Kleurbepaling van composieten: is de VITAkleurenschaal

Transcriptie

1 KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN FACULTEIT GENEESKUNDE DEPARTEMENT MONDGEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Kleurbepaling van composieten: is de VITAkleurenschaal de referentie? Every company uses its own color grading and compensating methods. That is the reason to use the same restoring material as trustworthy shade guide, no matter which material we choose. - Layers, Quintessence. Capita selecta voorgedragen tot het behalen van de graad van Master in de Tandheelkunde door Alexander Schryvers Promotor: Prof. dr. Marleen Peumans Leuven, 2015

2 Dankwoord DANKWOORD Tijdens het schrijven van deze Capita Selecta heb ik des te meer beseft hoe nuttig feedback is. Ik heb dan ook enorm veel gehad aan mijn promotor, Professor dr. M. Peumans. Bij haar kon ik ten allen tijde terecht. Ik bewonder haar oog voor detail, haar gave van geduld, en haar bron van inspiratie. Naast het verbeteren en nalezen van mijn thesis heeft ze mij eveneens geholpen met het aanreiken van het materiaal, nodig voor het onderzoek. Haar kennis en ervaring in de esthetische restauraties en het tandheelkundig onderzoek is bewonderingswaardig. Het was dan ook een waar genoegen met Professor Peumans te mogen werken. Een speciaal woord van dank gaat ook uit naar de mensen van 3M ESPE, Kuraray en GC die bereid waren ons het materiaal ter beschikking te stellen. Als laatste, maar daarom niet minder belangrijk, bedank ik graag mijn ouders die keer op keer bereid waren mij te steunen tijdens inspiratie- of futloze momenten. Zonder hen zou ik daarenboven geen tandheelkunde studeren aan de KUL, bedankt allebei. Alexander Schryvers - 1 -

3 Lijst met afkortingen LIJST MET AFKORTINGEN a* a-waarde van de Lab meting a.d.h.v. aan de hand van b* b-waarde van de Lab meting CM cm D E e.a. e.d. etc. F Clearfil Majesty van Kuraray centimeter dentinecomposiet glazuurcomposiet en andere en dergelijke et cetera Filtek Supreme XTE L* L-waarde van de Lab meting m.a.w. m.b.v. mm nm t.o.v. t.h.v. v.l.n.r. met andere woorden met behulp van millimeter nanometer ten opzichte van ter hoogte van van links naar rechts - 2 -

4 Inhoudstabel INHOUDSTABEL DANKWOORD LIJST MET AFKORTINGEN INHOUDSTABEL LIJST MET GEBRUIKTE TABELLEN LIJST MET GEBRUIKTE AFBEELDINGEN LIJST MET GEBRUIKTE GRAFIEKEN INLEIDING HET VITA KLEURENSYSTEEM ENKELE TERMEN VERDUIDELIJKT LICHTPERCEPTIE OBJECTIEVE KLEURELEMENTEN 1, Hue Chroma Value SUBJECTIEVE KLEURELEMENTEN Translucentie Opalescentie Fluorescentie DE VIJF BASISKLEUREN VAN DE TAND BESCHRIJVENDE TERMEN Glans Oppervlaktestructuur Schittering OMGEVINGSFACTOREN EEN DIEPERE INKIJK IN CLEARFIL EN FILTEK CLEARFIL MAJESTY ES Waarom is dit composiet revolutionair? Specificaties FILTEK SUPREME XTE Waarin verschilt dit composiet met zijn concurrenten? Kleuren Fluorescentie en opalescentie Waar welke kleur gebruiken? Kleurenwiel

5 Inhoudstabel 4.O NDERZOEKSPROTOCOL DOEL MATERIAAL SAMPLE PREPARATIE KLEURBAPALING TESTSAMPLES GC TESTCOMPOSIET RESULTATEN DE LAB-WAARDEN ACHTERGROND GEBRUIKTE FORMULES Het gemiddelde De translucentieparameter De parameter voor het kleurverschil: E DE TESTSAMPLES: AXDE EN AXD+E De TP en L-waarde : Grafiek a en d De a-waarde : Grafiek b De b-waarde E Besluit DE GLAZUUR- EN DENTINESAMPLES De TP en L-waarde : Grafiek 1 en De a-waarde : Grafiek De b-waarde : Grafiek E : Grafiek Besluit DE BODY- EN CLASSIC SAMPLES De TP en L-waarde : Grafiek 6, 7 en De a-waarde : Grafiek 8 en De b-waarde : Grafiek 9 en E : Grafiek Besluit DE VITA-SAMPLES De TP en L-waarde: Grafiek 6, 7 en De a-waarde: Grafiek 8 en De b-waarde: Grafiek 9 en E Besluit

6 Inhoudstabel 5.8 BESLUIT GC TESTCOMPOSIET : GLAZUURSAMPLES OP DENTINESAMPLES De TP en L-waarde : Grafiek 6, 7 en De a-waarde : Grafiek 8 en De b-waarde : Grafiek 9 en E : Tabel Besluit DISCUSSIE ONDERZOEKSPROTOCOL Sampledikte Kleurbepaling Achtergrond Glycerine RESULTATEN TANDKLEUR ALS REFERENTIE OVERZICHT IN VITRO STUDIES CONCLUSIE CONCLUSION BIJLAGEN... I LITERATUURLIJST... XIV - 5 -

7 Lijst met gebruikte tabellen, afbeeldingen en grafieken Lijst met gebruikte Tabellen Tabel 4.1 Overzicht van geprepareerde composietsamples Tabel 5.1 Kleurverschil E tussen GC en de samples van Filtek, Clearfil en VITA-tabs Tabel 5.2 Kleurverschil E tussen GC en de samples van Filtek, Clearfil en VITA-tabs Tabel 6.1 Overzicht van de literatuurstudie van Joiner et al. (2004) Tabel 6.2 Overzicht van huidige literatuurstudies inzake kleurevaluatie composieten Tabel 1. Lab van Filtek onder witte en zwarte achtergrond 1,5 mm... I Tabel 2. Lab van VITA-tabs onder witte en zwarte achtergrond... I Tabel 3. Lab van Filtek onder witte en zwarte achtergrond 2,0 mm... II Tabel 4. Lab van Majesty-ES onder witte en zwarte achtergrond 2,0 mm... II Tabel 5. Lab van Majesty-ES onder witte en zwarte achtergrond 1,5 mm... II Tabel 6. Lab van Majesty ES-2 AxD+E en AxDE onder witte achtergrond... III Tabel 7. Lab van Majesty ES-2 AxD+E en AxDE onder zwarte achtergrond... IV Tabel 8. Lab van Filtek XTE AxD+E en AxDE onder witte achtergrond... V Tabel 9. Lab van Filtek XTE AxD+E en AxDE onder zwarte achtergrond... V Tabel 10. Filtek G en D onder witte en zwarte achtergrond... VI Tabel 11. Majesty ES-2 G en D onder witte en zwarte achtergrond... VI Tabel 12. GC: G en D onder witte achtergrond...vii Tabel 13. GC: Combinatiesamples onder witte achtergrond...viii Tabel 14. GC: G en D onder zwarte achtergrond... IX Tabel 15. GC: Combinatiesamples onder zwarte achtergrond... X Tabel 16. GC: TP van gemiddelde Lab-waarden... XI Tabel 17. TP van Filtek Supreme XTE en Clearfil Majesty ES-2...XII Tabel 18. E tussen Filtek en Clearfil...XIII Lijst met gebruikte Afbeeldingen Afbeelding 1.1 VITA Classical shade guide... 9 Afbeelding 2.1 Munsell kleurensysteem Afbeelding 2.2 Dentinetubuli Afbeelding 2.3 Rayleigh scattering Afbeelding 3.1 Clearfil Majesty ES-2 kleurensysteem Afbeelding 3.2 Ellipsvormige spreiding VITA-kleuren Afbeelding 3.3 Kleurverschil Clearfil Majesty ES-2 en VITA-tab Afbeelding 3.4 Kleurenaanbod Filtek Supreme XTE Afbeelding 3.5 Glazuurdiktes per tandregio Afbeelding 3.6 Waar welk soort composiet gebruiken Afbeelding 3.7 Kleurenwiel van 3M ESPE

8 Lijst met gebruikte tabellen, afbeeldingen en grafieken Afbeelding 4.1 Smile Line Porcelain Sampler Afbeelding 4.2 Glasplaat op composietsample Afbeelding 4.3 Uitharden van de composietsamples Afbeelding 4.4 Resultaat direct na uitharden Afbeelding 4.5 Bewaren van de samples Afbeelding 4.6 Proper maken van de Porcelain Sampler Afbeelding 4.7 De SpectroShade Afbeelding 4.8 Witte en zwarte achtergrond Afbeelding 5.1 Munsell-boom Lijst met gebruikte grafieken Grafiek a. Testsamples: L* onder witte en zwarte achtergrond Grafiek b. Testsamples: a* onder witte en zwarte achtergrond Grafiek c. Testsamples: b* onder witte en zwarte achtergrond Grafiek d. Testsamples: Translucentieparameter Grafiek 1. Glazuur en dentine samples: Translucentieparameter Grafiek 2. Glazuur en dentine samples: L* Grafiek 3. Glazuur en dentine samples: a* Grafiek 4. Glazuur en dentine samples: b* Grafiek 5. E tussen Filtek en Clearfil Grafiek 6. Translucentieparameter van drie Lab-metingen Grafiek 7. Gemiddelde L* onder witte achtergrond Grafiek 8. Gemiddelde a* onder witte achtergrond Grafiek 9. Gemiddelde b* onder witte achtergrond Grafiek 10.Gemiddelde L* onder zwarte achtergrond Grafiek 11.Gemiddelde a* onder zwarte achtergrond Grafiek 12.Gemiddelde b* onder zwarte achtergrond Grafiek 13. E tussen Filtek en Clearfil Grafiek 14. E tussen Filtek/Clearfil en VITA-tabs A1 A2 A

9 Inleiding 1. INLEIDING Het verkrijgen van een duurzame maar vooral esthetische restauratie blijft tot op heden een ware uitdaging voor de tandarts. Niet alleen zijn er zovele composietmerken op de markt, ook komt aan het arsenaal van gadgets en hulpmiddelen, primer en bonding, instrumenten en tools geen einde. Het doel van elke tandarts is het verkrijgen van een functionele, correcte en, belangrijker voor de patiënt, esthetische onzichtbare restauratie. De factoren waarmee men rekening moet houden voor een succesvolle restauratie-tand integratie zijn, te beginnen bij de belangrijkste, de volgende: (1) vorm, (2) opaciteit/translucentie, (3) chroma (= saturatie van de kleur), (4) oppervlakte textuur, (5) value (= grijsheid), (6) karakterisaties zoals witte vlekken, barsten e.a., (7) opalescenties en (8) hue (= kleur) 1. Tandkleurcompatibiliteit is een zeer moeilijke discipline en vereist een geoefend oog. Daarenboven wordt het te weinig aangeleerd in het tandheelkundig vak. Esthetiek is, zoals reeds gezegd, de perfectie en het doel van de tandarts maar het is een frustrerende weg van lange adem. Inadequate kleurenovereenkomst is een veelvoorkomende factor die verantwoordelijk is voor het falen van deze zoektocht naar perfectie. 1 De basis van een restauratie is het composiet of materiaal waarmee gewerkt wordt. De basis van dit composiet op esthetisch vlak is de kleur die op het einde van de rit wordt waargenomen. De basis van deze kleur is vervat in chroma, hue en value. De probleemstelling in deze thesis is de vraag of het nog zinvol is om bij de keuze van de composietkleur ons te baseren op het VITA-kleurensysteem aangezien hier nog veel variatie op zit. We gaan daarom kijken in hoeverre twee composietmerken, beide gebaseerd op het VITAkleurensysteem, van elkaar verschillen inzake chroma, hue en value. Alsook maken we de vergelijking met een experimenteel composietsysteem dat voor zijn kleurindeling het klassieke VITA-kleurensysteem niet volgt. Vandaag is Vitapan Classic Shade Guide nog steeds de gouden standaard op de tandheelkundige markt wat betreft de kleurindeling bij composietmaterialen. Doch, deze tabs zijn niet perfect. Niet alleen is het materiaal waaruit de tab is gemaakt niet hetzelfde als het composiet dat het vertegenwoordigt 1, ook omvatten deze tabs niet alle kleuren die een tand kan hebben. 2 Op de huidige markt zijn er tal van merken en kleuren voor handen, wat de keuze van een composietkleur en de fabrikant niet makkelijker maakt

10 Inleiding Voor het onderzoek werden drie merken composiet getest: Clearfil Majesty ES-2 (Kuraray), Filtek Supreme XTE (3M ESPE) en een experimenteel composiet gebaseerd op een nieuwe kleurindeling (GC). 1.1 Het VITA kleurensysteem Bij de VITA Classic kleurenschaal zien we dat de kleuren alfabetisch zijn gerangschikt van A tot D op kleur (Afbeelding 1.1). A: oranje B: geel C: geel/grijs D: oranje/grijs (bruin) Hierbij heeft A de hoogste value (helderheid) en D de laagste value. Daarnaast krijgt elke letter ook nog eens een cijfercodering gaande van 1 tot 4. Deze cijfercodering geeft informatie over de chroma (verzadiging): 1 = laagste verzadiging, hoogste helderheid 2 = hoogste verzadiging, laagste helderheid. AFBEELDING 1.1 DEZE KLEURENSCHAAL IS GEÏNTRODUCEERD IN 1956 EN IS SINDSDIEN DE GOUDEN STANDAARD WAAROP DAN OOK DE MEESTE COMPOSIETSOORTEN ZIJN AFGESTEMD

11 Inleiding 2. ENKELE TERMEN VERDUIDELIJKT 2.1 Lichtperceptie 4 Wanneer lichtstralen op een voorwerp invallen, gaan bepaalde moleculen in dit voorwerp het licht, en meer bepaald een specifieke golflengte van het licht, absorberen. Dit wil dus zeggen dat op het einde van de rit, wanneer bepaalde golflengtes van het ingevallen licht zijn geabsorbeerd, het licht het voorwerp verlaat met de golflengtes die niet werden geabsorbeerd. Zo kan het dus zijn dat wanneer bij invallend licht de rode golflengtes worden geabsorbeerd en de groene en blauwe worden doorgelaten, je de kleur cyaan te zien krijgt. Dit is een mengeling van groen en blauw. Zo zullen tanden ook bepaalde golflengtes wel en niet absorberen. Dit hangt af van waar we ons in de tand bevinden: incisaal derde, middenste derde of cervicaal derde. Ook de leeftijd speelt een grote rol. 2.2 Objectieve kleurelementen 1, 6 (Afbeelding 2.1) Hue Hiermee wordt de tint van de kleur bedoeld. De hue is dus de hoofdkleur: geel, oranje, rood, paars, groen, blauw. De hue scheidt dus de ene kleurfamilie van de andere. Het is de dentinetint die de hue van de tand bepaalt Chroma Hiermee wordt de verzadiging van de hoofdkleur (hue) bedoeld. Zo heb je bij groen: donkergroen, lichtgroen, etc. Hoe hoger de verzadiging van de kleur, hoe dieper en zuiverder de kleur. Dan zijn de meeste golflengtes van die kleur gereflecteerd t.o.v. andere kleuren Value Hiermee wordt de helderheid van de kleur bedoeld. Dit is hetzelfde als de L-waarde van de Lab-metingen (zie later). Hoe meer licht er wordt gereflecteerd, hoe hoger de helderheid. De helderheid varieert van 0 (zwart) tot 100 (wit) en wordt bepaald door het glazuur. AFBEELDING 2.1 HET MUNSELL KLEURENSYSTEEM LEGT DE BETEKENIS VAN CHROMA, HUE EN VALUE UIT IN ÉÉN OOGOPSLAG (OVERGENOMEN VAN WIKIPEDIA)

12 Inleiding 5, 6, Subjectieve kleurelementen Translucentie Translucentie is de mate van lichtdoorlaatbaarheid. Aan het ene uiteinde hebben we transparantie, waarbij alle licht wordt doorgelaten. Aan het andere uiteinde hebben we opaciteit, waarbij alle licht wordt gereflecteerd of geabsorbeerd. Bij transparantie wordt de kleur van het licht onveranderd waargenomen. Bij een materiaal dat volledig opaak is, zal net al het licht geabsorbeerd of gereflecteerd worden, waardoor dit materiaal als volledig wit of net zwart wordt waargenomen. Tanden hebben een hoge graad aan translucentie, daar zij deels het licht doorlaten, bijvoorbeeld t.h.v. de incisale rand. De translucentie is verantwoordelijk voor de levendigheid van de tand. Bij restauraties moet men er op letten deze niet te opaak te maken, aangezien ze dan vals of dood lijken. Een te hoge translucentie is ook niet goed, aangezien de restauratie dan zwart gaat doorschemeren door de schaduw van de mondholte zelf. Daarnaast zal een te hoge translucentie te veel licht doorlaten en te weinig licht terug reflecteren, waardoor de glans en levendigheid afneemt. De translucentie zal afnemen tijdens een periode van dehydratatie, dus wanneer er een vulling wordt gelegd en de desbetreffende tand onder rubberdam niet meer wordt blootgesteld aan water/speeksel. Het translucentie vermogen neemt af vanwege het vergrote verschil in refractaire index tussen het glazuur en de omgevende prismatas wanneer het vocht wordt vervangen door lucht. Vanwege de dentinetubuli die t.o.v. de vestibulo-orale as parallel verlopen in de cervicale regio, lijkt deze regio meer translucent omdat de lichtstralen hier makkelijker door kunnen (Afbeelding 2.2). AFBEELDING 2.2 HET VERLOOP VAN DE DENTINETUBULI BEÏNVLOEDT DE PASSAGE VAN HET INVALLEND LICHT

13 Inleiding Wanneer men de value van een composiet wil doen toenemen, zal men dit doen door meer wit pigment toe te voegen. Dit resulteert in een opaciteit van het composiet dat stijgt en een translucentie dat daalt, terwijl de value stijgt Opalescentie Bij opalescentie zal een materiaal dat translucent is, blauw uitschijnen bij gereflecteerd licht en roodoranje bij doorgelaten licht. Als je voor het element staat en dus in de richting naar waar het licht wordt gereflecteerd, zie je blauw licht omdat de korte golflengtes (blauw licht) worden gereflecteerd door de deeltjes natuurlijk glazuur en tandheelkundig porselein. De lange golflengtes worden dan geabsorbeerd. Wanneer je aan de andere kant zou staan dus de kant waar het overige licht uitkomt, krijg je een oranje tint te zien, omdat de lange golflengtes die aan de oppervlakte komen, worden gereflecteerd en de korte golflengtes worden geabsorbeerd. Waarom net korte of lange golflengtes worden gereflecteerd, valt te begrijpen wanneer de microstructuur van glazuur wordt bekeken. De mineraalkristallen aanwezig in de glazuurprismata's hebben afmetingen van 4 bij 8 micron. De hydroxyapathiet kristallen erin hebben afmetingen van bij nm. De korte golflengtes zullen veel sneller botsen op deze deeltjes, terwijl de lange golflengtes meer kans hebben om er soepel doorheen te bewegen, aangezien ze minder bochten maken. Ditzelfde principe is ook toepasbaar waarom we de zonsondergang als rood waarnemen terwijl de lucht erboven blauw is (Afbeelding 2.3). Vanwege de dentinetubuli die t.o.v. de vestibulo-orale as in een hoek van 90 verlopen in de incisale regio, lijkt deze regio meer opaak omdat de lichtstralen hier meer gereflecteerd worden. AFBEELDING 2.3 RAYLEIGH SCATTERING KOMT OOK VOOR IN DE TANDEN WAAR HET T.H.V. DE INCISALE RAND ZORGT VOOR EEN BLAUWE UITSTRALING

14 Inleiding Fluorescentie Van fluorescentie spreken we wanneer een materiaal bij invallen van onzichtbaar UV-licht, zichtbaar licht uitstraalt. Dit gebeurt door de organische matrix van het dentine en door de proteïnen die de dentinelaag verbinden met de glazuurlaag. Ook glazuur is fluorescent maar dit in zeer beperkte mate. Bij tanden krijgen we een blauwwitte fluorescentie. De moeilijkheid van composiet bestaat er in deze natuurlijke fluorescentie na te bootsen. Hoe hoger de chroma, hoe lager de fluorescentie: A0 gaat dus iets feller fluoresceren dan A7. De fluorescentie doet de restauratie ook meer natuurlijk ogen, te weinig fluorescentie resulteert in een restauratie die avitaal of pathologisch lijkt. De opalescentie en fluorescentie zijn verantwoordelijk voor de intrinsieke glans van het gebit. 2.4 De vijf basiskleuren van de tand 1 De vijf basiskleuren van de tand worden onderverdeeld in twee groepen: een eerste groep is de tandweefsels waar ze voorkomen en een tweede groep is de anatomische locatie. Op basis van de tandweefsels: Geel/Oranje zien we t.h.v. het dentine Wit zien we t.h.v. het glazuur en de glazuurkarakterisaties zoals witte vlekken Blauw zien we t.h.v. de vrije glazuur opalescenties Amber zien we t.h.v. opalescenties van het glazuur en het dentine Op basis van de anatomische lokalisaties: Geel/Oranje zien we t.h.v. het cervicale en midden derde Wit zien we t.h.v. occlusale oppervlaken en incisale halo s Blauw zien we t.h.v. de incisale rand en proximale oppervlakken Amber zien we t.h.v. incisale halo s, incisale randen en oppervlaktestructuren 2.5 Beschrijvende termen Glans De glans van een tand komt tot stand door de fysieke interactie van het glazuuroppervlak met het invallend licht. Deze kan spiegelend zijn, bijvoorbeeld nadat het tandoppervlak is gepolijst, of diffuus voorkomen, wanneer het oppervlak niet helemaal egaal is en dus mat overkomt Oppervlaktestructuur Naast de processen die door de jaren heen de tand qua vorm zullen veranderen (attritie, abrasie, erosie) heb je ook de glazuurkarakteristieken zoals lobben, groeven e.d. en de structurele karakteristieken zoals perikymata etc

15 Inleiding Schittering De schittering geeft weer op wat voor kwalitatieve manier de tand het licht weerspiegelt. Dit kan bijvoorbeeld metaalachtig zijn, glasachtig, parelig, 2.6 Omgevingsfactoren Tot slot zijn er tal van factoren die de kleur van de tand beïnvloeden. Denk maar aan het omgevingslicht: is dit natuurlijk of kunstmatig licht. Daarnaast speelt ook de nabije omgeving van de tand een grote rol. Zo is de gingiva van een persoon van Afrikaanse afkomst donkerder en zal deze de kleur van de tanden beïnvloeden. Ook de ouderdom van de waarnemer is belangrijk daar oudere personen een meer doorbloede iris hebben en dus meer rood evalueren terwijl jongere personen meer gele tinten evalueren. De ouderdom van de patiënt zelf is ook uiteraard van belang daar oudere personen donkerdere tanden hebben met meer chroma

16 Een diepere inkijk in Clearfil en Filtek 3. EEN DIEPERE INKIJK IN CLEARFIL EN FILTEK 3.1 Clearfil Majesty ES Waarom is dit composiet revolutionair? Volgens het VITA 3D kleurensysteem bestaat de kleurbepaling voor de tandrestauratie uit volgende stappen: 1. Het bepalen van de helderheid (value) 2. Het bepalen van de intensiteit/verzadiging (chroma) 3. Het bepalen van de nuances: meer geel/rood (hue) 4. De kleurcommunicatie naar het labo overbrengen Clearfil Majesty ES-2 is het eerste composiet op de markt waarvan de composietkleuren zijn gerangschikt volgens helderheid (Afbeelding 3.1). In vergelijking met de VITA-kleurensleutel is deze van Clearfil Majesty ES-2 veel compacter, daar drie VITA-kleuren zijn samengenomen voor één Clearfil Premium kleur. Dit is omdat de drie VITA-kleuren ongeveer dezelfde helderheid hebben en Kuraray beweert deze drie kleuren te omvatten met één combinatie van glazuur- en dentinecomposiet van de Premium kleuren. Zo heb je dus 18 Premium kleuren: 7 glazuurkleuren, 7 dentinekleuren en 4 translucente kleuren. Van de 14 glazuur- en dentinekleuren zijn er 4 bleachkleuren. De Premium kleuren zijn bedoeld voor de duo-kleurtechniek. Zo zal een VITA C2, A3 en D3 alle drie uitkomen op een Premium kleur A3. Dan moet je als tandarts werken met A3D en A3E. Als je wil werken met de éénkleurtechniek, zijn er 18 Classic kleuren: 6 A-kleuren, 4 B- kleuren, 4C-kleuren, 2D-kleuren, 2 W-kleuren. Hun kleurkeuze is dus simpel: Stap 1: Je selecteert de tab die het beste overeenkomt qua helderheid uit één van de zes mogelijkheden van de kleurenwijzer. Stap 2: Deze stap is enkel toe te passen bij gebruik van de Classic kleuren voor de éénkleurtechniek. Dan moet je uit de gekozen tab de houder halen en hierop de corresponderende kleur selecteren

17 Een diepere inkijk in Clearfil en Filtek AFBEELDING 3.1 HET OP HELDERHEID GEBASEERDE KLEURENSYSTEEM VAN CLEARFIL MAJESTY ES-2, GOEDGEKEURD DOOR VITA. (OVERGENOMEN VAN De reden waarom ze hun kleurensysteem op basis van helderheid sorteren, valt uit te leggen met Afbeelding 3.2. Hierop zien we de kleurenboom van Munsell. Rechts is er een vergroting te zien van een sectie van deze grafische voorstelling. Op de sectie valt te bemerken dat de verschillende composietkleuren dicht bij elkaar liggen in horizontale zin en naar achter toe (chroma en hue). In verticale zin liggen ze echter ver uit elkaar, wat er op wijst dat de composietkleuren net van elkaar kunnen worden onderscheiden op basis van helderheid. Er is dus een kleine chroma- en hue-verdeling, maar grote valueverdeling. Manuata et al. (2012) 1 ondersteunen mee dit idee. Zij zeggen dat het menselijke oog veel gevoeliger is voor verschillen in licht, dan verschillen in kleur. Een menselijk oog zal dus veel sneller een verschil in value opmerken bij een restauratie dan een verschil in hue. AFBEELDING 3.2 WEERGAVE VAN DE ELLIPSVORMIGE SPREIDING VAN DE VITA KLEUREN (OVERGENOMEN VAN

18 Een diepere inkijk in Clearfil en Filtek Specificaties Dit nanohybriede composiet bezit een Light Diffusion technologie. Dit houdt in dat er in het bariumglas nanoclusters zijn toegevoegd. Hierdoor wordt het invallend licht op de tand gediffundeerd. De restauratie zou zo zijn hue en chroma aanpassen aan het omgevend tandweefsel, waardoor je de rand van de restauratie niet meer ziet. Hoe meer nanoclusters je toevoegt, hoe minder translucent je het composiet maakt. Daarom zitten er in het glazuurcomposiet minder nanoclusters, waardoor het wel translucenter is, maar minder sterk. Het composiet zou een dentineopaciteit en glazuurtranslucentie hebben zoals bij een natuurlijke tand. De translucente kleuren Clear, Blue, Amber en Grey zorgen voor een natuurlijke opalescentie. Dit composiet is zowel bedoeld voor anterior als posterior restauraties. Het composiet zou een non sticky samenstelling hebben doordat het type monomeer is aangepast. Ook de viscositeit zou zeer precies zijn. Men zou er de bevel mee kunnen modeleren. Dit composiet bezit over een verwerkingstijd van 4,5 minuten. De dentale lamp moet niet afgewend worden en men kan dus werken in een verlichte regio. Afbeelding 3.3 toont ons een test waarin ze aantonen dat hun Premiumkleur drie overeenkomstige VITA-kleuren omvat. AFBEELDING 3.3 KLEURVERSCHIL VAN CLEARFIL MAJESTY EN VITA-TAB GEMETEN DOOR KURARAY (OVERGENOMEN VAN

19 Een diepere inkijk in Clearfil en Filtek Op deze grafiek is te zien of een restauratie gemaakt in het midden van een VITA-tab met het blote oog te zien is of niet. Voor de drie VITA-tabs D2, A2 en C1 werd steeds gebruik gemaakt van de Premium kleuren A2D en A2E van Clearfil Majesty. Bij alle drie de tabs kon volgens de onderzoekers geen verschil met het blote oog waargenomen worden. 3.2 Filtek Supreme XTE Waarin verschilt dit composiet met zijn concurrenten? 8 Filtek Supreme XTE is een nanogevuld composiet dat zijn klemtoon legt op eenvoud en esthetiek. Het esthetische aspect bereiken ze dankzij hun innoverend vulstofconcept; siliciumoxide (4 11nm) en zirconiumoxide (20nm) partikels. Hierin zijn er sommigen samen geclusterd tot een zogenaamde nanocluster. Dit zorgt er voor dat tijdens het slijtageproces, enkel nanopatikels wegschuren en geen grote partikels. Het pot-hol effect is hierbij dus onbestaande. We verkrijgen zo een gladde oppervlaktestructuur voor lange termijn, die de glans langdurig zal behouden. Onderzoek aan de KUL 9 toont aan dat het slijtageproces gelijk is aan dat van glazuur van een natuurlijke tand. Filtek Supreme XTE is een composiet met de esthetische eigenschappen van een nanogevuld composiet en de sterkte van een hybriede composiet Kleuren Filtek Supreme XTE komt in vier kleursoorten, gebaseerd op het VITA kleursysteem: dentine (hoogste opaciteit), body, enamel, translucent (laagste opaciteit). Daarnaast zijn er nog bleachkleuren, en cervicale kleuren: A6B, B5B (Afbeelding 3.4) Fluorescentie en opalescentie In natuurlijke tanden zorgt het dentine voor meer fluorescentie dan het glazuur. Voor de betekenis van fluorescentie verwijs ik naar Fluorescentie. 3M ESPE beweert dat hun Filtek Supreme XTE dezelfde fluorescentie heeft als natuurlijke tanden. Lee et al. (2005) 11,12, Magne et al. (2008) 13, en Jablonski et al. (2012) 14 concluderen uit hun studie dat de fluorescentie van Filtek Supreme onvoldoende is. Voor Filtek Supreme XTE zijn er nog geen gegevens beschikbaar. AFBEELDING 3.4 OVERZICHT VAN HET AANBOD VAN KLEUREN VAN FILTEK SUPREME XTE

20 Een diepere inkijk in Clearfil en Filtek Waar welke kleur gebruiken? De kleur van de tand is gecorreleerd met de leeftijd van de patiënt. Jonge patiënten hebben lichtere tanden dan oudere patiënten. Dit komt omdat hun glazuur nog dik is, terwijl bij de oudere patiënt na jarenlange slijtage het glazuur is afgesleten en het opakere dentine meer begint door te schemeren (Afbeelding 3.5). Dit is vooral in de cervicale regio. Daar is van nature het glazuur niet alleen het dunst, maar in deze regio komen ook de meeste abrasie letsels voor. In deze regio zien we de hoogste intensiteit van kleur, dus de hoogste chroma vanwege de extreem dunne glazuurlaag. In het middenste derde, of de body regio, is er een combinatie te zien van dentine en nog een laag glazuur. Hier is de kleur van de tand een tweetal tinten lichter dan in de cervicale regio. De incisale regio is het meest translucent omdat het dentine niet uitloopt tot in de incisale rand. Op deze kleurverschillen naargelang de regio van de tand, moet men bedacht zijn bij het aanbrengen van het composiet (Afbeelding 3.6). AFBEELDING 3.5 WEERGAVE VAN DE VERSCHILLENDE GLAZUURDIKTES PER TANDREGIO AFBEELDING 3.6 HIEROP IS TE ZIEN WELK SOORT COMPOSIET WE WAAR MOETEN GEBRUIKEN BIJ EEN CLASSE IV RESTAURATIE Kleurenwiel 3MESPE heeft een eigen gepatenteerd kleurenwiel op de markt gebracht dat men kan gebruiken bij het Filtek Supreme XTE (Afbeelding 3.7). Hiermee kan men snel zien welke soorten composiet je voor een restauratie moet aanwenden 15. Vanzelfsprekend is dit slechts een hulpmiddel, het uiteindelijke resultaat is afhankelijk van de dikte van de composietlagen. Dit composiet is geïndiceerd voor zowel anterior als posterior restauraties

21 Een diepere inkijk in Clearfil en Filtek AFBEELDING 3.7 HET EIGEN KLEURENWIEL VAN 3M ESPE DAT DE COMPOSIETKEUZE VERGEMAKKELIJKT

22 Onderzoeksprotocol 4. O NDERZOEKSPROTOCOL 16 De meeste composietmerken hebben in hun gamma een glazuurcomposiet, om de glazuurlaag te vervangen, en een dentinecomposiet, om de dentinelaag te vervangen. De kleur van de tand kunnen we het beste nabootsen met behulp van een restauratie die zowel een glazuur- als een dentinecomposiet bevat. Men wil dan ook immers een kopie maken van de eigenlijke tand. Uit onderzoek 17 is gebleken dat de ideale dikte van dit aangebrachte glazuurcomposiet de grens van 0,5 mm niet mag overschrijden. Door de samenstelling van het natuurlijk glazuur is de refractaire index van de meeste composieten lager dan die van een tand. Als men een glazuurlaag zou aanbrengen die dikker is dan 0,5 mm, zou dit de value doen afnemen waardoor de tand er grijzer zou uitzien. Voor de dentinelaag wordt het best gewerkt met een dikte van 1,5 mm. In deze studieopzet is er rekening gehouden met deze diktes. 4.1 Doel Doel van dit onderzoek is na te gaan in hoeverre twee composietmerken, beide gebaseerd op het VITA-kleurensysteem, van elkaar verschillen inzake chroma, hue en value. Alsook maken we de vergelijking met een experimenteel composietsysteem dat voor zijn kleurindeling het klassieke VITA-kleurensysteem niet volgt. 4.2 Materiaal Voor dit onderzoek werd gebruik gemaakt van twee composietmerken gebaseerd op het VITA-kleurensysteem: Clearfil Majesty ES-2 (Kuraray) en Filtek Supreme XTE (3M ESPE). Van beide soorten zijn glazuur (E), dentine (D), body (B) en translucente (Grey, Amber, Clear, Blue) composieten beschikbaar (Tabel 4.1). Daarnaast werd ook gebruik gemaakt van een experimenteel composiet dat voor zijn kleurkeuze niet is gebaseerd op het VITA-kleurensysteem (GC). 4.3 Sample preparatie De samples van deze studie zijn gemaakt m.b.v. de Smile Line Porcelain Sampler (Afbeelding 4.1), een uit roestvrij staal gefabriceerde matrix met een rond platform van 12 mm. Het platform kan worden gedraaid, waardoor deze naar boven of beneden komt. Hiermee kunnen composiet samples gemaakt worden met variërende dikte. Per halve millimeter is er een indicatie gegeven, zodat men weet hoe dik de sample zou zijn. Het composiet werd ofwel met behulp van een doseerpistool, ofwel met behulp van een metalen spatel aangebracht in de sampler. Steeds werd er getracht de sampler net te overvullen, zodat na aandrukken met de glasplaat, alle aangebrachte composiet contact zou maken met de glasplaat. Hierna werd met behulp van de onderkant van een sonde, druk

23 Onderzoeksprotocol uitgeoefend op het midden van de glasplaat zodat de overmaat aan composiet kan ontsnappen. Dit werd gedaan totdat er geen composiet meer tussen de rand van de sampler en de glasplaat zat (Afbeelding 4.2). AFBEELDING 4.1 DE SMILE LINE PORCELAIN SAMPLER AFBEELDING 4.2 GLASPLAAT OP SAMPLE NA UITHARDEN. Glazuur Dentine Translucent Classic/Body Majesty ES-2 A1E A2E A3E A3,5E A4E A1D A2D A3D A3,5D A4D Grey Amber Clear Blue A1 A2 A3 A3,5 Filtek Supreme XTE A1E A2E A3E A1D A2D A3D A1B A2B A3B A3,5B A4B Dikte sample 0,5 mm 1,5 mm 0,5 mm 1,5 mm TABEL 4.1 OVERZICHT VAN DE GEPREPAREERDE COMPOSIETSAMPLES

24 Onderzoeksprotocol Bij samples van 0,5 mm dikte, werd er tussen de glasplaat en het composiet gebruik gemaakt van Kerr Hawe Transparant strips. In een volgende stap werd het aangebrachte composiet uitgehard. Het composiet werd tweemaal twintig seconden uitgehard door de glasplaat en vervolgens nog eens twintig seconden rechtstreeks na verwijderen van de glasplaat (Afbeelding 4.3). Elke sample werd dus 60 seconden uitgehard. AFBEELDING 4.3 UITHARDEN RECHTSTREEKS OP DE GLASPLAAT (LINKS) EN RECHTSTREEKS OP DE SAMPLE (RECHTS) Hierna werd de sample gecontroleerd op zijn oppervlakte textuur. Aangezien de Porcelain Sampler op zijn oppervlak krassen vertoont, werd voor de kleurbepaling het oppervlak gebruikt dat grenst tegen de glasplaat/stripje. Indien bij controle bleek dat dit niet zo egaal mogelijk was, werd een nieuwe sample gemaakt (Afbeelding 4.4). AFBEELDING 4.4 RESULTAAT DIRECT NA UITHARDEN AFBEELDING 4.5 ELKE SAMPLE WERD BEWAARD IN EEN KEUKENFOLIE, MET DAARROND NOG EENS ZILVERPAPIER. Zo snel mogelijk na controle (binnen de 5 minuten na preparatie) werden de samples op volgende wijze bewaard: eerst werden ze gewikkeld in een enkele laag plastic keukenfolie

25 Onderzoeksprotocol en vervolgens werden ze ingepakt in een enkele laag zilverpapier. Hierop werd met behulp van een zwarte CD/DVD marker de desbetreffende composietsoort genoteerd (Afbeelding 4.5). Na elke sample werd de Porcelain Sampler, de glasplaat, en de metalen spatel gekuist met een brillendoekje zodat alle composietresten verwijderd werden zonder krassen na te laten (Afbeelding 4.6). AFBEELDING 4.6 ZOWEL DE SAMPLER, DE SPATEL, ALS DE GLASPLAAT WERDEN PROPER GEMAAKT VAN ACHTERGEBLEVEN COMPOSIETRESTEN NA HET VERVAARDIGEN VAN ÉLKE SAMPLE. 4.4 Kleurbapaling De kleurbepaling werd gedaan met behulp van de SpectroShade (Afbeelding 4.7). De samples werden hiervoor neergelegd op een mat zwarte en mat witte achtergrond (Afbeelding 4.8). Tussen de samples en de achtergrond werd steeds een druppel glycerine aangebracht zodat de kleurmeting niet zou gehinderd worden door een laag lucht. Elke meting werd driemaal uitgevoerd onder de witte en driemaal onder de zwarte achtergrond. Elke sample werd dus zesmaal gemeten. De verkregen gegevens worden voorgesteld in grafieken, waarbij gewerkt wordt met de gemiddelde waarden van drie metingen onder witte achtergrond en drie metingen onder zwarte achtergrond. Voor de waarden werd gebruik gemaakt van de Lab-waarden. Deze waren in te stellen op de SpectroShade. Voor uitleg van de Lab-waarden: zie hoofdstuk 5. Resultaten

26 Onderzoeksprotocol AFBEELDING 4.7 DE SPECTROSHADE (MHT HDL2281)W AARMEE DE LAB- W AARDEN KONDEN WORDEN GEMETEN. AFBEELDING 4.8 DE MAT WITTE (A4 BLADEN IN PLASTIC MAPJE) EN MAT ZW ARTE ACHTERGROND. 4.5 Testsamples Er werden enkele extra samples gemaakt die dienen ter test van de studieopzet. Deze waren 2,0 mm dik. De eerste 1,5 mm bestaat uit dentinecomposiet en hierop werd 0,5 mm glazuurcomposiet gepolymeriseerd. De kleurnummering van het glazuur- en dentinecomposiet kwam telkens overeen (1E met 1D bv.) Bij Filtek XTE werden volgende nieuwe samples gemaakt: A1DE, A2DE, A3DE. Bij Clearfil Majesty werden volgende nieuwe samples gemaakt: A1DE, A2DE, A3DE, A3.5DE, A4DE. De Lab-waarden van deze nieuwe samples werd vergeleken met hun overeenkomstige glazuursample gepositioneerd op de overeenkomstige dentinesample met glycerine tussen beide. Zo had je uiteindelijk twee dikke samples van 2,0 mm, waarbij het ene bestond uit glazuurcomposiet rechtstreeks gepolymeriseerd op dentinecomposiet, en het andere bestond uit een dentinesample met daarop een glazuursample en glycerine tussen beide. De samples uit beide groepen werden opgemeten zoals de vorige samples. 4.6 GC Testcomposiet Er is ook gewerkt met dit composiet dat nog in zijn testfase zit. Dit composiet is van GC en nog niet op de markt verkrijgbaar. Het is revolutionair daar zijn kleurbasering compleet anders is dan de meeste composieten op de hedendaagse markt. Het is niet gebaseerd op het VITA-kleurensysteem maar heeft een andere indeling. Zo spreken we hier niet meer van

27 Onderzoeksprotocol A, B, C of D gevolgd door een cijfer, maar wel van light/medium/dark enamel/dentin met low/high opacity. Net zoals bij Filtek en Majesty, zijn er hierbij samples gemaakt op de overeenkomstige dikte. Bij de glazuurkleuren hadden we er drie: Light Enamel, Dark Enamel met Low Opacity en Dark Enamel met High Opacity. Deze drie samples werden gemaakt op een dikte van 0,5 mm. Daarnaast waren er ook vijf dentinekleuren: Light Dentin, Medium Dentin met Low Opacity, Medium Dentin met High Opacity, Dark Dentin met Low Opacity en Dark Dentin met High Opacity. Deze vijf samples werden gemaakt op een dikte van 1,5 mm. Hierna zijn de metingen gebeurd op deze acht samples apart en op de combinatie van de drie glazuursamples met elke dentinesample. Ook hierbij werd er tussen beide samples een druppel glycerine gelegd. In het totaal gaf dit 23 nieuwe metingen onder witte achtergrond en 23 nieuwe metingen onder zwarte achtergrond. Ook nu werd elke meting driemaal uitgevoerd en werd het gemiddelde ervan berekend. Op deze metingen zijn eveneens de translucentieparameters berekend en zo ook het kleurverschil (zie 5.3 Gebruikte formules). Voor het kleurverschil zijn alle samples met alle relevante samples onder witte en zwarte achtergrond vergeleken. Er zijn dus geen 0,5 mm dikke glazuursamples vergeleken met 2,0 mm dikke combinatiesamples, maar dan wel met de 1,5 mm dikke dentinesamples. Dit kwam neer op een totaal van 642 resultaten die zijn weergegeven in Tabel 5.1 en Tabel 5.2. In de tabel zijn de getallen kleiner dan of gelijk aan 4 in het vet gemaakt en met rood aangeduid, zodat men snel kan zien welke samples er met welke samples minimale verschillen vertonen. Uit voorgaande studies wordt een E>3,7 als klinisch onaanvaardbaar beschouwd inzake kleurverschil

28 Resultaten 5. RESULTATEN 5.1 De Lab-waarden Zoals reeds vermeld, werden de metingen uitgevoerd met de SpectroShade. Hierbij werden de Lab-waarden gebruikt. De Lab-waarden stellen een doorsnede voor uit de boom van Munsell (Afbeelding 5.1). AFBEELDING V.L.N.R.: DE MUNSELL BOOM, DE LAB-WAARDEN ALS HORIZONTALE DOORSNEDE VAN DE BOOM De L-waarde verwijst naar de lichtheid met waardes tussen 0 (zwart) en 100 (wit). De a-waarde verwijst naar de rood-groene as. Negatieve waarden verwijzen naar een meer groenere tint en positieve waarden naar een meer rodere tint. De b-waarde verwijst naar de geel-blauwe as. Negatieve waarden verwijzen naar een meer blauwere tint en positieve waarden naar een meer gelere tint. Een gele sample zou dus bijvoorbeeld een Lab-score krijgen van 30, 0, 80. Een groene sample zou bijvoorbeeld een Lab-score krijgen van 30, 0, Achtergrond De resultaten werden gemeten onder een witte en onder een zwarte achtergrond. Onder een zwarte achtergrond kan men de glazuursamples en dentinesamples van elkaar onderscheiden. Ook de vorm, de hoeveelheid wit pigment en de opalescentie kunnen worden onderzocht met behulp van transilluminatie 1. Wanneer de waarden van de witte achtergrond worden vergeleken met deze van de zwarte achtergrond, kan de translucentie van de samples worden bepaald

29 Resultaten 5.3 Gebruikte formules De resultaten zijn neergeschreven in een Excel bestand dat dient als databank en eveneens zijn ze grafisch weergegeven in onderstaande bijlagen. Voor interpretatie van de Labwaarden, zijn er enkele formules gebruikt Het gemiddelde Elke meting werd drie keer uitgevoerd onder een witte achtergrond, en drie keer onder een zwarte achtergrond. Voor het verwerken en voorstellen van de gegevens, werd telkens gebruikt gemaakt van het gemiddelde van de drie metingen. Deze kan u zien in de tabellen in de kolom GemLab De translucentieparameter De translucentieparameter (TP) wordt berekend met behulp van volgende formule: TP = (Lz Lw)² + (Az Aw)² + (Bz Bw)² z = meting onder zwarte achtergrond w = meting onder witte achtergrond A = a-waarde van Lab B = b-waarde van Lab L = L-waarde van Lab. De TP (Tabel 16 en 17) geeft ons informatie over de mate van translucentie van een sample. Hoe hoger de TP, hoe lager de L-waarde zal zijn onder een zwarte achtergrond daar de donkere achtergrond beter doorschemert. Op een witte achtergrond zal de L-waarde dan weer hoger scoren vanwege de lichte doorschemering De parameter voor het kleurverschil: E 19 Om te kijken of de verschillen in metingen klinisch significant waren, werd gebruik gemaakt van E. Deze parameter werd berekend met volgende formule: E = (L1 L2)² + (A1 A2)² + (B1 B2)² L1: L-waarde van sample 1 onder witte/zwarte achtergrond L2: L-waarde van sample 2 onder witte/zwarte achtergrond A1: a-waarde van sample 1 onder witte/zwarte achtergrond A2: a-waarde van sample 2 onder witte/zwarte achtergrond B1: b-waarde van sample 1 onder witte/zwarte achtergrond B2: b-waarde van sample 2 onder witte/zwarte achtergrond

30 Resultaten Deze formule werd voor elke vergelijking tussen twee samples van dezelfde soort meting, twee keer uitgevoerd. Eén keer onder een witte, en één keer onder een zwarte achtergrond. Daar waar je bij de TP dus per sample 1 resultaat had, kreeg je bij E per koppel samples 2 resultaten (Tabel 5.1 en 5.2 en 18) 5.4 De testsamples: AxDE en AxD+E Om de studieopzet op zijn correctie te testen, werden eerst testsamples gemaakt. Hiermee kon worden onderzocht of het laagje glycerine invloed had op het eindresultaat. Enerzijds hadden we 2,0 mm dikke samples waarbij het glazuurcomposiet rechtstreeks op het dentinecomposiet werd gepolymeriseerd. Anderzijds hadden we een 1,5 mm dikke dentinesample waarop een 0,5 mm dikke glazuursample of werd gelegd met een laag glycerine ertussen. De studieopzet klopt daar de resultaten van beide groepen quasi gelijk zijn De TP en L-waarde : Grafiek a en d De translucentieparameter van Clearfil Majesty (CM) is het hoogst wat aangeeft dat CM een translucenter composiet is dan Filtek Supreme XTE (F). Dit geldt bij CM voor het glazuurcomposiet, het dentinecomposiet en het bodycomposiet. Net zoals in de mondholte, schemert de zwarte achtergrond beter door waardoor de value daalt. Onder witte en zwarte achtergrond vertoont F een hogere value aangezien het een composiet is met hogere opaciteit. Dit is geldig voor het glazuurcomposiet, het dentinecomposiet en het bodycomposiet De a-waarde : Grafiek b Wat meteen opvalt, is dat CM in A1, A2, en A3 een meer rodere tint heeft. Zo scoort CM onder een witte achtergrond een a-waarde (=a*) hoger dan F met een factor variërende van 2 tot 10. Onder zwarte achtergrond scoort F een meer groenere tint dan CM. Op te merken valt dat CM de enige is met zijn A3 die een score haalt boven De b-waarde: Grafiek c Zowel onder witte als zwarte achtergrond scoren beide composietsoorten qua b-waarden (=b*) gelijk. Ze hebben allebei even veel geel aanwezig in hun composiet

31 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : 1 dikke sample van 2mm 12 linker waardes : metingen onder witte achtergrond F : Filtek Supreme XTE D+E : 2 samples op elkaar: 1,5+0,5mm 12 rechter waardes: metingen onder zwarte achtergrond 80,0 Grafiek a: Testsamples: L* onder witte en zwarte achtergrond 75,0 70,0 65,0 79,8 79,9 60,0 73,6 74,3 71,3 71,4 77,4 76,9 69,3 68,7 74,5 73,4 73,5 72,6 70,5 68,6 55,0 62,7 62,6 65,7 65,3 50,0 58,3 58,0 57,5 57,3 45,0 F3D+E F3DE M3D+E M3DE F2D+E F2DE M2D+E M2DE F1D+E F1DE M1D+E M1DE F3D+E F3DE M3D+E M3DE F2D+E F2DE M2D+E M2DE F1D+E F1DE M1D+E M1DE

32 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : 1 dikke sample van 2mm 12 linker waardes : metingen onder witte achtergrond F : Filtek Supreme XTE D+E : 2 samples op elkaar: 1,5+0,5mm 12 rechter waardes: metingen onder zwarte achtergrond 13,0 Grafiek b: Testsamples: a* onder witte en zwarte achtergrond 11,0 9,0 7,0 5,0 10,2 10,1 7,9 8,1 3,0 5,8 5,9 4,7 5,0 1,0 0,4 0,7 2,9 2,7 0,8 0,5-1,0-1,3-1,5-2,4-2,5-0,7-0,5-1,5-2,4-1,3-1,0-3,0 F3D+E F3DE M3D+E M3DE F2D+E F2DE M2D+E M2DE F1D+E F1DE M1D+E M1DE F3D+E F3DE M3D+E M3DE F2D+E F2DE M2D+E M2DE F1D+E F1DE M1D+E M1DE

33 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : 1 dikke sample van 2mm 12 linker waardes : metingen onder witte achtergrond F : Filtek Supreme XTE D+E : 2 samples op elkaar: 1,5+0,5mm 12 rechter waardes: metingen onder zwarte achtergrond 35,0 Grafiek c: Testsamples: b* onder witte en zwarte achtergrond 30,0 25,0 20,0 15,0 27,0 26,6 25,6 27,2 30,0 29,7 29,6 29,4 10,0 5,0 22,3 22,6 19,9 20,2 8,8 8,5 13,5 12,8 11,2 10,9 17,5 17,4 14,8 14,7 18,8 19,3 0,0 F3D+E F3DE M3D+E M3DE F2D+E F2DE M2D+E M2DE F1D+E F1DE M1D+E M1DE F3D+E F3DE M3D+E M3DE F2D+E F2DE M2D+E M2DE F1D+E F1DE M1D+E M1DE

34 M : Clearfil Majesty ES-2 F : Filtek Supreme XTE 25,0 DE : 1 dikke sample van 2mm D+E : 2 samples op elkaar: 1,5+0,5mm Grafiek d: Testsamples: Translucentieparameter 20,0 15,0 10,0 18,8 19,7 22,2 22,4 21,4 21,1 13,8 15,1 14,3 5,0 9,4 10,9 11,6 0,0 F3D+E F3DE M3D+E M3DE F2D+E F2DE M2D+E M2DE F1D+E F1DE M1D+E M1DE

35 Resultaten E Een E > 3.7 zou klinisch significant zijn. 20, 42 Dit wil zeggen dat het kleurverschil tussen beide merken in alle gevallen onder zowel witte als zwarte achtergrond opvalt met het blote oog. Onder witte achtergrond gaan de scores tot maximaal 8.6, bij de zwarte achtergrond valt het verschil nog harder op aangezien de scores daar pieken tot 13.7 (Grafiek 13) Besluit We constateren dat Filtek Supreme XTE een opaker composiet is met een hogere value en lagere translucentie. Deze bevinding zien we niet alleen terug in de combinatiesamples waarbij glazuurcomposiet op dentinecomposiet ligt, maar ook bij de glazuur- en dentinesamples apart en bij het bodycomposiet (zie later). Clearfil Majesty ES-2 heeft meer rood aanwezig in zijn glazuur-, dentine- en bodycomposiet. Deze drie composieten zijn translucenter dan het overeenkomstige composiet bij Filtek Supreme XTE (zie later). Wanneer we kijken naar de hoeveelheid gele pigment constateren we dat dit gelijk is bij de combinatie-, glazuur- en dentinesamples. Bij de bodysamples heeft Clearfil Majesty ES-2 een meer gelere tint aanwezig. 5.5 De glazuur- en dentinesamples De glazuursamples zijn 0,5 mm dik. De dentinesamples zijn 1,5 mm dik. Uiteraard mogen deze twee dan niet met elkaar vergeleken worden omwille van hun verschil in dikte. Bij de bespreking van de resultaten wordt er eveneens rekening gehouden met de resultaten van het nieuwe composiet waarvan de kleur niet is gebaseerd op het VITA-kleurensysteem De TP en L-waarde : Grafiek 1 en 2 Uiteraard ligt de TP van de glazuursamples (E) een stuk hoger dan de overeenkomstig dentinesample (D) (Grafiek 1). Opnieuw zien we dezelfde trend als bij de vorige composietsamples: de glazuursamples van CM hebben een hogere translucentieparameter dan F en GC. Wanneer we echter kijken naar de 1,5 mm dikke dentinesamples, zien we dat GC bij zijn Dark Dentin een hogere translucentie vertoont dan CM en F. Voor de Light en Medium Dentin zijn de TP waarden gelijklopend aan deze van CM. De value van de dentinesamples is hoger bij F en GC dan CM omdat deze samples opaker zijn. Er is echter een shift bij GC. Daar waar de Light en Medium Dentin samples een lage TP hebben en dus een hoge value, hebben de Dark Dentin samples een hoge TP en dus een lage value. De value van de glazuursamples is onder witte achtergrond gelijklopend voor de drie composietmerken

36 Resultaten De glazuursamples van F zijn beduidend opaker daar zij onder zwarte achtergrond hoger scoren dan de rest, behalve Light Enamel van GC. Deze heeft de hoogste value onder zwarte achtergrond De a-waarde : Grafiek 3 CM heeft een meer rodere tint in zijn glazuur en dentinesamples zitten dan F. Wat opvalt is dat het Dark Dentine van GC opvallend veel rood heeft. Op witte achtergrond heeft dit composiet meer rood dan CM en op zwarte achtergrond is dit het enige composiet die geen negatieve a* heeft. Daarnaast heeft F het meeste groen in zijn glazuur en dentinesamples zitten wat we zien met de metingen op zwarte achtergrond De b-waarde : Grafiek 4 De gele tint tussen CM en F is voor de glazuur en dentinesamples quasi gelijk. Op witte achtergrond heeft CM iets meer geel, op zwarte achtergrond heeft F iets meer geel. Het Dark Dentin heeft op witte achtergrond het meeste geel in zijn composiet. CM heeft het meeste blauw in zijn glazuurcomposiet zitten E : Grafiek 5 Onder witte achtergrond zijn er significante kleurverschillen te zien tussen CM en F voor de dentinecomposieten (Grafiek 5). Bij het glazuurcomposiet van CM en F is er geen significant kleurverschil voor A1E en A2E. Onder zwarte achtergrond zijn de kleurverschillen allemaal wel significant en dus te zien met het blote oog. Het meeste verschil is te zien bij A3E. Wanneer we kijken naar Tabel 5.1, kunnen we zien met welke samples de glazuur en dentinesamples van GC overeenkomen met deze van CM en F. E kleiner dan 4 is in het rood aangeduid. Merk op dat het composiet van GC meestal overeenkomt met samples van Filtek Supreme XTE

37 Resultaten TABEL 5.1 E TUSSEN DE GC SAMPLES (LINKSE KOLOM) EN DE SAMPLES VAN FILTEK (F) EN CLEARFIL (M) (BOVENSTE RIJ) Besluit Clearfil Majesty ES-2 heeft een translucenter composiet waardoor de TP van het glazuur- en dentinecomposiet hoger is dan Filtek Supreme XTE. GC heeft een composiet waarbij de Dark Dentin zeer translucent is. Vanwege het opake Filtek Supreme XTE composiet is de value van zijn glazuur- en dentinesamples hoger dan deze van Clearfil Majesty ES-2. Vanwege het opake Light en Medium Dentin composiet van GC is zijn value gelijklopend aan deze van Filtek Supreme XTE en dus ook hoger dan deze van Clearfil Majesty ES-2. Clearfil Majesty ES-2 heeft meer rood in zijn composiet dan Filtek Supreme XTE en GC behalve voor Dark Dentin van GC. De hoeveelheid geel is voor de drie composietmerken gelijklopend. Clearfil Majesty ES-2 heeft meer blauw in zijn glazuurcomposiet dan Filtek Supreme XTE en GC

38 M : Clearfil Majesty ES-2 D : Dentinesample: 1,5mm LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity (GC) F : Filtek Supreme XTE E: Glazuursample: 0,5mm DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) DD: Dark Dentin (GC) 80,0 Grafiek 1: Glazuur en dentine samples: Translucentieparameter 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 66,2 54,6 63,3 55,4 70,8 55,8 52,4 61,7 61,1 20,0 39,4 32,0 10,0 20,2 11,6 20,9 14,5 22,8 16,1 17,1 23,9 21,1 0,0 GC DEH GC DEL GC LE F3E M3E F2E M2E F1E M1E GC DDH GC DDL GC MDH GC MDL GC LD F3D M3D F2D M2D F1D M1D

39 M : Clearfil Majesty ES-2 LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity (GC) Wit onderaan: meting op witte achtergrond F : Filtek Supreme XTE DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Zwart onderaan: zwarte D : Dentinesample: 1,5mm DD: Dark Dentin (GC) E: Glazuursample: 0,5mm 95,0 Grafiek 2: Glazuur en dentine samples: L* 85,0 75,0 65,0 55,0 45,0 35,0 81,6 82,0 79,3 75,2 73,3 75,5 76,2 75,5 70,1 62,1 60,0 85,9 84,2 84,7 85,9 85,6 84,8 83,6 84,0 84,3 73,8 70,7 63,4 61,4 57,7 66,2 68,5 60,8 62,5 25,0 15,0 GC DEH GC DEL GC LE F3E M3E F2E M2E F1E M1E GC DDH GC DDL GC MDH GC MDL GC LD F3D M3D F2D M2D F1D M1D M1D F1D M2D F2D M3D F3D GC LD GC MDL GC MDH 38,8 41,5 GC DDL GC DDH 22,6 M1E 32,6 F1E 23,9 M2E 32,4 F2E 17,0 M3E 32,1 36,2 26,8 27,2 F3E GC LE GC DEL GC DEH

40 M : Clearfil Majesty ES-2 LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity (GC) Wit onderaan: meting op witte achtergrond F : Filtek Supreme XTE DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Zwart onderaan: zwarte D : Dentinesample: 1,5mm DD: Dark Dentin (GC) E: Glazuursample: 0,5mm 14,5 12,5 Grafiek 3 : Glazuur en dentine samples: a* 10,5 8,5 6,5 13,6 13,5 4,5 9,4 2,5 0,5 7,4 5,2 1,8 0,2 5,9 6,4 3,8 0,7 0,6 0,0 1,5 1,4 0,4 0,0 1,2 0,7 0,6 1,2-1,5-0,2-1,1-0,4-0,1-0,6-2,1-1,0-1,4-1,0-2,8-2,4-2,2-3,0-2,3-2,5-2,9-1,4-1,0-1,0-3,5 GC DEH GC DEL GC LE F3E M3E F2E M2E F1E M1E GC DDH GC DDL GC MDH GC MDL GC LD F3D M3D F2D M2D F1D M1D GC DEH GC DEL GC LE F3E M3E F2E M2E F1E M1E GC DDH GC DDL GC MDH GC MDL GC LD F3D M3D F2D M2D F1D M1D

41 M : Clearfil Majesty ES-2 LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity (GC) Wit onderaan: meting op witte achtergrond F : Filtek Supreme XTE DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Zwart onderaan: zwarte D : Dentinesample: 1,5mm DD: Dark Dentin (GC) E: Glazuursample: 0,5mm 46,0 Grafiek 4: Glazuur en dentine samples: b* 36,0 26,0 41,0 40,8 16,0 6,0 32,1 30,2 27,8 26,0 23,5 19,0 12,5 29,0 29,0 16,0 13,0 14,313,6 6,9 7,1 9,8 9,8 6,7 18,5 12,815,4 15,6 8,9 11,0 2,4 17,7 14,1 12,2 12,3-4,0-6,0-4,7-5,2-9,5-9,5-8,9-8,0-12,5-10,7-14,0 GC DEH GC DEL GC LE F3E M3E F2E M2E F1E M1E GC DDH GC DDL GC MDH GC MDL GC LD F3D M3D F2D M2D F1D M1D GC DEH GC DEL GC LE F3E M3E F2E M2E F1E M1E GC DDH GC DDL GC MDH GC MDL GC LD F3D M3D F2D M2D F1D M1D

42 ,0 18,0 D : dentinecomposiet E : glazuurcomposiet Grafiek 5: E tussen Filtek en Clearfil E onder ZWARTE achtergrond 16,0 14,0 12,0 10,0 E onder WITTE achtergrond 8,0 16,6 6,0 12,3 4,0 9,3 8,5 8,0 10,6 9,8 9,1 10,2 6,4 2,0 3,7 0,0 0,7 3E 2E 1E 3D 2D 1D 3E 2E 1E 3D 2D 1D

43 Resultaten 5.6 De Body- en Classic Samples Naast de glazuur- en dentinecomposieten, zijn er ook body composieten. Deze vervangen de twee-lagen applicatie en zijn als het ware een combinatie van glazuur- en dentinecomposiet. Bij F worden zij Body genoemd, bij CM worden zij Classic genoemd. Een A1 Body van F komt dus overeen met de Classic A1 van CM. Zoals te zien is in Tabel 1 en Tabel 5, zijn er voor de body en classic samples metingen gedaan met een sample dikte van 1,5 mm. Later zijn er nieuwe samples gemaakt op een dikte van 2,0 mm, zodat deze samples beter vergelijkbaar zijn met de AxDE samples van dezelfde dikte (Tabel 3 en Tabel 4). Bij bespreking van volgende resultaten zijn de 2,0 mm dikke samples gebruikt De TP en L-waarde : Grafiek 6, 7 en 10 Ook nu heeft CM de hoogste TP omdat het een translucenter composiet is. Op te merken valt dat de Body en Classic composieten een veel hogere TP tonen dan hun overeenkomstige testsamples van dezelfde dikte. Bij F ligt de TP zelfs dubbel zo hoog. Wanneer een kroonrestauratie wordt vervaardigd uit enkel dit composiet, zal het dus grijzer lijken omwille van de donker doorschemerende mondholte. De value van de bodysamples is voor F en CM onderling gelijklopend. In vergelijking met de even dikke testsamples, waar een combinatie is gemaakt van glazuur- en dentinecomposiet, is de value van de bodysamples bij CM hoger. Bij F is er tussen de testsamples en de bodysamples geen verschil De a-waarde : Grafiek 8 en 11 CM heeft ook in zijn Classic composiet meer rood aanwezig dan F in zijn Body composiet De b-waarde : Grafiek 9 en 12 Onder witte achtergrond scoort CM een meer gele tint dan F. Mogelijks heeft het cameleoneffect van CM hiermee te maken. Onder zwarte achtergrond scoren ze dan weer gelijk, en gaan ze allebei naar de gele tint. Bij F zijn de verschillen met de testsamples onder zwarte achtergrond het meest opvallend: F scoort voor A1 en A2 voor zijn Body variant bijna dubbel zo laag als de overeenkomstige testsample E : Grafiek 13 Het kleurverschil tussen beide composieten is met deze samples niet met het blote oog te zien voor de A1 en A3 kleur. Dit kunnen we concluderen aangezien bij A1 E= 1,1 is en bij A3 is deze 2,5. Beiden dus onder 3,

44 Resultaten Besluit De translucentieparameter bij de Body (F) en Classic (CM) composieten is hoger dan hun overeenkomstige glazuur- en dentinecomposieten. De value van beide composieten is gelijklopend. Clearfil Majesty ES-2 heeft meer rood aanwezig in zijn composiet De hoeveelheid geel tussen beide composieten is gelijk. 5.7 De VITA-samples De VITA-samples zijn gemaakt als soort referentie. Het zijn deze samples waar de kleurbasering van Clearfil Majesty ES-2 en Filtek Supreme XTE op is gebeurd. Bij de interpretatie van onderstaande resultaten dient men ten allen tijde rekening te houden met het feit dat deze kleurentabs een dikte hebben van ongeveer 4,5 mm. Ze zijn ook niet van hun bodemlaag gescheiden met een laag glycerine. Voor de kleurmeting is er gemeten in het cervicale en middelste derde. De incisale rand werd dus niet mee opgenomen De TP en L-waarde: Grafiek 6, 7 en 10 De TP bij VITA A1, A2,en A3 ligt extreem laag. Uiteraard is dit door de dikte van de tabs. Opvallend genoeg liggen de L* dan weer zeer hoog voor zowel witte als zwarte ondergrond. De VITA-tabs komen qua L* voor witte en zwarte ondergrond opvallend goed overeen met de dentinesamples van F, wat impliceert dat de VITA-tabs toch ook opvallend opaak zijn De a-waarde: Grafiek 8 en 11 Onder witte en zwarte achtergrond neigen de drie VITA-tabs naar een rode tint. Enkel VITA A1 scoort negatief en dus groener onder zwarte achtergrond De b-waarde: Grafiek 9 en 12 Voor zowel de witte als zwarte achtergrond scoren de drie tabs een gele tint. VITA A1 heeft het minste geel E: Grafiek 14 Dit is het meest interessante luik van de vergelijking, aangezien we met deze formule kunnen zien welke van onze twee composietsoorten het sterkst afwijkt van de overeenkomstige VITA-tab waarop ze gebaseerd zijn. De resultaten geven duidelijk weer dat Filtek Supreme XTE het composiet is dat qua kleur het dichtst aanligt bij de VITA-tab. De scores variëren van 3,1 tot 7,2. Bij Clearfil Majesty ES-2 liggen de gegevens anders. Hier variëren de scores van 11,1 tot 18, Besluit Filtek Supreme XTE van Kuraray komt het beste overeen met de VITA-kleurentabs. Doch dit resultaat kan beïnvloed zijn doordat ze overeenkomen qua opaciteit

45 Resultaten 5.8 Besluit Clearfil Majesty ES-2 is een composiet met een hogere translucentieparameter dan Filtek Supreme XTE. Filtek Supreme XTE heeft een hogere value dan Clearfil Majesty ES-2 vanwege zijn opaciteit en is dan ook minder translucent. De hoeveelheid geel is tussen beide composieten gelijklopend. Clearfil Majesty ES-2 heeft meer rood in zijn composiet aanwezig. Filtek Supreme XTE heeft meer groen in zijn composiet aanwezig

46 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : Combinatiesample (2,0 mm) LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity(gc) F : Filtek Supreme XTE B : Bodysample (2,0 mm) DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Cl : Classicsample (2,0 mm) DD: Dark Dentin (GC) 30,0 Grafiek 6: Translucentieparameter van drie Lab-metingen 25,0 20,0 15,0 30,7 30,7 30,3 10,0 18,8 22,2 21,4 15,1 22,3 25,2 24,3 27,6 26,5 14,8 19,3 17,9 26, ,7 20,8 18,2 26,3 16,6 20,7 17,6 24,4 5,0 9,4 11,6 5,4 5,6 5,4 0,0 DEH+DDH DEH+DDL DEH+MDH DEH+MDL DEH+LD DEL+DDH DEL+DDL DEL+MDH DEL+MDL DEL+LD LE+DDH LE+DDL LE+MDH LE+MDL LE+LD VITAA3 VITAA2 VITAA1 M3 Cl F3B M2 Cl F2B M1 Cl F1B F3DE M3DE F2DE M2DE F1DE M1DE

47 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : Combinatiesample (2,0 mm) LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity(gc) F : Filtek Supreme XTE B : Bodysample (2,0 mm) DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Cl : Classicsample (2,0 mm) DD: Dark Dentin (GC) Grafiek 7: Gemiddelde L*onder WITTE achtergrond 80,0 75,0 70,0 79,8 73,6 77,4 74,5 80,1 79,6 80,1 77,3 76,7 75,3 81,8 79,4 76,2 80,5 76,2 75,8 78,7 74,2 73,5 78,4 74,0 73,5 65,0 71,3 69,3 66,9 65,2 64,4 64,5 62,3 62,2 60,0 DEH+DDH DEH+DDL DEH+M DEH+MDL DEH+LD DEL+DDH DEL+DDL DEL+MDH DEL+MDL DEL+LD LE+DDH LE+DDL LE+MDH LE+MDL LE+LD VITAA3 VITAA2 VITAA1 M3 Cl F3B M2 Cl F2B M1 Cl F1B F3DE M3DE F2DE M2DE F1DE M1DE

48 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : Combinatiesample (2,0 mm) LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity(gc) F : Filtek Supreme XTE B : Bodysample (2,0 mm) DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Cl : Classicsample (2,0 mm) DD: Dark Dentin (GC) 13,0 Grafiek 8: Gemiddelde a* onder WITTE achtergrond 11,0 9,0 7,0 5,0 10,2 9,8 9,6 9,6 11,7 11,7 11,3 11,6 7,9 3,0 5,8 4,7 5,0 5,6 5,5 4,8 5,2 5,7 6,1 6,1 6,0 1,0 0,4 2,9 0,9 3,1 0,0 1,7 2,5 0,7 0,8-1,0-0,3 DEH+DDH DEH+DDL DEH+MDH DEH+MDL DEH+LD DEL+DDH DEL+DDL DEL+MDH DEL+MDL DEL+LD LE+DDH LE+DDL LE+MDH LE+MDL LE+LD VITAA3 VITAA2 VITAA1 M3 Cl F3B M2 Cl F2B M1 Cl F1B F3DE M3DE F2DE M2DE F1DE M1DE

49 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : Combinatiesample (2,0 mm) LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity(gc) F : Filtek Supreme XTE B : Bodysample (2,0 mm) DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Cl : Classicsample (2,0 mm) DD: Dark Dentin (GC) 34,0 Grafiek 9: Gemiddelde b* onder WITTE achtergrond 29,0 24,0 34,4 19,0 22,3 19,9 27,0 25,6 30,0 29,6 21,3 27,7 27,1 26,1 31,9 21,4 24,6 22,8 22,7 22,9 21,2 20,9 30,5 29,1 28,3 28,3 20,1 28,4 27,7 30,0 28,6 17,6 14,0 14,8 DEH+DDH DEH+DDL DEH+M DEH+MDL DEH+LD DEL+DDH DEL+DDL DEL+MDH DEL+MDL DEL+LD LE+DDH LE+DDL LE+MDH LE+MDL LE+LD VITAA3 VITAA2 VITAA1 M3 Cl F3B M2 Cl F2B M1 Cl F1B F3DE M3DE F2DE M2DE F1DE M1DE

50 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : Combinatiesample (2,0 mm) LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity(gc) F : Filtek Supreme XTE B : Bodysample (2,0 mm) DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Cl : Classicsample (2,0 mm) DD: Dark Dentin (GC) 80,0 Grafiek 10: Gemiddelde L* onder ZWARTE achtergrond 75,0 70,0 65,0 60,0 55,0 50,0 73,5 70,5 65,7 62,7 58,3 57,5 63,3 63,9 63,2 60,1 59,5 57,4 77,0 74,6 71,6 69,3 64,5 65,2 52,5 54,1 66,4 61,0 62,4 65,9 61,2 63,0 45,0 47,4 48,1 47,3 49,1 DEH+DDH DEH+DDL DEH+MDH DEH+MDL DEH+LD DEL+DDH DEL+DDL DEL+MDH DEL+MDL DEL+LD LE+DDH LE+DDL LE+MDH LE+MDL LE+LD VITAA3 VITAA2 VITAA1 M3 Cl F3B M2 Cl F2B M1 Cl F1B F3DE M3DE F2DE M2DE F1DE M1DE

51 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : Combinatiesample (2,0 mm) LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity(gc) F : Filtek Supreme XTE B : Bodysample (2,0 mm) DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Cl : Classicsample (2,0 mm) DD: Dark Dentin (GC) 2,5 Grafiek 11: Gemiddelde a* onder ZWARTE achtergrond 1,5 1,5 0,5 0,8 0,6 0,5 0,8-0,5-1,5-0,7-1,3-1,5-2,4-1,3-3,0-2,7-2,5-2,6-1,9-1,3-0,7-0,2-0,9-1,7-1,4-3,0-2,6-1,3-0,2-0,8-2,7-1,2-0,1-0,7-2,5-3,5 DEH+DDH DEH+DDL DEH+MDH DEH+MDL DEH+LD DEL+DDH DEL+DDL DEL+MDH DEL+MDL DEL+LD LE+DDH LE+DDL LE+MDH LE+MDL LE+LD VITAA3 VITAA2 VITAA1 M3 Cl F3B M2 Cl F2B M1 Cl F1B F3DE M3DE F2DE M2DE F1DE M1DE

52 M : Clearfil Majesty ES-2 DE : Combinatiesample (2,0 mm) LE: Light Enamel (GC) LD: Light Dentin (GC)...L: Low opacity(gc) F : Filtek Supreme XTE B : Bodysample (2,0 mm) DE: Dark Enamel (GC) MD: Medium Dentin (GC) H: High opacity (GC) Cl : Classicsample (2,0 mm) DD: Dark Dentin (GC) 25,0 Grafiek 12: Gemiddelde b* onder ZWARTE achtergrond 20,0 15,0 10,0 5,0 18,8 17,5 14,8 13,5 11,2 8,8 21,8 18,8 15,1 13,2 12,1 10,4 7,2 8,0 7,8 5,5 8,9 9,8 3,5 6,2 10,1 15,6 13,8 7,8 10,0 9,7 13,8 15,3 7,8 11,0 0,0 DEH+DDH DEH+DDL DEH+M DEH+MDL DEH+LD DEL+DDH DEL+DDL DEL+MDH DEL+MDL DEL+LD LE+DDH LE+DDL LE+MDH LE+MDL LE+LD VITAA3 VITAA2 VITAA1 M3 Cl F3B M2 Cl F2B M1 Cl F1B F3DE M3DE F2DE M2DE F1DE M1DE

53 ,0 18,0 16,0 Grafiek 13: E tussen Filtek en Clearfil AxDE: 1 sample van 2mm dik AxD+E: 2 samples op elkaar met glycerine ertussen Wit onderaan: metingen onder witte achtergrond Zwart onderaan: metingen onder zwarte achtergrond 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 13,7 11,8 12,6 10,9 9,4 9,3 8,6 8,0 8,1 7,7 7,6 7,0 6,3 5,2 3,8 4 2,5 1,1 A1DE A1D+E A2DE A2D+E A3DE A3D+E A1B A2B A3B A1DE A1D+E A2DE A2D+E A3DE A3D+E A1B A2B A3B

54 ,0 Grafiek 14: E tussen Filtek/Clearfil en VITA-tabs A1 A2 A3 20,0 M : Clearfil Majesty ES-2 F : Filtek Supreme XTE AxDE : 1 sample van 2mm dik Wit onderaan: metingen onder witte achtergrond Zwart onderaan: metingen onder zwarte achtergrond 15,0 10,0 18,0 15,7 15,8 5,0 11,1 11,7 11,7 3,1 4,8 5,7 4,2 4,8 7,2 0,0 MA1DE MA2DE MA3DE MA1DE MA2DE MA3DE FA1DE FA2DE FA3DE FA1DE FA2DE FA3DE

55 Resultaten 5.9 GC Testcomposiet : Glazuursamples op dentinesamples Wat opvalt bij de combinatiesamples, dus een glazuursample op een dentinesample met een totale dikte van 2,0 mm, is dat Lab-waarden en translucentieparameter niet zo zeer afhangt van de kleur glazuurcomposiet, maar wel van de gebruikte kleur dentinecomposiet. Dit is ook zo bij de natuurlijke tand. Het is het dentine dat vooral de chroma en hue bepaalt. De glazuurlaag bepaalt de value. Zo liggen de waardes van een Medium Dentin met Low Opacity gecombineerd met de drie kleuren glazuurcomposiet ongeveer allemaal gelijk. Ik zal dan ook telkens de drie koppels van samples tegelijk bespreken: wanneer ik het heb over een dentinesample wordt hiermee bedoeld de combinatie van deze dentinesample met de drie glazuursamples De TP en L-waarde : Grafiek 6, 7 en 10 In het algemeen kan gesteld worden dat het composiet van GC een hoge translucentieparameter heeft. Het Dark Dentin met Low Opacity heeft de hoogste TP. Ook bij dit composiet is voorgaande trend duidelijk: hoe hoger de TP, hoe lager de value. Het Light en Medium Dentin hebben een lage TP en de hoogste value. De TP en value waardes van dit Light en Medium Dentin liggen ongeveer in dezelfde range als de waardes van de Body en Classic samples van CM en F. Het Dark Dentin is afwijkend van de andere composietsamples in zijn TP en value. De value van Dark Dentin is de laagste van alle composieten. Dit Dark Dentin heeft dus een lage opaciteit De a-waarde : Grafiek 8 en 11 Het rode pigment van Light Dentin komt overeen met de A1 Body sample en A1DE sample van F. Het rode pigment van Medium Dentin is gelijk voor Low en High Opacity en komt overeen met de A2 Classic en Body samples van CM en F. Ook bij de Dark Dentin samples is er qua rood pigment geen verschil tussen Low en High Opacity. Deze samples hebben het meeste rood in hun composiet aanwezig in vergelijking met de andere composietmerken De b-waarde : Grafiek 9 en 12 Ook nu zien we dat er geen onderscheid is in gele tint tussen dentinesamples met Low of High Opacity. Het Light Dentin heeft zeer weinig geel, de andere samples hebben een gele tint die schommelt tussen deze van CM en F E : Tabel

56 TABEL 5.2: KLEURVERSCHIL TUSSEN DE GC SAMPLES (LINKSE KOLOM) EN DE SAMPLES VAN FILTEK, CLEARFIL EN DE VITA-TABS (BOVENSTE RIJ)