A t l a n t i s c h e C o m m i s s i e

Transcriptie

1 J a a r v e r s l a g A t l a n t i s c h e C o m m i s s i e

2 J a a r Ja v s e l a v e r - -r s l a g a r g

3 1 VOORWOORD 3 2 DOELSTELLINGEN 4 3 WOORD VAN DANK 5 4 ORGANISATIE DAGEL IJKS EN ALGEMEEN BESTUUR D I RE C T I E BUREAU ATLANT I S CHE ONDERWIJS C OMM I SS I E REDAC T I E ATLANTISCH PERSPECTIEF LEERSTOEL MODERNE TRANS-ATLANT I S CHE BETREKK I NGEN GASTONDERZ OEKER STUD I UMGENERALE JONGE ATLANT I C I ST I CHT I NG VO OR STRATEG I S CHE STUD I ES 10 5 ACTIVITEITEN IN C ONFERENT I ES EN B IJEENKOMSTEN PUBL I C AT I ES OP I N I EPE I L I NG I N H O U D 5-4 MED I AOPTREDENS, LE Z I NGEN EN PUBL I C AT I ES D I RE C TEUR 25 6 STAAT VAN BATEN EN LASTEN 26 7 DIVERSEN WEBS I TE DE ATLANT I S CHE C OMM I SS I E I N DE MED I A DO CUMENTAT I E ABONNEES EN BEGUNST I GERS OVERZ I CHT PUBL I C AT I ES I NHOUDS OPGAVE ATLANTISCH PERSPECTIEF

4 Atlantische Commissie Bezuidenhoutseweg 237a-239a 2594 AM DEN HAAG Telefoon: Fax: internet: Samenstelling en redactie: Niklaas Hoekstra Eindverantwoording: Bram Boxhoorn Vormgeving: Meyer/Van Gerwen, Den Haag/Breda Druk: Ervee design & drukwerk B.V., Zoetermeer Copyright 2012 Atlantische Commissie

5 Terugblikkend op het jaar 2011 valt in eerste instantie het ongekend grote aantal programma s op dat de Atlantische Commissie organiseerde. Los van het aantal springt de variëteit in het oog. Deze hangt deels samen met het doelgroepenbeleid van de Commissie: elk van de oorspronkelijke vier doelgroepen (onderwijs, journalistiek, politiek en de academia) wordt op haar wenken bediend. Zo wordt het onderwijs verwend met Amerika-gerichte programma s (onderwijsconferentie en studiereis naar New York), terwijl de begunstigers van de Atlantische Commissie werden getrakteerd op afwisselende maar altijd actuele capita selecta uit de trans-atlantische verhoudingen. De onderwerpen varieerden van de Arabische Lente en een boekpresentatie over Rusland tot het strategisch concept van de NAVO. Speciale vermelding verdienen ook de optredens van de ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie. Minister Rosenthal gaf een inleiding bij een druk bezochte internationale conferentie in Den Haag op 7 september over Empowering women in Afghanistan. Daarvoor sprak minister Hillen op een bijeenkomst op 11 mei uitgebreid over De krijgsmacht in een veranderende wereld. Beide bijeenkomsten trokken volle zalen. eerste lichting deelnemers zijn inmiddels uitgereikt en de voorbereidingen voor de tweede jaargang van het Studium- Generale zijn in volle gang. In april nam Piet Bukman afscheid als voorzitter van het stichtingsbestuur. Bijna negen jaar lang leidde hij de stichting met veel verve, toewijding en deskundigheid. Het bestuur is hem veel dank verschuldigd voor zijn grote inzet in die tijd. Ondergetekende in het dagelijks leven Bestuursvoorzitter van de TU Delft is zijn opvolger. Ik hoop met mijn ervaring bij onder andere het ministerie van Buitenlandse Zaken een nuttige bijdrage te leveren aan het werk van de Atlantische Commissie. Tot slot: de totstandkoming van een jaarprogramma vereist vereende krachten van bestuur, directie en bureau. Wederom kan met veel tevredenheid worden teruggekeken op een soepele samenwerking tussen hen. Dirk Jan van den Berg Voorzitter Atlantische Commissie februari V O O R W O O R D Hetzelfde kan overigens gezegd worden over bijna alle programma s. De onderwijsprogramma s zijn zelfs in de regel uitverkocht. Twee soorten programma s verdienen een aparte vermelding in dit jaarverslag. Allereerst nam het aantal programma s dat speciaal voor jongeren wordt georganiseerd aanzienlijk toe. Onder auspiciën van Jonge Atlantici vond een tiental programma s plaats met uiteenlopende onderwerpen uit de sfeer van internationale veiligheidsvraagstukken. Door middel van een mix van traditionele communicatie (2.0) en sociale media (3.0) begint een belangrijk nieuw netwerk gestalte te krijgen. In 2011 zag een nieuw programma het licht: het Studium- Generale van de Atlantische Commissie brengt een netwerk van young professionals op de been, waarmee een dubbele slag wordt geslagen. Enerzijds wordt hiermee een nieuwe doelgroep actief betrokken bij de Atlantische Commissie. Anderzijds wordt een noodzakelijk verband gelegd tussen relevante overheden en bedrijfsleven. De certificaten voor de 3

6 Sinds haar oprichting in 1952 is de Atlantische Commissie een forum voor het publieke debat over trans-atlantische veilig - heidsvraagstukken. Zij geeft voorlichting over en stimuleert onderzoek naar thema s zoals de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Europa, ontwikkelingen in de NAVO en Europese veiligheidskwesties. De Commissie wil hiermee de maatschappelijke discussie over deze onderwerpen bevorderen. De Atlantische Commissie organiseert nationale en internationale conferenties, seminars, forumdiscussies en lezingen voor verschillende doelgroepen. Naast de begunstigers van de Commissie zijn dit bijvoorbeeld politici, beleidsambtenaren, journalisten, diplomaten, universitair docenten en studenten. Een belangrijke doelgroep is ook het voortgezet onderwijs, zowel docenten als leerlingen. De Atlantische Commissie werkt samen met overheids - instellingen, politieke instellingen, wetenschappelijke instituten en non-gouvernementele organisaties in binnen- en buitenland, en op ad hoc-basis met het bedrijfsleven. Deze samenwerking draagt bij aan de organisatie van nationale en internationale conferenties. Ten slotte initieert en steunt de Atlantische Commissie de ontwikkeling van activiteiten van derden (bijvoorbeeld studenten) op het gebied van internationale en nationale veiligheidsvraagstukken en adviseert zij hen bij de opzet en uitvoering van projecten op bovengenoemd gebied. De Atlantische Commissie geeft ook publicaties uit. Naast het tijdschrift Atlantisch Perspectief verschijnen onder meer conferentie- en studierapporten, boeken en onderwijs - publicaties. Het Bureau van de Commissie beschikt over een tijdschriften- en een documentatiearchief die kunnen worden geraadpleegd. 2 D O E L S T E L L I N G E N De activiteiten van de Atlantische Commissie worden ondersteund door ad hoc stuur- en studiegroepen en permanente commissies, zoals de Atlantische Onderwijs - commissie. Deze ontwikkelt initiatieven voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Een tweede permanente commissie is Jonge Atlantici. Zij organiseert activiteiten speciaal gericht op studenten en pas-afgestudeerden. De onafhankelijkheid van de Atlantische Commissie wordt gewaarborgd door het Stichtingsbestuur, waarin onder andere vertegenwoordigers van politieke partijen en deskundigen op het gebied van trans-atlantische betrekkingen en veilig - heidspolitiek zijn vertegenwoordigd. De Atlantische Commissie maakt deel uit van de Atlantic Treaty Association de overkoepelende organisatie van de ruim 40 Atlantische commissies in de lidstaten van de NAVO en in de meeste landen van het Partnership for Peace. 4

7 De Atlantische Commissie wil graag haar dank betuigen aan alle personen en instanties die de Commissie in 2011 ter zijde hebben gestaan bij de uitvoering van haar activiteiten. Veel dank gaat uit naar de instellingen, bedrijven en particulieren die de Atlantische Commissie in 2011 financieel hebben gesteund. Zonder de subsidies van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie was de Atlantische Commissie niet in staat geweest haar activiteiten uit te voeren. Ook de NATO Public Diplomacy Division, de Amerikaanse ambassade in Den Haag, de hogescholen Avans, Fontys, Windesheim, de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, de Nederlandse Defensie Academie, en natuurlijk de particuliere begunstigers droegen in belangrijke mate bij aan de realisering van conferenties, lezingen, seminars, publicaties en andere activiteiten. De Atlantische Commissie is de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging bij de Noord-Atlantische Raad, het German Marshall Fund of the United States, de Koninklijke Marine, en het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Utrecht zeer erkentelijk voor materiële bijdragen Hogescholen, het German Marshall Fund of the United States, Hogeschool Windesheim, Stichting JASON, de Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap (KVBK), het Leiden University Centre for the Study of Islam and Society (LUCSIS), het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van Defensie, NATO s Public Diplomacy Division, de Nederlandsche Bank, de Nederlandse Defensie Academie (NLDA), het Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken (NGIZ), de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL), Pax-it, de Permanente Vertegenwoordiging van de Verenigde Staten bij de Europese Unie, Politiek Café Den Haag, het Roosevelt Study Center, Shell International, Studentenvereniging Internationale Betrekkingen afdeling Amsterdam, de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Leiden, en de Wiardi Beckman Stichting. De Atlantische Commissie hoopt op voortzetting van de vruchtbare samen - werking met deze organisaties. 3 W O O R D V A N D A N K aan activiteiten van de Atlantische Commissie in Ten slotte is de Commissie veel dank verschuldigd aan de sprekers tijdens haar conferenties en andere bijeenkomsten, en aan de auteurs die een bijdrage leverden aan Atlantisch Perspectief en andere publicaties. De activiteiten van de Atlantische Commissie komen tot stand in samenwerking met diverse instellingen en instanties in binnen- en buitenland. Goede betrekkingen worden onder - houden met de Nederlandse ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie. Ook Nederlandse ambassades en ambassades van OVSE-landen in Den Haag zijn de Atlantische Commissie regelmatig behulpzaam. De Atlantische Commissie heeft in 2011 samengewerkt met de volgende organisaties: de Amerikaanse ambassade in Den Haag, de Atlantic Treaty Association (ATA), Hogeschool Avans, het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael, het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA), het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de Europese Beweging Nederland (EBN), Fontys 5

8 4-1 DAGELIJKS EN ALGEMEEN BESTUUR uit het Dagelijks Bestuur. Hij werd opgevolgd door Henk Jan Ormel, die dezelfde positie in de Tweede Kamer bekleedt. Op 1 april trad Piet Bukman terug als voorzitter van het bestuur. Hij bekleedde die functie sinds september Zijn opvolger is Dirk Jan van den Berg, voorzitter van het College van Bestuur van de Technische Universiteit Delft. Daarvóór was hij onder andere secretaris-generaal op het ministerie van Buitenlandse Zaken, Permanent Vertegenwoordiger van Nederland bij de VN in New York, en ambassadeur in China. In het voorjaar legde Djörn Eversteijn het voorzitterschap van Jonge Atlantici neer, en maakte hij ook geen deel meer uit van het Algemeen Bestuur. In juni trad Atzo Nicolaï (woordvoerder Buitenlandse Zaken voor de VVD in de Tweede Kamer) terug als lid van het Dagelijks Bestuur. Hij verruilde het Kamerlidmaatschap voor de functie van directeur van DSM Nederland. Hij werd opgevolgd in het Dagelijks Bestuur door Algemeen Bestuurslid Han ten Broeke (woordvoerder Buitenlandse Zaken voor de VVD). Deze werd op zijn beurt opgevolgd door André Bosman (defensiewoordvoerder voor de VVD in de Tweede Kamer). De Stichting Atlantische Commissie heeft een Dagelijks en een Algemeen Bestuur, waarbij het Dagelijks Bestuur deel uit maakt van het Algemeen Bestuur. Het Dagelijks Bestuur komt tenminste twee maal per jaar bijeen en het Algemeen Bestuur houdt tenminste drie maal per jaar een vergadering. In het Dagelijks en Algemeen Bestuur hebben onder andere vertegenwoordigers van politieke partijen zitting, evenals deskundigen op het gebied van trans-atlantische betrekkingen en veiligheidspolitiek. BESTUURSWIJZIGINGEN In 2011 was er een aantal wijzigingen in de samenstelling van het Bestuur van de Atlantische Commissie. In januari trad Maarten Haverkamp (woordvoerder Buitenlandse Zaken voor het CDA in de Tweede Kamer) terug Op 1 oktober nam de nieuwe Directeur Veiligheidsbeleid Joep Wijnands de waarnemersplaats van het ministerie van Buitenlandse Zaken in het Dagelijks Bestuur over van Henk Swarttouw. Het Dagelijks Bestuur van de Atlantische Commissie bestond op 31 december 2011 uit: drs. D.J. (Dirk Jan) van den Berg, voorzitter Voorzitter, College van Bestuur, Technische Universiteit Delft mevrouw drs. M. (Monika) Sie Dhian Ho, vice-voorzitter Directeur, Wiardi Beckman Stichting mr. F.A.M. (Frank) van den Heuvel, secretaris Directeur Public Affairs, TNO H.H.M. (Harry) Groen, penningmeester Voormalig burgemeester van Noordwijk 4 O R G A N I S A T I E dr. N.V. (Norbert) Both Vice President Corporate Communications, Shell International B.V. drs. J.H. (Han) ten Broeke Woordvoerder Buitenlandse Zaken voor de VVD, Tweede Kamer der Staten-Generaal mevrouw drs. A.M.C. (Angelien) Eijsink Woordvoerder Defensie voor de PvdA, Tweede Kamer der Staten-Generaal drs. H.J. (Henk Jan) Ormel Woordvoerder Buitenlandse Zaken voor het CDA, Tweede Kamer der Staten-Generaal drs. O. (Otte) Beeksma, waarnemer namens het ministerie van Defensie Plaatsvervangend directeur Voorlichting en Communicatie, ministerie van Defensie mr. J.C.S. (Joep) Wijnands, waarnemer namens het ministerie van Buitenlandse Zaken Directeur Veiligheidsbeleid, ministerie van Buitenlandse Zaken 6

9 Het Algemeen Bestuur van de Atlantische Commissie bestond, buiten de leden van het Dagelijks Bestuur, op 31 december 2011 uit: mevrouw R. (Riëtte) Blacquière-Schalen Executive Officer, American Chamber of Commerce in the Netherlands A. (André) Bosman Woordvoerder Defensie voor de VVD, Tweede Kamer der Staten-Generaal maj. M. (Mostafa) Hilali Koninklijke Landmacht drs. R.W. (Raymond) Knops Woordvoerder Defensie voor het CDA, Tweede Kamer der Staten-Generaal prof. dr. K. (Koen) Koch Docent Internationale Betrekkingen, Universiteit Leiden drs. H. (Hans) Luyendijk, voorzitter Atlantische Onderwijscommissie Rector, Dalton Den Haag mevrouw mr. M. (Mariko) Peters Woordvoerder Buitenlandse Zaken en Defensie voor GroenLinks, Tweede Kamer der Staten-Generaal prof. drs. P. (Paul) Scheffer Publicist; hoogleraar Europese Studies, Tilburg School of Humanities dr. A. (André) Szász Voormalig directeur De Nederlandsche Bank lgen. b.d. M.L.M. (Marcel) Urlings Voormalig bevelhebber der Landstrijdkrachten ir. R. (Rein) Willems Lid Eerste Kamer der Staten-Generaal voor het CDA; voormalig president-directeur, Shell Nederland B.V. 4-2 DIRECTIE De directie van de Atlantische Commissie bestond op 31 december 2011 uit: activiteiten en verzorgt de redactie, productie en verspreiding van de publicaties. Tevens draagt het Bureau zorg voor de website van de Atlantische Commissie. Tenslotte voorziet het Bureau de studie- en werkgroepen van de Atlantische Commissie van de benodigde personele en secretariële ondersteuning. De samenstelling van het Bureau onderging in 2011 twee wijzigingen. Op 1 oktober trad Margreet Smit-Geerling uit dienst als management assistent. Kees Kouwenhoven kwam op 1 oktober in dienst als secretariaatsmedewerker. Het Bureau bestond op 31 december 2011 uit: drs. N.T.J. (Niklaas) Hoekstra Hoofd Secretariaat en webredacteur M. (Maarten) Katsman MA Eindredacteur Atlantisch Perspectief J.G. (Janneke) Suiskind MA Projectmanager Onderwijs en Jongeren K. (Kees) Kouwenhoven MA Secretariaatsmedewerker Naast de vaste staf leveren stagiair(e)s van verschillende universiteiten een belangrijke bijdrage aan de werkzaamheden. In 2011 waren de volgende stagiair(e)s werkzaam bij de Atlantische Commissie: Geert Asselbergs (Universiteit Utrecht), Marianne Copier (Universiteit Utrecht), Rianne Mastop (Universiteit Utrecht), Bart Mol (Universiteit Utrecht), Kari van der Ploeg (Erasmus Universiteit Rotterdam) en Joppe Schaaper (Universiteit van Amsterdam) 4-4 ATLANTISCHE ONDERWIJSCOMMISSIE dr. A. (Bram) Boxhoorn Directeur van de Stichting Atlantische Commissie; directeur van de Stichting voor Strategische Studies 4-3 BUREAU Het Bureau is belast met de voorbereiding en uitvoering van de diverse activiteiten van de Atlantische Commissie. Het organiseert de lezingen, seminars, conferenties en andere De Atlantische Onderwijscommissie (AOC) ontplooit in het kader van de doelstellingen van de Atlantische Commissie activiteiten in het voortgezet onderwijs. De AOC probeert de aandacht voor internationale (veiligheids-)vraagstukken te bevorderen door het organiseren van bijeenkomsten en het uitgeven van lesmateriaal. Drie docentenverenigingen, te weten de Vereniging voor docenten Geschiedenis en staatsinrichting in Nederland (VGN), de Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) en het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) zijn in de AOC vertegenwoordigd. 7

10 De Atlantische Onderwijscommissie organiseert conferenties, regionale (nascholings-) seminars en studiereizen voor docenten in het voortgezet onderwijs (zie: Activiteiten 2011). Regelmatig worden naar aanleiding van dergelijke activiteiten nascholingsverklaringen uitgereikt, mogelijk gemaakt door de samenwerking met de docentenverenigingen. De Atlantische Commissie heeft een onderwijsbestand van ruim docenten en secties van scholen die op de hoogte worden gehouden van de verschillende activiteiten. Daarnaast geeft de Onderwijscommissie lesmateriaal uit. In zogeheten websheets staat veel achtergrondinformatie over actuele internationale veiligheidsontwikkelingen. Leerlingen kunnen zelf door middel van vragen en opdrachten met de onderwerpen aan de slag. In 2011 verscheen het lesboek Venster op Amerika. Het lesboek, dat bedoeld is voor de bovenbouw HAVO/VWO bestaat uit drie lessen over de politieke, economische en culturele betrekkingen tussen Nederland en de Verenigde Staten vanaf de Tweede Wereldoorlog tot begin 21 e eeuw (zie ook paragraaf 5-2 Publicaties). Bij het lesboek verscheen ook een docenten - handleiding. In 2011 waren er drie wijzigingen in de samenstelling van de Onderwijscommissie. In januari trad Harry van den Berg terug als lid van de AOC. Hij was lid sinds Sietze van der Vinne (docent aan de lerarenopleiding Aardrijkskunde van de Christelijke Hogeschool Windesheim in Zwolle) trad in juni toe tot de commissie. Vanaf juni maakte Louis Vloedbeld geen deel meer uit van de commissie. De Atlantische Onderwijscommissie bestond op 31 december 2011 uit: drs. H. (Hans) Luyendijk, voorzitter Rector, Dalton Den Haag dr. A. (Bram) Boxhoorn, secretaris Directeur, Atlantische Commissie mevrouw A-M. (Anne-Marit) Dannijs Hogeschooldocent maatschappijleer, Instituut voor Leraren - opleidingen, Hogeschool Rotterdam mevrouw T. (Trudy) Elsenaar-Tijsze Oud-voorzitter Centrale Directie Openbaar Onderwijs Zaanstad; oud-voorzitter, KNAG mevrouw T. (Tanja) Groenendijk-de Vos MA Th. (Theo) Hoebink Docent aardrijkskunde, Katholieke Scholengemeenschap Etten-Leur (KSE) drs. J.D.S. (Jacques) Kriens Vertegenwoordiger namens de NVLM; oud-docent maat - schappijleer, De Nassau Scholengemeenschap, Breda P. (Paul) Lemmens Vertegenwoordiger namens de VGN; docent geschiedenis, De Nassau Scholengemeenschap, Breda W.F. (Frederik) Oorschot Vertegenwoordiger namens het KNAG; docent aardrijkskunde, NSG Groenewoud, Nijmegen drs. R. (Robert) de Oude Docent geschiedenis en maatschappijleer, Walburgcollege, Zwijndrecht; lid commissie bovenbouw HAVO-VWO, VGN J. (Jos) Roozenbeek S.J. (Sietze) van der Vinne Docent lerarenopleiding Aardrijkskunde, Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle 4-5 REDACTIE ATLANTISCH PERSPECTIEF Atlantisch Perspectief is het tijdschrift van de Atlantische Commissie. In Atlantisch Perspectief, dat acht maal per jaar verschijnt, wordt aandacht besteed aan (actuele) ontwikkelingen op het gebied van de internationale betrekkingen en veiligheidspolitiek (zie voor een overzicht van de in 2011 verschenen artikelen paragraaf 7-6). De redactie van Atlantisch Perspectief bestaat uit een eindredacteur, een Redactionele Adviesraad en een Internationale Adviesraad. De redactie onderging in 2011 geen wijzigingen. De redactie van Atlantisch Perspectief zag er op 31 december 2011 als volgt uit: Eindredacteur Maarten Katsman MA Adviesraad dr. Bram Boxhoorn, voorzitter Directeur, Atlantische Commissie drs. Niklaas Hoekstra, senior redacteur Hoofd Secretariaat, Atlantische Commissie genmaj marns b.d. mr. drs. Kees Homan Adviseur, Clingendael Security and Conflict Programme, Instituut Clingendael, Den Haag 8

11 Joris Janssen Lok Thales Nederland BV prof. dr. Ruud Janssens Hoogleraar Amerikanistiek, Universiteit van Amsterdam prof. dr. Wim Klinkert Universitair hoofddocent Militaire Geschiedenis, Nederlandse Defensie Academie; Hoogleraar Militaire Geschiedenis, Universiteit van Amsterdam drs. Hans van Leeuwe Ministerie van Defensie prof. dr. Marianne van Leeuwen Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties; bijzonder hoogleraar Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen, Universiteit van Amsterdam drs. Rik van der Linden Beleidsadviseur, Kamer van Koophandel, Rotterdam drs. Anselm van der Peet Onderzoeker, Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag dr. Sebastian Reyn Hoofddirectie Algemene Beleidszaken, ministerie van Defensie drs. Auke Venema Ministerie van Defensie Internationale Adviesraad Dr. Hans Binnendijk Directeur, Institute for National Strategic Studies, National Defense University, Washington D.C. Dr. Ann-Sofie Dahl Voormalig voorzitter, Swedish Atlantic Council, Stockholm Marten van Heuven Senior Consultant, RAND Corporation, Washington D.C. Prof. dr. Jan Willem Honig Hoogleraar Militaire Strategie, Swedish National Defence College, Stockholm Prof. dr. Margarita Mathiopoulos Chief Executive Officer, EAG European Advisory Group, Berlijn Prof. dr. Alexander Moens Hoogleraar Internationale Betrekkingen, Simon Fraser University, Burnaby (BC), Canada Dr. Henning Riecke Hoofd, Europees Buitenlands en Veiligheidsprogramma, Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik, Berlijn Stanley Sloan Visiting scholar, Rohatyn Center for International Affairs, Middlebury College (VT), Verenigde Staten 4-6 LEERSTOEL MODERNE TRANS-ATLANTISCHE BETREKKINGEN De Atlantische Commissie heeft in 2005 een bijzondere leerstoel Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen ingesteld aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. De leerstoel werd van 1 mei 2005 tot 1 september 2008 bekleed door dr. Ronald Havenaar. In oktober 2009 werd dr. Marianne van Leeuwen benoemd als zijn opvolger. Zij werkt sinds 2003 bij de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) als senior beleidsadviseur. Op 17 september 2010 hield zij in de aula van de universiteit haar oratie, getiteld Vrede als nevendoel. Amerika, Europa en het Midden-Oosten Vredesproces. 4-7 GASTONDERZOEKER Hugo Klijn (werkzaam op het ministerie van Buitenlandse Zaken, en tussen september 2009 en september 2011 tijdelijk onderzoeker bij het Clingendael Security and Conflict Programme) schreef op verzoek van de Atlantische Commissie een studie over Russische percepties ten aanzien van het Westen (Russia, our Distant Neighbour) en bestudeerde verder de vraag in hoeverre deze percepties toekomstige samen - werking blokkeren. De studie werd gepresenteerd op 28 november 2011 (zie ook Activiteiten 2011 en Publicaties). 4-8 STUDIUMGENERALE In 2011 startte de Atlantische Commissie met een nieuw programma-onderdeel: StudiumGenerale. Dit initiatief is gericht op een jongere generatie van young professionals, uit zowel de particuliere als de overheidssector. Het programma van StudiumGenerale bestond uit negen bijeenkomsten ( blokken ) en liep van maart 2011 t/m januari De onderwerpen liepen uiteen, maar besloegen ruim genomen de (nieuwe) wereldordening vanuit Nederlands en trans-atlantisch perspectief. Zo waren er bijeenkomsten over het Nederlandse politieke landschap, het belang van Duitsland voor Nederland en de euro, de politieke agenda van president Obama, en de rol van multinationale ondernemingen in de wereld. 9

12 De cursus begon met een teambuilding weekend in Zeeland (zie ook Activiteiten 2011). Aan StudiumGenerale 2011 namen deel: Nico Brinkerink Msc Fokker Technologies Josanne Derks Royal Haskoning Gerrit-Jan van den Dungen MA Randstad Maeson Ethard WestHolland Foreign Investment Agency Anne de Graaf Msc Ministerie van Buitenlandse Zaken Marten Hillen Royal Haskoning Susanne Huiberts Nederlandse Defensie Academie / Korps Landelijke Politiediensten Marjolein Kampschreur Msc MA Bureau BKB Bram Nijboer Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Suzan Tack Msc Royal Haskoning Joris Tjaden Bureau BKB Joost Veldman Ministerie van Defensie Sanne Westmaas Nederlandse Defensie Academie / Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voorzitter. Hij werd tijdelijk opgevolgd door Christa Verhoek en daarna door Rowinda Appelman. Sabrina Brandt en Femke van Paasschen traden in de loop van het jaar terug. In het najaar traden Marianne Copier, Rosalie van Gelder, Willem van Poll, Sander t Sas, Yalda Walinezjad Asl, en Eva van der Zee toe tot het bestuur. Het bestuur van de Jonge Atlantici bestond op 31 december 2011 uit: Rowinda Appelman (voorzitter) Matthieu Bouwense Marianne Copier Rosalie van Gelder Willem van Poll Sander t Sas Lieke Sniekers Yalda Walinezjad Asl Eva van der Zee 4-10 STICHTING VOOR STRATEGISCHE STUDIES De Stichting voor Strategische Studies is een zelfstandige organisatie die zorg draagt voor de wetenschappelijke activiteiten van de Atlantische Commissie. De Stichting richt zich op het initiëren en bevorderen van wetenschappelijk onderzoek naar veiligheidsvraagstukken. Dr. Rob de Wijk was van mei 1999 tot februari 2008 bijzonder hoogleraar Strategische Studies aan de Universiteit Leiden op een door deze stichting opgerichte en gefinancierde leerstoel. 4-9 JONGE ATLANTICI Jonge Atlantici bestaat sinds 2006 en heeft als doel studenten en pas-afgestudeerden bewust te maken van en te betrekken bij gezamenlijke veiligheidsvraagstukken van de Verenigde Staten en Europa. Ze is een platform voor dialoog over de toekomst van de NAVO, zowel voor jongeren binnen Nederland als in de andere NAVO- en Partnership for Peace-landen. Om dit te bereiken, organiseert Jonge Atlantici verschillende nationale en internationale evenementen die gericht zijn op een jong publiek (18-35 jaar), waarbij zij samenwerkt met een groot aantal partnerorganisaties. Van april 2009 tot juli 2011 was dr. Julian Lindley-French bijzonder hoogleraar Strategische Studies. Lindley-French is daarnaast onder andere Eisenhower hoogleraar defensiestrategie aan de Nederlandse Defensie Academie in Breda. Het bestuur van de Stichting voor Strategische Studies bestond op 31 december 2011 uit: drs. D.J. (Dirk Jan) van den Berg, voorzitter mevrouw drs. M. (Monika) Sie Dhian Ho, vice-voorzitter mr. F.A.M. (Frank) van den Heuvel, secretaris H.H.M. (Harry) Groen, penningmeester dr. A. (Bram) Boxhoorn, directeur Het bestuur onderging in 2011 een aantal wijzigingen. In het begin van het jaar trad voorzitter Djörn Eversteijn af als 10

13 5-1 CONFERENTIES EN BIJEENKOMSTEN ATLANTISCHE ONDERWIJSCONFERENTIE Datum: 1 februari Onderwerp: Venster op Amerika Onderwijsperspectieven op de Nederlands-Amerikaanse relatie Sprekers: Marianne van Leeuwen (Universiteit van Amsterdam), Eduard van de Bilt (Universiteit Leiden, Universiteit van Amsterdam), Ruud Janssens (Universiteit van Amsterdam), Paul Brill (De Volkskrant), Greg Shapiro (Boom Chicago), Willem Post (Instituut Clingendael), Frans Verhagen (Amerika-publicist), Paul Knevel (Universiteit van Amsterdam) en Dorus Hoebink (Erasmus Universiteit Rotterdam) Moderator: Hans Luyendijk (voorzitter Atlantische Onderwijscommissie) Locatie: Academiegebouw, Utrecht van John F. Kennedy en de discrepanties tussen deze rede en de uiteindelijke politiek die hij zou voeren. Hij betoogde dat in alle inaugurele redes van Amerikaanse presidenten een schijnwerkelijkheid geschetst wordt, waarin holle retoriek vaak een belangrijke plaats inneemt. Ruud Janssens begon zijn introductie met het benadrukken van het onderscheid tussen stabiliteit en conflict als belangrijkste factoren in het onderzoek naar (Amerikaans) buitenlands beleid, en beschreef een tendens naar een meer contextuele benadering die vaak meer stabiliteit suggereert dan onderzoek naar puur politieke structuren doet. Paul Brill vergeleek rechts populisme in Nederland en in Amerika, uitgedrukt in de Nederlandse PVV en de Amerikaanse Tea Party. Voorop stelde hij echter wel dat populisme niet uitsluitend een rechtse achtergrond heeft. Hij verwees daarbij naar The People s Party, een Amerikaanse links-populistische beweging uit Het ochtendprogramma werd besloten met Nederlands- American Greg Shapiro. In zijn gesproken column How to be Orange, nam hij op komische wijze de Amerikaanse en Nederlandse politieke cultuur op de hak. Het middagprogramma bestond uit vier workshops waar 5 A C T I V I T E I T E N I N Deelnemers: 120 (docenten en leerlingen aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer uit het voorgezet onderwijs; docenten en studenten aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer aan lerarenopleidingen; overige geïnteresseerden de docenten aan konden deelnemen: Obama s presidentschap in historisch perspectief; Het integratiedebat: vergelijking van Nederland met de Verenigde Staten; De historische erfenis van de Amerikaanse Burgeroorlog (met name de slag bij Gettysburg); en Jongeren en Amerikaanse wargames. De drukbezochte conferentie was georganiseerd rondom het nieuwe Venster op Amerika, een lesboek over Amerikaans- Nederlandse betrekkingen, ontwikkeld door de Atlantische Onderwijs Commissie. De conferentie bestond uit twee delen: een plenair ochtendprogramma met lezingen en een middagprogramma met workshops. Marianne van Leeuwen probeerde in haar betoog de actuele stand van zaken in de trans-atlantische betrekkingen in een matrixmodel te vatten. Op deze manier wilde ze de tegenstrijdigheden en de subjectieve aannames uit de beschouwing van deze betrekkingen halen, zodat een maatstaf voor nuchtere antwoorden ontstaat. Eduard van de Bilt weidde uit over de inaugurele rede PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 9 februari Onderwerp: Monsoon: The Indian Ocean and The Future of American Power Spreker: Robert Kaplan (journalist en schrijver) Moderator: Sebastian Reyn (ministerie van Defensie) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 170 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) 11

14 De Amerikaanse schrijver en wetenschapper Robert Kaplan sprak naar aanleiding van zijn nieuwe boek over de opkomst van de Indo-Pacifische regio. Hij besteedde onder andere aandacht aan de politieke toekomst van het gebied. De twee belangrijkste landen China en India zijn afhankelijk van elkaar, maar ook elkaars rivalen. De dominantie op zee speelt daarbij een belangrijke rol. Kaplan ziet dit proces als laatste stap naar wereldwijde politieke multipolariteit. LUNCHBIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 3 maart Onderwerp: De opkomst van China (eerste deel van een vierluik) Sprekers: Jantinus Smallenbroek (Ministerie van Buitenlandse Zaken) en Ingrid d Hooghe (Instituut Clingendael) Locatie: Ministerie van Buitenlandse Zaken, Den Haag Deelnemers: 50 studenten en pas-afgestudeerden NIEUWJAARSBORREL JONGE ATLANTICI Datum: 10 februari Spreker: René Cuperus (Wiardi Beckman Stichting) Locatie: Brasserie Dudok, Den Haag Deelnemers: 20 studenten en pas-afgestudeerden Tijdens de jaarlijkse nieuwjaarsborrel van Jonge Atlantici legde René Cuperus de aanwezigen een aantal trans-atlantische observaties voor. Volgens hem is het huidige populisme het grootste trans-atlantische veiligheidsrisico van het moment. Het ondermijnt het draagvlak voor buitenlands beleid en internationale samenwerking. De oorzaken die Cuperus hier voor aandraagt zijn onder andere de algehele representatie- en vertrouwenscrisis van de politiek, die vooral voortkomt uit de kortsluiting tussen elites en bevolking ; de oplopende spanning tussen globaliseringswinnaars en -verliezers; en de paradox dat de wereld steeds kleiner, homogener en uniformer wordt, maar dat tegelijkertijd nationale samenlevingen juist diverser, heterogener en minder vertrouwd worden. BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 15 februari Onderwerp: The Godfather Doctrine (lezing gevolgd door vertoning van The Godfather I) Spreker: John Hulsman (John C. Hulsman Enterprises; The Hague Centre for Strategic Studies, Den Haag; auteur van o.a. The Godfather Doctrine) Locatie: Parooltheater, Amsterdam Deelnemers: 20 studenten en pas-afgestudeerden John Hulsman vertelde tijdens deze bijeenkomst over zijn boek The Godfather Doctrine, waarin de politieke stromingen in de Verenigde Staten worden gepersonifieerd door de drie zoons van het beroemde personage uit de film The Godfather, Don Vito Corleone. Met behulp van enkele scènes uit de film legde Hulsman uit welke strategieën de verschillende politieke stromingen gebruiken ten aanzien van het buitenlandbeleid. Hiervoor vergeleek hij de zoons van Don Corleone, Sonny, Tom en Michael, met respectievelijk het neoconservatisme, het institutionalisme en het realisme van de Amerikaanse politiek. Na afloop van de lezing en de discussie keken de aanwezigen gezamenlijk naar het eerste deel van The Godfather trilogie. Op 3 maart organiseerde Jonge Atlantici de eerste bijeenkomst van een vierluik over de opkomst van China. Ingrid d Hooghe noemde een aantal binnenlandse factoren die de bijna onvermijdelijke opkomst van China kunnen vertragen: de vergrijzing in samenhang met de één-kind-politiek; de duurzaamheid van de economische groei; de scheve inkomensverdeling en de regionale ongelijkheid. Jantinus Smallenbroek merkte op dat Nederland graag ziet dat China zich ontwikkelt als een responsible stakeholder die internationaal gezien een rol speelt en opeist die bij zijn economische formaat past. RONDETAFELBIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 16 maart Onderwerp: Actuele internationale kwesties Spreker: Leo Michel (Institute for National Strategic Studies, National Defense University, Washington DC) I.s.m.: SIB Amsterdam Locatie: Amerikaanse Ambassade, Den Haag Deelnemers: 25 leden van Jonge Atlantici en SIB Amsterdam Tijdens deze bijeenkomst van Jonge Atlantici op de Amerikaanse ambassade sprak Leo Michel off the record over actuele internationale ontwikkelingen. INTERNATIONALE CONFERENTIE Datum: maart Onderwerp: Issues regarding foreign policy and national security and the challenges for Europe Sprekers: John Vinocur (International Herald Tribune), Ulrike Guérot (European Council on Foreign Relations), John Hulsman (John C. Hulsman Enterprises; HCSS, Den Haag), Leo Michel (National Defense University, Washington DC), Nadia Arbatova (Institute for World Economy and International Relations (IMEMO), Moskou), Joris van Bladel (slavist en militair-socioloog), Heinrich Vogel (voormalig directeur, BIOst), Hüseyin Bagci (Department of International 12

15 Relations, Middle East Technical University, Ankara) Moderators: Ton Nijhuis (wetenschappelijk directeur, Duitsland Instituut Amsterdam) en Bram Boxhoorn (directeur, Atlantische Commissie) I.s.m.: Duitsland Instituut Amsterdam Locatie: Singel 425, Amsterdam Deelnemers: 25 Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie Tijdens deze conferentie spraken Nederlandse en buitenlandse deskundigen twee dagen lang over een aantal Europese en trans-atlantische veiligheidspolitieke onderwerpen. Aan bod kwamen de rol van Duitsland in Europa, de toekomst van de EU-NAVO betrekkingen na oplossing van de kwestie-cyprus, Europees beleid met betrekking tot Rusland na de NAVO-top in Lissabon, en het belang van het nieuwe Turkse zelfvertrouwen voor de Turks-Europese betrekkingen. DEBAT Datum: 17 maart Onderwerp: The United States and Europe in a Multipolar World Sprekers: John Vinocur (International Herald Tribune, Parijs); John C. Hulsman (John C. Hulsman Enterprises; The Hague Centre for Strategic Studies); Ulrike Guérot (European Council on Foreign Relations, Berlijn); Leo Michel (Institute for National Strategic Studies, National Defense University, Washington DC) Moderator: Maarten Brands (Duitsland Instituut Amsterdam) I.s.m.: Duitsland Instituut Amsterdam Locatie: Felix Meritis, Amsterdam Deelnemers: 130 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) Vier van de sprekers tijdens de hierboven genoemde internationale conferentie traden ook op tijdens een publiek debat over trans-atlantische uitdagingen in een multipolaire wereld. Er werd gediscussieerd over de rol van de EU in deze veranderende wereld, de waarschijnlijkheid van Amerikaans machtsverval, explosieve brandhaarden in de wereld, en de toekomst van de trans-atlantische betrekkingen. Ook kwam de vraag aan de orde of interventionisme te ingewikkeld wordt. In de multipolaire wereld zijn er steeds meer landen die om politieke of financiële redenen interventies niet steunen. STUDIUM GENERALE Datum: maart (blok 1) Onderwerp: Battlefield Tour (team building weekend) Locaties: Vlissingen en Walcheren Deelnemers: deelnemers aan StudiumGenerale van de Atlantische Commissie De eerste lichting deelnemers aan StudiumGenerale van de Atlantische Commissie leerde elkaar beter kennen tijdens een teambuilding weekend in Vlissingen en op de rest van Walcheren. Onder leiding van militair historicus Marc van Alphen kregen de deelnemers informatie over, en bezochten zij locaties die een rol hadden gespeeld tijdens de strijd om Walcheren in de Tweede Wereldoorlog. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 1 april Onderwerp: The Arab Explosion and NATO: Questions and Options Sprekers: Rolf Schwarz (NATO Defence College) en Marianne van Leeuwen (Universiteit van Amsterdam) Moderator: Dirk Jan van den Berg (voorzitter Atlantische Commissie) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 80 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) Rolf Schwarz en Marianne van Leeuwen spraken over de Arabische Lente en over de verantwoordelijkheden en uitdagingen voor de internationale gemeenschap in het bijzonder de NAVO. Volgens Schwarz nam de NAVO de beslissing om te interveniëren op zowel humanitaire als politieke gronden. Van Leeuwen waarschuwde dat de oppositie tegen de autocratische regimes ook niet altijd even democratisch georiënteerd is. Volgens Van Leeuwen zijn belangen in de internationale politiek nog altijd van meer betekenis dan waarden. 13

16 BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 7 april Onderwerp: Economische aspecten van de opkomst van China (tweede deel van een vierluik) Sprekers: Piet Buitelaar (De Nederlandsche Bank), Jurriën van der Horst (Directie Internationaal Ondernemen, Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie), en Jan van der Putten (oud-correspondent; oprichter adviesbureau Eyes on China) Locatie: Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Deelnemers: 30 (studenten en pas-afgestudeerden) Op 7 april organiseerde Jonge Atlantici de tweede bijeenkomst van het vierluik over de opkomst van China. Op het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie sprak Jan van der Putten over de historische achtergrond van China s economische opkomst sinds Vervolgens gaf Jurriën van der Horst een inkijkje in de Nederlandse economische belangen ten aanzien van China, en ten slotte belichtte Piet Buitelaar de monetaire aspecten van China s ontwikkeling. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 7 april Onderwerp: Cyber Defence Sprekers: Jamie P. MacIntosh (Institute for Security and Resilience Studies, University College London) en GenMaj Koen Gijsbers (hoofddirecteur Informatievoorziening en Organisatie, Ministerie van Defensie) Moderator: Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 40 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) Tijdens deze bijeenkomst over cyber ging Jamie MacIntosh onder andere in op de geschiedenis van het concept, de bevoegde autoriteiten op dit gebied (niet noodzakelijkerwijs de staat), het organiseren van cyber-defensie ( niet alle hackers zijn slecht ), en het belang van innovatie (de doorslaggevende factor zowel in oorlogs- als in vredestijd). Koen Gijsbers richtte zich op de militaire aspecten van de dreiging, de rol van de NAVO en die van de Nederlandse regering. ONDERWIJSSEMINAR Datum: 14 april Onderwerp: Globalisering en Afrika: geopolitieke en economische aspecten Sprekers: Jan Kruse (Wavin N.V., Zwolle); Roel van der Veen (ministerie van Buitenlandse Zaken, Universiteit van Amsterdam, Rijksuniversiteit Groningen); Paolo de Mas (Marokko Instituut Nederland, Den Haag); Marcel Rutten (Afrika Studiecentrum, Leiden); Pauline Overeem (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen, Amsterdam) I.s.m.: Hogeschool Windesheim, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Locatie: Nieuwe Buitensociëteit, Zwolle Deelnemers: 110 (docenten (in opleiding) aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer uit het voorgezet onderwijs; overige geïnteresseerden) Tijdens het onderwijsseminar over Globalisering en Afrika ging Roel van der Veen in op de vraag waarom veel Aziatische landen er wel in geslaagd zijn om zich economisch te ontwikkelen, terwijl landen in Afrika nog altijd sterk achterblijven. Aan de hand van enkele praktische voorbeelden liet Van der Veen zien dat de ontwikkelingsachterstand van het Afrikaanse continent vooral in de historische context moet worden gezien. Paolo de Mas stelde onder andere dat wanneer globalisering bestudeerd wordt in de Afrikaanse context, de nadruk over het algemeen ligt op het legale circuit, terwijl juist een groot deel van de (negatieve) effecten teweeg wordt gebracht door het illegale circuit. Dit circuit neemt dankzij globalisering toe in omvang en reikwijdte, terwijl ook de grenzen tussen legale en illegale activiteiten lijken te vervagen. In de presentatie van Marcel Rutten stond de internationalisering van de agrarische productie in Oost-Afrika centraal. In potentie zou Afrika het meest kunnen profiteren van de integratie in de wereldmarkt door o.a. de invoering van nieuwe technologie en het lage loonniveau. Belangrijke tekortkomingen zijn echter de achtergebleven buitenlandse investeringen, de hoge productiekosten, gebrekkige infrastructuur en de handelsfaciliteiten. Als laatste spreker ging Pauline Overeem in op de regionale en mondiale aspecten van de coltanwinning in Congo. Coltan is een erts dat onder andere gebruikt wordt in mobiele telefoons en laptops. De stichting die zij vertegenwoordigt spitst zich toe op het maatschappelijk verantwoord ondernemen van multinationals en is kritisch over de betrokkenheid van grote bedrijven bij lokale projecten, armoede, arbeidsvoorwaarden en corruptie. 14

17 BOEKPRESENTATIE EN PANELDISCUSSIE Datum: 28 april Onderwerp: The Other Muslims. Secular and Moderate Sprekers: Zeyno Baran (redacteur, The Other Muslims); Mostafa Hilali (een van de auteurs, The Other Muslims); Maurits Berger (hoogleraar Islam in het hedendaagse Westen, Universiteit Leiden); Léon Buskens (hoogleraar Recht en Cultuur in Moslim-samenlevingen; directeur LUCIS) Moderator: Norbert Both (Shell International; bestuurslid Atlantische Commissie ) I.s.m.: Leiden University Centre for the Study of Islam and Society (LUCIS) Locatie: Kamerlingh Onnes Gebouw, Universiteit Leiden Deelnemers: begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden kosten, maar vanwege de militaire effectiviteit. Hillen benadrukte ook de noodzaak van vernieuwing binnen het ministerie, met meer aandacht voor cyber en bij voorbeeld Unmanned Aerial Vehicles (UAV s). STUDIUM GENERALE Datum: 13 mei (blok 2) Onderwerp: Het belang van Duitsland voor Nederland en de euro Sprekers: Job Swank (divisiedirecteur Economisch Beleid en Onderzoek, Nederlandsche Bank), André Szász (voormalig directeur, Nederlandsche Bank; bestuurslid Atlantische Commissie), Ton Nijhuis (wetenschappelijk directeur, Duitsland Instituut Amsterdam) Locatie: De Nederlandsche Bank, Amsterdam Deelnemers: deelnemers aan StudiumGenerale van de Atlantische Commissie Deze bijeenkomst spitste zich toe op de relatie tussen democratie, islam en het vraagstuk van integratie. Aan de hand van het boek van Zeyno Baran en mede-auteur Mostafa Hilali werd over bovengenoemde thema s gediscussieerd. ATA COUNCIL MEETING Datum: mei Locatie: Brussel Deelnemers: namens Nederland: Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie) PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 11 mei Onderwerp: De krijgsmacht in en een veranderende wereld Spreker: Hans Hillen (Minister van Defensie) Moderator: Theo Ent (voorzitter KVBK) I.s.m.: Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap (KVBK) Locatie: Sociëteit De Witte, Den Haag Deelnemers: 210 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden) Minister van Defensie Hans Hillen hield op 11 mei een zeer goed bezochte lezing voor de Atlantische Commissie en de KVBK getiteld De krijgsmacht in een veranderende wereld. Als gevolg van de financiële crisis moet het ministerie van Defensie een miljard euro bezuinigen. Dit heeft grote gevolgen, zowel voor het aantal arbeidsplaatsen alsook voor de militaire strategie en internationale samenwerking. Nederland moet volgends de minister blijven streven naar een veelzijdige inzetbaarheid van de krijgsmacht. Internationale defensie - samenwerking is daarbij van groot belang, niet vanwege de BEZOEK NAVO-HOOFDKWARTIER Datum: 20 mei Onderwerp: Recente ontwikkelingen binnen de NAVO Sprekers: vertegenwoordigers van de Internationale Staf en medewerkers van de permanente vertegenwoordigingen bij de NAVO van Nederland, andere NAVO-lidstaten en de partnerlanden I.s.m.: NATO s Public Diplomacy Division Locatie: Brussel Deelnemers: 7 parlementair medewerkers Een aantal keer per jaar organiseert de Atlantische Commissie in samenwerking met de Public Diplomacy Division van de NAVO studiebezoeken voor verschillende doelgroepen aan het hoofdkwartier in Brussel. De deelnemers krijgen briefings van vertegenwoordigers van de Internationale Staf en medewerkers van diversie permanente vertegenwoordigingen. Tijdens dit eerste bezoek in 2011 kregen zeven parlementair medewerkers briefings over NAVO s politieke agenda, de operaties in Libië, de NAVO-Rusland relatie en het nieuwe Strategisch Concept. Ook hadden zij een ontmoeting met de Plaatsvervangend Permanent Vertegenwoordiger van Nederland. 15

18 STUDIUM GENERALE Datum: 27 mei (blok 3) Onderwerp: Het Nederlandse politieke landschap Sprekers: directeuren van wetenschappelijke bureaus van politieke partijen (Frank van Mil - D66; Dick Pels - GroenLinks; Patrick van Schie - VVD; Jan Schippers - SGP; Monica Sie - PvdA; Arjan Vliegenthart - SP) Locatie: Wiardi Beckman Stichting, Den Haag Deelnemers: deelnemers aan StudiumGenerale van de Atlantische Commissie BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 7 juni Onderwerp: Geopolitieke aspecten van de opkomst van China (derde deel van een vierluik) Sprekers: Frans-Paul van der Putten (Instituut Clingendael) en Kees Homan (Instituut Clingendael) Locatie: Instituut Clingendael, Den Haag Deelnemers: 25 studenten en pas-afgestudeerden Het derde deel van het vierluik over de opkomst van China ging over geopolitieke aspecten. Kees Homan sprak over de snelle ontwikkeling van de Chinese krijgsmacht, waar het budget de afgelopen vijftien jaar met gemiddeld 12% verhoogd is. De snelle modernisering leidt tot grote bezorgdheid in China s buurlanden, vooral omdat een aantal van hen (zoals Taiwan) ook territoriale geschillen met China hebben. Frans Paul van der Putten behandelde de relatie tussen China en de Verenigde Staten. De onderliggende oorzaken van de relatief slechte verhoudingen tussen de twee landen zijn vooral de onzekerheid over wat de toekomst zal brengen en onduidelijkheid over de machtsverhoudingen. Duidelijk is dat China de VS steeds dichter nadert, maar de machtsverhoudingen zullen pas echt duidelijk worden wanneer het ooit tot een echt conflict tussen de twee komt. Gelukkig hebben China en de VS ook gedeelde belangen, die een stabiliserend effect hebben op de onderlinge relatie. PROGRAMMA VOOR AMERIKAANSE FELLOWS Datum: 8-13 juni Sprekers: o.a. Mostafa Hilali (Koninklijke Landmacht); Marike Stellinga (Elsevier); Rob Vreeken (De Volkskrant); Anne-Marie Smit (Eurojust); Joost Taverne (Tweede Kamer - VVD); Harry Groen (burgemeester van Noordwijk) I.s.m.: German Marshall Fund (Washington DC) Locaties: Amsterdam, Den Haag, Noordwijk, Flevoland Deelnemers: 6 fellows van het American Marshall Memorial Fund Zes deelnemers aan het American Marshall Memorial Fellowship Program bezochten Nederland als onderdeel van hun reis door Europa. De Atlantische Commissie organiseerde, net als in voorgaande jaren, het programma voor hen. De fellows hadden gesprekken over onder andere het integratiedebat in Nederland, sociaal-economische ontwikkelingen, de rol van vrouwen in de islamitische wereld, en stadsontwikkeling. Ook bezochten zij Eurojust, de Tweede Kamer, de gemeente Noordwijk en een boerderij in Flevoland. Drie van de fellows spraken tijdens een bijeenkomst van BKB Academy over de Amerikaanse voorverkiezingen. BOEKPRESENTATIE EN SYMPOSIUM Datum: 14 juni Onderwerp: Atlantic, Euratlantic, or Europe-America? The Atlantic Community and the European Idea from Kennedy to Nixon Sprekers: Giles Scott-Smith (Roosevelt Study Centre, Middelburg; Universiteit Leiden), Valerie Aubourg (Universiteit van Cergy-Pontoise), Julian Lindley-French (Nederlandse Defensie Academie; Universiteit Leiden), Rob Meines (Meines and Partners) en Juurd Eijsvoogel (NRC Handelsblad) Speciale gast: Jaap de Hoop Scheffer (Universiteit Leiden; voormalig secretaris-generaal van de NAVO) I.s.m.: Universiteit Leiden Locatie: Studentenvereniging Augustinus, Leiden Deelnemers: 60 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden) De Universiteit Leiden en de Atlantische Commissie organiseerden een symposium ter gelegenheid van het verschijnen van het boek Atlantic, Euratlantic, or Europe- America? The Atlantic Community and the European Idea from Kennedy to Nixon, onder redactie van Giles Scott-Smith en Valerie Aubourg. Vier experts gingen in op de vraag wat voor invloed de crisis in Noord-Afrika heeft op de NAVO. Julian Lindley-French sprak over Europa s Grote Defensie Depressie. Vanwege de aanzienlijke defensiebezuinigingen vertrouwt Europa steeds meer op soft power. Lindley-French wees erop dat soft power alleen werkt als er geloofwaardige hard power op de achtergrond aanwezig is. 16

19 Rob Meines belangrijkste boodschap was dat de trans- Atlantische gemeenschap veranderd is van een samenleving gebaseerd op verwantschap naar een rationele relationship of choice. Juurd Eijsvoogel vreesde dat irritaties binnen de NAVO de trans-atlantische gemeenschap zullen ondergraven. De NAVO wordt in Amerikaanse politieke en militaire kringen steeds impopulairder. Nadat Jaap de Hoop Scheffer het eerste exemplaar van het boek in ontvangst had genomen, vergeleek hij in zijn toespraak de huidige toestand van de trans-atlantische betrekkingen met die in de jaren zestig en zeventig. Ook toen was er sprake van een transitieperiode waarin een nieuwe generatie leiders aan de macht kwam. Volgens De Hoop Scheffer moet de NAVO zich hieraan aanpassen. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 23 juni Onderwerp: Heeft Europa in navolging van de NAVO een nieuw Strategisch Concept nodig? Sprekers: Wim van Eekelen (EBN Commissie voor Veiligheid en Defensie); Marjanne de Kwaasteniet (Nederlands Permanent Vertegenwoordiger Politiek en Veiligheids Comité, EU); Max Valstar (ministerie van Buitenlandse Zaken); Margriet Drent (Instituut Clingendael); Bram Boxhoorn (directeur Atlantische Commissie) Moderator: Jan Rood (voorzitter NGIZ) I.s.m.: Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken (NGIZ) en de Europese Beweging Nederland (EBN) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 100 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) Wim van Eekelen beantwoordde de vraag in de titel van de bijeenkomst positief. De vragen die volgens hem leidend zouden moeten zijn bij het opstellen van een nieuw strategisch concept zijn: Wat zijn de belangrijkste dreigingen voor Europa? En wat wil Europa (nog) kunnen op het gebied van defensie? Van een strategisch concept gaat volgens Van Eekelen een belangrijke positieve boodschap uit, zowel intern als extern. Marjanne de Kwaasteniet zag enkele nadelen aan een nieuw strategisch concept ( Wat is de meerwaarde van nóg een concept uit Brussel? ). Toch was ook zij van mening dat er een positieve invloed van uit kan gaan. Het proces kan gezien worden als een goede bonding exercise, het zou de coherentie in de EU kunnen bevorderen. Een nieuw concept kan ook helpen de noodzaak van het versterken van civiele en militaire capaciteiten te benadrukken. Op dit moment is het ambitieniveau van de EU onduidelijk. Ten slotte kan een nieuw concept eventueel verhinderen dat de grote landen, vooral Engeland en Frankrijk, zich onttrekken aan het institutionele proces. Max Valstar was ook van mening dat een nieuw strategisch kader nodig is. Ten eerste omdat oude dreigingen nieuwe invullingen hebben gekregen, en ten tweede omdat er sinds 2003 twaalf nieuwe lidstaten zijn bijgekomen. Ook Margriet Drent was van menig dat een nieuwe veiligheidsstrategie voor de EU nodig is. Zij pleitte voor het integreren van de aanpak van interne en externe dreigingen. De antwoorden hierop zouden ook integraal civiel-militair moeten zijn. Bram Boxhoorn merkte op dat het Strategisch Concept tot nu toe gediend heeft als legitimatie van operaties, maar tegelijkertijd is ook duidelijk geworden dat er een groot verschil is tussen theorie en praktijk. Er is niet noodzakelijkerwijs een gebrek aan een duidelijk Strategisch Concept, maar wel een gebrek aan leiderschap. BEZOEK NAVO-HOOFDKWARTIER Datum: 1 juli Onderwerp: Recente ontwikkelingen binnen de NAVO Sprekers: vertegenwoordigers van de Internationale Staf en medewerkers van de permanente vertegenwoordigingen bij de NAVO van Nederland, andere NAVO-lidstaten en de partnerlanden I.s.m.: NATO s Public Diplomacy Division Locatie: Brussel Deelnemers: 30 (studenten en pas-afgestudeerden) De deelnemers aan het NAVO-bezoek kregen briefings over de organisatie, de politieke agenda en de operatie in Libië. Ook hadden zij een ontmoeting met de plaatsvervangend Permanent Vertegenwoordiger van Nederland. INTERNATIONALE CONFERENTIE Datum: 7 september Onderwerp: Empowering Women in Afghanistan: Stability through Rural Development Sprekers: Fay Hartog Levin (ambassadeur van de VS in Den Haag), Uri Rosenthal (minister van Buitenlandse Zaken), Melanne Verveer (Amerikaans ambassadeur in algemene dienst voor mondiale vrouwenzaken), Palwasha Kakar (plv. minister voor Vrouwenzaken, 17

20 Afghanistan), M.J. Abbitt Sushka (Private Sector and Gender Adviser, Bamyan PRT), Ahmad Zekria (Coordinator Dutch Consortium Uruzgan), Paula Sastrowijoto (ministerie van Buitenlandse Zaken, Den Haag), Palwasha Hasan (The Afghan Women s Network), Abdul Rahman (National Solidarity Program, Afghanistan), Ella van den Heuvel (ministerie van Defensie, Den Haag), Sarah Kathleen Rose (USAID/APAP, Afghan Parliamentary Assistance Project) Moderator: Eva Gross (Vrije Universiteit Brussel) I.s.m.: Amerikaans ambassade, Den Haag Locatie: Sociëteit De Witte, Den Haag Deelnemers: 150 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) De Atlantische Commissie en de Amerikaanse ambassade in Den Haag organiseerden een internationale conferentie over empowerment van vrouwen in Afghanistan. Ambassadeur Hartog Levin opende de conferentie met een overzicht van ontwikkelingen in Afghanistan sinds 11 september Volgens haar is er vooruitgang geboekt, maar wordt in de media vooral het geweld gemeld. Volgens minister Rosenthal is de positie van vrouwen in Afghanistan verbeterd, maar is er nog een lange weg te gaan. De rechten en mogelijkheden voor vrouwen zijn niet alleen wenselijk, maar van essentieel belang. Ambassadeur Verveer ging in op de rol van vrouwen en landbouw in de economische ontwikkeling van Afghanistan. Volgens haar is investeren in vrouwen cruciaal om corruptie tegen te gaan, en het politieke besluitvormingsproces te verbeteren. Palwasha Kakar benadrukte het belang van de betrokkenheid van de internationale gemeenschap. Er kan geen gelijkheid zijn zonder veiligheid. De inleidingen werden gevolgd door een tweetal panels: een over vrouwen en landbouw, de ander over ervaringen uit het veld. Moderator Eva Gross sloot de conferentie af met de opmerking dat Afghaanse vrouwen niet als slachtoffers, maar als aanjagers van verandering, en bron van productiviteit en ontwikkeling moeten worden gezien. BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 13 september Onderwerp: Tien jaar na 9/11 Spreker: Kurt Volker (Center on Transatlantic Relations, Johns Hopkins University s School of Advanced International Studies; voormalig Permanent Vertegenwoordiger van de VS bij de NAVO) Moderator: Marianne van Leeuwen (bijzonder hoogleraar Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen, Universiteit van Amsterdam) Locatie: Oost-Indisch Huis, Amsterdam Deelnemers: 40 (studenten en pas-afgestudeerden) Tijdens deze bijeenkomst blikte Kurt Volker terug op het decennium na 9/11, met name de veranderingen in de wereld - politiek en de ontwikkelingen in de trans-atlantische relatie. Wat die relatie betreft is de focus sinds 9/11 verschoven van Europa naar Azië en het Midden-Oosten. Waar Europa wel een belangrijke rol voor zichzelf zou kunnen opeisen, volgens Volker, is het Palestijns-Israëlisch conflict. Daar waar de VS duidelijk aan de kant van Israël staan, zou Europa een meer pragma - tische en constructieve houding kunnen aannemen die daadwerkelijk kan bijdragen aan het vinden van een oplossing voor het conflict. Daarnaast bracht Volker de Arabische Lente ter sprake. Hij legde een verband tussen de onrust het Midden- Oosten/Noord-Afrika en de ontwikkelingen na de aanslagen van 9/11, waarbij de bevolking van deze landen zich in 2011 zowel tegen terroristische groeperingen als hun eigen autoritaire onderdrukkers keerden. VOORBEREIDINGSBIJEENKOMST STUDIEREIS DOCENTEN NEW YORK Datum: 14 september Onderwerp: Kennismaking met de stad New York Sprekers: Tove McGrew (Regional Security Office, Amerikaanse Ambassade Den Haag), Irina van Aalst (onderzoeker en docent stadsgeografie, Universiteit Utrecht) Locatie: Zalencentrum Vredenburg 19, Utrecht Deelnemers: 18 (deelnemers studiereis New York 2011 en begeleiders) De deelnemers aan de docentenreis naar New York kregen tijdens deze voorbereidingsbijeenkomst naast praktische informatie ook lezingen over Nederlands-Amerikaanse betrekkingen en over de geografie van New York. STUDIUM GENERALE Datum: 16 september (blok 4) Onderwerp: Vraagstukken van binnenlandse veiligheid in trans-atlantisch perspectief Sprekers: medewerkers van de AIVD I.s.m.: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 18