Jaarverslag. Afdeling intensive care volwassenen Met speciale dank aan de BIZA voor het verstrekken van relevante gegevens

Transcriptie

1 Jaarverslag Afdeling intensive care volwassenen Met speciale dank aan de BIZA voor het verstrekken van relevante gegevens

2 Adres: Afdeling intensive care volwassenen VU medisch centrum, ZH 7 D 18 Postbus MB Amsterdam Bezoekadres: De Boelelaan 1117, 1081 HV Amsterdam Telefoon: Fax: Secr.ICV@vumc.nl 2

3 3

4 Voorwoord Het jaar 2009 zal door vele medewerkers van de afdeling ICV herinnerd worden als het jaar van de ernstige ziekte en het overlijden van Rob Strack van Schijndel, plaatsvervangend hoofd afdeling ICV. In februari 2009 openbaarden zich de eerste symptomen van een ernstige ziekte. Ondanks zijn enorme inzet en optimisme begon daarmee een snel proces van aftakeling. Een eerste operatie gaf verbetering van symptomen, maar kort na een tweede operatie ging het snel bergafwaarts. Helaas was zijn strijd een kansloze. Maar ondanks zijn ernstige ziekte bleef Rob erg betrokken bij de afdeling ICV. Op 12 september 2009 kwam Rob te overlijden, nadat hij twee weken daarvoor nog de VUmc zilveren legpenning had ontvangen. Ruim acht jaar was Rob mijn rechterhand en deelden we alles wat van belang was voor de patiënten en de afdeling. Zijn discretie is zeldzaam en maakte dat het zo eenvoudig was met hem alles te kunnen bespreken. Het sterkt ons dat wij veel van zijn gedachtegoed mogen voortzetten: niet voor ieder probleem een aparte dokter, maar zorgen voor samenhang in de behandeling, compassie voor de patiënt en vooral ook training van dokters in complexe situaties (COSTA-VU). Zijn scherpe, originele en rake humor missen we iedere dag. We hebben een buitengewone collega verloren. Namens alle medewerkers ICV, Armand R.J. Girbes

5

6 Inhoud ALGEMEEN... 9 INLEIDING EN VISIE... 9 DE MISSIE VAN DE AFDELING ICV VOORTGAANDE VERANDERINGEN IC- CAPACITEIT PRESTATIE- INDICATOREN BEZETTINGSPERCENTAGE EN OPTIMAAL OPERATIONELE BEDDEN INFECTIEPROBLEMATIEK SAMENWERKING WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK MEDIUM CARE SAMENSTELLING AFDELING INTENSIVE CARE VOLWASSENEN MEDEWERKERS AFDELING ICV FELLOWS, AIOS EN ANIOS IN PERIODE ARTS- ASSISTENTEN BESPREKINGEN VERPLEEGKUNDIGEN ICT / FUNCTIONEEL BEHEER ICV ORGANISATIE ONDERWIJS & OPLEIDING WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK COMMISSIE WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK COMPLICATIEBESPREKINGEN PUBLICATIES INTERNATIONAAL EN NATIONAAL: 2009 EN VOORDRACHTEN 2009 EN OVERIGE ACTIVITEITEN

7 APPENDIX TABELLEN 2009 EN TABEL 1. AANTAL OPNAMEN IN TABEL 1A. AANTAL OPNAMEN IN 2009 OP 6D TABEL 1B. AANTAL OPNAMEN IN 2009 OP 7D TABEL 2. OPNAMEDUUR TABEL 2A. OPNAMEDUUR 2009 OP 6D TABEL 2B. OPNAMEDUUR 2009 OP 7D TABEL 3. AANTAL OPNAMEDAGEN TABEL 3A. AANTAL OPNAMEDAGEN 2009 OP 6D TABEL 3B. AANTAL OPNAMEDAGEN 2009 OP 7D TABEL 4A.MORTALITEIT OP 6D TABEL 4B.MORTALITEIT OP 7D TABEL 5. RATIO WERKELIJKE/VERWACHTE MORTALITEIT TABEL 5A. MORTALITEIT CARDIOCHIRURGISCHE PATIENTEN TABEL 6. HERKOMST VAN OP DE IC OPGENOMEN PATIËNT TABEL 6A. HERKOMST VAN OP DE IC OPGENOMEN PATIËNT D TABEL 6B. HERKOMST VAN OP DE IC OPGENOMEN PATIËNT D TABEL 7. HEROPNAME VAN OP DE IC OPGENOMEN PATIËNT TABEL 7A. HEROPNAME IN 2009 OP 6D TABEL 7B. HEROPNAME IN 2009 OP 7D MEDIUM CARE TABEL 8. AANTAL OPNAMEN PER SPECIALISME TABEL 9. OPNAMEDUUR MEDIUM CARE TABEL 10. VERPLEEGDAGEN MEDIUM CARE TABEL 11. MORTALITEIT MEDIUM CARE TABEL 12. HERKOMST VAN OP DE MC OPGENOMEN PATIËNTEN TABEL 13. HEROPNAME VAN OP DE MC OPGENOMEN PATIËNT TABEL 14. AANTAL OPNAMEN TABEL 14A. AANTAL OPNAMEN 2010 OP 6D TABEL 14B. AANTAL OPNAMEN 2010 OP 7D TABEL 15. OPNAMEDUUR TABEL 16. AANTAL OPNAMEDAGEN TABEL 18. RATIO WERKELIJKE/VERWACHTE MORTALITEIT TABEL 19. HERKOMST VAN OP DE IC OPGENOMEN PATIËNT TABEL 20. HEROPNAME VAN OP DE IC OPGENOMEN PATIËNT

8 MEDIUM CARE TABEL 21. AANTAL OPNAMEN PER SPECIALISME TABEL 22. OPNAMEDUUR MEDIUM CARE TABEL 23. VERPLEEGDAGEN MEDIUM CARE TABEL 24. MORTALITEIT MEDIUM CARE TABEL 25. HERKOMST VAN OP DE MC OPGENOMEN PATIËNTEN TABEL 26. HEROPNAME VAN OP DE MC OPGENOMEN PATIËNT

9 Algemeen Inleiding en visie Voor u ligt het jaarverslag van de afdeling intensive care volwassenen (ICV) van het VU medisch centrum (VUmc) van de jaren 2009 en 2010, het negende en tiende jaar sinds de oprichting van de afdeling. Vakgebied Het vak intensive care (IC)-geneeskunde is een bijzonder en jong vak dat in Nederland nog niet als apart specialisme is erkend, in tegenstelling tot andere landen, zoals Engeland, Spanje, Frankrijk, Zwitserland, Nieuw-Zeeland en Australië. Het is momenteel nog een zogenaamd aandachtsgebied, waarvoor medisch specialisten van diverse specialismen als anesthesiologie, chirurgie, interne geneeskunde en longziekten nog een aanvullende opleiding volgen van ± 1-2 jaar, afhankelijk van hun vooropleiding. Op Europees niveau kan ook een Europees diploma voor intensive care-geneeskunde worden behaald, bestaande uit een uitgebreide schriftelijke toets en een praktijkexamen. In het recente verleden was het nog gebruikelijk dat specialisten zonder specifieke IC-opleiding de IC-behandeling van patiënten op zich namen, waarbij vaak vele consulenten van andere specialismen werden ingeschakeld. Nu is het in de grote niveau 3-IC s (classificatie volgens CBO richtlijn 2006) in Nederland zo, dat wegens de vereiste hoge specifieke deskundigheid speciaal gekwalificeerde medisch specialisten (intensivisten) worden aangesteld. De intensivist kan als breed opgeleide generalist sturing geven aan de behandeling van de ernstig zieke en vaak complexe patiënt. Het accent ligt daarbij op het waarborgen van de vitale functies. Dit, gekoppeld aan de specifieke vaardigheden vereist voor de diverse behandelingsmodaliteiten op de IC, heeft geleid - zoals blijkt uit diverse publicaties - tot een verbeterde zorg en kostenbeheersing op de IC. Op grond van deze feiten kent Nederland vanaf 2006 de nieuwe Richtlijn en werkwijze op intensive care-afdelingen voor volwassenen in Nederland. Aan de totstandkoming van deze nieuwe landelijke richtlijn is vanuit het VUmc belangrijk bijgedragen. Het is verheugend te zien dat het VUmc bij deze ontwikkeling al vele jaren vooruit loopt op landelijke ontwikkelingen. Het is de verwachting dat in de loop van een nieuwe richtlijn tot stand komt onder auspiciën van de Orde van Medisch Specialisten, die voortborduurt op de vigerende richtlijn. Samen met de IC-verpleegkundigen vormen de intensivisten de kern van het behandelteam van de IC-patiënten, in samenwerking met consulterende en 9

10 medebehandelende artsen van vele andere specialismen. Zeer nauwe, intensieve samenwerking tussen de verwijzend specialist en de intensivist is daarom een conditio sine qua non voor kwalitatief hoogstaande patiëntenzorg. Intensive care kan gezien worden als een generalistisch specialisme voor de kritiek zieke patiënt, waarbij een nauwe samenwerking met diverse verticale specialismen, maar ook een ondersteunend specialisme als de anesthesiologie van groot belang is. In dat kader zijn er ook vele gezamenlijke besprekingen met andere afdelingen en worden gezamenlijke protocollen gemaakt. Een belangrijke peiler voor de wijze waarop patiënten behandeld worden op de afdeling ICV is conform de missie en visie evidence-based medicine (EBM) en de afdeling verwacht eenzelfde benadering van de belendende afdelingen. De missie van de afdeling ICV Missie Visie De afdeling intensive care volwassenen (ICV) van VUmc is een closed format niveau 3 intensive care-afdeling. Het betreft een dynamische afdeling waar in een multidisciplinaire setting topklinische patiëntenzorg wordt geboden, hoogwaardig klinisch onderzoek wordt verricht en excellent onderwijs wordt gegeven. Hierbij streven we het hoogste niveau van kwaliteit en veiligheid na. De afdeling beschikt over twee gelijkwaardige intensive care-locaties waar alle patiëntencategorieën kunnen worden opgenomen. Daarnaast beschikt de afdeling over een medium care (MC) voor patiënten die zorg op niveau 1 nodig hebben en die tevens dienst doet als step-down-faciliteit voor de IC, waardoor een continuüm aan zorg gegeven kan worden. Door ketenzorg wordt de continuïteit van zorg gewaarborgd, waarbij de ICV verantwoordelijkheid neemt voor de periode direct voorafgaand aan en volgend op de intensive care-opname. Door servicegerichte zorg op maat ervaren de patiënt en zijn/haar naasten dat zij als individu centraal gesteld worden. Er wordt een eenduidig beleid gevoerd, gebaseerd op protocollen, richtlijnen en evidence-based medicine. Met de inzet en ontwikkeling van kwaliteitsinstrumenten en indicatoren en continue training en ontwikkeling van medewerkers wordt topreferente zorg gewaarborgd. Maximale veiligheid in de intensive care-zorg staat toenemend centraal, met een nadrukkelijke rol voor ICT-ontwikkelingen. De intra- en interdisciplinaire samenwerking wordt gekenmerkt door nauw contact met verwijzers, wederzijds respect, openheid en transparantie. De afdeling stelt belang in een ambitieus en toonaangevend denk- en werkklimaat waarin structurele onderwijsprogramma s en medisch en verpleegkundig wetenschappelijk onderzoek een belangrijke plaats innemen. De leidende positie op 10

11 het gebied van onderzoek wordt gekenmerkt door innovatie, samenwerking, een breed draagvlak, ambitie en fondsenwerving. Met behulp van competentieontwikkeling wordt gewerkt aan specifieke deskundigheid en superspecialisatie bij de medische en verpleegkundige discipline. Het afdelingsmanagement hanteert hierbij een coachende stijl van leidinggeven. In het licht van huidige en toekomstige maatschappelijke en politieke ontwikkelingen in de gezondheidszorg heeft de afdeling ICV de ambitie haar marktpositie meer vorm te geven. Faciliteiten Voor wat betreft de faciliteiten, ruimte en automatisering streeft de afdeling na dat deze geheel ten dienste staan van het optimaal functioneren van de afdeling. Ook aan faciliteiten geleverd door andere (ondersteunende) diensten worden eisen gesteld die overeenkomstig de kwaliteitseisen en behoeften van de afdeling intensive care volwassenen zijn. Dit jaarverslag is tot stand gekomen dankzij bijdragen van velen. In de eerste plaats heeft Annet Duin van de afdeling BIZA op een zeer overzichtelijk wijze alle patiëntengegevens verstrekt. Daarnaast zijn bijdragen geleverd door alle stafleden van de afdeling ICV en het verpleegkundig hoofd/verpleegkundig manager. Ook waren de bijdragen van het secretariaat, Grace Koningstein en Tom van Diepen, van essentieel belang. Het is goed te realiseren dat dit jaarverslag in feite een weergave is van de professionele prestaties van alle medewerkers van de afdeling ICV en bovendien ook van alle ons omringende afdelingen van het VUmc. Prof. dr. Armand R.J. Girbes hoofd afdeling ICV Zomer

12 Voortgaande veranderingen Na- en bijscholing Simulatieonderwijs Medium care De in het verleden uitgezette lijnen werden gecontinueerd. Er is blijvende aandacht voor ethische dilemma s en complexe patiënten. Het beleid op het bewaken en verbeteren van kwaliteit werd gecontinueerd met metingen van tevredenheid van familie en arts-assistenten, naast bestaand beleid met preventie en meting van nosocomiale pneumonieën, APACHE II-score gerelateerde mortaliteit, decubitus en laagdrempelige rapportage van (bijna-)fouten en missers met daaraan gekoppelde verbetertrajecten. Daarnaast werd in 2010 opnieuw een verwijzersconferentie georganiseerd onder leiding van prof. dr. J. Heimans, waarbij alle belendende lees: naar de ICV verwijzende - afdelingen werden uitgenodigd om aan te geven welke aspecten van de afdeling gewaardeerd worden en waar verbeterpunten liggen. De afdeling stelt zich daarmee transparant en toetsbaar op. Veel afdelingen zijn op de uitnodiging ingegaan. De bijeenkomst is schriftelijk vastgelegd en actieplannen zijn ontwikkeld naar aanleiding van de uitkomsten. Belangrijk actiepunt was de verbetering van de schriftelijke en mondelinge overdracht van patiënten naar de verpleegafdeling. Door de voorzitter werd de hoop uitgesproken dat meer afdelingen het voorbeeld van de afdeling ICV zouden volgen om een dergelijke verwijzersconferentie te organiseren. Veel energie werd gestoken in de continue na- en bijscholing van IC- en MCverpleegkundigen. In samenwerking met de Amstelacademie werd een nascholingsprogramma opgezet en gegeven. Tevens werden de structurele (bij- en na-)scholingsprogramma s Basic Life Support (BLS) en Advanced Life Support (ALS) gecontinueerd door de medische en verpleegkundige staf, waarbij wekelijks praktijklessen werden gegeven in samenwerking met medewerkers van de afdeling anesthesiologie. Samen met de afdelingen anesthesiologie en longziekten worden de cursussen Airway management en Basic & advanced bronchoscopy georganiseerd. Tevens verzorgde de afdeling ICV, in samenwerking met de afdeling interne geneeskunde, onderwijsdagen voor de artsen in opleiding tot specialist (AIOS) interne geneeskunde van de regio, en met de afdeling ICV van het AMC onderwijsdagen voor de AIOS heelkunde van de regio. De in 2008 begonnen simulatietrainingen zijn inmiddels een vast onderdeel van het trainingsprogramma van zowel artsen als verpleegkundigen. Het simulatieonderwijs staat onder leiding van dr. Hagen Biermann. Voor een optimale logistiek op de intensive care is een goede uitstroommogelijkheid noodzakelijk. Hiervoor beschikt het ziekenhuis onder andere over de medium care, die sinds 1 juli 2002 valt onder de afdeling ICV. 12

13 Nieuwbouw Research In het kader van het langetermijnhuisvestingplan van VUmc en daarbij behorende uitbreiding en verbouwing van het OK-complex, is er hard gewerkt aan de nieuwbouw van de IC en daaraan gekoppelde uitbreiding. Diverse werkgroepen vanuit de IC, belendende afdelingen en ondersteunende diensten waren hier in 2009 en 2010 bij betrokken. De verhuizing naar de nieuwbouw staat gepland voor 2011/2012. De toegenomen activiteiten op wetenschappelijk terrein werden verder versterkt en leidden ook in 2009 en 2010 tot meerdere publicaties en nationale en internationale voordrachten. Meerdere stafleden van de afdeling ICV spelen een belangrijke nationale en internationale rol, zowel op het gebied van opleiding, diplomering, onderwijs en organisatie als in wetenschappelijk onderzoek. In 2010 werd de selectieprocedure afgesloten voor de aanstelling van een onderzoekscoördinator. Mevrouw dr. M. de Waard zal vanaf april 2011 invulling geven aan deze functie. 13

14 IC-capaciteit Tekorten Ook in 2009 en 2010 bleek er weer te vaak sprake van een te beperkte IC-capaciteit, waardoor patiënten niet konden worden opgenomen op de IC of (semi-)electieve operaties moesten worden uitgesteld. De capaciteits-uitbreiding van het operatiecentrum en de centralisatie van complexe ingrepen versterkt de capaciteitsproblematiek. Het probleem van een kwantitatief capaciteitstekort op de IC wordt deels veroorzaakt doordat patiëntenpopulaties aan het veranderen zijn: de co-morbiditeit van de te opereren patiënten is gestegen. Dit heeft gevolgen voor de opnameduur op de IC na de operatie. Patiënten met ernstige co-morbiditeit zoals diabetes mellitus en (ernstig) nierfunctieverlies en/of voorafgaande chemoradiatietherapie verkeren vóór de operatie in een labiel evenwicht dat door de operatie ernstig kan worden verstoord. Dit heeft zijn weerslag op de ernst van de morbiditeit op de IC en daarmee op de opnameduur. De berekening van het aantal uit te voeren operaties in samenhang met de IC-capaciteit is daarmee gebaseerd op achterhaalde uitgangspunten. Voor de gewenste uitbreiding van operatiecapaciteit van de diverse afdelingen, waaronder de hartchirurgie, de heelkunde met haar diverse aandachtsgebieden en de neurochirurgie, dient het verhogen van de totale IC-capaciteit in VUmc een hoge prioriteit te krijgen. Ook voor het functioneren van het traumacentrum en het kunnen vervullen van de regionale functie van de afdeling ICV conform de CBO-richtlijn, is beschikbaarheid van IC-capaciteit een belangrijke voorwaarde. In de nieuwbouw van de afdeling ICV wordt op korte termijn gestreefd naar een uitbreiding tot 32 IC-bedden. Dit is nog steeds een onvoldoende aantal. Daarboven drukt de krappe en veranderende arbeidsmarkt zwaar op de capaciteit van de IC. In de afgelopen jaren zijn regionaal, vooral buiten VUmc, te weinig ICverpleegkundigen opgeleid. Daarbij is, zoals verwacht, ook het aanbod van verpleegkundigen voor de IC-opleiding teruggelopen. Het kunnen invullen van alle verpleegkundige formatieplekken is van vitaal belang voor het functioneren van de intensive care. 14

15 Prestatie-indicatoren IC-niveau en personele bezetting De intensive care voor volwassenen (ICV) is een gemengde IC (IC niveau III) waar alle categorieën patiënten zijn opgenomen: patiënten met interne aandoeningen en chirurgische patiënten, inclusief neurochirurgie en cardiopulmonale chirurgie. Op deze IC is continu een intensivist aanwezig of bereikbaar. De afdeling ICV is in 2009 gevisiteerd in het kader van de opleiding tot intensivist, waarbij gebleken is dat de afdeling aan alle kwaliteitseisen voldoet, hetgeen heeft geresulteerd in een verlenging van de opleidingsbevoegdheid voor de periode van 5 jaar. In VUmc zijn in 2009 en 2010 in totaal 1301 respectievelijk 1387 opnames op de ICV gerealiseerd, waarvan 585 respectievelijk 595 cardiochirurgische opnames. Het totaal aantal verpleegdagen was 8712 dagen in 2009 en 8939 dagen in 2010, waarvan 1941 respectievelijk 2040 dagen t.b.v. cardiochirurgische patiënten. Daarnaast zijn er in en in opnames gerealiseerd op de medium care. Het aantal opnamedagen steeg van 3170 in 2009 naar 3466 in In totaal realiseerde de afdeling ICV meer dan opnamedagen. Het aantal beademingsdagen is in 2009 en 2010 opnieuw gestegen ten opzichte van In 2009 werden 4929 beademingsdagen geregistreerd en in 2010 in totaal Dit betreffen zogenaamde declarabele beademingsdagen, waarin gewone postoperatieve beademingsdagen niet meegerekend zijn. Dit verklaart het grote verschil met het aantal ligdagen, aangezien veel patiënten ongeveer één dag op de IC liggen in de postoperatieve fase (zie mediane ligduur). De gemiddelde ligduur van patiënten op de ICV was in ,1 dagen, met een standaarddeviatie van 9,9 dagen; in ,95 dagen met een standaarddeviatie van 5,4 dagen. Zowel in 2009 als 2010 was de mediane ligduur 1 dag. Het aantal fte intensivisten voor beademingsniveau III-intensivecare-bedden én 9 medium care-bedden bedraagt 11,8 fte. Mortaliteit De mortaliteit op een IC is afhankelijk van de aard en ernst van de ziekte van de patiënten; hoe zieker een patiënt is, hoe groter de kans dat hij overlijdt. Om mortaliteit af te zetten tegen de ernst van de ziekte is de internationaal geaccepteerde standardized mortality rate (SMR) beschikbaar. Daarbij worden de patiënten onderverdeeld naar ernst van de ziekte, weergegeven als APACHE II-score (hoe hoger de score, hoe zieker) en diagnosecategorie. Een SMR van 1,0 duidt op een mortaliteit zoals verwacht mag worden op een IC, een SMR groter dan 1,0 duidt op een hogere sterfte dan verwacht mag worden op grond van de literatuur, een SMR kleiner dan 1,0 op een lagere sterftekans. Op de IC van het VU medisch centrum is 15

16 voor alle categorieën van ernst van ziekte de SMR lager dan 1,0 (zie tabel 5a in de appendix), een gegeven dat al vele jaren consistent zo is. Er zitten wel beperkingen aan het gebruik van SMR-scores, waarover de afdeling ICV van VUmc ook heeft gepubliceerd in internationale wetenschappelijke tijdschriften als The Lancet en Intensive Care Medicine, maar aangezien al vele jaren de SMR kleiner is dan 1,0, kan wel worden aangenomen dat de opnieuw uitstekende getallen van de afgelopen jaren niet berusten op een toevalsbevinding. Voor mortaliteitsgegevens gerelateerd aan EURO-scores en CABG versus klepchirurgie wordt verwezen naar de gegevens van de afdeling cardiochirurgie, waaruit overigens ook blijkt dat de kans op overlijden lager is dan verwacht mocht worden op basis van de ernst van de afwijkingen. Ook bij deze resultaten speelt de kwaliteit van de behandeling op de IC een significante rol, reden waarom de resultaten ook in dit jaarverslag worden vermeld (zie tabel 5b in de appendix). Bezettingspercentage en optimaal operationele bedden Flexibiliteit, gedefinieerd als de capaciteit van een IC voor het opnemen van acute patiënten, is van groot belang voor een optimaal functionerende IC. Deze flexibiliteit wordt in hoge mate bepaald door het (gemiddelde) bezettingspercentage. Volgens literatuuropgaven, zoals ook vermeld in de CBO-richtlijn 2006, is een bezettingspercentage van 80% tot maximaal 85% compatibel met flexibiliteit. Uit de jaarcijfers van de afdeling ICV blijkt dat het gemiddelde bezettingspercentage ook in 2009 en 2010, evenals alle voorgaande jaren, weer hoog is. Indien alle opnamen > 4 uur gerekend worden tot een opname, was de bezettingsgraad in 2009, uitgaande van 28 operationele bedden, 85,2%, in 2010 zelfs 88%. Maar deze getallen verbloemen de werkelijkheid, aangezien het aantal operationele bedden structureel lager was, waardoor het feitelijke bezettingspercentage in beide jaren boven de 90% heeft gelegen. Eigenlijk zijn deze percentages onacceptabel. Uit deze cijfers valt op te maken dat, ondanks maximale inspanningen, er te weinig flexibiliteit kan zijn om (semi-electieve en spoed-)patiënten op te nemen. Dit gegeven is van groot belang, daar het niet doorgang kunnen vinden van (semi-)electieve operaties of het niet kunnen opnemen van acute patiënten van de eerste hulp (EH), naast ongewenste repercussies voor de patiënt, aanleiding geeft tot ongenoegen en frustraties bij onder meer de medici van verwijzende specialismen en bij de medische staf van de afdeling ICV. Het wijst bovendien op een (te) hoge werkdruk voor de ICverpleegkundigen. Teneinde zoveel mogelijk recht te doen aan de verschillende afdelingen werd op basis van toegekende verpleegdagen een verdeelsleutel bepaald voor het aantal te 16

17 Verdeelsleutel bezetten bedden per specialisme. Hiermee werden bedden geoormerkt als behorend bij een bepaald specialisme. Met de huidige schaarste is het nog niet mogelijk om bedden continu te oormerken voor het electieve operatieprogramma, zoals in sommige IC s momenteel wel het geval is. Afdeling CCH HLK NCH INW OVERIG Aantal bedden Uit de bezettingspercentages blijkt dat de huidige capaciteit van de IC tekortschiet om te voldoen aan de vraag van de inbrengende specialismen. In onderstaande figuur 1 is de relatie tussen kans op het weigeren van een acute opname ( blokkeringskans ) afgezet tegen het aantal operationele bedden. Uit deze figuur valt af te lezen dat de blokkeringskans bij eenzelfde bezettingspercentage afneemt bij een toename van het aantal operationele bedden. Figuur 1. Invloed van aantallen bedden op de weigeringskans ( blokkeringskans ) van acute opnames Infectieproblematiek MRSA-detectie Het tekort aan operationele IC-bedden en de continu hoge werkdruk ten gevolge van het aanbod van IC-patiënten dragen bij aan de impact van de infectieproblematiek. Ook in 2009 en 2010 werd de afdeling ICV geconfronteerd met meerdere MRSApositieve patiënten en patiënten met multiresistente bacteriën. Het verzorgen en behandelen van deze patiënten is dermate intensief dat dit resulteert in een belangrijke reductie van de IC-capaciteit. Het isoleren van een MRSA-positieve patiënt vereist in feite een dubbele capaciteit aan personeel. Anders gezegd telt één MRSA-positieve patiënt qua werkbelasting voor twee patiënten. De implicaties van het onverwacht detecteren van een MRSA-positieve patiënt op de IC voor de andere patiënten (het niet doorgaan van electieve operaties), het 17

18 Nosocomiale pneumonie personeel (o.a. het werken met ernstige restricties, aanpassingen van roosters, controles op dragerschap), de afdeling (extra kosten, het niet na kunnen komen van gemaakte afspraken betreffende opnames), en andere afdelingen (microbiologie/epidemiologie, FMT en andere ondersteunende diensten) zijn enorm. Dankzij de inspanningen van velen is het steeds gelukt de MRSA-uitbraken adequaat te bedwingen. Het feit dat ook in 2009 en 2010 geen onverwachte verspreiding heeft plaatsgevonden, wijst bovendien op een zeer goede navolging van de hygiënevoorschriften door het personeel. Een ander facet betreft de nosocomiale pneumonieën. Met een aantal met name verpleegkundige maatregelen is het percentage nosocomiale pneumonieën op de afdeling ICV in het recente verleden met 50% gereduceerd. De inspanningen van de speciaal op de IC gerichte werkgroep infectiepreventie (IC-ZIP), gedragen door met name IC-verpleegkundigen en ziekenhuishygiënisten, gaan onverminderd succesvol voort en een systeem van periodegewijze registratie van nosocomiale pneumonieën en sinustiden werd structureel opgezet. Het vastleggen van de uitgangssituatie (0-meting) vond plaats in 2001 met een registratieperiode van 6 maanden. Nadien zijn diverse maatregelen, waaronder monddouches, ingevoerd. Van 1 februari 2003 tot 1 augustus 2003 volgde een tweede registratieperiode, waaruit bleek dat het aantal nosocomiale pneumonieën belangrijk gedaald en, in vergelijking met landelijke gegevens, bovendien erg laag was. Deze lage frequentie van vóórkomen heeft zich in de daarop volgende jaren en ook in 2009 en 2010 bestendigd, zoals blijkt uit onderstaande figuur 2. Volgens een relatief recente landelijke registratie is het gemiddelde 24,2. Dankzij de inspanningen van de afdeling medische microbiologie, met name Annie Kaiser, de IC-verpleegkundigen en systeembeheerder Jan Peppink, is het nu mogelijk via het elektronisch patiëntendossier een continue registratie van nosocomiale pneumonieën aan te houden. Hiermee is een ook door de CBO gesuggereerde kwaliteitsindicator zichtbaar. Een geweldig succes, in de eerste plaats voor de patiënt, maar zeker ook voor de IC-ZIP en het hele behandelteam. 18

19 Figuur 2: Weergave van de incidentie van ventilator associated pneumonia (VAP) volgens de registratie met de afdeling medische microbiologie. Het landelijk gemiddelde is 24,2 pneumonieën per 1000 beademingsdagen, waarmee de afdeling ICV dus een uitstekende score laat zien. CVC-gerelateerde infecties zijn in de rechter figuur weergegeven. De landelijke streefnorm is < 10. Een compliment voor de verplegers, ze zorgen goed voor de patiënten en voor de familieleden die komen hebben ze ook een luisterend oor. Ze stralen een zekere rust uit en geven alle ruimte voor een persoonlijke invulling van de bezoeken. Extra dank voor de verpleegkundige die bij het stervensproces aanwezig was en de familie goed begeleidde en zelfs langer doorwerkte. (ingevuld familie-evaluatieformulier) 19

20 figuur 3: Incidentie van VAP in 2010, nu per kwartaal weergegeven. De registratie wordt vanaf 2010 per kwartaal weergegeven om het personeel van de afdeling ICV per kwartaal terugkoppeling te geven over de resultaten. Opnieuw zijn de resultaten zeer goed. Het streven van de afdeling blijft echter een score van 0. Figuur 4: Weergave van de incidentie van lijnsepsis. Volgens de norm van IGZ valt de score van de afdeling ICV onder de categorie excellent. Het streven is een incidentie van 0. 20

21 CVC-infecties In het kader van de rapportage aan de IGZ is het aantal dagen dat een patiënt een centraalveneuze katheter in situ kreeg bepaald. In bovenstaande figuur 4 is de incidentie weergegeven. Ter illustratie van de berekeningen: in 2009 was het aantal katheterdagen dagen. In totaal waren er 24 positieve bloedkweken en gelijktijdige katheterkweken in Hieruit volgt dat het aantal CVC-gerelateerde bacteriëmieën vastgesteld kan worden op 2,3 per 1000 CVC-dagen. Daarmee valt de score in de categorie excellent volgens de IGZ-indicatoren IC-ZIP Binnen de afdeling ICV is de werkgroep IC Ziekenhuis Infectie Preventie (IC-ZIP) actief. De werkgroep bestaat uit prof. dr. A.R.J. Girbes (voorzitter), A.M.M. Duyn (leidinggevende ICV), M. van der Hout (IC-verpleegkundige ICV), L. Amstrong (verpleegkundige MC), R.M. van den Bogert (IC-verpleegkundige), P.E.M. Haanen (infectiepreventieadviseur MMI), P. Sybrands (IC-verpleegkundige). De IC-ZIP houdt zich in brede zin bezig met de preventie van infecties. De werkgroepleden geven klinische lessen en kijken afdelingsbreed naar patiëntgebonden handelingen, materiaalgebruik en desinfectie/schoonmaak van apparatuur. De werkgroep ontwikkelt in dat kader protocollen en ondersteunt en stimuleert ook de goede uitvoering van die protocollen. Daarnaast wordt steekproefsgewijs gekeken naar de mate van navolging van vigerende protocollen en wordt terugkoppeling gegeven aan de medewerkers. De VAP-registratie is voorts een belangrijk onderdeel van de werkzaamheden van de IC-ZIP. Daarbij controleren werkgroepleden op regelmatige basis en steekproefsgewijs de juistheid van de registratie van de VAP. De resultaten van de steekproeven tonen aan dat de registratie de 100% juistheid benadert. Dit is van groot belang, aangezien de VAP-registratie een belangrijke kwaliteitsmeter van de gegeven zorg is. Depotheek en IC-ZIP In 2007 is er een start gemaakt met de depotheek en in aansluiting hierop is de IC- ZIP ook naar het verpleegkundig handelen en de hygiëne in de depotheek gaan kijken. Aspecten als het inrichten van werkbladen in de medicijnkamer, het gebruik van handschoenen, handenhygiëne, het gebruik van alcohol/chloorhexidine bij lijnenwissel en het vastleggen en borgen van gemaakte afspraken, zijn hierbij uitgebreid voor het voetlicht gebracht. 21

22 Samenwerking met snijdende specialismen en de IC-aanverwante specialismen Verwijzers Bijzonder onderwijs Regioconferentie Richtlijnen Heelkunde De afdelingen heelkunde, cardiochirurgie en neurochirurgie zijn de grootste verwijzende specialismen voor de afdeling ICV. De IC-staf, fellows en assistenten participeren in de diverse besprekingen en rapporten, alsmede in de onderwijs- en onderzoeksactiviteiten van de afdeling heelkunde en interne geneeskunde. Ten behoeve van alle verwijzers wordt vanaf 2005 onder leiding van een externe voorzitter tweejaarlijks een Verwijzersconferentie georganiseerd. Tijdens deze conferentie worden de wensen en punten van verbetering ten behoeve van de samenwerking geïnventariseerd. Van belang is te vermelden dat alle deelnemende afdelingen via hun vertegenwoordiger(s) in de afgelopen drie verwijzersconferenties duidelijk aangaven zeer tevreden te zijn over de samenwerking met de afdeling ICV. Inmiddels heeft in 2009 de derde verwijzersconferentie plaatsgevonden, in 2011 volgt de vierde. De afdeling ICV is tot op heden echter helaas de enige afdeling van VUmc die een dergelijke bijeenkomst organiseert en zich daarmee kwetsbaar, toetsbaar en transparant opstelt. De hoop en wens bestaat dat ook andere afdelingen dit initiatief zullen volgen. Met de afdeling anesthesiologie organiseert de afdeling ICV een landelijke cursus Airway management voor medisch specialisten. Met de afdeling longziekten organiseert de afdeling ICV nationale en internationale cursussen voor bronchoscopy, zowel basiscursussen als cursussen voor gevorderden. Uniek in deze cursussen is het onderdeel simulatie. Deze samenwerking heeft geresulteerd in de oprichting van de School of Respirology. Met de diverse IC-afdelingen uit de VUmc-regio zijn diverse regioconferenties georganiseerd. Daarnaast heeft in 2010 een delegatie onder leiding van dr. J.J. Spijkstra een bezoek gebracht aan alle IC s in de regio om de wensen te inventariseren. Op basis daarvan zijn samenwerkingsovereenkomsten opgesteld en vindt wekelijks meerdere keren telefonisch overleg plaats met de regio-ic s over relevant geachte zaken. In 2002 werd de eerste versie van het medisch richtlijnenboek voltooid, waarin beschreven de procedures en richtlijnen voor de afdeling ICV. Daar waar gepast zijn de richtlijnen het resultaat van samen met andere afdelingen afgestemde en ontwikkelde richtlijnen. Een tweede versie werd in 2004 uitgebracht, in november 2008 een derde. De verwachting is dat in 2011/2012 de volgende versie uitkomt. De contacten met de afdeling heelkunde zijn historisch bepaald en goed. De op de ICV opgenomen patiënten die medebehandeld worden door de afdeling heelkunde worden dagelijks gepresenteerd door de artsen van de afdeling ICV tijdens de 22

23 Inwendige geneeskunde Neurochirurgie Anesthesiologie Cardiochirurgie Microbiologie Apotheek ochtendoverdracht van de heelkunde. Tevens zijn daarbij altijd meerdere stafleden van de afdeling ICV aanwezig. De afdeling ICV organiseert onderwijsdagen voor de AIOS van de heelkunde regio Noord-Holland, in samenwerking met de IC van het AMC. Evenzo werden de structurele contacten met de afdeling inwendige geneeskunde gecontinueerd teneinde het strategische en operationele beleid zoveel mogelijk af te stemmen wat betreft patiëntenzorg, opleiding, onderwijs en onderzoek. Iedere maandag worden ICV-patiënten bij wie de afdeling interne geneeskunde op enigerlei wijze betrokken is of is geweest, gepresenteerd op het ochtendrapport van de interne geneeskunde. De afdeling ICV verzorgt het regionale onderwijs interne geneeskunde (ROIG) voor de AIOS interne geneeskunde van de regio. Daarbij wordt niet alleen theoretisch onderwijs gegeven maar ook praktisch, waaronder ALS, intubatie en het beoordelen en interpreteren van hemodynamische parameters. Dit onderwijs wordt blijkens de evaluaties zeer hoog gewaardeerd. Ook met de afdeling neurochirurgie vond regelmatig overleg plaats en voortgang werd bereikt bij het gezamenlijk herijken van behandelingsprotocollen en bij het gezamenlijk opzetten van wetenschappelijk onderzoek, gezamenlijk met de afdeling neurologie en neurofysiologie. Dit heeft evenals in voorgaande jaren tot tastbaar resultaat geleid in de zin van wetenschappelijke output. Ook met de afdeling anesthesiologie bestaat een natuurlijke en historische band met regelmatig overleg, hetgeen gefaciliteerd werd door de nieuwe divisiestructuur. Bovendien heeft de komst van het nieuwe afdelingshoofd anesthesiologie een zeer grote boost gegeven aan de samenwerking en werden nieuwe gezamenlijke besprekingen, zowel in het kader van de patiëntenzorg als het onderwijs, gestart. Belangrijke peiler in het kader van de patiëntenzorg zijn de gezamenlijke complicatiebesprekingen. Ook worden gemeenschappelijk onderwijs en cursussen georganiseerd. Voorbereidingen in 2006 hebben geleid tot de realisatie van diverse kwaliteitsbevorderende besprekingen, waaronder indicatie- en complicatiebesprekingen waaraan o.a. de afdeling ICV deelneemt. Met de afdeling medische microbiologie bestaat een nauwe band, met name in het kader van de patiëntenzorg. Zo participeert de medisch microbioloog drie- tot viermaal per week in de multidisciplinaire patiëntenbespreking en adviseert over het antibiotisch beleid. Daarnaast is de afdeling microbiologie zeer actief betrokken bij het op infecties gerichte kwaliteitsbeleid. De apotheek participeert wekelijks in de multidisciplinaire IC-bespreking teneinde rationele prescriptie te bevorderen. Daarnaast werden het klinisch-farmacologisch onderzoek in samenwerkingsverband en het onderwijs op dit gebied (inclusief opleiding klinisch-farmacoloog) gecontinueerd. 23

24 Cardiologie Kinder intensive care Longziekten KNO Overig Gelijkerwijs heeft overleg met de afdeling cardiologie geresulteerd in het ontwikkelen van gezamenlijke complicatiebesprekingen. Daarnaast geeft de afdeling ICV backup voor cardioversies. Helaas is er nog geen stage intensive care mogelijk gebleken voor de AIOS van de afdeling cardiologie. Met de pediatrische intensive care is er een wekelijkse lunchbespreking waarbij problemen, patiënten, bijzonderheden, nieuwe inzichten etc. besproken worden. Met de afdeling longziekten bestaat een belangrijk samenwerkingsverband op het gebied van de interventiepulmonologie bij met name vitaal bedreigde complexe patiënten. De afdeling ICV ondersteunt daarmee de afdeling longziekten in het vervullen van de regionale functie van het interventiepulmonologieteam. Wekelijks is er onderwijs voor AIOS longziekten en fellows IC op de vrijdagochtend: het gemeenschappelijk interdisciplinair onderwijs (GIO). In 2009 en 2010 werd een tiental bronchoscopiecursussen georganiseerd. Tevens werd een website gezamenlijk gemaakt: Met de afdeling KNO is een al lang bestaande samenwerking, met name op het gebied van tracheastomie/tracheatomie. Langetermijncontroles zijn daarbij behulpzaam voor het kwaliteitsbeleid in dezen. De samenwerking met de overige afdelingen vond met name plaats op basis en naar aanleiding van de directe patiëntenzorg. Mede vanuit de ICV en het cluster werd op succesvolle wijze een traject volbracht in samenwerking met FMT, IPO en de afdeling inkoop voor de aanschaf van monitoren en het datamanagementsysteem. 24

25 Wetenschappelijk onderzoek De afdeling heeft een belangrijke onderzoekstraditie en hecht groot belang aan het actief stimuleren en faciliteren van onderzoek. De commissie wetenschappelijk onderzoek, voorzitter dr. A. Beishuizen, heeft hierin een voortrekkersrol: zij coördineert tussen de verschillende studies en promotieonderzoeken, beoordeelt de uitvoerbaarheid en wetenschappelijke waarde van projectvoorstellen, onderzoeksprotocollen en publicaties en werft onderzoeksgelden. Ook de twee onderzoeksverpleegkundigen spelen een cruciale rol bij het wetenschappelijk onderzoek. Tevens is er een nauw samenwerkingsverband met het het onderzoeksinstituut ICaR-VU waarbinnen prof. dr. A.B.J. Groeneveld een voortrekkersrol vervult namens de afdeling. De resultaten van de diverse onderzoeksprojecten worden niet alleen bekendgemaakt in de talrijke publicaties en (inter)nationale presentaties, de resultaten kunnen ook direct van belang zijn voor een nog betere patiëntenzorg. Medium Care Geschiedenis De organisatie van de MC valt sinds 2002 onder de organisatie van de afdeling ICV. Ontstaan uit de special cares van de heelkunde en de neurochirurgie, was de afdeling aanvankelijk een afdeling voor postoperatieve zorg. In de afgelopen jaren is de afdeling in toenemende mate gaan functioneren als step-down-faciliteit voor de IC. Daarnaast werden ook van de SEH en andere afdelingen patiënten opgenomen die extra of specifieke zorg, dan wel monitoring of behandeling behoefden. Met deze ontwikkeling werd uiting gegeven aan het streven om van de MC een afdeling te maken die als een niveau 1 IC gekenschetst kan worden: geschikt voor patiënten met mono-orgaanfalen, met uitzondering van invasieve beademing. Het was duidelijk dat de scholing van de meeste MC-verpleegkundigen niet toereikend was voor de veranderende patiëntenstroom en reeds in 2003 was een aanvullende MC-opleiding van 6 maanden gestart voor elk van de werkzame verpleegkundigen, inclusief stages op de IC en de CCU. Inmiddels zijn alle verpleegkundigen geschoold. Vanzelfsprekend kostte dit een geweldige inspanning, in de eerste plaats van de verpleegkundigen zelf, maar daarnaast ook van de organisatie ICV en van de praktijkopleiders. De continue afwezigheid van een deel van de verpleegkundige formatie vanwege de opleiding vergde daarnaast extra inspanning van de verpleegkundigen op de werkvloer, en het getuigt van hun inzet dat de MC toch in staat was hoge patiëntenbezettingspercentages en -turnover te bewerkstelligen. 25

26 Veranderingen Daarnaast werden er bijscholingen georganiseerd om vertrouwd te raken met veranderende medicatie en behandelmethoden. De veranderende patiëntenstroom stelde ook hogere eisen aan de medische begeleiding. Dit werd bewerkstelligd door het stationeren van een vaste assistent in de dagdiensten, gesuperviseerd door een vast staflid, dat werd vrijgesteld van andere taken voor de duur van de supervisie, gewoonlijk één week lang. Samenstelling afdeling intensive care volwassenen Niveau Aantal bedden ICV, locatie 7D 3* ICV, locatie 6D 3* MC, locatie 2D 1* 9 *Volgens normen CBO richtlijn ( Locaties en bedden Medische staf De afdeling is gelokaliseerd op drie locaties, te weten 7D, 6D en 2D (MC). Op deze locaties zijn respectievelijk 14, 14 en 9 bedden beschikbaar. De locaties 7D en 6D functioneren als niveau 3-intensive care en de locatie 2D als niveau 1-intensive care, berekend op patiënten met (partieel) mono-orgaanfalen, exclusief invasieve beademingsindicaties. De afdeling kent een medisch hoofd, tevens kernhoogleraar intensive caregeneeskunde, een managementteam waarin het verpleegkundig hoofd en 2 stafleden (Beishuizen en Spijkstra) participeren, naast de managers bedrijfsvoering en -zorg, en het verpleegkundig hoofd. De medische staf wordt gevormd door medisch specialisten met additionele opleiding op het gebied van IC-geneeskunde met ten bewijze daarvan de GIC-erkende aantekening voor het aandachtsgebied intensive care. Onder leiding van het verpleegkundig hoofd staan leidinggevende verpleegkundigen, die verantwoordelijk zijn voor de dagelijkse gang van zaken op de afdeling. De medische staf, in casu de medisch supervisor, is eindverantwoordelijk voor de gehele medische behandeling die plaatsvindt op de intensive care. Op de MC geldt in grote lijnen hetzelfde. Op de MC neemt de neurochirurg dagelijks deel aan de ochtendronde om 7.30 uur, gezien de specifiek vereiste expertise voor neurochirurgische patiënten op de MC en de complexe logistiek. Uiteraard vinden alle behandelingen plaats in nauwe samenspraak met de verwijzende afdelingen en specialismen. De medische staf bestaat uit stafleden gealloceerd op 7D, 6D en 2D (MC). De intensive care-locaties 6D en 7D kennen aparte dienstensystemen voor de staf, waarbij per locatie altijd een staflid aanwezig of direct bereikbaar is dat de medische 26

27 Divisie eindverantwoordelijkheid draagt voor de behandeling van de patiënten gedurende (minimaal) 1 week, in het belang van de continuïteit van zorg. Dit staflid dient het uiteindelijke beleid gedurende die week te bepalen.vanaf 2009 is het dienstensysteem zodanig dat stafleden tot minimaal uur in het ziekenhuis aanwezig zijn. De afdeling intensive care volwassenen maakt samen met de afdelingen anesthesiologie met het OK-centrum, cardiologie, cardiochirurgie, heelkunde met SEH, orthopedie en fysiologie (en sedert eind 2006 tevens de afdeling urologie) deel uit van divisie IV. Het afdelingshoofd ICV is tevens voorzitter van de divisie. Mijn bewondering voor het personeel dat zo positief en vol goede hoop werkt op een afdeling waar drama en tragiek zo n grote plaats heeft. (ingevuld familie-evaluatieformulier) 27

28 Medewerkers afdeling ICV Leiding Stafleden Prof. dr. A.R.J. Girbes, medisch hoofd Drs. R.J.M. Strack van Schijndel, plv hoofd - overleden 12 september 2009 K.H. Aij, verpleegkundig hoofd/verpleegkundig manager tot 1 januari 2010 A. Van Galen, verpleegkundig hoofd/verpleegkundig manager vanaf 1 februari 2010 Dr. A. Beishuizen, voorzitter CWO Dr. H. Biermann Mw. drs. R.B.G.E. Breukers tot 1 maart 2010, nieuwe functie: intensivist in Almere Mw. drs. S. Evelein, vanaf 1 augustus 2010 Drs. H.P.M.M. Gelissen, vanaf 1 juli 2009 Prof. dr. A.B.J. Groeneveld Mw. drs. E.G.M. Leeflang-Smit Drs. E.J. Lust Mw. drs. E.R. Rijnsburger Dr. J.J. Spijkstra, hoofd MC Mw. drs. B.L. Ten Tusscher, vanaf 1 oktober 2009 Leidinggevend Mw. M.C.C. Veldman (tot 1 juli 2009) verpleegkundigen Mw. A.M.M. Duijn Mw. S.A. van den Berge J. Stevens Mw. A.M. Tulleken Praktijkopleiders G. van Tricht Mw. H.G. van der Glind Applicatiebeheer J.M. Peppink R.H. Driessen Secretariaat Mw. G.P. Koningstein, secretaresse afdelingshoofd T. van Diepen Mw. T.H. Grau-Vredeveld, secretaresse verpleegkundige staf (tot 1 september 2010) Fellows, AIOS en ANIOS in periode Fellows Mw. drs. M. Belloc Rocasalbas Mw. drs. V.C. van Dam Drs. H.A.L. van den Eede Mw. drs. D. Hoelen Dr. S. Houtman Mw. drs. L. Hulshoff Mw. drs. K.A. Jageman Drs. A. Katinakis Mw. drs. S. Knoops Drs. R. Sie Drs. C. Slagt Mw. drs. S. Stapel Dr. J. Streefkerk Drs. P. Thoral Mw. drs. B.L. ten Tusscher 28

29 Op ICV werkzame ANIOS Mw. drs. H. Hakim Mw. drs. Z. Mzallassi Mw. drs. L. Roest Drs. M. Strypet Mw. drs. A. Westgaard Physician assistants Mw. G. Dingeman Mw. M. Geel AIOS Anesthesiologie Drs. M. Bisschops Mw. drs. S.Buma Mw. drs. E. Conceição Araujo Mw. drs. F. van Dehn Mw. drs. S. Dettwiler Mw. drs. F. van Gijtenbeek Mw. drs. E. van der Heiden Mw. drs. B. Huisman Mw. drs. E. Koetsier Mw. drs. Y.M. Lai Mw. drs. N. Lecluse Mw. drs. P. Oedayrajsingh Varma Mw. drs. M. Otten Mw. drs. J. Vieveen Drs. S. de Vries AIOS Heelkunde Mw. drs. H. van Gelder Drs. R. Sollie Drs. J. de Groot Mw. drs. F. Scheerder AIOS Interne geneeskunde Mw. drs. L. Arwert Mw. drs. E. Looysen Mw. drs. S. Samii Mw. drs. J. de Vocht AIOS Neurologie Drs. T. van Mierlo Mw. drs. L.A. van de Pol Mw. drs M. Ponsen Mw. drs. A. Schuitemaker AIOS Neurochirurgie Drs. P. van Eijsden AIOS Cardiologie Drs. R. Sentjens Promovendi Mw. drs. M.F.C. de Jong Mw. drs. M. van der Heijden 29

30 Arts-assistenten Stage Studiemateriaal Rooster Inhoud & doel van stage Beoordeling Arts-assistenten van de afdelingen anesthesiologie, heelkunde, neurologie en interne geneeskunde volgen een stage op de afdeling ICV in het kader van hun opleiding. Daarnaast zijn arts-assistenten niet in opleiding (ANIOS) werkzaam op de IC, veelal in afwachting van en ter voorbereiding op een opleidingsplaats tot medisch specialist. Dat dit een welbestede investering is, moge blijken uit het feit dat meerdere ANIOS na hun tijd op de IC een opleidingsplaats tot medisch specialist hebben gekregen. De staf van de ICV heeft onderwijs aan arts-assistenten hoog in het vaandel staan en stimuleert wetenschappelijk onderzoek. Op de ICV werkzame ANIOS en fellows krijgen één van de stafleden als mentor toegewezen teneinde een optimale begeleiding te faciliteren. Voor aanvang van de stage intensive care krijgen de arts-assistenten studiemateriaal en het richtlijnenboekje thuisgestuurd. Daarnaast zijn de nieuwe arts-assistenten verplicht deel te nemen aan de introductiecursus, die georganiseerd wordt door dr. Biermann. Onderdeel van de introductiecursus is onderwijs in het gebruik van het elektronisch patiëntendossier. Dit onderwijs wordt gevolgd door een toets, die na succesvol afleggen toegang geeft tot het systeem.tevens lopen nieuwe artsassistenten een dagdeel mee met een IC-verpleegkundige. Arts-assistenten zijn werkzaam volgens een continurooster dat binnen de kaders van de wet een maximale continuïteit in de aanwezigheid nastreeft, hetgeen van belang is voor zowel de opleiding als de patiëntenzorg. Van de arts-assistenten op de ICV wordt o.a. verwacht dat zij zich een goed beeld kunnen vormen van patiënten met bedreigde vitale functies. Zij dienen dit te kunnen onderkennen en adequaat te kunnen opvangen, zulks in nauwe samenspraak met het staflid. Los van de opbouw van kennis en handvaardigheden leren de assistenten welke patiënten in aanmerking komen voor opname op de IC of overplaatsing naar een andere afdeling vanaf de IC. Arts-assistenten van de afdeling anesthesiologie verblijven 1 jaar op de afdeling ICV. De te verwerven competenties zijn beschreven in het opleidingsplan anesthesiologie. Aan het einde van hun stage wordt aan de arts-assistenten gevraagd een beoordeling van hun stage te geven door het invullen van een beoordelingsformulier. Hierdoor kunnen arts-asistenten (anoniem indien zij dat wensen) hun bijdrage geven aan het continue verbetertraject van de afdeling ICV. De rapportage is op aanvraag verkrijgbaar bij het secretariaat. 30

31 Het was soms lastig dat er voor de familie niet één vast contactpersoon was en dan met name één behandelend arts. Ik kan me voorstellen dat dit in de praktijk moeilijk te realiseren is, maar het nadeel van elke keer een andere arts, zijn de nuanceverschillen in de informatie. Zo maakt voor ons misschien en (zeer) waarschijnlijk een wereld van verschil. Informatie van de artsen is voor ons de belangrijkste strohalm en om die reden hechten wij veel waarde aan hun woorden. Verschillende constateringen/uitleg, hoe klein ook, was voor ons soms verwarrend. (ingevuld familie-evaluatieformulier) Besprekingen ICV-besprekingen Patiëntenzorggerelateerde besprekingen met tussen haakjes de coördinator: - woensdagse lunchbespreking (met kinder-ic) (Spijkstra) - necrologie- en complicatiebespreking (Beishuizen) Gezamenlijke besprekingen De afdeling ICV participeert structureel* en ad hoc (wanneer het een IC-patiënt betreft) in meerdere besprekingen van belendende afdelingen: - ochtendrapport interne geneeskunde* - ochtendrapport heelkunde* - complicatiebespreking heelkunde - necrologiebespreking heelkunde - complicatiebespreking anesthesiologie* - bespreking met microbiologen* - interne-chirurgische overdracht - complicatiebespreking cardiologie - klinische demonstraties inwendige specialismen* - klinische besprekingen met cardiochirurgie* - De artsen zijn goed omgegaan met de uitdrukkelijke wens van mijn moeder om niet in leven gehouden te worden tegen haar uitdrukkelijke wens (euthanasieverklaring). Ze gaven daarbij de familie voldoende tijd en ruimte om dit proces te begrijpen en er werd met de familie overlegd hoe en wat er gedaan kon/moest worden. Ik ben dankbaar voor de dagen dat mijn moeder in coma lag. Er was in zekere zin een soort afscheid mogelijk. - Het was heel prettig dat we steeds koffie, thee enz. konden pakken. s Nachts toen mijn moeder opgenomen werd (en later toen ze s avonds stierf) misten wij de mogelijkheid om broodjes/soep o.i.d. te kunnen kopen. (ingevuld familie-evaluatieformulier) 31

32 Verpleegkundigen Algemeen De voorbereidingen op de NIAZ-accreditatie werden (succescvol) afgerond. Het kwaliteitsnet is daarbij in toenemende mate ingezet als een effectief en efficiënt instrument voor kwaliteitsborging. Veel aandacht is gegeven aan het continueren en borgen van Decentraal Incidenten Melden (DIM) met frequente interne rapportages en, wanneer gepast, gerichte verbeterinitiatieven. In 2010 is het aantal DIM-meldingen met 30% toegenomen tot 140 meldingen. Het Serviceproject ICV heeft in 2009 en 2010 geresulteerd in tevredenheidsonderzoeken met behulp van de Netto Promotor Score (HCG), met uitkomsten die stemmen tot tevredenheid, maar die ook zeker ruimte bieden voor verdere verbetering. Hier zijn concrete verbetermaatregelen op genomen in facilitaire zin en is aangevangen met een cultuurverbeterings-project om de multidisciplinaire samenwerking verder te verbeteren. In samenwerking met Stichting Time-out zijn vijf familiekamers opnieuw ingericht. Naast deze initiatieven hebben ook bijvoorbeeld de introductie van een IC-dagboek voor familie, de ontwikkeling van het zorgpad integrale behandeling en invoering van het protocol Delirium op de IC bijgedragen aan significante verbeteringen op het gebied van patiëntveiligheid, kwaliteit en servicegerichtheid. In 2009 is ook defintief vorm gegeven aan de introductie van familie-begeleiders op de ICV. De familiebegeleiders vormen een belangrijke aanvulling op de taken van artsen en verpleegkundigen en staan daar waar gewenst de familie en dierbaren van opgenomen patiënten bij in woord en daad. Diverse werkgroepen hebben zich intensief beziggehouden met het formuleren van voorstellen t.a.v. de bouwtekeningen voor de nieuwbouwplannen ICV. De realisatie van de 1 ste fase nieuwbouw ICV op locatie 7C is per september 2010 aangevangen. Formatie De formatie ICV (niet-wetenschappelijk personeel), exclusief studenten VVO, is tussen januari 2009 en december 2010 teruggelopen van 159,3 fte naar 143,2 fte. De formatie IC-verpleegkundigen liep in dezelfde periode terug van 85,3 fte naar 77,7 fte. De uitstroom is toe te schrijven aan privéomstandigheden (verhuizing, stoppen met werken) en opleidings-wensen (ambulanceverpleegkundige, anesthesiemedewerker), maar vooral de forse financiële voordelen van het werken als uitzendkracht, detacheerder en/of ZZP er wegen zwaar bij uitdiensttreding. In de Randstad is de vraag naar intensief zorgpersoneel dermate groot dat bruto uurlonen 32