systemische lupus erythematodes (SLE)
|
|
- Brigitta van Loon
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 systemische lupus erythematodes (SLE)
2 Wat is lupus? Lupus Erythematodes (of kortweg lupus) is een auto-immuunziekte, dat wil zeggen een ontregeling van het eigen afweersysteem, waarbij het afweersysteem zich tegen het eigen lichaam keert. Ons afweersysteem beschermt ons tegen lichaamsvreemde indringers zoals bacteriën en virussen. Door een (immunologische) ontregeling kan het voorkomen dat het afweersysteem lichaamseigen bestanddelen niet meer goed van lichaamsvreemde bestanddelen onderscheidt en daardoor afweerreacties, waaronder vorming van afweerstoffen tegen lichaamseigen bestanddelen in gang zet. Zo zijn bij een patiënt met lupus vaak afweerstoffen in het bloed aan te tonen die zijn gericht tegen bestanddelen van de eigen celkernen. Deze antistoffen worden antinucleaire (tegen celkernen gerichte) antistoffen (afgekort ANA) genoemd. Lupus kan zich voordoen als een ziekte die zich beperkt tot de huid zoals chronische discoïde lupus erythematodes (CDLE) en subacute cutane lupus erythematodes (SCLE) of als een aandoening waarbij ook diverse interne organen zijn aangedaan, de systemische lupus erythematodes (SLE). Het ziektebeeld SLE is een complexe aandoening. Lupus van de huid Bij meer dan 75% van de patiënten met SLE komen huidafwijkingen voor. Dit betreft onder andere de varianten CDLE en SCLE, die ook als zelfstandige huidaandoening (dus zonder betrokkenheid van inwendige organen) kunnen voorkomen. CDLE uit zich als rode of paarse, licht jeukende, vaak schilferende plekken die gepaard gaan met littekenvorming. De vaak ronde plekken (discoïde = schotelvormig) kunnen over het hele lichaam voorkomen, maar openbaren zich meestal op zonbeschenen plekken zoals het gelaat, de hoofdhuid en de oren. SCLE uit zich als kleine ronde, schilferende, vaak samenvloeiende rode plekjes of kleine tot grote ringvormige rode plekken, vooral op aan zonlicht blootgestelde huiddelen. Vaak zijn de plekken symmetrisch (links en rechts gelijk) op het lichaam aanwezig. SCLE geneest zonder littekens achter te laten.
3 Inwendige klachten SLE kent, omdat de ziekte bijna ieder orgaan in het lichaam kan aantasten, heel veel verschillende uitingsvormen. Gewrichtsklachten (vaak vluchtige gewrichtspijnen al dan niet samengaand met gewrichtsontstekingen), huidafwijkingen, spierpijnen en algemene vermoeidheid behoren tot de meest voorkomende klachten. Tot de symptomen die bij SLE kunnen optreden behoren verder onder andere: - koorts - klierzwellingen - haaruitval - bloedarmoede (eventueel veroorzaakt door antistoffen die rode bloedcellen versneld doen afbreken) - laag aantal bloedplaatjes of witte bloedcellen - gewichtsverlies en slechte eetlust - vlindervormige uitslag in het gezicht - zweertjes in de mond-, keel- en neusholte - diverse huidafwijkingen, waaronder CDLE en SCLE - overgevoeligheid van de huid voor zonlicht (UV-straling) - fenomeen van Raynaud (Het onder invloed van koude of emoties optreden van dode vingers die van wit tot rood-paars kunnen verkleuren) - nierontsteking (lupus nefritis) - hoge bloeddruk - ontsteking van het longvlies (pleuritis) - ontsteking van het hartvlies (pericarditis) - ontsteking van het buikvlies (peritonitis) - neurologische en psychiatrische klachten (cerebrale lupus) - ontsteking van zenuwen (neuropathie) - vergrote lever of milt - maag- en darmklachten - ontsteking van hartspier of -kleppen - aantasting van de longen
4 - bloedvatafsluiting (trombose) - secundair Sjögren syndroom (belangrijke klacht: droogte van ogen en/of mond) Bovenstaande symptomen komen absoluut niet allemaal voor bij iedere patiënt. Meestal blijft het beperkt tot enkele klachten. Diagnose Om tot de diagnose SLE te komen is de combinatie van klachten van de patiënt, de bevindingen bij lichamelijk en gericht laboratorium onderzoek, eventueel aangevuld met röntgenonderzoek en onderzoek van met een biopt verkregen weefel van belang. Er bestaat geen test die op zichzelf zekerheid geeft. Bij lichte en beginnende vormen van een auto-immuunziekte als SLE kan het moeilijk zijn om de diagnose met zekerheid te stellen. Soms moet de diagnose uit het verloop van de ziekte blijken. Bloedonderzoek Wanneer men bij een patiënt aan SLE denkt dan kan het in het bloed vinden van specifieke afweerstoffen steun aan die diagnose geven. Bij meer dan 95% van de patiënten met SLE kan men antistoffen aantonen die reageren met bestanddelen van celkernen (antinucleaire antistoffen, ANA) en dit onderzoek wordt dus aanbevolen als screeningtest bij patiënten met verschijnselen die passen bij de diagnose. Bij het vinden van een positieve ANA-test kan verder onderzocht worden tegen welk bestanddeel van de celkern de antistoffen gericht zijn (bijvoorbeeld tegen dubbelstrengs DNA, antidsdna antistoffen) Specifieke antistoffen bij systeemlupus: Anti-dsDNA antistoffen Antistoffen tegen dubbelstrengs DNA zijn vrij typisch voor lupus (dat wil zeggen: ze komen maar bij weinig andere ziekten voor). Zij zijn bij circa 50-70% van de patienten met SLE aantoonbaar, vooral bij patienten bij wie de nieren bij de ziekte betrokken zijn (lupus
5 nefritis). De hoeveelheid in bloed aantoonbare anti-dsdna antistoffen weerspiegelt vaak de mate van ziekte activiteit. Anti-Sm antistoffen Antistoffen tegen kernbestanddelen die aangeduid worden als het Sm complex zijn slechts bij 10-30% van de SLE-patiënten aantoonbaar, maar zij kunnen grote steun geven bij het stellen van de diagnose omdat ze vrij specifiek zijn voor SLE. Anti-Ro/SSA en anti-la/ssb Antistoffen tegen de cel(kern)bestanddelen die men de naam Ro/SSA en La/SSB heeft gegeven komen bij respectievelijk 30-40% en 15-20% van de SLE-patiënten voor. Beide antistoffen houden verband met neonatale lupus en het aangeboren hartblok en zijn er mogelijk rechtstreeks de oorzaak van. Ro/SSA antistoffen komen vaak voor bij patienten met zonlichtgevoelige huidafwijkingen, met name bij SCLE. Antistoffen tegen rode bloedcellen (positieve Coombstest), witte bloedcellen of bloedplaatjes. Antistoffen tegen rode bloedcellen kunnen versterkte afbraak van deze cellen (hemolyse) veroorzaken. Vaak wordt bij SLE een tekort aan witte bloedcellen of thrombocyten ook veroorzaakt door antistoffen die specifiek gericht zijn tegen deze bloedcellen, waardoor hun overleving wordt verkort. Het lupus anticoagulans en anticardiolipine antistoffen Het betreft hier antistoffen die een verhoogde stolbaarheid van het bloed veroorzaken. Zij houden verband met (herhaalde) miskramen en bloedvatverstopping (trombose). Verder is er nog een hele reeks andere autoantistoffen die kunnen voorkomen maar waarvan hun belang nog niet duidelijk is.
6 ACR-criteria voor het diagnosticeren van lupus Omdat de ziekte in zoveel variaties voor kan komen en op veel andere (vaak reumatische) ziekten kan lijken, heeft de Amerikaanse Vereniging van Reumatologen, de American College of Rheumatology (ACR) in 1982 een lijst van criteria vastgesteld om lupus te kunnen vaststellen. De criteria zijn ontwikkeld ten behoeve van het vergelijken van patiëntengroepen bij wetenschappelijke studies, maar deze ACR-criteria worden in de praktijk ook vaak gebruikt voor het stellen van de diagnose. In het kader van wetenschappelijk onderzoek mag er van lupus worden gesproken als vier van de elf criteria gelijktijdig of in het verloop van de ziekte bij de patiënt aanwezig zijn (geweest). ACR-criteria 1. Vlindervormig erytheem; vlindervormige roodheid op neusrug en wangen. De roodheid kan ook aan een kant van het gezicht aanwezig zijn. 2. Discoïde lupus: verheven rode plekken op de huid, vaak schilferig, eventueel gepaard gaande met littekenvorming. Kan overal op het lichaam voorkomen. 3. Overgevoeligheid voor zonlicht. Ongebruikelijke uitslag van de aan zonlicht blootgestelde huid. 4. Zweertjes in de mond- en/of keel- en/of neusholte, meestal niet pijnlijk. 5. Gewrichten: ontsteking in twee of meer gewrichten. 6. Pleuritis of pericarditis: borstvliesontsteking of ontsteking van het hartzakje. 7. Nierafwijkingen: meer dan 0,5 gram eiwit in de urine per dag of celcilinders in de urine. 8. Stoornissen van het zenuwstelsel: toevallen of psychose. 9. Afwijkingen in de bloedaanmaak: bloedarmoede (anemie) ten gevolge van versterkte afbraak van rode bloedcellen, een tekort aan witte bloedlichaampjes (leukopenie), tekort aan bloedplaatjes (trombopenie). 10. De aanwezigheid in het bloed van antistoffen tegen speciale bestanddelen van celkernen zoals dsdna
7 11. Antistoffen tegen kernen van cellen (een positieve ANA-test) Zonlicht De zon is voor veel lupuspatiënten een grote vijand die het afweersysteem kan ontregelen. Behalve dat patiënten met SLE abnormale huidreacties kunnen hebben op blootstelling aan zonlicht (fotosensitiviteit) kan ook de ziekte in andere organen opvlammen door blootstelling aan zonlicht. De ziekteverschijnselen openbaren zich soms pas weken nadat men (te) lang in de zon is geweest. Hierdoor legt men niet zo makkelijk het verband tussen de blootstelling aan zonlicht en een plotselinge opvlamming (= actief worden) van de ziekte. Het is voor lupuspatiënten raadzaam om direct zonlicht zoveel mogelijk te vermijden en in de zomermaanden de huid te beschermen met een zonnebrandcrème met hoge factor (sunblock). Lupus en zwangerschap Wanneer een vrouw met SLE een zwangerschap overweegt moeten diverse zaken in ogenschouw worden genomen om het risico op complicaties goed in te schatten. In zijn algemeenheid geldt dat de ziekte vooraf aan zwangerschap tenminste een half jaar rustig moet zijn en dat goed moet worden gekeken welke van de gebruikte medicijnen kunnen worden doorgezet en of aanpassingen in de medicatie nodig zijn. De bloeddruk moet goed (geregeld) zijn. Nierfunctiestoornissen vergroten de kans op complicaties in de zwangerschap. Bij aanwezigheid van anti-ro/ssa en anti-la/ssb-antistoffen dient men alert te zijn op het ontstaan van neonatale lupus en hartblok. Bij aanwezigheid van het lupus anticoagulans en anticardiolipine antistoffen is er een verhoogde kans op complicaties in de zwangerschap (miskramen, later in de zwangerschap optredende vruchtdood, zwangerschapsvergiftiging en trombose) en kan het aangewezen zijn behandeling met aspirine en/of het stollingswerende medicament heparine in te stellen. De zwangere SLE-patiënt is gebaat bij een goede samenwerking tussen gynaecoloog en internist/reumatoloog (teamwork) om
8 eventuele complicaties bij moeder en kind vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Neonatale lupus en hartblok Het optreden van neonatale lupus houdt sterk verband met de aanwezigheid van anti-ssa en in mindere mate van anti-ssb antistoffen in het moederlijke bloed. Na transport via de moederkoek (placenta) veroorzaken deze antistoffen de afwijkingen bij het kind. De meest voorkomende uiting van neonatale lupus (bij minder dan 5% van de zwangeren met genoemde antistoffen) zijn huidafwijkingen. Deze huidafwijkingen worden binnen enkele weken na de geboorte bij de baby zichtbaar en ze zijn in het algemeen volledig verdwenen op de leeftijd van 6 maanden. De rode huidafwijkingen zijn vaak ringvormig en doen sterk aan SCLE denken. Bij 1-2% van de moeders met anti-ssa/ssb-antistoffen treedt een aangeboren (=congenitaal) hartblok op. Dit is in het algemeen een zich niet meer herstellend probleem, dat het gevolg is van een ontstekingsreactie (in gang gezet door de van de moeder afkomstige antistoffen) die vernielingen aanricht in het systeem dat elektrische prikkels door het hart van het kind moet leiden. Bij deze kinderen daalt de hartslag tot lage waarden. Soms gaat de pompfunctie van het hart daarbij tekort schieten. In ernstige gevallen kan het kind hieraan overlijden. Een kind dat geboren wordt met een hartblok kan met een pacemaker goed geholpen worden. De kinderen die verschijnselen van neonatale lupus hebben, hebben zelf geen lupus. Oorzaak en erfelijkheid De oorzaak van SLE blijft vooralsnog onbekend. De ontstekingen worden uitgelokt door een reactie van abnormale afweerstoffen (autoantistoffen) met normale cellulaire en andere bestanddelen van het lichaam. Zowel genetische als omgevingsfactoren spelen een rol bij het ontstaan van de ziekte.
9 Verscheidene genetische factoren zijn belangrijk. Het is onwaarschijnlijk dat al deze factoren overgeërfd worden. Daarom is lupus geen erfelijke ziekte, maar heeft men toch een grotere kans op lupus wanneer een eerstegraads verwant(e) de ziekte heeft. Als omgevingsfactor is de negatieve invloed van UV-stralen (zonlicht) goed bekend. Daarnaast blijft men denken aan infecties (met name virussen) die bij een genetisch gevoelig individu aanleiding tot SLE zouden kunnen geven. Hormonen spelen ook een rol: in diermodellen bevorderen vrouwelijke hormonen lupus, terwijl mannelijke hormonen tegen lupus beschermen. De ziekte openbaart zich vaak in de puberteit of na een zwangerschap. Hierdoor is ook te verklaren dat ca. 90% van de patiënten vrouwen zijn en 10% mannen. Behandeling en verloop SLE is een chronische ziekte. De ziekte kan niet echt worden genezen. Met leefregels en (tijdelijk) medicijnen zijn veel verschijnselen te onderdrukken. Meestal heeft lupus een op- en neergaand verloop. Opvlammingen worden afgewisseld met rustige periodes. Soms ziet men spontane uitdoving van de ziekte na de menopauze. De levensverwachting is de laatste 40 jaar enorm verbeterd en is nu statistisch praktisch normaal (93% overleving 10 jaar na de diagnose). Dit is op de eerste plaats toe te schrijven aan snelle diagnose, beter gebruik van medicatie en verbeterde mogelijkheden om complicaties van de ziekte (denk aan bloeddrukbehandeling en nierdialyse) en de behandeling (denk aan antibiotica en intensive care mogelijkheden). De zware vormen van lupus die via ernstige activiteit in hersenen of nieren tot de dood leiden zijn uitzonderlijk geworden. Het zijn de complicaties (meestal infecties) of een te laat gestarte behandeling van een opvlamming die fataal kunnen zijn.
10 Met het beter kunnen behandelen van actieve ziekte en het langer leven van SLE patienten komt steeds meer aandacht voor het duidelijk vaker op relatief jonge leeftijd optreden van hart- en vaatziekten bij patienten met SLE. Het bestrijden van risicofactoren (roken, overgewicht, suikerziekte, hoog cholesterol en te weinig lichaamsbeweging) is van een heel groot belang!
MCTD (mixed connective tissue disease)
MCTD (mixed connective tissue disease) Wat is MCTD? MCTD is een zeldzame systemische auto-immuunziekte. Ons afweersysteem (= immuunsysteem) beschermt ons tegen lichaamsvreemde indringers, zoals o.a. bacteriën
Nadere informatiehuidlupus chronische discoïde lupus erythematodes (CDLE) subacute cutane lupus erythematodes (SCLE)
huidlupus chronische discoïde lupus erythematodes (CDLE) en subacute cutane lupus erythematodes (SCLE) Wat is lupus? Lupus is een auto-immuunziekte, dat wil zeggen een ontregeling van het eigen afweersysteem,
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes (SLE)
Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.
Nadere informatieHet antifosfolipiden syndroom (APS)
Het antifosfolipiden syndroom (APS) NVLE www.nvle.org Het antifosfolipiden syndroom Het antifosfolipiden syndroom is een auto-immuunziekte en kenmerkt zich door verhoogde bloedstolling, waadoor trombose
Nadere informatieSTICHTING RESEARCH FOUNDATION LUPUS INTERNATIONAL BELEIDSPLAN 2015 2016 OPGESTELD OP 14 APRIL 2015
OPGESTELD OP 14 APRIL 2015 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 1 Introductie 3 2 ANBI 3 3 Achtergrond informatie Lupus 3 Strategie 5 4 Missie & Doelstellingen 5 Beleid 6 5 Te verrichten werkzaamheden 6 6 Werving
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematosus (SLE)
Systemische lupus erythematosus (SLE) is een chronische auto immuunziekte die verschillende organen van het lichaam kan aantasten, in het bijzonder de huid, gewrichten, spieren, bloedcellen, nieren en
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor niet-ingewijden. Esther Reefman
Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Esther Reefman SYSTEMISCHE LUPUS ERYTHEMATODES Mensen met een wolfs ( lupus )-gezicht, zo werden patiënten met systemische lupus erythematodes (SLE) al vanaf
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm Inleiding Zwanger worden als je een chronische ontstekingsziekte van de darm (IBD = inflammatory Bowel disease) hebt zoals de ziekte van Crohn
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Complicaties van systemische lupus erythematosus. Irene E.M. Bultink
Nederlandse samenvatting Complicaties van systemische lupus erythematosus Irene E.M. Bultink complications of Systemic Lupus Erythematosus 144 145 ACHTERGROND VAN DIT PROEFSCHRIFT In dit proefschrift worden
Nadere informatieNederlandse samenvatting Complicaties van systemische lupus erythematosus. Irene E.M. Bultink
Nederlandse samenvatting Complicaties van systemische lupus erythematosus Irene E.M. Bultink complications of Systemic Lupus Erythematosus 144 145 chapter IX ACHTERGROND VAN DIT PROEFSCHRIFT In dit proefschrift
Nadere informatieHet Fenomeen van Raynaud
Het Fenomeen van Raynaud Wat is het Fenomeen van Raynaud? Wij spreken van het Fenomeen van Raynaud bij het plotseling optreden van verkleuringen van vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of bij
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap. Afdeling Verloskunde/Gynaecologie
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Afdeling Verloskunde/Gynaecologie In het kort Normaal gesproken werkt de schildklier naar behoren. Bij een abnormale werking kan de schildklier te snel werken (hyperthyreoïdie)
Nadere informatieHydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen
Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel hydroxychloroquine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatiePre-eclampsie en HELLP syndroom (zwangerschapsvergiftiging)
Pre-eclampsie en HELLP syndroom (zwangerschapsvergiftiging) Zwangerschapsvergiftiging een serieuze zaak Pre-eclampsie en HELLP syndroom Inleiding 3 Ernstige vormen van zwangerschaps hoge bloeddruk; complicaties
Nadere informatieAzathioprine (Imuran) bij de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en auto-immuun hepatitis
Azathioprine (Imuran) bij de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en auto-immuun hepatitis Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Azathioprine (Imuran). In deze folder krijgt u informatie
Nadere informatieMycofenolaat Mofetil (MMF CellCept ) bij reumatische aandoeningen
Mycofenolaat Mofetil (MMF CellCept ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel mycofenolaat mofetil te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie
Nadere informatieBehandeling met mycofenolaatmofetil
Behandeling met mycofenolaatmofetil (CellCept en Myfortic ) Informatie voor patiënten F1068-3129 juli 2015 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus
Nadere informatieLupus erythematodes. Lupus erythematodes
Lupus erythematodes Lupus erythematodes Inhoud Lupus erythematodes, juli 2015 3 Inleiding 4 Over de ziekte 4 Wat is lupus erythematodes? 6 Hoe ontstaat lupus erythematodes? 7 Wat merkt u van lupus erythematodes?
Nadere informatielupus begrijpen BE/BEL/ 00 14 /14a A ugus tus 20 14 3
lupus begrijpen 3 Wat is lupus? Lupus is een auto-immuunziekte. Een voorbeeld van een andere autoimmuunziekte is reumatoïde artritis. Normaal produceert het immuunsysteem antistoffen die het lichaam beschermen
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zwangerschap 2 Erfelijkheid 2 Vruchtbaarheid 2 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap
Nadere informatieChapter 8 -RKDQ &UX\II 182
Chapter 8 182 Samenvatting 183 Chapter 9 Vasculitis betekent letterlijk vaatontsteking. Een vaatontsteking kan in principe overal in het lichaam voorkomen en heeft als gevolg dat het orgaan waarin het
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieSystematische lupus erythematodes (SLE)
Centrumlocatie Vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u bellen naar de polikliniek Reumatologie, telefoon (010) 704 01 42 of faxen naar nummer (010) 703 11 46. U kunt ook bellen
Nadere informatiePlaquenil. (Hydroxychloroquine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen
Plaquenil (Hydroxychloroquine) Bij reumatische aandoeningen U heeft in overleg met uw behandelend arts besloten dat u in verband met reumatische klachten Plaquenil gaat gebruiken of u overweegt dit te
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. De schildklier 1 Schildklierziekten 2 Onderzoek 2 Behandeling 3 Gevolgen en eventuele complicaties voor jezelf
Nadere informatiePrednison/Prednisolon
Prednison/Prednisolon Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: prednison. Hoe werkt prednison? Bij patiënten
Nadere informatieDe ziekte van Graves
De ziekte van Graves ZIEKTE VAN GRAVES Wat is de ziekte van Graves? De ziekte van Graves is een ziekte aan de schildklier, waarbij ons eigen afweersysteem antilichamen maakt, waardoor een te snel werkende
Nadere informatieZwangerschap bij een chronische darmziekte
Maag-, Darm- en Leverziekten Zwangerschap bij een chronische darmziekte www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Vruchtbaarheid... 3 Erfelijkheid... 4 Medicijnen... 4 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap...
Nadere informatieVruchtbaarheid en zwangerschap. Vruchtbaarheid en zwangerschap
Vruchtbaarheid en zwangerschap Vruchtbaarheid en zwangerschap Inhoud Vruchtbaarheid en zwangerschap, november 2010 3 Inleiding 4 Voor de zwangerschap 4 Reuma en ouderschap 5 Vruchtbaarheid 5 Erfelijkheid
Nadere informatieInleiding. Reumatische ziekten
De reumatoloog Inleiding Ieder jaar bezoekt een groot aantal mensen de huisarts met klachten van het bewegingsapparaat (gewrichten, spieren, pezen en botten). Vaak is de huisarts in staat de diagnose
Nadere informatieBloedvergiftiging (sepsis)
Bloedvergiftiging (sepsis) Albert Schweitzer ziekenhuis december 2014 pavo 0661 Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw familielid een bloedvergiftiging heeft. Een bloedvergiftiging wordt meestal
Nadere informatieCryopyrine-geassocieerd periodiek syndroom (CAPS)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Cryopyrine-geassocieerd periodiek syndroom (CAPS) Versie 2016 1. WAT IS CAPS 1.1 Wat is het? Cryopyrine-geassocieerde periodieke syndromen (CAPS) omvatten
Nadere informatieAzathioprine. (Imuran)
Azathioprine (Imuran) Bij reumatische aandoeningen In overleg met uw reumatoloog heeft u besloten om azathioprine (Imuran) te gaan gebruiken of u overweegt dit te gaan doen. Deze folder geeft informatie
Nadere informatieSchildklier en zwangerschap
Schildklier en zwangerschap De schildklier kan te snel werken (hyperthyreoïdie) of te langzaam (hypothyreoïdie). In beide gevallen moeten voor en tijdens de zwangerschap de schildklierhormonen onder controle
Nadere informatieWat zijn de verschijnselen
Lichen sclerosus Wat is lichen sclerosus Lichen sclerosus is een (goedaardige) huidaandoening, waarbij de huid langzaam zijn elasticiteit verliest. Hierdoor voelt deze vast en strak aan en wordt wit van
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden) Voorgeschreven door de reumatoloog
Prednison (corticosteroïden) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis juli 2013 pavo 0907 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u prednison gaat gebruiken. In deze folder
Nadere informatieEssentiële Trombocytose
Essentiële Trombocytose Uw hoofdbehandelaar is: hematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen 08.30 17.00 uur bereikbaar via de polikliniek Interne geneeskunde, tel. (078) 654 64 64. Inleiding U
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieSulfasalazine (Salazopyrine EC, salazosulfapyridine) bij reumatische aandoeningen
Sulfasalazine (Salazopyrine EC, salazosulfapyridine) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel sulfasalazine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft
Nadere informatieRituximab Mab Thera. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Rituximab Mab Thera Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: rituximab. Hoe werkt rituximab? Bij patiënten
Nadere informatieJuveniele Idiopathische Artritis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Juveniele Idiopathische Artritis Versie 2016 2. VERSCHILLENDE TYPES JIA 2.1 Bestaan er verschillende types van deze ziekte? Er zijn verschillende vormen van
Nadere informatieschildklierafwijkingen en zwangerschap
schildklierafwijkingen en zwangerschap 2 Inhoud 1 Algemeen 1.1 Wat is de schildklier en hoe werkt hij 1.2 De ontwikkeling van de schildklier bij de baby 2 Schildklierziekten 2.1 Hypothyreoïdie 2.2 Hyperthyreoïdie
Nadere informatieNanogam. Immunoglobulinen
Nanogam Immunoglobulinen Inhoudsopgave Wanneer wordt het gebruikt en hoe werkt het? 3 Hoe wordt het gebruikt? 3 Bijwerkingen 4 Zwangerschap en vruchtbaarheid 4 Andere geneesmiddelen 5 Autorijden 5 Vaccinaties
Nadere informatieMycofenolaatmofetil Mycofenolaat mofetil, CellCept, Myfenax
Mycofenolaatmofetil Mycofenolaat mofetil, CellCept, Myfenax Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: mycofenolaatmofetil
Nadere informatieLichen planus. Dermatologie. Beter voor elkaar
Lichen planus Dermatologie Beter voor elkaar Lichen planus Wat is lichen planus? Lichen planus, ook wel lichen ruber planus genoemd, is een ontstekingsreactie van de huid en de slijmvliezen. Zowel mannen
Nadere informatieNefrotisch syndroom Symptomen
Nefrotisch syndroom Het Nefrotisch Syndroom (NS) is een zeldzame aandoening van de nieren. Het is geen ziekte op zich, maar een combinatie van ziekteverschijnselen (symptomen) die samen optreden. Verschillende
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Systemische Lupus Erythematodes Versie 2016 1. WAT IS SYSTEMISCHE LUPUS ERYTHEMATODES 1.1 Wat is het? Systemische lupus erythematodes (SLE) is een chronische
Nadere informatieRijksuniversiteit Groningen Wetenschapswinkel. Oestrogenen en SLE
Rijksuniversiteit Groningen Wetenschapswinkel Geneeskunde en Volksgezondheid Oestrogenen en SLE Over het gebruiken van oestrogenen na de menopauze bij systemische lupus erythematose. Henriët van Bemmel
Nadere informatieWat is Cystic Fibrosis? Hoe krijg je Cystic Fibrosis? Hoeveel mensen hebben Cystic Fibrosis? Hoe ontdekken ze Cystic Fibrosis? Cystic Fibrosis in het
1 Wat is Cystic Fibrosis? Hoe krijg je Cystic Fibrosis? Hoeveel mensen hebben Cystic Fibrosis? Hoe ontdekken ze Cystic Fibrosis? Cystic Fibrosis in het kort 2 Cystic Fibrosis = CF = Taaislijmziekte Cystic
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Gynaecologie. Schildklierafwijkingen en Zwangerschap
Patiëntenvoorlichting Gynaecologie Schildklierafwijkingen en Zwangerschap In het kort De schildklier kan te snel werken (hyperthyreoïdie) of te langzaam (hypothyreoïdie). In beide gevallen moeten voor
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap. Afdeling Verloskunde/Gynaecologie
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Afdeling Verloskunde/Gynaecologie In het kort Normaal gesproken werkt de schildklier naar behoren. Bij een abnormale werking kan de schildklier te snel werken (hyperthyreoïdie)
Nadere informatieGeneesmiddelenallergie
Geneesmiddelenallergie Geneesmiddelovergevoeligheid Uw arts heeft u verwezen naar de polikliniek van de allergoloog omdat u mogelijk klachten heeft gekregen als het gevolg van medicatiegebruik. In deze
Nadere informatieNierschade Acute nierschade Klachten acute nierschade
Nierschade Vaak is er sprake van chronische Doordat er in het begin weinig tot geen klachten zijn, kan het lange tijd onopgemerkt blijven. Nierschade kan ook plotseling ontstaan: acute Als acute nierschade
Nadere informatieGYNAECOLOGIE. Lichen sclerosus
GYNAECOLOGIE Lichen sclerosus Lichen sclerosus Lichen sclerosus (LS) is een goedaardige huidaandoening. De aangedane huid wordt langzaam minder elastisch. Daardoor voelt de huid strak aan en wordt wittig
Nadere informatieAPS contactmiddag 14 november 2015 APS. Ruth Fritsch-Stork, MD, PhD Reumatologe, internist-klinische immunologe
APS contactmiddag 14 november 2015 APS Ruth Fritsch-Stork, MD, PhD Reumatologe, internist-klinische immunologe APS - de 4 W(eetje)s Wat is het? Definitie, geschiedenis Wie krijgt het (nog een keer)? Prognose
Nadere informatieCryopyrine-Geassocieerd Periodiek Syndroom (CAPS)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Cryopyrine-Geassocieerd Periodiek Syndroom (CAPS) Versie 2016 1. WAT IS CAPS 1.1 Wat is het? Cryopyrine-geassocieerde periodieke syndromen (CAPS) omvatten
Nadere informatieRituximab. MabThera, Rixathon
Rituximab MabThera, Rixathon Inhoud Hoe werkt rituximab? 3 Voor welke aandoeningen wordt rituximab gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4
Nadere informatieCiclosporine (Neoral, Sandimmune ) bij reumatische aandoeningen
Ciclosporine (Neoral, Sandimmune ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel ciclosporine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit
Nadere informatieSystemische lupus erythematodes
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Systemische lupus erythematodes Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose SLE wordt gesteld op basis van een combinatie
Nadere informatieNederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie PATIËNTENVOORLICHTING
NVOG Nederlandse Vereniging voor PATIËNTENVOORLICHTING Schildklierafwijkingen en Zwangerschap No 16 2004 NVOG Het copyright en de verantwoordelijkheid voor deze folder berusten bij de Nederlandse Vereniging
Nadere informatiePatiënten informatie polikliniek Allergologie. Geneesmiddelovergevoeligheid Juni 2011 vakgroep Allergologie
Patiënten informatie polikliniek Allergologie Geneesmiddelovergevoeligheid Juni 2011 vakgroep Allergologie Geneesmiddelovergevoeligheid Uw arts heeft u verwezen naar de polikliniek van de allergoloog omdat
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Urticaria en Angio-oedeem
Patiëntenvoorlichting Urticaria en Angio-oedeem Wat zijn urticaria en angio-oedeem? Urticaria Urticaria zijn hevig jeukende verheven rode vlekken op de huid met een centrale bleke opheldering. Is er sprake
Nadere informatieTrastuzumab (Herceptin )
Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve
Nadere informatieReumatische Koorts en Post-Streptokokken Reactieve Artritis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Reumatische Koorts en Post-Streptokokken Reactieve Artritis Versie 2016 1. WAT IS REUMATISCHE KOORTS 1.1 Wat is het? Reumatische koorts wordt veroorzaakt
Nadere informatieMycofenolaatmofetil. Mycofenolaat mofetil, CellCept, Myfenax
Mycofenolaatmofetil Mycofenolaat mofetil, CellCept, Myfenax Inhoud Hoe werkt mycofenolaatmofetil? 3 Voor welke aandoeningen wordt mycofenolaatmofetil gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik
Nadere informatieDe meest voorkomende bijverschijnselen zijn: Bijverschijnselen die weinig voorkomen: Bijverschijnselen die zelden voorkomen:
Methotrexaat Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u verteld dat u in aanmerking komt voor een onderhoudsbehandeling met Methotrexaat in verband met een chronische ontstekingsziekte van de darmen (ziekte
Nadere informatieAzathioprine of 6-Mercaptopurine
Azathioprine of 6-Mercaptopurine Azathioprine/6-Mercaptopurine Uw maag-darm-leverarts heeft in overleg met u besloten u te gaan behandelen met het Azathioprine (Imuran) of 6-Mercaptopurine (Puri-Nethol).
Nadere informatiewww.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro De Ziekte Van Behçet Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? De diagnose is voornamelijk klinisch. Het kan een tot vijf jaar
Nadere informatiePrednison Voorgeschreven door de reumatoloog
Prednison Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u prednison gaat gebruiken. In deze folder
Nadere informatieMethotrexaat bij reuma Ledertrexate, Emthexate, Metoject
Methotrexaat bij reuma Ledertrexate, Emthexate, Metoject Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: methotrexaat.
Nadere informatieSt. Antonius Ziekenhuis
INTERNE GENEESKUNDE IgA-nefropathie BEHANDELING IgA-nefropathie Door uw arts is IgA-nefropathie bij u vastgesteld of er is een vermoeden dat u deze aandoening heeft. In deze folder leest u meer over de
Nadere informatieAbatacept (Orencia ) Behandeling tweedelijns antireumatica
Abatacept (Orencia ) Behandeling tweedelijns antireumatica Abatacept (Orencia ) is een antireumatisch geneesmiddel dat er voor zorgt dat de ontsteking en de pijn in uw gewrichten afneemt. Het zorgt er
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap. Poli Gynaecologie Route 48
00 Schildklierafwijkingen en zwangerschap Poli Gynaecologie Route 48 1 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze
Nadere informatiePrednison of Prednisolon
Prednison of Prednisolon Prednison of Prednisolon Uw maag, darm- en leverarts heeft in overleg met u besloten u te gaan behandelen met Prednison. Dit geneesmiddel dient ter behandeling van de ziekte van
Nadere informatiePrednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen
Prednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel prednison te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatieSarcoïdose. & de huid. Sarcoïdose van de huid komt bij 20 tot 35% van alle sarcoïdosepatiënten voor. Soms is een huidaandoening
Sarcoïdose & de huid Sarcoïdose van de huid komt bij 20 tot 35% van alle sarcoïdosepatiënten voor. Soms is een huidaandoening zelfs de enige klacht. Er zijn verschillende soorte n huid afwijkingen die
Nadere informatieCyclofosfamide (Endoxan ) infuus bij reumatische aandoeningen
Cyclofosfamide (Endoxan ) infuus bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel cyclofosfamide te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit
Nadere informatieMaatschap Gynaecologie. Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap
Maatschap Gynaecologie Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap Inleiding U bent opgenomen op de afdeling gynaecologie. Deze folder geeft informatie over hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap. Doel van
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/31686 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31686 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Zirkzee, Els Title: Care for patients with (neuropsychiatric) SLE Issue Date: 2015-02-03
Nadere informatiedagziekenhuis inwendige geneeskunde Zoledroninezuur
dagziekenhuis inwendige geneeskunde Zoledroninezuur Inhoud Zoledroninezuur 3 Voorbereiding 3 Rijvaardigheid en gebruik van machines 3 Gebruik bij ouderen 4 Uitzonderingen bij gebruik 4 Combinatie met andere
Nadere informatievasculitis vasculitis vasculitis vasculitis vasculitis vasculitis bij meningitis
VASCULITIS WAT IS VASCULITIS? Vasculitis is een ontsteking van de bloedvaten. Bij allerlei ziekten en aandoeningen kunnen de bloedvaten ontstoken raken. Zowel grote als kleine slagaderen kunnen worden
Nadere informatieDeficiëntie van de IL-1-Receptorantagonist (DIRA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Deficiëntie van de IL-1-Receptorantagonist (DIRA) Versie 2016 1. WAT IS DIRA 1.1 Wat is het? Deficiëntie van de IL-1-receptorantagonist (DIRA) is een zeldzame
Nadere informatieBehandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom. aandoeningen
Behandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom bij reumatische aandoeningen M. Walravens, reumatoloog K. Thevissen, reumatoloog i.o. Hoboken, 12 oktober 2013 Opbouw
Nadere informatiePolymyositis/ dermatomyositis. informatie voor patiënten
Polymyositis/ dermatomyositis informatie voor patiënten INLEIDING Deze informatiefolder licht toe wat polymyositis of dermatomyositis is, wat de symptomen zijn en hoe de behandeling verloopt. Omdat het
Nadere informatieDermatologie. Lichen sclerosus
Dermatologie Lichen sclerosus 1 Wat is lichen sclerosus? Lichen sclerosus is een (goedaardige) huidaandoening, waarbij de huid langzaam zijn elasticiteit verliest waardoor deze vast en strak aanvoelt en
Nadere informatieDermatologie. Lichen sclerosus. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep
Dermatologie Lichen sclerosus Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Wat is lichen sclerosus? Lichen sclerosus is een (goedaardige) huidaandoening,
Nadere informatieMedicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Azathioprine (Imuran ) en 6-Mercaptopurine (6-MP, Puri-Nethol )
Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Azathioprine (Imuran ) en 6-Mercaptopurine (6-MP, Puri-Nethol ) Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts)
Nadere informatieBlaaspijnsyndroom Interstitiële cystitis (IC)
Blaaspijnsyndroom Interstitiële cystitis (IC) Het blaaspijnsyndroom of interstitiële cystitis (IC) is een zeldzame en pijnlijke vorm van chronische blaasontsteking (cystitis) die vooral bij vrouwen voorkomt
Nadere informatieIndeling systemische vasculitis
Patiëntenfolder systemische vasculitis van de Friedrich Wegener Stichting De vormen van systemische vasculitis waar de patiëntenorganisatie de Friedrich Wegener Stichting zich mee bezig houdt zijn: - De
Nadere informatieDe ziekte van Wilson voor patienten en familie
De ziekte van Wilson voor patienten en familie 1 / 14 Wat is de ziekte van Wilson? De ziekte van Wilson is een erfelijke aandoening waarbij koper onvoldoende door het lichaam wordt uitgescheiden. Het overschot
Nadere informatieSportief bewegen met reumatoïde artritis. Reumatoïde artritis
Sportief bewegen met reumatoïde artritis Reumatoïde artritis Sportief bewegen met reumatoïde artritis...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook! Regelmatig bewegen heeft een
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Bloedvergiftiging. of sepsis
PATIËNTEN INFORMATIE Bloedvergiftiging of sepsis 2 PATIËNTENINFORMATIE Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw naaste een bloedvergiftiging heeft, ook wel sepsis genoemd. Een sepsis is een complexe
Nadere informatiePrednison/ Prednisolon
Prednison/ Prednisolon Inhoudsopgave 3 Hoe werkt prednison? 3 Voor welke aandoeningen gebruik je prednison? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe bewaar ik prednison? 3 Welke bijwerkingen kan ik krijgen?
Nadere informatieINFORMATIE OVER METHOTREXAAT (LEDERTREXATE EMTHEXATE ) FRANCISCUS VLIETLAND
INFORMATIE OVER METHOTREXAAT (LEDERTREXATE EMTHEXATE ) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een ziekteremmend medicijn voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening.
Nadere informatieDe reumatoloog. Ziekenhuis Gelderse Vallei
De reumatoloog Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Reumatische ziekten 3 Artritis 3 Bindweefselziekten of systeemziekten 3 Artrose 3 Weke delen-reuma 3 Pijnsyndromen 4 De reumatoloog 4 Onderzoek
Nadere informatieMedicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden)
Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden) Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieZwangerschap bij SLE: ziektebeloop en risico s. Inhoud. Inleiding. Preconceptionele zorg (voor de zwangerschap) Historisch perspectief
Zwangerschap bij SLE: ziektebeloop en risico s Deze presentatie is gehouden ter gelegenheid van een patientensymposium Er kunnen geen rechten worden ontleend aan de data weergegeven op de volgende slides
Nadere informatieSchildklier en zwangerschap
Schildklier en zwangerschap SCHILDKLIER EN ZWANGERSCHAP Waarvoor dient de schildklier? De schildklier produceert schildklierhormoon, een hormoon dat verantwoordelijk is voor de snelheid van de stofwisseling.
Nadere informatie