Vergelijking van atomaire fluorescentie en atomaire absorptie bij de bepaling van kwik in water volgens NEN 6445 en NEN 6449
|
|
- Jurgen Thys
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vergelijking van atomaire fluorescentie en atomaire absorptie bij de bepaling van kwik in water volgens NEN 6445 en NEN 6449 RIZA Hoofdafdeling Informatie en Meettechnologie Laboratorium voor anorganische analyse Lab.Hoofd:mw. G.C.M.Tielens-Wester Werkdocument: X Door: E. Klopstra en P.C.M.Frintrop Lelystad, februari 1995 n.b. De inhoud van dil werkdocument hoeft niet in overeenstemming te zijn met de visie van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat.
2 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING 2 INLEIDING Doel Probleemstelling Plan van aanpak 8 3 ALGEMEEN Beginsel Apparatuur 9 4 RESULTATEN EN DISCUSSIE Instrumentele condities Analysekarakteristieken Analysekarakteristieken volgens SA Onderzoek naar de juistheid Discussie over de verkregen analysekarakteristieken Resultaten vergelijkend onderzoek aan praktijkmonsters Meetresultaten Vergelijking van de meetresultaten Lineaire regressie Vergelijken van de verschillen tussen de resultaten Toetsing van de gelijkwaardigheid met de'chi-kwadraat'x 2 test Discussie van de vergelijkbaarheid 15 5 CONCLUSIES 17 6 BIJLAGEN Bijlage 1: tabellen met de resultaten t.b.v.de analysekarakteristieken Bijlage 2: vergelijking van AFS en AAS voor monsters oppervlaktewater Bijlage 2a: analyseresultaten oppervlaktewater Bijlage 2b: berekening lineare regressie Bijlage 2c: berekening van de verschilanalyse Bijlage 2d: berekening van de % 2 v o<> r oppervlaktewater Bijlage 3: vergelijking van AFS en AAS voor monsters afvalwater Bijlage 3a: analyseresultaten afvalwater Bijlage 3b: berekening lineaire regressie Bijlage 3c: berekening van de verschilanalyse Bijlage 3d: berekening van de % 2 t.b.v.afvalwater Bijlage 4: Instrumentele condities 37
3
4 SAMENVATTING In 1992 heeft het RIZA voor de bepaling van kwik in oppervlaktewater en afvalwater gekozen voor een nieuwe meetmethode: de koude damp atomaire fluorescentie spectrometrie (CVAFS). Deze techniek is gevoeliger dan de tot dan toe gebruikelijke koude damp atomaire absorptie spectrometrie (CVAAS), hetgeen leidt tot lagere detectiegrenzen. Het onderzoek naar de vergelijking van CVAFS en CVAAS bij de bepaling van kwik in water volgens de in de NEN 6445 (oppervlaktewater na ontsluiting met broom) en NEN 6449 ( afvalwater na ontsluiting met permanganaat en persulfaat) beschreven ontsluitingsmethoden heeft het volgende opgeleverd: De detectiegrenzen bij CVAFS zijn lager dan bij CVAAS. Voor oppervlaktewater volgens NEN 6445 is de detectiegrens een factor 5 verlaagd tot 0,004 fig/l en voor afvalwater volgens NEN 6449 is de detectiegrens een factor 20 verlaagd tot 0,01 /ig/1. De systematische afwijking bij bepalingen in oppervlaktewater bedraagt - 1,1 % voor een toegevoegde kwikstandaard en - 6 % voor een toegevoegd gecertificeerd referentiemateriaal. De systematische afwijking bij bepalingen in afvalwater bedraagt - 6,6 % voor een toegevoegde kwikstandaard en - 8 % voor een toegevoegd gecertificeerd referentiemateriaal. Het gebruik van CVAFS bij NEN 6445 en NEN 6449 in plaats van de de voorgeschreven CVAAS leidt niet tot andere meetresultaten. De omschakeling van CVAAS naar CVAFS is derhalve een zinvolle beslissing geweest.
5
6 INLEIDING 2.1 Doel Aantonen dat de resultaten van de kwikbepaling met koudedamp fluorescentiespectrometrie (CVAFS: cold vapour atomic fluorescence spectrometry) gelijkwaardig zijn aan de resultaten van de in NEN 6445 en NEN 6449 beschreven koude damp atomaire-absorptiespectrometrie (CVAAS: cold vapour atomic absorption spectrometry). 2.2 Probleemstelling Voor de bepaling van het gehalte aan kwik in water zijn twee normvoorschriften, NEN 6445 (februari 1978) en NEN 6449 (november 1981) uitgebracht. De meetmethode is in beide normvoorschriften gelijk, n.l. atomaire absorptie spectrometrie (AAS). De ontsluitingsmethoden verschillen: NEN 6445 past een ontsluiting toe met broom, gevolgd door reductie van het gevormde Hg 2+ tot Hg met behulp van tin(ii)chloride, NEN 6449 past een ontsluiting toe met permanganaat en persulfaat, gevolgd door reductie van het gevormde Hg 2+ tot Hg met behulp van tin(ii)chloride. NEN 6445 wordt vooral toegepast bij het bepalen van Hg in oppervlaktewater, NEN 6449 wordt toegepast voor afvalwater. Omdat door allerlei maatregelen de gehalten aan kwik in oppervlaktewater en afvalwater afnemen en omdat deze lagere gehalten aan kwik nog steeds als nadelig voor het milieu worden beschouwd, is er een vraag naar betrouwbare, lagere kwikgehalten, en dus naar meer gevoelige meetmethoden. De atomaire fluorescentie spectrometrie (AFS) is gevoeliger dan atomaire absorptie spectrometie (zie 3.1). Deze betrekkelijk nieuwe techniek maakt het mogelijk om lagere gehalten aan kwik te bepalen. Er zijn echter nog geen genormaliseerde bepalingsmethoden voor kwik in water die deze nieuwe techniek bevatten. Wel is ontwerp NEN 5779 (augustus 1994) uitgebracht die voor de bepaling van kwik in grond CVAAS en CVAFS als gelijkwaardige meettechnieken beschrijft. Het RIZA heeft voor de bepaling van kwik gekozen voor het toepassen van de modernere en gevoeligere techniek van CVAFS. Omdat de normvoorschriften NEN 6445 en NEN 6449 in regelgeving zijn vermeld als toe te passen meetmethoden, dient het RIZA aan te tonen dat op basis van CVAFS gelijkwaardige analyseresultaten worden verkregen t.o.v. de in NEN 6445 en NEN 6449 beschreven CVAAS.
7 2.3 Plan van aanpak Het uitgangspunt is dat de beide ontsluitingsmethoden volgens NEN 6445 en NEN 6449 elk een bestaansrecht hebben. Beide methoden leiden, na oxidatie en reductie, tot de vorming van kwikatomen in een waterige oplossing. Het onderzoek wordt derhalve beperkt tot een vergelijking van meetmethoden, CVAFS versus CVAAS. Het onderzoek is opgebouwd uit twee onderdelen: 1) Het vaststellen van de analysekarakteristieken voor kwik in: oppervlaktewater volgens NEN 6445 (ontsluiting) + CVAFS afvalwater volgens NEN 6449 (ontsluiting) + CVAFS. 2) Het bepalen van de vergelijkbaarheid tussen CVAFS en CVAAS door praktijkmonsters te onderzoeken zowel met CVAAS volgens het betreffende normvoorschrift als met CVAFS. ad 1 De analysekarakteristieken worden bepaald volgens de standaardaanwijzing SA Dit betreft de volgende prestatiekenmerken: detectiegrens, bepalingsgrens, herhaalbaarheid en het terugvindingspercentage. De juistheid is bepaald door het in water suspenderen van een bekende hoeveelheid gecertificeerd referentiemateriaal. De suspensies zijn vervolgens behandeld als oppervlaktewater resp. als afvalwater. ad 2 In de periode maart/april 1992 zijn 25 monsters oppervlaktewater en 57 monsters afvalwater onderzocht met beide meettechnieken. De vergelijkbaarheid is getoetst met behulp van lineaire regressie, analyse van verschillen en de chi-kwadraat test. 8
8 ALGEMEEN 3.1 Beginsel Atomaire absorptie spectrometrie (AAS) en atomaire fluorescentie spectrometrie (AFS) zijn beide optische technieken, gebaseerd op het absorberen van straling door (metaal)atomen. Bij AAS wordt de absorptie van straling van een - per metaal verschillende golflengte - gemeten; deze absorptie is evenredig met de hoeveelheid metaalatomen die zich in de stralingsbundel bevindt. De absorptie wordt berekend uit de verhouding van de doorgelaten stralingsintensiteiten zonder en met metaalatomen in de stralingsbundel. Bij lage gehalten aan metaalatomen in het monster is het verschil tussen beide stralingsintensiteiten gering. De detectiegrens wordt bepaald door de mogelijkheid om dit geringe verschil tussen de nagenoeg gelijke stralingsintensiteiten vast te stellen. Bij AFS wordt de straling die sommige metalen, waaronder kwik, uitzenden (=emissie) na absorptie van straling (=excitatie) gemeten. De emissiestraling heeft een gelijke of grotere golflengte dan de excitatiestraling. De richting waarin de emissiestraling wordt uitgezonden is niet vooraf te bepalen; een verzameling van metaalatomen zendt in alle richtingen fluorescentiestraling uit. Door de fluorescentiestraling te meten in de richting loodrecht op de ingestraalde bundel, wordt in feite straling gemeten tegen een donkere achtergrond. In deze situatie is er bij lage metaalgehalten geen sprake meer van het meten van een klein verschil tussen grote intensiteiten; de detectiegrens wordt nu vooral bepaald door de mogelijkheid om lage stralingsintensiteiten te kunnen meten. Door het toepassen van een fotomultiplicatorbuis zijn lage intensiteiten, zeker in het UV-spectrum en het blauwe/groene deel van het zichtbare lichtspectrum, goed te meten. Hierdoor zijn met AFS lagere detectiegrenzen mogelijk dan met AAS, ondanks het feit dat de fluorescentiestraling in alle richtingen wordt uitgezonden en er slechts een (beperkt) deel van de uitgezonden straling door de detector wordt geregistreerd. Omdat de detectiegrens van een bepalingsmethode niet alleen door de meetmethode maar ook door de ontsluiting wordt bepaald is de winst in detectiegrens minder groot dan in theorie; de verwachte winst is een factor Apparatuur Atoomfluorescentiespectrofotometer (P.S. ANALYTICAL Ltd - Engeland) type PSA Merlin Plus Systeem bestaande uit: PSA hydride systeem, PSA monsterwisselaar, PSA Merlin detector, PSA Perma pure vochtverwijderingssysteem, LASER 286/3X computer met PSA TouchStone software en printer EPSON LX-850.
9 Atoomabsorptiespectrofotometer (LDC/Milton Roy - USA) Mercury Monitor" bestaande uit: P/N elemental mercury detector, P/N flow cell, P/N gas/vloeistof scheider van 30 ml (Technoglas), voordruk stabilisator, spanningsstabilisator Imunelec MS 300, multi range recorder Kipp & Zonen BD 8. 10
10 RESULTATEN EN DISCUSSIE 4.1 Instrumentele condities Bij de ingebruikname van de apparatuur zijn de instrumentele condities voor de verschillende matrices vastgelegd; zie bijlage Analysekarakteristieken Analysekarakteristieken volgens SA 8141 Om de analysekarakteristieken gemaakt van praktijkmonsters, monsters gemaakt. te kunnen vaststellen is zoveel mogelijk gebruik waar dit niet mogelijk was zijn synthetische Voor oppervlaktewater zijn voor de verschillende onderzoeken de volgende monsters gebruikt: detectiegrens, serie 1 = een praktijkmonster (=M1), detectiegrens, serie 2 = 1000 ml demi-dest /xl standaard (c Hg = 0,05 mg/l), herhaalbaarheid = ± 1000 ml Ml /xl standaard (c Hg = 0,05 mg/l), terugvinding = ± 1000 ml Ml /xl standaard (c Hg = 0,05 mg/l). Voor afvalwater zijn voor de verschillende onderzoeken de volgende monsters gebruikt: detectiegrens, serie 1 = een mengsel van een aantal praktijkmonsters (=M2), ongeveer 2 voudig verdund, detectiegrens, serie 2 = 1000 ml demi-dest /xl standaard (c Hg = 0,05 mg/l), herhaalbaarheid = M2 (niet verdund), terugvinding = ± 1000 ml M /xl standaard (c Hg =0,05 mg/l). De meetresultaten en de berekening van de prestatiekenmerken zijn vermeld in bijlage 1; de samenvatting van de resultaten is vermeld in tabel 1 op de volgende bladzijde. U
11 Tabel 1: Analysekarakteristieken Prestatiekenmerk Oppervlaktewater (NEN AFS) Afvalwater (NEN AFS) detectiegrens 0,004 /xg/1 0,010/xg/1 bepalingsgrens 0,012 Mg/l 0,034 /xg/1 herhaalbaarheid 0,008 /xg/1 0,008 /xg/1 terugvinding 98,9 % 93,4 % Onderzoek naar de juistheid De juistheid is bepaald door het in water suspenderen van een bekende hoeveelheid gecertificeerd referentiemateriaal (=CRM). Voor oppervlaktewater is ± 50 mg BCR 143 in 1000 ml demi-dest gesuspendeerd en aangezuurd met HN0 3 tot ph=2; geanalyseerd is volgens NEN Voor afvalwater is ± 50 mg BCR 143 in 100 ml demi-dest gesuspendeerd en vervolgens geanalyseerd volgens NEN De juistheid wordt als volgt berekend. Er wordt met een t-toets onderzocht of er sprake is van een significant verschil tussen het gemiddeld gevonden gehalte, terug gerekend naar de ingewogen hoeveelheid CRM, en het voor het CRM gecertificeerde gehalte. Er is geen sprake van een significant verschil indien de toetsgrootheid t kleiner is dan 2,5. \ Y -Y A crm A gem.lab c 2 (S 2 +^) 1 crm n ' <2,5 Waarin: Agem.lab toetsgrootheid voor de juistheid opgegeven gehalte aan Hg in het CRM (=3,92 mg/kg) gevonden gemiddelde gehalte aan Hg in het CRM standaarddeviatie van het gehalte aan Hg in het CRM (=0,23 mg/kg) gemeten standaarddeviatie van het gehalte aan Hg in het CRM aantal waarnemingen. De meetresultaten en de berekening van de juistheid zijn vermeld in bijlage 1. De samenvatting van de resultaten is vermeld in tabel 2 op de volgende bladzijde. 12
12 Tabel 2: Juistheid Toetsgrootheid Oppervlaktewater (NEN AFS) Afvalwater (NEN AFS) 1 i«i 0,87 1, Discussie over de verkregen analysekarakteristieken De verkregen karakteristieken zijn niet rechtstreeks te vergelijken met die van de AAS-methode. De redenen hiervan zijn: de wijze waarop de prestatiekenmerken zijn gedefinieerd en waarop de karakteristieken zijn bepaald is betrekkelijk nieuw, de oude apparatuur waarmee indertijd met AAS is gemeten, is niet langer beschikbaar. Wanneer de detectiegrenzen van AFS worden vergeleken met de detectiegrenzen zoals die destijds voor AAS zijn gehanteerd, wordt geconstateerd dat de detectiegrens voor oppervlaktewater (NEN 6445) is afgenomen van 0,02 tot 0,004 /xg/1 en voor afvalwater (NEN 6449) van 0,2 tot 0,01 /xg/1. Bij de beoordeling van de juistheid wordt geconcludeerd dat: de spreiding S lab in beide gevallen groter is dan de opgegeven spreiding voor het referentiemateriaal S crm (= 0,23 mg/kg). Dit wordt toegeschreven aan de experimentele omstandigheden. S cm, is bepaald in het uitgangsmateriaal. Daarbij bevat het analysemonster veel grotere hoeveelheden vaste stof dan het analysemonster van de onderzochte suspensie. de gevonden waarden voor de toetsgrootheid 111 klein zijn t.o.v. de vereiste waarde van < 2,5, de terugvindpercentages (recoveries) voor NEN 6445 en NEN ± 11% resp. 92 ± 10%, bedragen, berekend ten opzichte van de nominale waarde 100 ±6%. Deze percentages zijn lager dan de terugvindpercentages in tabel 1. Dit wordt toegeschreven aan het gebruik van gesuspendeerd referentiemateriaal in plaats van de goed oplosbare kwikstandaarden bij het bepalen van de analysekarakteristieken; het kwik moet eerst door oxidatie ontsloten worden uit het vaste referentiemateriaal, terwijl het kwik in de standaardoplossing al in de gewenste oxidatietoestand is. de waarden voor de terugvinding in alle gevallen ruimschoots voldoen aan het RIZA-criterium dat bepalingsmethoden een juistheid van % moeten hebben. 13
13 4.3 Resultaten vergelijkend onderzoek aan praktijkmonsters Meetresultaten De validatie gegevens zijn verkregen in de periode maart/april 1992, door verschillende oppervlaktewater- en afvalwatermonsters zowel met AFS als met AAS te analyseren. De resultaten zijn vermeld in bijlagen 2a en 3a Vergelijking van de meetresultaten. Achtereenvolgens zijn de volgende vergelijkingen gemaakt: lineaire regressie ( ), verschil analyse ( )en chi-kwadraat toets ( ) Lineaire regressie De constanten a en b met de bijbehorende 95%-betrouwbaarheidsintervallen worden berekend volgens: CVAFS=(a±S*t q, % )+(b±s b *t g, % )*CVAAS Waarin: Us* S, Sr, de t-factor van Student de standaardafwijking van a de standaardafwijking van b. Indien de functie y=xeen element is van de hiervoor beschreven functie is met 95% zekerheid vastgesteld dat er geen significant verschil is in de analyseresultaten van beide methoden. Tabel 3: Resultaten lineaire regressie Matrix a O'g/I) s. <'<g/l) b 0-g/l) O'g/I) <M«zie bijlage Opp.vl.water (NEN 6445) Afvalwater (NEN 6449) b 0, b 14
14 Oppervlaktewater (NEN 6445) CK4F5=(-0,006±0,005*2,07)+(l,030±0,030*2,07)*CKA4S CVAFS,_ } = -0,015 +0,967 *CVAAS CVAFS^=0,004+l,092*CVAAS Afvalwater (NEN 6449) CK/1F5=(0 ) 022±0,015*2,01)+(0 ) 99±0,018*2,01)*CF/L45 CVAFS H =-0,008 +0,948 *CVAAS CVAFS, t)=0,052 +1,022 *CVAAS Vergelijken van de verschillen tussen de resultaten Van de populatie van verschillen tussen AFS en AAS wordt het gemiddelde en het 95%-betrouwbaarheidsinterval berekend. Indien de waarde "nul" binnen het 95%-betrouwbaarheidsinterval ligt, is met 95% zekerheid vastgesteld dat er geen significant verschil is in de analyseresultaten van beide methoden. Matrix Tabel 4: Resultaten verschilanalyse Gemiddelde 0-g/l) s (Mg/0 ondergrens 95% betrouwbaarheid interval (ug/l) bovengrens 95% betrouwbaarheid interval (/xg/1) zie bijlage 1 Oppervl. water (NEN 6445) Afvalwater (NEN 6449) -2,6* 10* ,455* 10" 3 4,255* 10* 3 2c 0, , c 15
15 Toetsing van de gelijkwaardigheid met de 'chi-kwadraat'x toets 2_V^ / *CVAFS ^CVAAS x2 ft'cvafs 2 *$ CVAAS 2 Waarin: n ^CVAFS *CVAAS ScVAFS ScVAAS chi-kwadraat aantal waarnemingen analyseresultaat van de bepaling met CVAFS analyseresultaat van de bepaling met CVAAS standaarddeviatie van de bepaling met CVAFS standaarddeviatie van de bepaling met CVAAS Resultaten van een altematieve bepalingsmethode zijn is gelijkwaardig met de resultaten van een referentiemethode indien de gevonden XfcvAFs 2< Xf 2 (P=0,01;f). Tabel 5: Resultaten chi-kwadraat toets Matrix ScVAFS ScVAAS X' n X 2 in tabel bij (n-1) zie bijlage Oppvl.water (NEN 6445) Afvalwater (NEN 6449) 0, ,0332 3, ,0 2d , ,5 3d Discussie van de vergelijkbaarheid Lineaire regressie. Uit de resultaten blijkt dat voor de onderzochte meetbereiken de regressielijn CVAFS = 1,00*CVAAS ligt binnen het 95% betrouwbaarheidsinterval. Dit geldt zowel voor NEN 6445 als voor NEN Verschilanalyse. Uit de resultaten blijkt dat de nulhypothese "er is geen verschil tussen CVAFS en CVAAS" niet kan worden verworpen uitgaande van het betrouwbaarheidsinterval van 95%. Gelijkwaardigheid. Uit de resultaten blijkt dat de gevonden waarde voor x 2 veel lager is dan de waarde volgens de tabel. Ook uit deze test blijkt dat CVAFS en CVAAS als gelijkwaardig mogen worden beschouwd. 16
16 CONCLUSIES Het onderzoek naar de vergelijking van CVAFS en CVAAS bij de bepaling van kwik in water volgens de in de NEN 6445 en NEN 6449 beschreven ontsluitingsmethoden heeft het volgende opgeleverd: CVAFS leidt tot lagere detectiegrenzen dan CVAAS. Voor oppervlaktewater volgens NEN 6445 is de detectiegrens bij CVAFS een factor 5 lager; voor afvalwater volgens NEN 6449 een factor 20. De detectiegrenzen met CVAFS bedragen 0,004 /xg/1 voor oppervlaktewater en 0,01 /xg/1 voor afvalwater. De juistheid van NEN 6445 en NEN 6449 bij toepassing van CVAFS bedraagt 94 ± 11% resp. 92 ± 10% voor suspensies van het gecertificeerde referentiemateriaal BCR 143 in water, Resultaten van praktijkmonsters oppervlaktewater volgens NEN 6445 met CVAFS en CVAAS en praktijkmonsters afvalwater volgens NEN 6449 met CVAFS en CVAAS tonen aan dat CVAFS en CVAAS leiden tot gelijkwaardige resultaten, zowel op basis van lineaire regressie, verschilanalyse als de chi-kwadraat test. De eindconclusies van dit onderzoek zijn dan ook: dat het gebruik van CVAFS bij NEN 6445 en NEN 6449 in plaats van de voorgeschreven CVAAS niet leidt tot andere meetresultaten, dat CVAFS leidt tot lagere detectiegrenzen dan CVAAS en dat het omschakelen van CVAAS op CVAFS een zinvolle beslissing is geweest. 17
17 18
18 6 BIJLAGEN 6.1 Bijlage 1: tabellen met de resultaten t.b.v.de analysekarakteristieken. De resultaten zijn berekend en gecorrigeerd volgens SA bepaling van de detectiegrens voor NEN AFS serie 1: gehalte tussen 3-15S serie 2: gehalte ongeveer 3S X, (Mg/l) (XrX^) 2 X, (/Xg/1) (Mg/D 2 (Mg/D 2 1 0,048 0, ,013 0, ,046 0, ,012 0, ,044 0, ,011 0, ,045 0, ,011 0, " 0,055' 0, " 0,012 0, ,045 0, ,013 0, ,044 0, ,011 0, Xgcm 0,045 SI = 0, ,012 S2 *= 0, Spoiled 0,0012/xg/1 J -""pooled 0,004 /xg/1 10*8^ * 0,012 ug/l herhaalbaarheid voor NEN AFS X.Gtg/1) (XrX^) 2 (Mg/ ,075 0, ,081 0, ,079 0, ,080 0, ,080 0, ,074 0, ,078 0, Xjcm 0,078 Sr = 0, herhaalbaarheid (1.008 ug/l 19
19 y gem terugvindpercentage voor NEN AFS X ( (/xg/1) (X,-X, C J 2 (Mg/D , * 0,097 0, ,097 0, ,105 0, ,098 0, ,096 0, ,099 0, ,09886 Sr = 0, (%) terugvinding 98,86 juistheid voor NEN AFS Xj (mg/kg) (X r X gtm ) 2 (mg/kg) 2 1 3, , fn 3, , Y 3 3, , , , , , , , , , I'-'" 3, St = 0, t 0,87 20
20 detectiegrens voor NEN AFS serie 1: gehalte tussen 3-15S serie 2: gehalte ongeveer 3S X; (Mg/D (X,-X^) 2 (Mg/D 2 (Mg/D 2 X, (Mg/D (X.-X^J 2 1 0,051 0, , ,039 0, ,010 0, ,043 0, ,013 0, ,043 0, ,015 0, , ,014 0, ,049 0, ,011 0, , ,012 0, Xgtrn 0,044 SI = 0, ,012 S2 = 0, Spooled 3*S^«to*'*; l u -""pooled 0,0034 ug/l 0,010 ug/l 0,034 ug/l herhaalbaarheid voor NEN AFS X, (ug/l) (X.-X^J 2 (Mg/D 2 1 0, ,067 0, ,065 0, ,069 0, , ,070 0, ,066 0, Xgtm 0,067 Sr =0, herhaalbaarheid 0,008 ug/l 21
21 terugvindpercentage voor NEN AFS X,(Mg/D (X,-X gera ) 2 (Mg/l) 2 1 0,089 0, ,100 0, ,088 0, ,098 0, ,101 0, ,082 0, ,096 0, Xgem 0,09342 Sr = 0, (%) terugvinding 93,43 juistheid voor NEN AFS X, (mg/kg) (x,-x gcm ); (mg/kg) 2 1 3, , , , , , , , , , , , , , Xgem St = 0, t 1,15 22
22 6.2 Bijlage 2: vergelijking AFS en AAS in praktijkmonsters oppervlaktewater 1 Bijlage 2a: analyseresultaten oppervlaktewater Nr Monster AFS AAS A waarn. (Mg/D blanko (Mg/l) gehalte (Mg/D waarn. (Mg/D blanko (Mg/D gehalte (Mg/D (Mg/D a ,248 0,258 0,018 0,240 0, b 0, IS 0,228 0, , ,197 0, ,018 0,174 0, nf , ,022 0, , ,013 0,007 0,006 0,031 0, , nf 0,007 0,007 0,000 0,016 0,016 0,000 0, a 0,307 0, , , b , ,041 0,057 0, nf 0,007 0,007 0,000 0, ,020-0, ,031 0,007 0,024 0,037 0,006 0, nf ,007 0, , , ,029 0,008 0,021 0,037 0,006 0,031 -O nf 0, , a 0, , !' b 0,195 0,008 0,187 0,225 0, , ,013 0,009 0, ,004 0,008-0, nf ,000 0,008 0, ,001 0,010 0, nf 0,009 0,009 0, ,002-0, ,009 0, , , O , ,124 0,009 0, , , , , , ,017 23
23 6.2.2 Bijlage 2b: berekening lineare regressie :05:39 NEW FILE: C:\STAT\STATCAL\CALDATA\vergopp.CAL POLYNOMIAL FIT DEGREE OF POLYNOMIAL SPECIFIED : 1 POLYNOMIAL STANDARD DEV DEGREES OF DEGREE OF RESIDUALS FREEDOM E < USED FOR CALCULATION POLYNOMIAL FIT COEFFICIENTS OF THE POLYNOMIAL (Y=A+B*X+C*X' > 2+...) A = E-03 B = STANDARD DEVIATION OF RESIDUALS = E-02 TABLE OF RESIDUALS ST.DEV OF RESIDUALS = E-02 Nr AAS AFS Weight Y-Calc Residual Signif , , NS 2 0,240 0, , NS 3 0, , NS , , NS 5 0,013 0, , , NS 6 0,000 0, , , NS 7 0,273 0, , , NS 8 0,279 0, , , , NS , NS 11 0,031 0, , NS 12 0,004 0, , NS 13 0,031 0, , , NS 14 0, , NS , , , NS 16 0,221 0, , * , NS , NS 19 0,006 0, , NS , , NS 21 0,351 0, , * , , , NS 23 0,108 0, , NS , , NS NS t-limits: t(95)= t(99) = (999) = DF CONFIDENCE INTERVALS ARE INDICATED BY NS, *, ** AND *** ORTHOGONAL COEFFICIENTS, THEIR STANDARD DEVIATIONS AND "-VALUES (=RATIOS) POLYNOMIAL ORTHOGONAL STANDARD t-value SIGNIFICANCY DEGREE COEFFICIENT DEVIATION (=RATIO) 0 a= E *** 1 b= E ** t-limits: t(95)= t(99)= t(999)= DF CONFIDENCE INTERVALS ARE INDICATED BY NS. *. ** AND ** NS MEANS COEFFICIENT IS NOT SIGNIFICANTLY DEVIATING FROM ZERO 24
24 STATISTK 4.0 VERGOPP, 16/01/95.13:14 UNWEIGHTED LEAST SQUARES LINEAR REGRESSION OF AFS PREDICTOR VARIABLES COEFFN :IENT STD ERROR STUDENT'S T P CONSTANT AAS R-SQUARED RESID. MEAN SQUARE (MSE ADJUSTED R-SQUARED STANDARD DEVIATION SOURCE DF SS MS F P REGRESSION RESIDUAL E-04 TOTAL CASES INCLUDED 25 MISSING CASES Bijlage 2c: berekening van de verschilanalyse ^ " - -i"' ~ 1-**- i w' - V«k-0*Iljlflrkjt T**aA/EJ>C ixx op*p**rvlakt«-rr)jkt«r - -li****"*"^*^' -* "" _J&*5 " " ** -:Ji>^H^^ --ZjL-Z-Z^^-* -,- STATISTIX 4.0 DESCRIPTIVE STATISTICS VERGOPP, 16/01/95,13:06 VARIABLE N VERSCHIL 25 LO 95% CI MEAN UP 95% CI SD E E E V -I** C3faiai-»*ca P S A / L D C ID opp I a 25
25 6.2.4 Bijlage 2d: berekening van de x 2 voor oppervlaktewater Berekening van de S AFS en S AAS t.b.v. oppervlaktewater AFS AAS X X 2 X X 2 (* */!) (MB/1) (UR/D (uam ,0361 0,19 0, ,19 0, , ,21 0,0441 0,21 0, ,21 0,0441 0,22 0, , , ,23 0,0529 0,22 0, , ,22 0, ,25 0,0625 0,22 0, ,22 0, ,25 0,0625 0,23 0,0529 ll ,0625 0,23 0, ,26 0,0676 0,23 0, ,0676 0,24 0, , ,24 0, ,26 0, ,24 0, , ,26 0,0676 0,24 0, ,24 0, ,25 0, ,27 0,0729 0,26 0, ,0729 0,27 0, , , , , , ,29 0, , , , , , ,30 0, ,30 0, ,0961 s , , x,. 0, x* m 0,24655 _5A 5 0, A4S 0,
26 XAFS XAAS x 2 A (Mg/D 0*g/D O-g/D (Mg/D 1 0,248 0,240 0, , ,179 0,174 0, , , s ,013 0, , , ,238 0,279 0, ,051 0, ,000 0,020 0, II 0, ,000 0,004 0, , ,000 0,004 0, ,194 0,207 0, ,187 0, , , , , , ,001 0, (1 0, , , , , , ,141 0, , ,017 ZX 2 = 3, AFS is vergelijkbaar met AAS. P=O,01 is x f 2 43,0. M i m Xr.AFs 2 <X f 2 (P=0.01;f).Bij24 vrijheidsgraden en 27
27 6.3 Bijlage 3: vergelijking van AFS en AAS voor praktijkmonsters afvalwater Bijlage 3a: analyseresultaten afvalwater Nr Monster V waarn. (Mg/D AFS blanko (Mg/D gehalte (Mg/D waarn. (MR/I) AAS blanko (Mg/D gehalte (Mg/l) A (Mg/» ,033 0, ,003 0,070-0, ,078 0.OO7 0, ,003 0,122-0, ,160 0,108 0,020 0,088 0, ,248 0,008 3,240 3,720 0, ,972 0, , ,027 0, ,020 0, , ,325 0, ,125 0, , oo ,000 0, , ,020 0, ,468 0, ,471 0,000 2, ,014 0,088 0,055 0,003 0, ,055 0,014 0, ,035 0, ,054 0,014 0, ,003 0, ,003 0, , O , , , , ,495 0, , ,317 3,124 0, ,157 0,008 0, ,003 0,122 0, , ,039 0, ,003 0, , , , ,003 0,003 0, ,035 0,008 0,027 0,038 0, , ,161 0,000 0, ,005 0,281 0,
Methoden voor de bepaling van elementen
Compendium voor analyse van water februari 2012 Pagina 1 van 8 WAC/III/B De volgende analysemethoden kunnen gebruikt worden voor het bepalen van elementen in water. Voor de conservering en behandeling
Nadere informatieICP-MS als alternatieve methode voor de analyse van metaien in oppervlaktewater
ICP-MS als alternatieve methode voor de analyse van metaien in oppervlaktewater Rend de Brouwer Kees Miermans John Maaskant 20 januari 1999 Werkdocumentnr: 99.0 LjX 1. Inleiding: IMLA analyseert metaien
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Statistiek 2 voor TeMa (2S195) op dinsdag , uur.
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek voor TeMa (S95) op dinsdag 3-03-00, 9- uur. Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en
Nadere informatieMethoden voor de bepaling van elementen
Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Versie maart 2013 WAC/III/B De volgende analysemethoden kunnen gebruikt worden voor het bepalen van elementen in water. Voor de conservering
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek voor T (2S070) op vrijdag 8 oktober 1999, uur De u
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek voor T (2S070) op vrijdag 8 oktober 1999, 14.00-17.00 uur De uitwerkingen van de opgaven dienen duidelijk geformuleerd
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Statistiek 2 voor TeMa (2S195) op vrijdag , 9-12 uur.
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek 2 voor TeMa (2S95) op vrijdag 29-04-2004, 9-2 uur. Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek voor TeMa (S95) Avondopleiding. donderdag 6-6-3, 9.-. uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine
Nadere informatieVergelijking analyse-methoden, ter bepaling van natrium, kalium, calcium en magnesium in oppervlaktewater
Vergelijking analyse-methoden, ter bepaling van natrium, kalium, calcium en magnesium in oppervlaktewater ICP-AES tov "traditionele" methoden door: Marcel Kotte maart 1999 Werkdocumentn : 99.73X INHOUDSOPGAVE
Nadere informatieExact Periode 6.1. Juist & Precies Testen
Juist & Precies Testen Exact periode 6.1 Juist en Precies Gemiddelde Standaarddeviatie (=Standaard Afwijking) Betrouwbaarheidsinterval Dixon s Q-test Student s t-test F-test 2 Juist: gemiddeld klopt de
Nadere informatieDe bepaling van Chroom in oppervlaktewater; ICP-MS vergeleken met GFAAS
Ministerie van verkeer en waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling/RIZA De bepaling van Chroom in oppervlaktewater; ICP-MS
Nadere informatieOplossingen hoofdstuk XI
Oplossingen hoofdstuk XI. Hierbij vind je de resultaten van het onderzoek naar de relatie tussen een leestest en een schoolrapport voor lezen. Deze gegevens hebben betrekking op een regressieanalyse bij
Nadere informatieAanbevolen methoden voor de bepaling van elementen
Aanbevolen methoden voor de bepaling van elementen februari 2009 Pagina 1 van 6 WAC/III/B De volgende analysemethoden kunnen gebruikt worden voor het bepalen van elementen in water. Richtlijn voor de conservering
Nadere informatieEnkelvoudige ANOVA Onderzoeksvraag Voorwaarden
Er is onderzoek gedaan naar rouw na het overlijden van een huisdier (contactpersoon: Karolijne van der Houwen (Klinische Psychologie)). Mensen konden op internet een vragenlijst invullen. Daarin werd gevraagd
Nadere informatieEnkelvoudige lineaire regressie
Enkelvoudige lineaire regressie Inleiding Dit hoofdstuk sluit aan op hoofdstuk I-9 van het statistiekboek. Er wordt hier steeds gesproken over het verband tussen één afhankelijke variabele Y en één onafhankelijke
Nadere informatieBijlage 3: Multiple regressie analyse
Bijlage 3: Multiple regressie analyse REGRESSION /DESCRIPTIVES MEAN STDDEV CORR SIG N /MISSING PAIRWISE /STATISTICS COEFF OUTS CI(95) R ANOVA COLLIN TOL ZPP /CRITERIA=PIN(.05) POUT(.10) /NOORIGIN /DEPENDENT
Nadere informatieExact Periode Juist & Precies Testen
Exact Periode 10.1 Juist & Precies Testen Juist: gemiddeld klopt de uitkomst met wat het moet zijn. Precies: Als we de meting herhalen komt er (bijna) hetzelfde uit. Vijf schietschijven A B C D E A B C
Nadere informatieEIND TOETS TOEGEPASTE BIOSTATISTIEK I. 30 januari 2009
EIND TOETS TOEGEPASTE BIOSTATISTIEK I 30 januari 2009 - Dit tentamen bestaat uit vier opgaven onderverdeeld in totaal 2 subvragen. - Geef bij het beantwoorden van de vragen een zo volledig mogelijk antwoord.
Nadere informatieVerband tussen twee variabelen
Verband tussen twee variabelen Inleiding Dit practicum sluit aan op hoofdstuk I-3 van het statistiekboek en geeft uitleg over het maken van kruistabellen, het berekenen van de correlatiecoëfficiënt en
Nadere informatieMethoden voor de bepaling van elementen
Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie juni 2014 CMA/2/I/B Deze procedure vervangt de procedure CMA/2/I/B van september 2012. Voor de
Nadere informatieOpgave 1: (zowel 2DM40 als 2S390)
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek voor BMT (DM4 en S39) op donderdag, 4.-7. uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine
Nadere informatieIMPLEMENTATIE VAN DE CFA BEPALING VAN VRU CYANIDE M.B.V. EEN SKALAR DOORSTROOMANALYSESYSTEEM.
IMPLEMENTATIE VAN DE CFA BEPALING VAN VRU CYANIDE M.B.V. EEN SKALAR DOORSTROOMANALYSESYSTEEM. Werkdocument: 92.106X RIZA Hoofdafdeling Informatie en Ontwikkeling Laboratorium voor algemene chemie Door:
Nadere informatieMethoden voor de bepaling van elementen
Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie augustus 2015 CMA/2/I/B Deze procedure vervangt de procedure CMA/2/I/B van juni 2014. Voor de
Nadere informatieCollege 2 Enkelvoudige Lineaire Regressie
College Enkelvoudige Lineaire Regressie - Leary: Hoofdstuk 7 tot p. 170 (Advanced Correlational Strategies) - MM&C: Hoofdstuk 10 (Inference for Regression) - Aanvullende tekst 3 Jolien Pas ECO 011-01 Correlatie:
Nadere informatieMethoden voor de bepaling van elementen
Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Versie oktober 2018 WAC/III/B 1 ANALYSEMETHODEN VOOR DE BEPALING VAN ELEMENTEN In onderstaande tabel is een algemeen overzicht gegeven omtrent
Nadere informatieMethoden voor de bepaling van elementen
Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemsaneringsdecreet Versie september 2012 CMA/2/I/B Deze procedure vervangt de procedure CMA/2/I/B van juni 2011.
Nadere informatieHoofdstuk 10: Regressie
Hoofdstuk 10: Regressie Inleiding In dit deel zal uitgelegd worden hoe we statistische berekeningen kunnen maken als sprake is van één kwantitatieve responsvariabele en één kwantitatieve verklarende variabele.
Nadere informatieTentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40) woensdag 28 oktober 2009, 9.00-12.00 uur
Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek voor BMT (DM4) woensdag 8 oktober 9, 9.-. uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en van een onbeschreven Statistisch
Nadere informatieMeervoudige ANOVA Onderzoeksvraag Voorwaarden
Er is onderzoek gedaan naar rouw na het overlijden van een huisdier (contactpersoon: Karolijne van der Houwen (Klinische Psychologie)). Mensen konden op internet een vragenlijst invullen. Daarin werd gevraagd
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Biostatistiek voor BMT (2S390) op maandag ,
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek voor BMT (2S390) op maandag 19-11-2001, 14.00-17.00 uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine
Nadere informatieValidatie van conserveringstermijn van nitriet en nitraat+nitriet in oppervlaktewater en afvalwater Waterschap Groot Salland Oktober 2003
Validatie van conserveringstermijn van nitriet en nitraat+nitriet in oppervlaktewater en afvalwater Oktober 2003 Pagina 1 van 8 INHOUDSOPGAVE Pagina 1. Samenvatting... 3 2. Inleiding... 4 3. Beschrijving
Nadere informatieTentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40) woensdag 27 oktober 2010, uur
Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek voor BMT (2DM4) woensdag 27 oktober 2, 9.-2. uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en van een onbeschreven
Nadere informatieMethoden voor de bepaling van elementen
Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Versie juni 2017 WAC/III/B 1 ANALYSEMETHODEN VOOR DE BEPALING VAN ELEMENTEN In onderstaande tabel is een algemeen overzicht gegeven omtrent
Nadere informatiemlw stroom 2.1: Statistisch modelleren
mlw stroom 2.1: Statistisch modelleren College 5: Regressie en correlatie (2) Rosner 11.5-11.8 Arnold Kester Capaciteitsgroep Methodologie en Statistiek Universiteit Maastricht Postbus 616, 6200 MD Maastricht
Nadere informatieStatistiek. Statistiek in het laboratorium van de ziekenhuisapotheek; deel 1.
Statistiek Statistiek in het laboratorium van de ziekenhuisapotheek; deel 1. M.C. de Brouwer M.C.J. Langen Laboratorium van de ziekenhuisapotheek Midden-Brabant Maria ziekenhuis Dr. Deelenlaan 5 5042 AD
Nadere informatieMethoden voor de bepaling van elementen
Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie oktober 2018 CMA/2/I/B Deze procedure vervangt de procedure CMA/2/I/B van augustus 2015. Voor
Nadere informatieTentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40) woensdag 2 november 2011, uur
Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40) woensdag 2 november 2011, 9.00-12.00 uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en van een onbeschreven
Nadere informatieBEPALING VAN KWIK MET ATOMAIRE FLUORESCENTIE SPECTROMETRIE (AFS)
BEPALING VAN KWIK MET ATOMAIRE FLUORESCENTIE SPECTROMETRIE (AFS) 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze procedure vervangt de procedure AAC/2/I/B.3 van december 1994. De beschreven methode laat toe kwik te bepalen
Nadere informatieBestaat er een betekenisvol verband tussen het geslacht en het voorkomen van dyslexie? Gebruik de Chi-kwadraattoets voor kruistabellen.
Oplossingen hoofdstuk IX 1. Bestaat er een verband tussen het geslacht en het voorkomen van dyslexie? Uit een aselecte steekproef van 00 leerlingen (waarvan 50% jongens en 50% meisjes) uit het basisonderwijs
Nadere informatie* de percentages goed per klas en volgorde van afnemen. sort cases by klas volgorde. split file by klas volgorde. des var=goedboekperc.
* Sprekende voorbeelden. * De invloed van lessen op meerkeuzetoetsen Natuurkunde, klas 5 en 6 * Manfred te Grotenhuis en Nico van de Mortel * we gaan uit van de folder 'temp'op de c-drive, svp wijzigen
Nadere informatieHoofdstuk 5 Een populatie: parametrische toetsen
Hoofdstuk 5 Een populatie: parametrische toetsen 5.1 Gemiddelde, variantie, standaardafwijking: De variantie is als het ware de gemiddelde gekwadrateerde afwijking van het gemiddelde. Hoe groter de variantie
Nadere informatietoetsende statistiek deze week: wat hebben we al geleerd? Frank Busing, Universiteit Leiden
toetsende statistiek week 1: kansen en random variabelen week 2: de steekproevenverdeling week 3: schatten en toetsen: de z-toets week 4: het toetsen van gemiddelden: de t-toets Moore, McCabe, and Craig.
Nadere informatieANORGANISCHE ANALYSEMETHODEN/WATER KWIK
1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED KWIK Deze procedure vervangt de procedure CMA/2/I/B.3 van oktober 29. De beschreven methode laat toe kwik te bepalen in waterige oplossingen met atomaire fluorescentie spectrometrie
Nadere informatie2DM71: Eindtoets Biostatistiek, op dinsdag 20 Januari 2015, 13.30-16.30
Faculteit der Wiskunde en Informatica 2DM71: Eindtoets Biostatistiek, op dinsdag 20 Januari 2015, 13.30-16.30 Opgave 1: (5 x 6 = 30 punten) (Bij deze opgave is gebruik van resultaten uit bijlage 1 noodzakelijk)
Nadere informatieMETHODEN VOOR DE BEPALING VAN ELEMENTEN
ISO 11885:2007 Water quality Determination of selected by NEN 6433:1993 Water Bepaling van het gehalte aan antimoon met behulp van atomaire absorptiespectrometrie (hydridegeneratietechniek). Ontsluiting
Nadere informatieMETHODEN VOOR DE BEPALING VAN ELEMENTEN
METHODEN VOOR DE BEPALING VAN ELEMENTEN Deze procedure vervangt de procedure CMA/2/I/B van november 2010. Richtlijnen voor de conservering en bewaring van watermonsters worden gegeven in CMA/1/B. MATRICES:
Nadere informatieREKENVOORBEELDEN. http://www.emis.vito.be Ministerieel besluit van 14 mei 2007 --- Belgisch Staatsblad van 06 juli 2007 1 PRESTATIEKENMERKEN
1 PRESTATIEKENMERKEN 1.1 Bepaling van PCB s in olie met GC-MS REKENVOORBEELDEN Bepalingsmethode: verdunning van olie in hexaan, zuivering op gecombineerde zure silica/basische silica, DMSO/hexaan partitie,
Nadere informatieVoorbeeld regressie-analyse
Voorbeeld regressie-analyse In dit voorbeeld wordt gebruik gemaakt van het SPSS data-bestand vb_regr.sav (dit bestand kan gedownload worden via de on-line helpdesk). We schatten een model waarin de afhankelijke
Nadere informatieTabel 2: Stemgedrag van respondenten bij de TK verkiezingen in 2010 VVD xx % PvdA PVV CDA SP D66 CU PvdD SGP GL Te jong om te stemmen Niet gestemd
2. Resultaten ZONDER WEGING Tabel 1: Aantal respondenten dat heeft deelgenomen aan een peiling van Maurice de Hond Ja xx % Nee xx % N = xx Statistics participated 529 N Missing 0 Std. Error of,01053 Std.
Nadere informatiemlw stroom 2.2 Biostatistiek en Epidemiologie College 9: Herhaalde metingen (2) Syllabus Afhankelijke Data Hoofdstuk 4, 5.1, 5.2
mlw stroom 2.2 Biostatistiek en Epidemiologie College 9: Herhaalde metingen (2) Syllabus Afhankelijke Data Hoofdstuk 4, 5.1, 5.2 Bjorn Winkens Methodologie en Statistiek Universiteit Maastricht 21 maart
Nadere informatieb. Bepaal b1 en b0 en geef de vergelijking van de kleinste-kwadratenlijn.
Opdracht 12a ------------ enkelvoudige lineaire regressie Kan de leeftijd waarop een kind begint te spreken voorspellen hoe zijn score zal zijn bij een latere test op verstandelijke vermogens? Een studie
Nadere informatieMasterclass: advanced statistics. Bianca de Greef Sander van Kuijk Afdeling KEMTA
Masterclass: advanced statistics Bianca de Greef Sander van Kuijk Afdeling KEMTA Inhoud Masterclass Deel 1 (theorie): Achtergrond regressie Deel 2 (voorbeeld): Keuzes Output Model Model Dependent variable
Nadere informatieTentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40), op maandag 5 januari 2009 14.00-17.00 uur
Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek voor BMT (2DM4), op maandag 5 januari 29 4.-7. uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en van een onbeschreven
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek 2 voor TeMa (2S95) dinsdag 2-08-2003, 4.00-7.00 uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine,
Nadere informatieσ = 1 λ 3,00 μm is: 3,00 x 10-4 cm σ = 1 cm / 3,00 x 10-4 cm= 3,33 10 3 cm -1
Hoofdstuk 7 Analytische spectrometrie bladzijde 1 Opgave 1 Oranje en groen licht vallen op een prisma (onder dezelfde hoek en in dezelfde richting). Welke kleur wordt het sterkst gebroken? Hoe korter de
Nadere informatieVALIDATIE VAN BEPALINGSMETHODEN VOOR ORGANISCHE PARAMETERS
1. INLEIDING VALIDATIE VAN BEPALINGSMETHODEN VOOR ORGANISCHE PARAMETERS Vooraleer een bepalingsmethode routinematig in het laboratorium toegepast wordt moet nagegaan worden of met deze methode voldoende
Nadere informatieWe berekenen nog de effectgrootte aan de hand van formule 4.2 en rapporteren:
INDUCTIEVE STATISTIEK VOOR DE GEDRAGSWETENSCHAPPEN OPLOSSINGEN BIJ HOOFDSTUK 4 1. Toets met behulp van SPSS de hypothese van Evelien in verband met de baardlengte van metalfans. Ga na of je dezelfde conclusies
Nadere informatieStatistiek 1 Blok 6, Werkgroepopdrachten 11-6-2009
Statistiek 1 Blok 6, Werkgroepopdrachten 11-6-2009 Opdracht 1 Onderstaande tabel bevat metingen aan de opbrengst van rozen bij verschillende mate van stikstofen fosfortoevoer. rozen/snijvak/dag fosfaatniveau
Nadere informatieVALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION
VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION Analysemethode Méthode d analyse Techniek Technique Matrix / matrixgroep Matrice / Groupe de matrices Datum laatste aanpassing / Date du dernière adaption MET-FLVVT-096
Nadere informatieANOVA in SPSS. Hugo Quené. opleiding Taalwetenschap Universiteit Utrecht Trans 10, 3512 JK Utrecht 12 maart 2003
ANOVA in SPSS Hugo Quené hugo.quene@let.uu.nl opleiding Taalwetenschap Universiteit Utrecht Trans 10, 3512 JK Utrecht 12 maart 2003 1 vooraf In dit voorbeeld gebruik ik fictieve gegevens, ontleend aan
Nadere informatieOnderzoek. B-cluster BBB-OND2B.2
Onderzoek B-cluster BBB-OND2B.2 Succes met leren Leuk dat je onze bundels hebt gedownload. Met deze bundels hopen we dat het leren een stuk makkelijker wordt. We proberen de beste samenvattingen voor jou
Nadere informatieFaculteit der Wiskunde en Informatica
Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek voor BMT (DM4), op woensdag 7 januari 4.-7. uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en van een onbeschreven
Nadere informatieci/) /i z 5c? PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS TE NAALDWIJK ELEX 6361 VLAMFOTOMETER. W.R. van de Woestijne C.W. van Elderen
ci/) ONDER GLAS TE NAALPWIJK Bibliotheek Proefstation Naaldwijk /i z W 5c? PROEFSTATION VOOR TUINBOUW ONDER GLAS TE NAALDWIJK ELEX 6361 VLAMFOTOMETER. W.R. van de Woestijne C.W. van Elderen juli 1991 Intern
Nadere informatiec. Geef de een-factor ANOVA-tabel. Formuleer H_0 and H_a. Wat is je conclusie?
Opdracht 13a ------------ Een-factor ANOVA (ANOVA-tabel, Contrasten, Bonferroni) Bij een onderzoek naar de leesvaardigheid bij kinderen in de V.S. werden drie onderwijsmethoden met elkaar vergeleken. Verschillende
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Statistiek II voor TeMa (2S195) op maandag ,
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek II voor TeMa (2S195) op maandag 8-5-26, 9.-12. uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een (grafisch)
Nadere informatieKuvettentest LCK 381 TOC Totaal organische koolstof
Kuvettentest Principe Totaal koolstof () en totaal anorganische koolstof () worden door oxidatie () of aanzuren () in kooldioxide (CO 2 ) omgezet. Het gevormde CO 2 wordt vanuit het ontsluitingskuvet,
Nadere informatieTentamen Biostatistiek 1 voor BMT (2DM40), op woensdag 12 november 2008 14.00-17.00 uur
Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek voor BMT (2DM4), op woensdag 2 november 28 4.-7. uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine en van een onbeschreven
Nadere informatieHiermee rekenen we de testwaarde van t uit: n. 10 ( x ) ,16
modulus strepen: uitkomst > 0 Hiermee rekenen we de testwaarde van t uit: n 10 ttest ( x ) 105 101 3,16 n-1 4 t test > t kritisch want 3,16 >,6, dus 105 valt buiten het BI. De cola bevat niet significant
Nadere informatieOplossingen hoofdstuk 9
Oplossingen hoofdstuk 9 1. Bestaat er een verband tussen het geslacht en het voorkomen van dyslexie? Uit een aselecte steekproef van 200 leerlingen (waarvan 50% jongens en 50% meisjes) uit het basisonderwijs
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Statistiek 2 voor TeMa (2S195) op dinsdag ,
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Statistiek 2 voor TeMa (2S95) op dinsdag 5-03-2005, 9.00-22.00 uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine
Nadere informatieHoofdstuk 12: Eenweg ANOVA
Hoofdstuk 12: Eenweg ANOVA 12.1 Eenweg analyse van variantie Eenweg en tweeweg ANOVA Wanneer we verschillende populaties of behandelingen met elkaar vergelijken, dan zal er binnen de data altijd sprake
Nadere informatieSerie-test LCW 510 Chloor/Ozon
LET OP NIEUW! De actuele uitgavedatum vindt u bij de werkwijze resp. de meting. Let a.u.b. op het punt Let op (zie onder). Serie-test Principe Oxidatiemiddelen reageren met diethyl-p-fenyleendiamine (DPD),
Nadere informatieOntwikkeling nieuwe minerale olie standaard RIVM-NMi-001
Ontwikkeling nieuwe minerale olie standaard RIVM-NMi-001 Michel van Son NMi Van Swinden Laboratorium B.V. Afdeling MDKV+CH Datum: 22 juni 2007 Rapportcode: S-CH.07.11 De werkzaamheden die worden beschreven
Nadere informatie9. Lineaire Regressie en Correlatie
9. Lineaire Regressie en Correlatie Lineaire verbanden In dit hoofdstuk worden methoden gepresenteerd waarmee je kwantitatieve respons variabelen (afhankelijk) en verklarende variabelen (onafhankelijk)
Nadere informatieBEPALING VAN DE MEETONZEKERHEID VOOR KWANTITATIEVE CHEMISCHE ANALYSES
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria Procedure BEPALING VAN DE MEETONZEKERHEID VOOR KWANTITATIEVE CHEMISCHE ANALYSES Datum van toepassing : zie datum goedkeuring
Nadere informatieResidual Plot for Strength. predicted Strength
Uitwerking tentamen DS mei 4 Opgave Een uitwerking geven is hier niet mogelijk. Het is van belang het iteratieve optimaliseringsproces goed uit te voeren (zie ook de PowerPoint sheets): screening design
Nadere informatieValidatie conserveertermijn EOX in water
Validatie conserveertermijn EOX in water Dienst Waterbeheer en Riolering Ingenieursbureau Willie van den Berg Eddy Yedema Rapportnummer 03.780225 November 2003 Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding 3 3 Beschrijving
Nadere informatieData analyse Inleiding statistiek
Data analyse Inleiding statistiek Terugblik - Inductieve statistiek Afleiden van eigenschappen van een populatie op basis van een beperkt aantal metingen (steekproef) Kennis gemaakt met kans & kansverdelingen
Nadere informatie1 vorig = omzet voorgaande jaar. Forward (Criterion: Probability-of-F-to-enter <=,050) 2 bezoek = aantal bezoeken vertegenwoordiger
De groothandel Onderwerp: regressieanalyse met SPSS Bij: hoofdstuk 10 Een groothandel heeft onderzoek gedaan onder de klanten en daarbij geprobeerd met regressieanalyse vast te stellen wat de bepalende
Nadere informatievalidatie in de klinisch farmaceutische analyse nader bekeken t.b.v. HPLC.
validatie in de klinisch farmaceutische analyse nader bekeken t.b.v. HPLC. Ziekenhuis Rijnstate Laboratorium Apotheek Sjaak Melchers Wagnerlaan 55 Postbus 9555 9800 TA Arnhem Bij het opzetten van een kwaliteitssysteem
Nadere informatieTechnische appendix bij DNBulletin Voor lagere werkloosheid is meer economische groei nodig. Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob.
Technische appendix bij DNBulletin Voor lagere werkloosheid is meer economische groei nodig Schatting Okun s law; Nederland, periode 1979-2017 Variabelen Afhankelijke variabele UD= jaar op jaarmutatie
Nadere informatieSPSS. Statistiek : SPSS
SPSS - hoofdstuk 1 : 1.4. fase 4 : verrichten van metingen en / of verzamelen van gegevens Gegevens gevonden bij een onderzoek worden systematisch weergegeven in een datamatrix bij SPSS De datamatrix Gebruik
Nadere informatieRekenvoorbeelden. Ministerieel besluit van 14 februari Belgisch Staatsblad van 11 april 2019
Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie maart 2016 CMA/6/C 1 PRESTATIEKENMERKEN 1.1 BEPALING VAN PCB S IN OLIE MET GC-MS Bepalingsmethode:
Nadere informatieStel je meet calcium bij 423 nm met een acethyleen-lucht vlam van 2400 K. Hoe groot is dan de verhouding N 1/N 0?
Hoofdstuk 10 Atomaire emissiespectrometrie bladzijde 1 Opgave 1 Stel je meet calcium bij 423 nm met een acethyleen-lucht vlam van 2400 K. Hoe groot is dan de verhouding N 1/N 0? h: 6,626 10-34 Ts c: 2,998
Nadere informatieEIND TOETS TOEGEPASTE BIOSTATISTIEK I. 3 februari 2012
EIND TOETS TOEGEPASTE BIOSTATISTIEK I 3 februari 2012 - Dit tentamen bestaat uit vier opgaven onderverdeeld in totaal 27 subvragen. - Geef bij het beantwoorden van de vragen een zo volledig mogelijk antwoord.
Nadere informatielaboratory for industrial mathematics eindhoven Endinet Regressie-analyse Energiekamer
Endinet Regressie-analyse Energiekamer Laboratory for Industrial Mathematics Eindhoven Postbus 513 5600 MB Eindhoven tel.: 040 247 4875 fax: 040 244 2489 e-mail: lime@tue.nl WWW: http://www.lime.tue.nl
Nadere informatieEXACT PERIODE Q-test (herhaling) F-test t-test (hethaling) gepaarde t-test t-test voor gemiddelden. foutenberekening
EXACT PERIODE 10.1 Q-test (herhaling) F-test t-test (hethaling) gepaarde t-test t-test voor gemiddelden foutenberekening Q-test Eenzelfde bepaling is meerdere malen gedaan. Zit er een uitschieter (ook
Nadere informatieUitwerkingen van de opgaven uit: CHEMISCHE ANALYSE ISBN , 1 e druk, Uitgeverij Syntax Media Hoofdstuk 8 UV-VIS spectrometrie bladzijde 1
Hoofdstuk 8 UV-VIS spectrometrie bladzijde 1 Opgave 1 Welke kleur heeft een stof die: a blauw licht absorbeert? Complementaire kleur: oranje. b paars licht absorbeert? Complementaire kleur: geel. c blauw
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Biostatistiek voor BMT (2DM4 en 2S39) op maandag 2--27, 4.-7. uur Bij het tentamen mag gebruik worden gemaakt van een zakrekenmachine
Nadere informatieStatistiek II. Sessie 4. Feedback Deel 4
Statistiek II Sessie 4 Feedback Deel 4 VPPK Universiteit Gent 2017-2018 Feedback Oefensessie 4 We hebben besloten de bekomen grafieken in R niet in het document in te voegen, dit omdat het document met
Nadere informatieOnderwerp: Vergelijkend onderzoek tussen spectrofotometrische en HPLC bepaling van natamycine.
Lnh. 80 Additieven Verslag 80G18 80.61 Daturn 1980-11- 10 Pr.nr. 7.476 Project: Method en voor het aantonen en bepalen van schimmelwerende middelen. Onderwerp: Vergelijkend onderzoek tussen spectrofotometrische
Nadere informatie- Validatiedossier - Bepaling van de lipofiele groep toxinen in mosselen met gebruik van UPLC-MS/MS 1 INTRODUCTIE...1 2 MATRIX EFFECT...
1 INTRODUCTIE...1 2 MATRIX EFFECT...1 3 LINEARITEIT...2 4 JUISTHEID EN HELHAARBARHEID...5 4.1 Juistheid... 5 4.2 Juistheid van meervoudige analyses van gecertificeerd referentiemateriaal (CRM)... 5 4.3
Nadere informatieClassification - Prediction
Classification - Prediction Tot hiertoe: vooral classification Naive Bayes k-nearest Neighbours... Op basis van predictor variabelen X 1, X 2,..., X p klasse Y (= discreet) proberen te bepalen. Training
Nadere informatie11. Multipele Regressie en Correlatie
11. Multipele Regressie en Correlatie Meervoudig regressie model Nu gaan we kijken naar een relatie tussen een responsvariabele en meerdere verklarende variabelen. Een bivariate regressielijn ziet er in
Nadere informatieMeervoudige lineaire regressie
Meervoudige lineaire regressie Inleiding In dit hoofdstuk dat aansluit op hoofdstuk II- (deel 2) wordt uitgelegd hoe een meervoudige regressieanalyse uitgevoerd kan worden met behulp van SPSS. Aan de hand
Nadere informatieImplementatie van totaal stikstof en organisch, anorganisch en totaal koolstof met de NC 2500 element analyzer.
Implementatie van totaal stikstof en organisch, anorganisch en totaal koolstof met de NC 2500 element analyzer. RIZA Hoofdafdeling Informatie en Meettechnologie. Laboratorium voor algemene analyse. Laboratorium-hoofd
Nadere informatieOnderzoek naar de selectiviteit van de bepaling van het gehalte aan bromide in oppervlakte- en afvalwater met behulp van een ion-selectieve electrode
Onderzoek naar de selectiviteit van de bepaling van het gehalte aan bromide in oppervlakte- en afvalwater met behulp van een ion-selectieve electrode RIZA Hoofdafdeling Informatie en Meettechnologie Laboratorium
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamenopgaven Statistiek (2DD71) op xx-xx-xxxx, xx.00-xx.00 uur.
VOORAF: Hieronder staat een aantal opgaven over de stof. Veel meer dan op het tentamen zelf gevraagd zullen worden. Op het tentamen zullen in totaal 20 onderdelen gevraagd worden. TECHNISCHE UNIVERSITEIT
Nadere informatieUitwerkingen van de opgaven uit: CHEMISCHE ANALYSE ISBN , 1 e druk, Uitgeverij Syntax Media Hoofdstuk 11 Fluorimetrie bladzijde 1
Hoofdstuk 11 Fluorimetrie bladzijde 1 Opgave 1 Welke van de in afbeelding 11.7 getoonde moleculen zullen vermoedelijk fluoresceren en welke niet? Het zijn vooral moleculen met weinig vrije draaibaarheid,
Nadere informatieDe vergelijking van vijf sulfonamide referentiematerialen van RIKILT en Laboratorium VWA/RVV
Projectnr.: 71.520.03 Borging diergeneesmiddelen RVV Projectleider: J.A. van Rhijn Rapport 2005.002 maart 2005 De vergelijking van vijf sulfonamide referentiematerialen van RIKILT en Laboratorium VWA/RVV
Nadere informatieUitwerkingen van de opgaven uit: CHEMISCHE ANALYSE ISBN , 1 e druk, Uitgeverij Syntax Media Hoofdstuk 1 Chemische analyse bladzijde 1
Hoofdstuk 1 Chemische analyse bladzijde 1 Opgave 1 Hieronder staat een aantal oorzaken voor het ontstaan van fouten. Geef voor elke oorzaak aan tot welke soort onnauwkeurigheid hij leidt: grove persoonlijke
Nadere informatie