Ouder worden met vallen en opstaan

Transcriptie

1 Informatiegids Valpreventie voor ouderen Ouder worden met vallen en opstaan Een val kan soms zo onschuldig lijken. De realiteit is anders. Iedere 5 minuten belandt er een oudere door een val op de spoedeisende hulp. Een val is niet altijd te voorkomen. We kunnen wel de kans op een val zo klein mogelijk houden. Deze gids biedt u een aantal praktische en eenvoudige tips om op de been te blijven. D praktische tips om valpartijen te voorkomen 1

2 Hoe vaak vallen we? Feiten & cijfers over valpartijen bij ouderen ouderen zijn in 2017 na een valpartij opgenomen op de spoedeisende hulp. Bij ruim tweederde van deze valpartijen (69.700) was er sprake van ernstig letsel. Struikelen is voor veel ouderen de hoofdoorzaak van een val. Ongeveer 24% valt bijvoorbeeld over een drempel of stoeprand. Andere oorzaken zijn een val van de trap of ladder (10%), een val uit bed of een stoel en uitglijden (beiden 8%). De heup is de plek waar het vaakst lichamelijk letsel is na een val. 19% van de ouderen die zijn opgenomen op de spoedeisende hulp, heeft heupletsel. Andere lichaamsdelen waar ouderen letsel oplopen zijn het hoofd (17%), de pols (10%), bovenarm (6%) en schouder (5%). 17% 41% meer ouderen worden naar verwachting in 2030 behandeld met ernstig letsel na een val in vergelijking met Dit komt neer op personen. 10% 5% 6% 280 per dag Elke 5 minuten komt er een oudere binnen op de spoedeisende hulp met letsel na een valincident. Dat zijn omgerekend 280 bezoeken per dag! Vrouwen zijn vaker het slachtoffer van een val onder 65-plussers. Bijna tweeënhalf keer zoveel vrouwen als mannen hebben de spoedeisende hulp bezocht met letsel door een val. Rondom huis vinden onder ouderen de meeste valpartijen plaats. Dat was in 48% van de gevallen zo. Vooral in huis wordt veel gevallen. Daarnaast vallen 65-plussers op straat (11%) of in een instelling (9%). 48% plussers zijn in 2017 overleden als gevolg van een valpartij. Dat komt gemiddeld neer op 11 fatale valpartijen per dag. 57% van de ouderen wordt na een val met een fractuur op de spoedeisende hulp opgenomen. De meest voorkomende breuken zijn een heup-, pols- of bovenarmfractuur. Meest voorkomende oorzaak van sterfte is een val met maar liefst slachtoffers in Andere dodelijke ongelukken zijn verkeersongevallen (656), vergiftiging (187) en verdrinking (86) per dag De afgelopen 10 jaar is het aantal dodelijke slachtoffers door een val verdubbeld. Deze feiten en cijfers zijn de meest recente statistieken rondom valpartijen, gepubliceerd door het Centraal Bureau van de Statistiek (2017) en VeiligheidNL (2017). 2

3 Verklein de kans op een val met deze 7 tips Als het op valpreventie aankomt, zijn er maar weinig geheimen voor instructeur Lex van Heumen van valtraining ZekerBewegen. De judoleraar leert deelnemers hoe ze vallen zoveel mogelijk kunnen voorkomen én bij een val het beste weer kunnen opstaan. Na afloop geeft Lex zijn deelnemers ook praktische tips mee. Het zijn eenvoudige weetjes. Mensen kennen ze wel, maar vaak staan ze er niet bij stil. Lees de volgende 7 tips van Lex. 1 Blijf met beide voeten op de grond Veel valpartijen ontstaan omdat we weinig rust pakken voor we iets ondernemen. Vaak is het even snel koffie zetten, de telefoon pakken of de deur openen voor visite. Het bekende spreekwoord luidt niet voor niets: haastige spoed is zelden goed. Zorg ervoor dat u de tijd neemt. Vooral als u uit bed komt, of opstaat van de bank, legt Lex uit. Zorg eerst dat beide voeten goed op de grond staan. Wacht een moment, en ga dan lopen. Doe dit ook als u bijvoorbeeld uit uw auto stapt. 2 Loop zorgvuldig de trap op en maak de trap veiliger Haast is ook een slechte raadgever bij het op- of aflopen van een trap. We glijden uit of missen de laatste trede als we denken dat we al beneden zijn. Vlieg de trap niet op of af, adviseert Lex. En als u eenmaal de trap oploopt, zorg er dan voor dat u altijd een hand vrij hebt om de leuning vast te pakken. U kunt uw trap ook veiliger maken. Met goede verlichting heeft u altijd zicht op de treden. Een goede trapleuning op de juiste hoogte zorgt voor grip, net als een antisliplaag bij ongestoffeerde treden. 3 Houd uw schoenen zoveel mogelijk aan U staat er misschien niet bij stil als u de schoenenwinkel binnenloopt om nieuwe instappers te kopen. Maar schoeisel heeft volgens Lex grote invloed op de mobiliteit. Het dragen van verkeerde schoenen vergroot de kans op vallen. Ook neemt bij slecht passende schoenen de kans op voetklachten toe. Stevige schoenen zijn de beste oplossing tegen een val. Pantoffels zitten natuurlijk heerlijk comfortabel. En we stappen met het grootste gemak in onze slippers. Dit schoeisel geeft echter weinig steun en stabiliteit. 4 Als u veel moet dragen, loop dan desnoods twee of drie keer. Dat is ook goed voor uw conditie. Loop zo min mogelijk met zware voorwerpen Met een zware boodschappentas naar de auto lopen, de stofzuiger de trap op dragen of een stoel in de woonkamer verplaatsen. We zeulen wat af. Dit is niet altijd te voorkomen. Lex geeft aan dat we hier efficiënter mee om kunnen gaan. Als u veel moet dragen, loop dan desnoods twee of drie keer. Dat is ook goed voor uw conditie. Zorg ervoor dat u rechtop kunt lopen. Zo blijft u obstakels tijdig opmerken. Wilt u iets zwaars verplaatsen in of rondom huis? Vraag dan hulp uit uw omgeving. 3

4 5 Wees extra waakzaam op uw fiets/e-bike Een ontspannen tochtje op de fiets kan heerlijk zijn. We zijn op onze vertrouwde tweewieler echter ook extra kwetsbaar. Dat geldt niet alleen als we al op de fiets zitten. Veel valpartijen ontstaan volgens Lex door verkeerd op- of afstappen. Als u op de fiets stapt, breng dan eerst de fiets tussen uw benen. Breng de trapper halverwege aan de kant van uw sterkste been, en ga dan fietsen. Houd ook bij het afstappen de fiets tussen uw benen in. De e-bike biedt met haar elektrische trapondersteuning uitkomst voor veel ouderen. Maar er is ook een keerzijde; we onderschatten nog wel eens de snelheid. Het aantal ongelukken met een e-bike stijgt ieder jaar flink. Lex: Breng de snelheid van uw e-bike op tijd terug bij het naderen van stoplichten, kruisingen en oversteekplaatsen. Zorg ervoor dat u tijd heeft om achterom te kijken en uw hand uit te steken. 6 Let op gladheid buiten het huis De bonte kleuren van de herfst zijn vaak prachtig. Net als het witte landschap als de winter intreedt met een stevig pak sneeuw. Toch blijft het oppassen vanaf het moment dat de eerste bladeren naar beneden dwarrelen. Met de gladheid neemt ook de kans op een valpartij flink toe. Of u nu wandelt of fietst, het blijft opletten geblazen. Fietst u bij gladheid door sneeuw of bevriezing? Of op gevallen bladeren? Let dan bij het afremmen of als u een hoek omgaat, tipt Lex. Wees ook extra waakzaam als u in barre omstandigheden gaat wandelen. 7 Het gaat er niet altijd om dat u méér beweegt, maar dat u goed beweegt. Werk aan uw eigen fysieke en mentale weerbaarheid We hebben de beste remedie tegen vallen in onze eigen handen. Beter bewegen en in beweging blijven verkleint namelijk de kans op een val en op mogelijk lichamelijk letsel. Let op: maak nu niet direct een kilometerslange wandeling. Lex legt vooral de nadruk op beter bewegen. Het gaat er niet altijd om dat u méér beweegt, maar dat u goed beweegt. Als u meer loopt maar niet stabiel ver groot u juist de kans op een lelijke smak. U kunt op verschillende manieren werken om beter te bewegen. Eén van die opties is het volgen van valtraining. Bij de training ZekerBewegen leren we deelnemers veiliger vallen en goed opstaan. Maar dat is niet alles. We geven ook spierversterkende oefeningen en concentratietraining voor een beter evenwicht en balans. Zo zorgen we ervoor dat de kans op een val minimaal blijft. VGZ vergoedt valtraining. Zie ook Waarom vallen juist ouderen zoveel? Dat ouderen vaker vallen klinkt logisch. Maar welke factoren zorgen er nou precies voor dat senioren vaker vallen? Loket Gezond Leven maakt onderscheid tussen persoonsgebonden en omgevingsgebonden factoren. Veel valpartijen worden veroorzaakt door een combinatie van deze twee. Persoonsgebonden factoren Hoe ouder we worden, hoe verder we fysiek achteruit gaan. Veroudering gaat onder andere gepaard met een verminderd evenwicht, een afname van spierkracht en een lagere reactiesnelheid. Niet alleen verliezen we sneller onze balans, maar ook de kans dat we daar adequaat op reageren wordt kleiner. Ook functioneren onze zintuigen minder goed, zoals zicht en gehoor. Obstakels, zoals drempels of personen in onze omgeving, hebben we minder snel in de gaten. Ook de mentale conditie speelt een belangrijke rol bij valincidenten. Cognitieve stoornissen, chronische aandoeningen en psychische problemen leiden tot een grotere kans op vallen. Maar ook een hoger medicijngebruik zorgt ervoor dat we sneller onderuit gaan. Hoe ouder we worden, hoe angstiger we zijn voor een onfortuinlijke val. Dat gebrek aan zelfvertrouwen zorgt weer voor een groter valrisico. Omgevingsgebonden factoren Behalve ons eigen lichamelijk en mentaal functioneren beïnvloedt ook de omgeving de kans op valpartijen. Er zijn thuis genoeg obstakels waar we over kunnen struikelen. Losse snoeren van elektrische apparaten, de deurmat bij de voordeur of de drempel tussen de gang en de woonkamer. Ondanks dat deze barrières er altijd al waren, vormen ze naarmate we ouder worden ook een groter risico. Tot slot gebruiken we talloze hulpmiddelen die ons dagelijks leven vergemakkelijken. Vaak blijven we die gebruiken, ook als we een jaartje ouder worden. Denk aan het keukentrapje om de ramen te lappen, de fiets om boodschappen te doen, of zelfs slippers om snel het vuilnis buiten te zetten. Deze gebruiksvoorwerpen leiden echter wel tot een hogere valkans onder ouderen. Kortom, onderschat het risico op een valpartij niet! 4

5 Door die val besefte ik pas hoe kwetsbaar ik was Nooit eerder dacht Klazien van Schaik (88) uit Houten na over een mogelijke val en de gevolgen daarvan. Tot ze drie jaar geleden ze zonder aanleiding op haar keukenvloer klapte. Er was niemand in de buurt om te helpen. Ineens besefte ik hoe kwetsbaar ik ben. Na de val besloot ze de valtraining ZekerBewegen van Judo Bond Nederland (JBN) te volgen. Klazien vertelt in dit interview hoe ze valtraining heeft ervaren en wat het haar heeft opgeleverd. Klazien denkt nog wel eens terug aan die bewuste dag. Hóe ze precies op de grond belandde, is nog steeds een raadsel. Maar daar lag ze ineens, languit in de keuken. Ik slaakte nog de kreet: ik val!. Dat was eigenlijk aan dovemansoren, want ik was helemaal alleen thuis. Mijn bril was kapot. Ik had overal pijn, en wist ik niet hoe ik overeind moest komen. Ik sleepte me naar een stoel aan de eettafel en wist me met veel pijn en moeite omhoog te hijsen. Toen ik eenmaal van de schrik bekomen was, wist ik één ding: dit wil ik niet nog eens meemaken. Veilig vallen én opstaan Twee weken na haar valpartij schreef Klazien zich in voor de valtraining ZekerBewegen. De Judo Bond Nederland (JBN) wil met die training de bewegingsvrijheid van senioren vergroten, onder andere door veilig vallen en opstaan te leren. Klazien startte met een proefles, met aarzeling. Ik wist niet of de training iets voor mij was. Vlak voor de les wilde ik eigenlijk maar één ding: omkeren naar huis, haha. Maar toen we eenmaal waren gestart, vond ik het stiekem best leuk. Ik kwam ook met andere deelnemers in contact. Dat hielp enorm. Inmiddels zit ik al weer drie jaar op deze training. Ik weet door valtraining hoe ik na een smak weer snel op mijn benen kan staan. Een geruststellend gevoel. Vallen niet altijd te voorkomen Klazien leert daar hoe ze door goed te bewegen de kans op een val verkleint. Want vallen is niet altijd te voorkomen. Een ongeluk zit in een klein hoekje, en Klazien kan nog wel eens struikelen als ze achter haar rollator loopt. Maar door de verschillende oefeningen weet ik hoe ik na een val weer snel op mijn benen kan staan. Dat geeft me een geruststellend gevoel. Naast loopoefeningen leren we van de instructeurs ook op- en afstappen op een blok, en trainen we evenwicht en concentratie. Dat klinkt allemaal best intensief. Wat als Klazien moe wordt? Dan ga ik even aan de kant zitten. Dat mag wel op mijn leeftijd, glimlacht ze. Energieker en mobieler Door de training heeft Klazien haar zelfvertrouwen weer terug. Na een mogelijke val staat ze weer sneller op haar benen, en ze merkt dat ze soepeler en energieker is. Zo trekt ze wekelijks een paar baantjes in het zwembad. Dat kon ik voor de training écht niet. Ik ging niet eens het water in! Ik voel me mobieler en vitaler, al heb ik nog wel hulpmiddelen als een scootmobiel nodig. Dat bewijst maar weer: een mens is nooit te oud om te leren! VGZ vergoedt valtraining voor chronisch zieken en ouderen. Kijk voor meer informatie over ZekerBewegen of andere valtrainingen op Meer weten? Wilt u weten wat VGZ voor u als oudere of chronisch zieke nog meer kan betekenen? Ga dan naar of bel met één van onze medewerkers via telefoonnummer