINGEN Gerben Westerhof 09/11/2017 1 NAAR EEN DUURZAME GEESTELIJKE GEZONDHEID Bouwstenen Het
Vroege interventies voor mensen met dementie en hun mantelzorgers
Improving Mental Health by Sharing Knowledge Vroege interventies voor mensen met dementie en hun mantelzorgers hall Anne Margriet Pot Hoogleraar Ouderenpsychologie, VU Amsterdam, Programmahoofd Ouderen
Mindfulness, de stand van zaken & Hoe verder?
Mindfulness, de stand van zaken & Hoe verder? Mindfulness = Aandachttraining en emotieregulatie-training MBSR & MBCT cursus Meditaties: adem, bodyscan, geluiden, keuzeloze aandacht, 3 min ademruimte, bewegen,
Positieve psychologie Dr. Annemieke Mol Lous 2 april 2019
Positieve psychologie Dr. Annemieke Mol Lous 2 april 2019 The world s largest assessment of teenage students suggests happiness is crucial to learning Motivatie probleem bij nl leerlingen The NL (top
preventie mentale ondersteuning direct en dichtbij
preventie ZORG BIEDEN DIRECT EN DICHTBIJ. DAAR STAAT INDIGO VOOR. HET LIEFST IN DE WIJK, LAAGDREMPELIG EN TOEGANKELIJK. VOOR IEDEREEN. mentale ondersteuning direct en dichtbij Indigo biedt niet alleen
Het verminderen van PTSS klachten met cognitive bias modification (CBM)
Het verminderen van PTSS klachten met cognitive bias modification (CBM) Eigenlijk > Marcella Woud Center for the Study and Treatment of Mental Health, Ruhr Universiteit Bochum Behavioural Science Institute,
10 e Post O.N.S. Meeting
10 e Post O.N.S. Meeting Jeroen-Martijn Plette oncologie verpleegkundige Gelre Apeldoorn Mindfulness en stressreductie in de oncologische zorg 10 e Post O.N.S. meeting Mindfulness Based Stress reduction
E-health depressiepreventie Lekker in je Vel. Maria Naus & Lieke-Peters-Greijn Indigo Brabant
E-health depressiepreventie Lekker in je Vel Maria Naus & Lieke-Peters-Greijn Indigo Brabant STUDIEDAG DEPRESSIEPREVENTIE BIJ ADOLESCENTEN / 27-11-2015 Programma in hoofdlijnen Welkom Doel van de workshop
NAH bij kinderen en jongeren: plasticiteit en herstel Caroline van Heugten
NAH bij kinderen en jongeren: plasticiteit en herstel Caroline van Heugten Universiteit Maastricht c.vanheugten@np.unimaas.nl Inhoud presentatie Plasticiteit van het brein Hersenletsel Schade en herstel
Mentale kracht in de Forensische Psychiatrie
Mentale Mentale kracht in de Forensische Psychiatrie LFPZ,Zeeland, 11 juni 2009 Jan Auke Walburg Principes van positieve psychologie Bestudering positieve subjectieve ervaringen en constructieve cognities.
Vermoeidheid na kanker. Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht
Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht Helen Dowling Instituut: Begeleiding bij kanker voor (ex-) kankerpatienten en hun naasten: Onder andere: Individuele begeleiding Lotgenotengroepen
Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz
Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Mark van der Gaag PhD Hoogleraar Klinische Psychologie, Vrije Universiteit Amsterdam Hoofd Psychose Onderzoek, Parnassia, Den Haag 1 Wat is gedragstherapie
Believing is Seeing: Training van positieve sociale interpretaties in adolescenten
VGCT najaarscongres 2011 Believing is Seeing: Training van positieve sociale interpretaties in adolescenten Elske Salemink, Universiteit van Amsterdam In samenwerking met Reinout Wiers (Universiteit van
Effectiviteitsonderzoek programma Eigen baas over je gedachten!
Effectiviteitsonderzoek programma Eigen baas over je gedachten! www.leerpositiefdenken.be De training Eigen baas over je gedachten! is het eerste Nederlandstalige cognitieve preventieprogramma dat toegepast
Geluksprogramma. Inhoudsopgave. Inleiding... 1 Wat is geluk?... 2. Geluk en Gezondheid... 5 De betekenis van positieve emoties... 6.
Geluksprogramma Inhoudsopgave Inleiding... 1 Wat is geluk?... 2 3 factoren die geluk bepalen... 3 Het als dan principe... 5 Geluk en Gezondheid... 5 De betekenis van positieve emoties... 6 Lijst met de
Mindfulness & Compassie
Mindfulness & Compassie Mindfulness Based Compassievol Leven (MBCL) bij terugkerende depressie Rhoda Schuling / Radboud University Medical Centre for Mindfulness August 2014 vandaag o hoe compassie op
Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving
Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving Mike Rinck Radboud Universiteit Nijmegen Cognitieve Vertekeningen bij Stoornissen "Cognitive Biases" Patiënten
VCgP Tussen de Regels en Buiten de Lijntjes
Impact van de Zorgcontext VCgP Tussen de Regels en Buiten de Lijntjes Jim van Os, Universiteit Maastricht Nienke van Sambeek, Evelien Tonkens & Christian Bröer, 2011 Moderatoren onder verandering Analyse
Autisme en geluk. Peter Vermeulen
Autisme en geluk Peter Vermeulen Outcome studies Hoe stellen volwassenen met autisme het? Review: Magiati, I., Tay, X. W., & Howlin, P. (2014). Cognitive, language, social and behavioural outcomes in adults
Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten
Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten Marij Zuidersma Promotoren: Peter de Jonge, Johan Ormel, Henk Jan Conradi Interdisciplinary center for psychiatric epidemiology University
Aantrekkelijke interventies: Gaming voor mentale gezondheid (2) Marlou Poppelaars, promovenda
Aantrekkelijke interventies: Gaming voor mentale gezondheid (2) Marlou Poppelaars, promovenda Waarom video games? Nadelen van huidige interventies Effectiviteit Toegankelijkheid Stigmatisering Didactische
Anke van den Beuken Straat Postcode Mail. De heer Jansen Kapittelweg EN Nijmegen. Horst,
Anke van den Beuken Straat Postcode Mail De heer Jansen Kapittelweg 33 6525 EN Nijmegen Horst, 13-1-2017 Betreft: terugkoppeling behandeling meneer D*****, 12-**-1988 Geachte Meneer Jansen, Met toestemming
Goed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn!
Goed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn! Jorien Pierik -Minisymposium pijnbestrijding van A tot Z- 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Ouder worden is geen kunst.
Ouder worden is geen kunst. Symposium Gezond ouder worden in Overijssel Enschede, 19 november, 2015. Jan A. Walburg 07-12-15 1 07-12-15 2 07-12-15 3 Bloei Bloei is de ontwikkeling van het fysieke en mentaal
Is het proces van verandering tijdens cognitieve gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom hetzelfde voor vermoeidheid en pijn?
Is het proces van verandering tijdens cognitieve gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom hetzelfde voor vermoeidheid en pijn? Lotte Bloot, MSc Marianne Heins, Phd Rogier Donders, Phd Gijs
Positieve gezondheid. Mini-symposium 31 maart 2017
Positieve gezondheid Mini-symposium 31 maart 2017 Inhoud Positieve gezondheid Wat voegt het toe? Methoden en interventies De rol van de Gezondheidspsycholoog Interventies in de praktijk: positieve Positieve
Acceptance and Commitment Therapy bij kanker
Acceptance and Commitment Therapy bij kanker Waardenvol Leven & Levenseinde Datum: 13042017 Door: Tim Batink PhDcandidate Maastricht University GZpsycholoog i.o., Gedragstherapeut & ACTsupervisor Ucenter
Online behandeling van depressie. Drs. Carolien Christ Onderzoeker i.o. & Psycholoog
Online behandeling van depressie Drs. Carolien Christ Onderzoeker i.o. & Psycholoog Inhoud 1. Stand van zaken 2. Voorbeelden van internet-based interventies 3. Rondleiding behandelplatform 4. Rol van de
prof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010
prof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010 Emotie: gespannen, ongelukkig Fysiek: hartkloppingen, trillen Cognitief: overinterpreteren, piekeren, aandacht Gedrag: vermijden - Verkeerd
Vitaal personeel. Wilmar Schaufeli. Universiteit Utrecht. Workshop Vitaal Personeel - GGZ kennisdag 2009 1
Vitaal personeel Wilmar Schaufeli Universiteit Utrecht Workshop Vitaal Personeel - GGZ kennisdag 2009 1 Curatie Preventie Amplitie Workshop Vitaal Personeel - GGZ kennisdag 2009 2 Leidt geluk tot succes
Mindfulness en kanker
Mindfulness en kanker Else Bisseling 3 oktober 2015 augustus 2014 00 maand 0000 Mindfulness (Kabat-Zinn, 1990; Teasdale, Segal & Williams, 1995) Aandacht geven aan wat we van moment tot moment doen en
Change Your Mindset! Petra Helmond & Fenneke Verberg Research & Development, Pluryn
Change Your Mindset! Petra Helmond & Fenneke Verberg Research & Development, Pluryn Doel Change Your Mindset! Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie hebben om te veranderen! Theoretische
PrOP Tussen Je Oren. gebaseerd op het PrOP-model. the PrOP-model. Mariëtte J.C.P. van der Stappen
Effectiviteit kortdurende behandeling PrOP model 1 PrOP Tussen Je Oren Effectiviteit van een Kortdurende Psychologische Behandeling bij Kinderen en Jongeren gebaseerd op het PrOP-model Effectiveness of
SAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift
153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met
Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Interapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk. Bart Schrieken
Interapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk Bart Schrieken Presentatie Soorten e-mental health Onderzoek Voorbeelden praktijk Conclusies & aanbevelingen Online aanbod door GGZ in Nederland
DEEL 1: VERSCHIJNSELEN VAN STOTTEREN BIJ VOLWASSENEN
4 Inhoud INLEIDING 10 DEEL 1: VERSCHIJNSELEN VAN STOTTEREN BIJ VOLWASSENEN 14 1. Inleiding 15 2. Probleemstelling en klacht 16 2.1. De groep van volwassenen 16 2.2.1. Aantal, leeftijd en geslacht 17 2.2.2.
Mindfulness : wat hebben patiënten met kanker eraan?
Mindfulness : wat hebben patiënten met kanker eraan? Prof dr Irma Verdonck-de Leeuw Vrije Universiteit Afdeling Klinische Psychologie VUmc / Cancer Center Amsterdam Afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde