LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING

Transcriptie

1 LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Tessa Bogaerts UC Leuven-Limburg Lerarenopleiding Vestiging Heverlee Hertogstraat 178, 3001 Heverlee Tel Vakkencombinatie: Aardrijkskunde Engels Stagebegeleider DLO: Ann Schellemans School: Mariagaarde Instituut Onderwijsvorm: TSO Les gegeven door: Tessa Bogaerts Vak: Aardrijkskunde Richting: Lichamelijke opvoeding en Sport Klas: 3STB Lokaal: S006 Aantal leerlingen: 24 Onderwerp: 2.3 Traditionele landbouw Vakmentor: Steve decraene Datum/Data: 21/04/2016 Lesuur/-uren: 11u05 BEGINSITUATIE Situering in de lessenreeks Dit is het derde thema uit het boek. De leerlingen hebben al verschillende landschappen bestudeerd, ze hebben de verschillende werelddelen gezien en kunnen ook de verschillende wereldblokken benoemen. ze hebben het ook al gehad over aantrekkelijke landschappen en toerisme. Nu hebben ze het over verschillen tussen agrarische regio s en dus landbouw. Ze zijn begonnen bij landbouw in Sub-Sahara-Afrika. Ze hebben de situering en fysische omstandigheden al bestudeerd en gaan nu over naar het deeltje traditionele landbouw. Nadien volgt ook nog plantagelandbouw en het ecologisch evenwicht in de Hoorn van Afrika. Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is) Leerlingen hebben al een aantal landschappen bekeken. Hebben het ook al gehad over Nomaden. Hebben al geleerd over de verschillende wereldblokken. Ze weten ook hoe ze klimaattypes kunnen aflezen op een determineertabel. Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit Sommige leerlingen zijn misschien al eens op reis geweest in Sub-Sahara-Afrika en hebben al de manier gezien waarop de bevolking daar leeft of aan landbouw doet. Sommige hebben hier misschien ook al films over gezien. Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, Het is een grote klas en kunnen dus wat drukker zijn. DIDACTISCHE VERANTWOORDING Welke (vak)didactische principes en werkvormen komen in je les aan bod? Waarom kies je voor deze aanpak? Eerst worden er vragen gesteld over nomadische veeteelt, traditionele landbouw en plantagelandbouw. Dit gebeurt aan de hand van foto s en de lln worden zo rustig gestuurd in het onderwerp traditionele landbouw door eerst de verschillen aan te halen. In de eerste lesfase volgt een herhaling van waar ze vorige keer zijn geëindigd. Dit gaat over puntje A. Landbouw in de Savanne. De lln worden aan de hand van OLG wakker geschud over het onderwerp, en het is ook meteen een goede test om te zien of de lln nog veel weten over het onderwerp. In de tweede lesfase komt puntje B Zwerflandbouw in het evenaarswoud aan bod. Hier moeten de lln een individuele opdracht maken (oefening 12) ze moeten een klimatogram determineren en vragen hierover invullen. Nadien volgt een tekst over de slash-and-burn methode. Eerst vraagt de lkr of ze een idee hebben waarover dit zou gaan. nadien moeten ze de tekst lezen en vraagt de lkr nog een keer wat het nu eigenlijk is, dit moeten ze dan uitleggen in eigen woorden. Dit is ook meteen een tekst om te zien of ze de tekst gelezen hebben en of ze hem snappen. In de derde lesfase komt puntje C Nomadische veeteelt aan bod. Hier moeten de lln een teskt lezen en nadien vragen over invullen, dit doen ze ook individueel. Nadien worden de vragen klassikaal overlopen en kunnen de lln hun antwoorden verbeteren en kunnen ze vragen stellen. In de laatste fase volgt een duo-opdracht (oefening 13) hierbij moeten de lln vragen oplossen met behulp van tabellen en cijfergegevens. Nadien volgt ook hierover een klassikale verbetering en kunnen de lln weer hun antwoorden verbeteren en vragen stellen indien nodig. Nadien volgt er een quiz. De leerkracht verdeelt de lln in groepjes van 4 personen en laat de quizvragen telkens zien op de PPT. De lln moeten de juiste antwoorden opschrijven op een blad papier en mogen met elkaar overleggen. Het werkboek blijft echter gesloten. Nadien worden de papieren doorgegeven en moeten de lln elkaars antwoorden

2 verbeteren. de lkr laat de antwoorden zien op de PPT. Het groepje met de meeste punten wint! EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden) ET 4 ET 6 ET 12 ET 15 ET 16 ET 17 Situering in het leerplan: 4.4 Verschillen tussen agrarische regio s 2. Door analyse van beelden, van kaarten en van andere informatiebronnen de elementen van de traditionele landbouw en/of plantagelandbouw van Sub-Sahara-Afrika beschrijven. 3. Door analyse van beelden, van kaarten en van andere informatiebronnen de elementen van de traditionele landbouw in relatie brengen met het natuurlijk milieu en met de menselijke omstandigheden ALGEMEEN LESDOEL Leerlingen kennen het verschil tussen traditionele landbouw, zwerflandbouw en nomadische veeteelt, ze kunnen er de kenmerken en voorbeelden van geven. SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina s in het werk- en/of handboek.) 2. Landbouw in Sub-Sahara-Afrika 2.3 Traditionele landbouw BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.) Cox K., Leysen R., Van Boven M., Wauters J.; Werkmap Aardrijkskunde 3; Werkgroep Didactische Middelen; Wondelgem;2002 Cox K., Leysen R., Van Boven M., Wauters J.; Werkmap Aardrijkskunde 3; Handleiding; Werkgroep Didactische Middelen; Wondelgem;2002 Neyt R., Tibau G., Van Broeck C., Van Cleemput A., Verstappen H.; Geogenie 3; Leerwerkboek; Uitgeverij De Boeck; Berchem; 2014 Neyt R., Tibau G., Van Broeck C., Van Cleemput A., Verstappen H.; Geogenie 3; handleiding; Uitgeverij De Boeck; Berchem; 2014 LEERMIDDELEN & MEDIA Werkboek PPT Beamer + whiteboard atlas

3 Leerdoelen Lln kunnen kenmerken geven van nomadische veeteelt, plantagelandbouw en traditionele landbouw met behulp van foto s. Lesfasen & timing Instapfase 5 minuten Didactisch lesontwerp KRACHTIGE LEEROMGEVING Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud Jullie zijn voor de vakantie begonnen met een nieuw thema Verschillen tussen agrarische regio s. Jullie zijn toen geëindigd met landbouw in Sub-Sahara- Afrika. Jullie hebben deze gesitueerd en ook al de fysische omstandigheden besproken. We zullen eens eerst een aantal foto s bekijken. Wat stellen jullie je voor bij nomadische veeteelt? Welk woord komt in nomadische voor dat jullie al kennen? Waaraan denken jullie als het gaat over plantagelandbouw? Wat valt je op aan de eerste foto als je de grootte bekijkt? Wat valt je op aan de tweede foto als je de structuur van de gewassen bekijkt? Wat valt je op als je naar het gewas zelf kijkt? En wat zou traditionele landbouw dan zijn? Wat merk je op de foto i.v.m. werktuigen? En wat merk je als je naar de grootte kijkt en het vergelijkt met de grootte van plantagelandbouw? PPT dia 1-5 Hoofdstuk 2: Landbouw in Sub-Sahara- Arika 2.3 Traditionele landbouw - Nomadische veeteelt: geen vaste verblijfplaats, rondtrekken met vee - Plantagelandbouw: tropische gewassen, commercieel bedrijf, buitenlandse bedrijven, merendeel van oogst gaat naar export aan rijkere landen - Traditionele landbouw: vooral spierkracht en eenvoudige hulpmiddelen, geen machines, eigen gebruik Leerlingen kunnen de verschillende kenmerken geven van akkerbouw. Lesfase 1: 10 minuten Jullie hebben vorige keer al een stukje gezien van het deel traditionele landbouw. We gaan daar vandaag op verder gaan. Maar eerst gaan we eens kijken wat jullie je nog herinneren van dit stukje. OLG: A. landbouw in de Savanne: We zullen eens kijken wat jullie hier nog van weten. Als je het niet meer weet mag je altijd je boek erbij nemen. Wat weten jullie over de evenaar en de neerslag? Wat is het verband tussen de 2? Dus de landbouwmogelijkheden worden bepaald door? Het gaat hier over traditionele akkerbouw dat jullie vorige keer gezien hebben. PPT dia 6-8 A. Landbouw in de Savanne - Klimaat: landbouwmogelijkheden worden bepaald door hoeveelheid neerslag - Bodemgebruik: - In het dorp groentetuinen bewerkt door de vrouwen - Gewassen: vruchten, groeten, yamswortel en bonen

4 Zouden ze voor aan akkerbouw te doen dan best weinig of voldoende neerslag nodig hebben? Dan gaan we het hebben over het bodemgebruik. Aan wat werken de vrouwen in het dorp? Aan wat werken de mannen buiten het dorp? En wat is er te vinden aan de rivieren? Waarop werken de mannen daar? Zijn dit grote of kleine oppervlaktes? Voor wie zijn de gewassen bestemd? Hoe noemt men dit? Wie kan er zelfvoorzienende landbouw nog eens uitleggen in eigen woorden? Dan gaan we nu over naar de methoden. Deze gebeuren in een bepaalde volgorde en hangen af van het regenseizoen. Welke stappen ondergaan de boeren om tot een oogst te komen? Verbouwen de boeren 1 of meerdere gewassen? Waarom doen ze dit? Wie weet er wat het woord teeltwisseling wilt zeggen? Waarom doen de boeren aan teeltwisseling? Werken zowel de mannen als de vrouwen op het veld? Werken de kinderen ook mee? Hoe noemt men een bedrijf waarbij heel de familie mee werkt? Wie weet er wat braak betekent? Waarom doen ze dit? Is er een hoog of laag rendement? - Buiten het dorp: savanne-akkers bewerkt door mannen - Gewassen: maniok, maïs, gierst, sorghum, knolgewassen, peulvruchten - Aan de rivieren: vallei-akkers - Gewassen: aardappelen, groenten, rijst - Oppervlakte: klein - Zelfvoorzienende landbouw - Methoden: - Brandcultuur - Hakbouw - Zaaien en planten - Wieden - Oogsten - Meerdere gewassen tegen risico van mislukkingen - Teeltwisseling tegen bodemuitputting - Primitief - Zowel mannen als vrouwen als kinderen, familiaal bedrijf - Tegen uitputting van bodem laten ze sommige akkers braak liggen - Rendement is laag Leerlingen kunnen een klimatogram determineren en uitleggen welke invloed dit klimaat heeft op de landbouw. Lesfase 2: 10 minuten Individuele opdracht: oefening 12: Jullie mogen individueel oefening 12 invullen. Het is de bedoeling dat jullie de klimatogram van Kisangani gaan determineren. Op de PPT staat ook nog een determineertabel maar deze staat ook in jullie bundel bij het hoofdstuk Landschappen en wereldkaart op pagina 26. Ik zal jullie een paar minuten geven en dan zullen we ze samen overlopen. Tot welk klimaat zijn jullie bekomen? Hoeveel maanden bedraagt het PPT dia 9-11 B. Zwerflandbouw in het evenaarswoud - Kisangani - Warm en altijd nat klimaat - 12 maanden groeiseizoen - Tropisch regenwoud - Groeiperiode wordt nooit onderbroken men kan gans het jaar aan landbouw doen

5 Lln kunnen uitleggen wat de term Slash-andburn betekent. regenseizoen? Wat kan je dan zeggen over de plantengroei? En wat betekent dit voor de landbouw? Bekijk eens de volgende foto s. Dit is wat ze noemen slash-and-burn. Het is een traditionele landbouwmethode. Wat zou dit kunnen betekenen als je de foto s bekijkt? Denk eraan dat het wel te maken heeft met het telen van gewassen. We zullen eens kijken of jullie antwoorden kloppen. Lees in stilte de tekst op pagina 21. Wie kan er mij nu in eigen woorden vertellen wat de methode Slash-and-burn betekent? - Slash: met manchete wordt de vegetatie gekapt, dit droogt op - Burn: droge materiaal wordt ter plaatse in brand gestoken - Hakbouw: assen wordt met de hak als meststof in de bodem gehakt als bemesting, daarin worden gewassen geplant - Zwerflandbouw: na uitputting van de bodem wordt het gebied verlaten en een nieuw gebied in beslag genomen Lln weten wat nomadische veeteelt is en wat zwerflandbouw is. Lesfase 3: 10 minuten. Individuele opdracht: C. Nomadische veeteelt: Waaraan denken jullie bij nomadische veeteelt, wat zou dit kunnen zijn? Lees eerst in stilte de tekst en vul dan de vragen in. Nadien zullen we ze samen overlopen. Wat vonden jullie van dit verhaal? Zouden jullie daar zelf ook wel eens naartoe willen en alle luxe durven achterlaten? Of verklaren jullie deze dame gek? Wat vinden jullie van de manier waarop die mensen leven? Wat is nu nomadische veeteelt? Wie kan dit in eigen woorden uitleggen? Wat zou overbegrazing kunnen betekenen? Waaruit bestaat de veeteelt? Waar bevinden zich de graasgebieden in de regenperiode? Waar bevinden ze zich in de droge periode? Hoe noemt men de verplaatsing tussen akkerbouw en veeteelt? Wie kan zwerflandbouw dan nog eens uitleggen in eigen woorden? PPT dia 12 C. Nomadische veeteelt - Er is een natuurlijke vegetatie, dit is ook de voornaamste voedselbron voor de dieren - In de regenperiode graast het vee nabij het dorp - In de droge periode is er een massale verhuizing naar vochtigere gebieden - Bij begin van regenseizoen verhuizen ze weer naar hun dorp = nomadische veeteelt - Veeteelt: runderen en geiten - Verplaatsing van akkerbouw en veeteelt volgens seizoenen noemt men zwerflandbouw met nomadische veeteelt Lln kunnen vragen over de menselijke omstandigheden invullen a.d.h.v. tabellen en cijfergegevens. Lesfase 4: 10 minuten (enkel bij voldoende tijd) Duo-opdracht: Oefening 13: Voor de volgende opdracht is het de bedoeling dat jullie de vragen invullen aan de hand van de tabellen. Het gaat hier om Burkina Faso. Vul eerst de 2 e kolom in en daarna de vragen. Jullie mogen dit per 2 doen als jullie dit kunnen op een rustige manier. Nadien zullen we de vragen overlopen. PPT dia D. Menselijke omstandigheden - Burkina Faso: - Heeft een grote tewerkstelling in de landbouw - Heeft een groot aandeel van de landbouw in het bruto nationaal

6 lesfase 5: 15 minuten Lkr overloopt de oefening en duidt verschillende lln aan om te antwoorden. Lln verbeteren de antwoorden indien nodig en kunnen vragen stellen. Quiz: 2.3 Traditionele landbouw: Om de les af te sluiten gaan we een kleine quiz doen. Ik ga jullie verdelen in groepjes van 4. ik ga jullie verschillende soorten vragen laten zien op de PPT en het is de bedoeling dat jullie in jullie groepje op een blad papier de juiste antwoorden opschrijven. Jullie mogen telkens kort even bespreken wat jullie antwoord gaat zijn maar jullie mogen jullie boek niet gebruiken. Nadien haal ik de papieren op en zal ik deze thuis verbeteren. Ik zal dan aan meneer Decraene laten weten welk groepje er gewonnen is. Lkr deelt de groepjes in. Lkr stelt de vragen 1 voor 1. Lkr geeft lln tijd om te overleggen en antwoorden te noteren. PPT product - Heeft een lage bevolkingsdichtheid - Waardoor mensen grotere akkers in bezit kunnen hebben - Heeft een hoge bevolkingsgroei - Waardoor er een hogere vraag is naar landbouwproducten - Heeft een lage welvaart en inkomen - Heeft een lage scholingsgraad - Door een lage bevolkingsdichtheid is er voldoende ruimte en gronden beschikbaar en kan er langer braak blijven liggen - Wanneer de bevolking toeneemt zullen de gronden met braak ook ingenomen worden en kan de bodem zich niet meer herstellen - De landbouwmethode is zelfvoorzienend - Ze kunnen dus geen kapitaal opbouwen - Traditionele landbouwmethode Quizvragen: - Ver gelegen van de hutten zijn er kleine groentetuinen te vinden. De vrouwen telen hier vruchten en groenten. Wat klopt er niet aan deze zin? dichtbij de hutten. - Assebemesting oogsten brandcultuur wieden zaaien en planten hakbouw. Ze de begrippen in de juiste volgorde. brandcultuur, assebemesting, hakbouw, zaaien en planten, wieden, oogsten - Op de akkers van traditionele landbouw verbouwt men noodzakelijk de gewassen om ze te verkopen op de markt om geld te sparen om hun kinderen naar school te sturen. Wat klopt er niet aan deze zin? om ze te gebruiken voor eigen gebruik - Op het veld werken..

7 a. enkel mannen b. mannen en vrouwen c. mannen, vrouwen en kinderen mannen en vrouwen - Na uitputting van de bodem wordt het gebied verlaten en nieuw gebied in gebruik genomen. Hoe noemt men dit? zwerflandbouw - Hoe noemt de Duitse die het boek De blanke Masai schreef? Corinne Hofmann - In de droge periode is er een massale verhuizing van de veehoeders en hun kudden naar een vochtiger gelegen gebied. Bij het begin van het regenseizoen verhuizen ze weer naar het dorp. Hoe noemt men dit? nomadische veeteelt - Wat zorgt er buiten houtkap en intensieve landbouw nog voor een achteruitgang van de natuurlijke vegetatie? overbegrazing - Uit welke 2 dieren bestond het vee dat in de tekst voorkwam? runderen en geiten Opmerkingen i.v.m. bijlagen: Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek. Indien gebruik gemaakt wordt van transparanten of digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit). Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.

8 BORDSCHEMA