Business Plan InnovatieCentrum Curaçao

Transcriptie

1 Business Plan InnovatieCentrum Curaçao Welvaartsgroei door het stimuleren van innovatief duurzaam ondernemen in het Curaçaose MKB Onderzoeksteam: Dr. J.A. (Jimme) Keizer Prof.dr. L.H.J. (Leo) Verhoef R. (Ron) Gomes Casseres MSc 1

2 Stichting ABC Advies rapport nr Reproductie en/ of openbaarmaking van deze uitgave is toegestaan mits voorzien van bronvermelding ISBN : Keizer, J.A., Verhoef, L.H.J. en Gomes Casseres (2012) R. Business Plan InnovatieCentrum Curaçao ; Welvaartsgroei door het stimuleren van innovatief duurzaam ondernemen in het Curaçaose MKB, Stichting ABC Advies, rapport nr. 158, Willemstad, Curaçao 2

3 Woord vooraf InnovatieCentrum Curaçao (ICC) is een kleine organisatie met een belangrijke taak, namelijk om op Curaçao de verspreiding en het gebruik van technologische kennis door het MKB bevorderen. Het centrum heeft de afgelopen 20 jaar kennis en ervaring opgebouwd die van nut is gebleken in de contacten met een groot aantal bedrijven en organisaties. ICC heeft zich van meet af aan vooral gericht op het leveren van informatie, advies en begeleiding inzake keurmerkontwikkeling bij duikbedrijven en horecaondernemingen. Met deze activiteiten heeft ICC een bijdrage geleverd aan de continuïteit en betrouwbaarheid van bedrijfsprocessen in belangrijke sectoren van het Curaçaose bedrijfsleven. Deze bijdrage draagt ook bij aan het realiseren van het centrale thema van de overheid van Curaçao: creëren van hoge leefkwaliteit en duurzame sociaal-economische ontwikkeling. Lettend op de context waarin Curaçao functioneert, is het echter de vraag of ICC in de komende jaren met de gegeven taakinvulling kan volstaan. Enkele opvallende ontwikkelingen zijn: - Bedrijven moeten steeds vaker hun eigen producten en diensten vernieuwen. - Innoveren vindt steeds meer plaats in alliantie van meerdere bedrijven. - Van innovatieve producten en diensten wordt steeds nadrukkelijker vereist dat ze voldoen aan eisen van duurzaamheid. - Het begrip duurzaamheid krijgt een steeds uitgebreidere invulling, niet alleen als kostenpost maar ook een verdienmogelijkheid. Om te kunnen inspelen op de veranderende context wil ICC de eigen strategie tegen het licht houden. De ontwikkelingen die zich aftekenen, nodigen uit tot bijstelling van de praktijk die in de loop van de tijd is gegroeid. Het is verheugend, dat Stichting ABC-Advies een bijdrage heeft willen leveren aan het doordenken van de bijdrage, die ICC aan de toekomst van Curaçao kan en wil leveren. Met veel genoegen zijn ondergetekenden daarom ingegaan op de vraag van deze stichting om een advies uit te brengen over de toekomst van ICC. Uitdagend voor ICC en voor onszelf was dat we in de onderlinge besprekingen en in de gesprekken die we met derden hebben gevoerd, het begrip duurzaam ondernemen op een relatief nieuwe manier hebben kunnen vertalen in een strategisch bruikbaar oriëntatiekader. Het relatief nieuwe van dit strategische kader betekent ook, dat Curaçao zich er mee kan positioneren in de voorhoede van de pleitbezorgers en toepassers van duurzaam ondernemen. Indien ICC de uitdaging aanneemt om het bedrijfsleven bewust te maken van de kansen die er zijn om via duurzaam ondernemen interessante nieuwe businessmogelijkheden te ontwikkelen, zal op wat langere termijn samenwerking gewenst zijn met andere organisaties in Curaçao gericht zijn op het bevorderen van de innovatiekracht van het MKB. Bundeling van complementaire bijdragen zal de effectiviteit en kwaliteit van de betrokkenen kunnen versterken. In de korte periode, dat intensief aan dit advies is gewerkt, hebben we plezierige en constructieve gesprekken gevoerd met: - bestuur en directie van ICC; - vertegenwoordigers van de Kamer van Koophandel; - beleidsmedewerkers van het Ministerie van Economische Ontwikkeling. Wij hadden graag met nog meer betrokkenen, bijvoorbeeld van de UNA, willen spreken over hun visie ten aanzien van ICC en hun meningen over samenwerking daarmee, maar daarvoor ontbrak helaas de benodigde tijd. Desondanks menen we, dat het realisatie van het plan op veel support vanuit het bedrijfsleven, het onderwijs en de overheid mag rekenen. Dr. Jimme A. Keizer Technische Universiteit Eindhoven/ Zuyd Hogeschool Prof. Dr. Leo H.J. Verhoef Technische Universiteit Eindhoven/ Zuyd Hogeschool Ronald Gomes Casseres, MSc 3

4 Inhoud pagina Woord vooraf 3 1. Gehanteerde uitgangspunten 5 Duurzaamheideisen 6 Financiële voorwaarden 8 2. ICC op hoofdlijnen 9 Primaire focus 9 Gekozen hoofddoelen 10 Businesss Model 10 Meerlaagse infrastructuur Activiteitenprogramma van ICC 13 Digitale netwerkactiviteiten 13 Informatiebijeenkomsten 13 Adviescentrum 13 Onderwijs- en trainingsprogramma s duurzaam ondernemen 14 Onderzoeksactiviteiten 14 Versterken macro-economisch klimaat van Curaçao 15 Innovatieplatform Curaçao 15 Tijdsplanning Werkplan Realisatie van het beleid Voedingsbodem 17 Activiteitenprogramma en Monitoring 17 (Kwaliteits)borging 18 Financiële uitgangspunten 18 Annex 20 Literatuurlijst Curricula Vitae 4

5 1. Gehanteerde uitgangspunten Centraal thema voor Curaçao is het creëren van hoge leefkwaliteit en duurzame sociaal-economische ontwikkeling. Duurzaam ondernemen en in het verlengde hiervan succesvolle introductie van nieuwe, bestendige technologieën in het MKB zijn belangrijke condities voor realisatie van die ambitie. Het InnovatieCentrum Curaçao (ICC) beschouwt het leveren van een bijdrage hieraan als zijn kerntaak, waarbij duurzaam ondernemen niet alleen geldt voor de activiteiten en doelgroepen waarop ICC zich primair wil richten, maar ook de wijze waarop ICC zelf zijn activiteiten uitvoert. Om tot een juiste invulling te komen is het allereerst van belang vast te stellen wat met duurzaam ondernemen wordt bedoeld. Gebruikelijke termen als Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en People, Planet, Profit, blijven nogal vaag en geven aanleiding tot sterk uiteenlopende interpretaties. In dit business plan wordt het begrip duurzaamheid gehanteerd zoals Jonathan Scott dit uitwerkt in zijn model voor zgn. sustainable busines development (2010). Uitgangspunt in het model van Scott (zie hieronder) zijn de motieven om duurzaam te willen ondernemen. Hij noemt drie beweegredenen: Maximalisatie van de opbrengsten tegen minimale inspanningen (meer met minder middelen); Behalen van 100% rendement op de inzet van energie en andere middelen; Economisch verantwoord, zo langdurig mogelijk, hergebruiken van opbrengsten en middelen. Daarmee komt een omslag in zicht van duurzaamheid als kostenpost naar duurzaamheid als verstandige en realistische verdienmogelijkheid. Dus niet alleen groen omdat het momenteel maatschappelijk erg sexy is, maar bovenal omdat ondernemingen, groot of klein, hier betere financiële resultaten uit kunnen vergaren. Behalve deze bedrijfsmatige voordelen komen uiteraard ook algemene belangen in beeld zoals: minder verspillen van schaarse middelen, beter voorzien in menselijke basisbehoeften, verhogen van de productkwaliteit en het creëren en in stand houden van een beter leefklimaat voor mens en natuur. 1 Het bijdragen aan het initiëren en realiseren van innovaties die gericht zijn op duurzaam ondernemen vormt de kern van de strategische positionering van ICC in de komende jaren. 1 Duurzaam ondernemen is interessant voor alle bedrijven, groot en klein, en voor alle bedrijfssectoren (industrie, landbouw, visserij, zakelijke en publieke dienstverlening, groot- en detailhandel). Bovendien beperkt het zich niet tot het minder of beter gebruik van energie of het milieu, maar strekt het zich ook uit tot andere resources, zoals ICT, niet of onderbenutte productiemiddelen, onbenutte kennis- en kunde van mensen en zelfs het gebruik afval. Een voorbeeld van een activiteit om te komen tot meer opbrengst bij minder gebruik van middelen is het introduceren van vergeten groenten in de Curaçaose landbouw en die te verwerken tot streekproducten en streekgerechten voor restaurants ingesteld op toeristen. Enerzijds kan voor deze producten een hogere prijs worden gevraagd; anderzijds hoeven minder voedingsmiddelen te worden geïmporteerd, hetgeen schadelijk is voor het milieu. Een voorbeeld van het verkrijgen van een hoger rendement op zeer kostbare middelen is het intensiveren van de samenwerking tussen het hoger onderwijs, zoals UNA en het bedrijfsleven en het afstemmen van de werkstukken die studenten moeten maken op latente behoeften van het bedrijfsleven, zoals het schrijven van business plannen door economiestudenten onder begeleiding van een gepensioneerde professional. Dit leidt tot een win-winsituatie: studenten worden hierdoor beter opgeleid, ondernemers krijgen tegen geringe kosten een goed plan en de pensionado s voelen zich weer nuttig voor de maatschappij. Een voorbeeld van economisch verantwoord hergebruik van opbrengst en middelen is kleinschalige fish-farming op basis van zonne-energie en vegetarisch afval waardoor meer en goedkoper gevist kan worden, zonder dat het milieu wordt aangetast. Integendeel, die wordt hierdoor minder belast. Duurzaam ondernemen zorgt niet alleen verbetering van de situatie bij bestaande bedrijven, maar kan ook leiden tot ontwikkeling van geheel nieuwe bedrijven. Het kan dus een belangrijk aspect zijn bij het stimuleren van meer ondernemerschap. Te denken valt aan bedrijven die afval verwerken (zoals afval van cruiseschepen) tot nieuwe, commercieel interessante grondstoffen, zoals energie, drinkwater en granulaten etc. of ondernemers die bouwvallige monumentale gebouwen laten restaureren door leerlingen van ambachtsonderwijs en die vervolgens aanwenden voor toeristische doeleinden. Ook zouden nieuwe bedrijven kunnen ontstaan rond authentieke kunstuitingen van lokale kunstenaars en cruiseshipgasten. Het boek van Scott geeft tal van voorbeelden. Op relatief simpele wijze kunnen goede nieuwe duurzame activiteiten elders op de wereld opgespoord worden. Het gebruik van ICT (crowd sourcing en digitale sociale media) kan hierin een belangrijke rol vervullen. 5

6 Duurzaamheidseisen Figuur 1: duurzaamheidmodel Uit: Scott, Jonathan, The Sustainable Business, EFMD, 2010, p. 4. Het model van Scott laat zien, dat voor realisatie van duurzaam ondernemen aan een aantal criteria moet worden voldaan. Scott definieert die als de 7 P s. Drie daarvan zijn strategisch van aard, drie van meer tactische aard en één (de menselijke factor) fungeert als schakel tussen de strategische en tactische basisvoorwaarden. De criteria tezamen moeten leiden tot optimale verwerving en benutting van de vereiste middelen en daarmee tot realisatie van de doelen, te weten minimale verspilling, maximale benutting van middelen, maximale kostenreductie en voorkomen van tekorten. De 7 P s betreffen: Preparation: Gedegen planvoorbereiding leidend tot juiste verwachtingspatronen; Processes: Systematische en vooral coherente uitwerking van plannen; Preservation: In de planuitwerking anticiperen op nieuwe ontwikkelingen en trends; People: Optimale benutting van beschikbaar, maar ook latent arbeidspotentieel; Place: Ideale werk- en samenwerkingsomstandigheden binnen de eigen organisatie; Product: Volledig benutten van de potenties van ontwikkelde producten; Production: Efficiënt gebruik van beschikbare middelen Deze basisvoorwaarden voor duurzaam ondernemen vormen ook de uitgangspunten van het businessplan van ICC voor de periode Ze worden hieronder verder uitgewerkt. Gedegen voorbereiding (Preparation) Binnen het overheidsbeleid, waarbij de overheid zich, via de toewijzing van financiële middelen en het geven van een jaarlijkse programma van eisen het ICC beïnvloedt, is relatief weinig sprake van marktwerking bij de ontwikkeling van nieuwe activiteiten. Algemene belangen prevaleren daarbij boven concrete marktbehoeften. ICC staat een meer allocatief beleid voor, waarbij aanwijsbare behoeften bij (MKB-)ondernemingen leidend zijn. Via literatuuronderzoek en gesprekken met enkele 6

7 sleutelorganisaties op Curaçao 2 is vastgesteld, wat er in de komende jaren zoal aan mogelijke vragen en behoeften op ICC afkomt. Deze verwachtingen vormen de basis van het businessplan, maar zullen, voordat ze worden gerealiseerd, eerst aan potentiële gebruikers worden voorgelegd. Een belangrijk instrument hierbij worden de nieuwe sociale media, zoals LinkedIn. Met behulp van deze media wordt een digitale ICC Community opgebouwd die wordt ingezet om de kans van slagen van nieuwe projecten te kunnen bepalen. Door nieuwe ideeën ter discussie te stellen in de community kan de kwaliteit worden geoptimaliseerd. Ook kan zo de omvang van de diverse doelgroepen worden vastgesteld. Alle activiteiten worden in de komende jaren voor advies voorgelegd aan een Raad van Toezicht 3, bestaande uit externe deskundigen. Voor een goede vertegenwoordiging van alle sectoren, die voor haar taakstelling van belang zijn, wordt gedacht aan 5 leden, te weten een jurist, accountant, financierings deskundige, MKB-er of MKB-intermediair door de Kamer van Koophandel voor te stellen, en een universitair docent. Het huidige bestuur bestaat uit 3 leden; de ICC statuten laat een bestuur van 5 personen toe. Systematische aanpak (Processes) Binnen ICC, zijn de (door de overheid) beschikbaar gestelde financiële middelen beslissend voor het doorgaan van (nieuwe) activiteiten. Behalve beschikken over het benodigde budget, zijn ook andere middelen van belang, zoals het hebben van voldoende kennis, kunde, ervaring en menskracht voor de ingezette trajecten en projecten. Maar zelfs wanneer aan die voorwaarden wordt voldaan, kan ICC niet over één nacht ijs gaan. Het werkt zoveel mogelijk op basis van proefprojecten. Een activiteit moet zich afdoende bewezen hebben, alvorens het blijvend wordt geïmplementeerd en uitgerold. Daarom volgen aan het eind van elk proefproject evaluaties onder uitvoerders en deelnemers. De beoordelingen worden doorgesproken met de nieuwe RvT. Op het moment dat activiteiten worden gecontinueerd en een blijvend karakter krijgen, trekt ICC zich in principe terug. Daarna moeten de activiteiten bij de betrokken bedrijven of andere organisaties worden ingebed, omdat ze daar, vanuit de duurzaamheidgedachte efficiënter en effectiever kunnen worden verricht. ICC wil vanaf dat moment slechts een faciliterende rol vervullen. Anticiperende aansturing (Preservation) Vaak lopen innovatietrajecten achter de feiten aan. Nieuwe activiteiten komen pas tot stand bij spanningen in de economie of het concurrentievermogen van een bedrijf. Duurzaamheid vereist echter het tijdig en adequaat inspelen op nieuwe ontwikkelingen en het vroegtijdig signaleren van trends. ICC is niet in staat om zich met alle ontwikkelingen en trends bezig te houden. Gegeven de beperkte span of control, focust ICC zich daarom op het specifieke marktgebied, dat vanouds in haar beleid centraal wordt gesteld, te weten het MKB met als primair doel de concurrentiekracht van deze bedrijven te ondersteunen via bevordering van innovaties die enerzijds groen, maar tegelijkertijd aantoonbaar financieel en commercieel profijtelijk zijn. Benutten van het kennis- en kundepotentieel bij professionals (People) ICC is een relatief kleine organisatie met geringe middelen, een kleine bemensing en beperkt aanwezige interne deskundigheid en kunde. Die zullen ook in de komende jaren niet sterk worden uitgebreid. Voor de realisatie van activiteiten wil ICC daarom een beroep doen op de kennis en kunde van de RvT-leden. Gelet op de ambitieuze plannen, maar ook gegeven de filosofie van duurzaamheid waarbij optimaal gebruik moet worden gemaakt van alle beschikbare middelen, zal ICC bovendien in hoge mate gebruik maken van de kennis, kunde, ervaringen, ideeën, visies, persoonlijke inzet en andere middelen van externe professionals. Hierbij worden in de nabije toekomst ook de professionals in de digitaal opgebouwde netwerken, zoals LinkedIn, van essentieel belang geacht. Stimulerend werkklimaat (Place) ICC is tot nu toe door de overheid tamelijk vrij gelaten in het vormgeven en uitvoeren van het beleid. Hierdoor kon het geheel zelfstandig prioriteiten aanbrengen in het takenpakket en de invulling van de diverse activiteiten. Ofschoon het ICC zich wel moreel gesteund voelt door de overheid waar zij deel van uitmaakt, moet ze praktische issues toch veelal zelf aanpakken en eventuele problemen zelf 2 Gesproken is met vertegenwoordigers van het ICC-bestuur, de Kamer van Koophandel van Curaçao en het Ministerie van Economische Ontwikkeling. Gegeven de beperkte tijd waarin het plan moest worden geschreven en afgerond ontbrak helaas de tijd om ook andere belangrijke sleutelorganisaties te raadplegen. 3 Momenteel (april 2013) bestaat er nog geen Raad van Toezicht maar een Bestuur. Op basis van de modelstatuten voor stichtingen wordt het Bestuur in de loop van 2013 omgevormd tot Raad van Toezicht. 7

8 oplossen. Beleidsrichtlijnen en programma s van eisen van de overheid zijn niet altijd even duidelijk. Soms heerst ook onduidelijkheid over de eisen die aan de inzet van externe professionals moeten worden gesteld en het te verwachten resultaat. ICC heeft daarom hoge verwachtingen van de mogelijke inbedding in een nieuwe structuur, waarbij ICC via een zgn. MKB Ondernemersplein Curaçao (zie de toelichting elders in het business plan) tot optimale samenwerking kan komen met aanvullende organisaties, die zich eveneens op stimulering en ondersteuning van het MKB richten. Hierdoor ontstaat synergie en kan het takenpakket beter worden afgestemd op de MKB-behoefte. Als uitvloeisel hiervan wil ICC ook het functioneren van de RvT optimaliseren. Valorisatie van activiteiten (Product) ICC gaat in de toekomst uit van multifunctionaliteit, d.w.z. het wil de activiteiten, die ze verricht zoveel mogelijk multifunctioneel aanwenden. Zo kan voorlichting over kwaliteitsverbetering aan het MKB leiden tot projecten voor standaardisering, maar ook tot advisering op het gebied van innovatie en duurzaam ondernemen. Verhoging van de kwaliteit van voorlichting en promotionele activiteiten moeten eveneens tot additionele inkomsten leiden. Door multifunctioneel denken en handelen is ICC beter in staat optimaal rendement uit de activiteiten te halen. Efficiënt gebruik van alle beschikbare middelen (Production) Het versnipperde karakter van het aanbod aan innovatie- en kwaliteitgerichte activiteiten voor het MKB belemmert ook het derde doel van duurzaam ondernemen, te weten verkrijgen van beoogde opbrengsten tegen minimale inspanningen. Ook op dat gebied stelt ICC randvoorwaarden aan de activiteiten die het in de toekomst wil gaan verrichten. Voor zover nieuwe producten ontwikkeld worden, wordt dit gedaan in samenwerking met derden, waardoor kosten bespaard worden. Ook neemt het, voor zo ver mogelijk, bestaande producten van elders, zonder of slechts tegen geringe vergoeding over van derden. Te denken valt aan rendementsbetalingssystemen voor duurzaam ondernemen, gegeven het feit dat men in het buitenland al veel verder is op dit gebied. Ook moet bij het verrichten van activiteiten op het gebied van duurzaam ondernemen een beroep kunnen worden gedaan op de inzet van externe professionals via de nog op te bouwen netwerken en samenwerkingsverbanden. Financiële voorwaarden Hoewel een financieel geheel onafhankelijke organisatie de beste kans op succes en continuïteit oplevert, moet er vooralsnog van worden uitgegaan, dat ICC deze situatie vooralsnog niet bereikt. De komende 3 jaar (de looptijd van dit businessplan) leveren de activiteiten niet genoeg op om zichzelf financieel te kunnen bedruipen. Het break-even punt zal mogelijk nog veel verder dan 2015 liggen. Dit impliceert, dat voor de duur van die termijn harde financiële toezeggingen van de overheid, als belangrijkste contribuant, vereist zijn. Wel wordt aangenomen, dat ICC in beperkte mate eigen inkomsten kan genereren uit de activiteiten gericht op duurzaam ondernemen. Uitgangspunt van het business plan, is dat ICC in principe geen zwaardere financiële aanslag doet op het overheidsbudget dan momenteel aan een op innovatie gerichte activiteiten ter beschikking wordt verricht; uiteraard kan een verbreding van het basis pakket wel leiden tot grotere financiële behoeftes. 8

9 2. ICC op hoofdlijnen Innovatiecentrum Curaçao is opgericht om bij te dragen aan het versterken van de innovatiekracht van het MKB op Curaçao. Daarmee is het ICC één van de organisaties die zich richten op het versterken van het leefklimaat en de duurzame sociaal-economische ontwikkeling van het land. Bij het nader concretiseren van zijn taak sluit ICC aan bij het nationaal en internationaal steeds nadrukkelijkere pleidooi voor duurzame bedrijfsontwikkeling. Deze keuze heeft geleid tot de volgende missieformulering: ICC wil MKB ondernemers op Curaçao bewust maken van de grote kansen die duurzaam ondernemen biedt en ondersteunen bij het realiseren van de praktische toepassingen waarmee ze, via dit nieuwe concept, hun bedrijfseconomische resultaten kunnen verbeteren en tegelijkertijd een substantiële bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van de maatschappelijke duurzaamheidsdoelstellingen van de Curaçaose overheid. Het ICC ontwerpt en biedt daartoe inspirerende, MKB-gerichte informatie, advies en begeleiding waarmee ondernemers hun eigen bedrijfsprocessen kunnen analyseren en verbeteringsmogelijkheden kunnen identificeren. Realisatie van de missie vereist effectieve en efficiënte samenwerking met andere MKB-gerichte intermediaire organisaties en met relevante overheids-, ondernemers- en onderwijsinstellingen. Als servicegerichte, flexibele organisatie wil ICC in het samenwerkingsverband inventiviteit aan de dag leggen, daar waar het gaat om het produceren van nieuwe ideeën en het effectief nastreven van toetsbare doelen. Via speerpunten van beleid zal het ICC deze missie en scope nader concretiseren: Met behulp van digitale sociale media wordt een community van geïnteresseerde ondernemers gevormd. Dit netwerk wordt benut om ondernemers en collega instellingen in staat te stellen om met ICC en met elkaar vragen, problemen, oplossingen en ervaringen uit te wisselen m.b.t. het concretiseren van duurzaam ondernemen.. Het ICC zal het thema duurzaam ondernemen uitdragen via de jaarlijkse innovatieprijs, thematische workshops en in opdracht uitgevoerde begeleidingsprojecten. Het ICC wil een vraagbaak zijn voor het werkveld op het gebied van duurzaam ondernemen. Nauwere samenwerking met relevante overheidsorganen, ondernemersorganisaties en onderwijsinstellingen moet gaandeweg leiden tot geïntegreerde vormen dienstverlening aan het werkveld. Aangezien de dienstverlening gericht zal zijn op het kleinere MKB, dient er vanuit te worden gegaan dat de financiering van de activiteiten van het ICC grotendeels voor rekening van de overheid blijft. Slechts in bescheiden mate kunnen financiële bijdragen gevraagd worden aan de betrokken bedrijven. Daarbij dient nadrukkelijk te worden aangetekend dat resultaten op het gebied van duurzaam ondernemen zich vrijwel altijd uitbetalen in middellange en lange termijnvoordelen, niet alleen voor de bedrijven zelf, maar ook voor de omgeving van de bedrijven door minder milieubelasting, zuiniger energie- en watergebruik, efficiënter gebruik van aan- en afvoerstromen, minder niet recyclebaar afval etc. Primaire focus Om deze ambitie waar te maken focust ICC zich op twee doelgroepen: de overheid en het MKB. De overheid rekent duurzaamheid tot haar basiswaarden. Dat betekent, dat de overheid als bedrijf zelf een modelfunctie moet gaan vervullen op het gebied van innovatief duurzaam ondernemen. ICC kan hierbij een informerende, adviserende en ondersteunende rol vervullen. Het bedrijfsleven, en daarbinnen specifiek het MKB, vormt de grootste doelgroep. Via verschillende communictiekanalen en methoden kan ICC innovatief duurzaam ondernemerschap op de agenda van bedrijven proberen te krijgen. Pilot projecten van individuele bedrijven en van samenwerkende bedrijven kunnen belangrijke modellen zijn voor bedrijven die niet direct in staat of bereid zijn om op dit gebied grote stappen te zetten. De onderwijssector kan hierbij worden ingeschakeld via onderzoeksprojecten in de vorm van stages en afstudeerprojecten. 9

10 Gekozen hoofddoelen Op basis van de missie streeft ICC de volgende zes hoofddoelen na: 1. Aanwakkeren van innovatiekracht m.b.t. duurzaam ondernemen bij MKB-bedrijfsleven. 2. Stimuleren en faciliteren van ondernemers in het daadwerkelijk initiëren en realiseren van innovatieve duurzaamheidbevorderende activiteiten in hun bedrijven. 3. Bevorderen van afstemming en samenwerking tussen intermediaire op het MKB gerichte dienstverleners zodat ondernemers een transparante, hoogwaardige geïntegreerde dienstverlening kunnen krijgen. 4. Maximaal gebruik van online media om de doelgroepen te bereiken en te faciliteren en via de nieuwe sociale media, zoals LinkedIn en Facebook met hen te communiceren. 5. Curaçao op de kaart zetten als innovatief op het gebied van duurzaam ondernemerschap. 6. Nieuwe projecten ontwikkelen zonder aanvullende financiering vanuit de overheid. Alle projecten moeten kostendekkend zijn of bekostigd kunnen worden uit de beschikbare reguliere budgetten. Businessmodel Om succesvol te kunnen zijn, heeft een onderneming een businessmodel nodig, d.w.z. een vaste basis waarop de bedrijfsstrategie voor de lange termijn is geënt. Weliswaar vormt ICC geen volwaardig bedrijf, maar om voluit geaccepteerd te worden in de MKB-markt en een hoge kwaliteit te kunnen waarborgen dient het ICC zich te gedragen volgens een duidelijk businessmodel. In principe kan gekozen worden uit vier basismodellen 4 : Gegeven de doelen, de inzet van professionals, maar bovenal de beperkte middelen waarover ICC beschikt, ligt keuze voor het zgn. Resources Enrichment het meest voor de hand. De kern van het model is dat maatwerk wordt geleverd. Dat kan uitsluitend wanneer alle betrokken partijen, dus niet alleen de aanbieder, alle gewenste en beschikbare middelen hiervoor inzetten. Hoe meer en beter de betrokken partijen daarin slagen, des te beter de kwaliteit van het geleverde (maatwerk) eindproduct, maar des te meer nieuwe kennis en kunde de leverancier(s) via de vervaardiging van het product of de dienst vergaren. Bovendien wordt de kennis en kunde op deze wijze voortdurend op een hoger niveau gebracht. Kennis beperkt zich daarbij niet tot exploitatie van reeds afgebakende en toepasbare kennis, die toevallig "op de plank ligt", maar omvat vooral het ontwikkelen van nieuwe methoden, technieken en modellen. Kiezen voor een bepaald businessmodel heeft consequenties. Dit betreft in de eerste plaats de bedrijfscultuur. In bedrijven die succesvol dit "Resources Enrichment" model volgen is sprake van een familiecultuur. De kracht van het model zit in het team. Dat betekent in het geheel niet, dat de dienstverlening geheel binnenshuis en met eigen medewerkers ontwikkeld en gemaakt moet worden. Integendeel, samenwerking met derden is van essentieel belang in dit model. Veel aandacht dient uit te gaan naar de inbreng van de afnemer. Zonder zijn kennis, ervaring en vaardigheden is het niet mogelijk om een geheel passende maatwerkproduct te leveren. Daarnaast is veel gevallen ook samenwerking vereist met andere leveranciers, die over aanvullende specifieke capaciteiten en middelen beschikken. Om conflicten en irritaties te voorkomen is zorgvuldige selectie van samenwerkingspartners nodig. ICC loopt in dit opzicht wel een zeker risico, omdat het aantal mogelijke en geschikte partners beperkt is en er strategische en of politieke redenen kunnen zijn om samenwerking aan te gaan zonder dat de basis daarvoor helemaal gunstig is. Veel problemen tussen businesspartners zijn het gevolg van onzekerheid over elkaars intenties en kunnen worden vermeden wanneer bij de start van de 4 In de gebruikelijke bedrijfskundige literatuur wordt een combinatie van 3 genoemd, te weten Operational Excellence, Customer Intimacy en Product Leadership. Resources Enrichment komt in de literatuur afzonderlijk voor. 10

11 samenwerking duidelijk is welke doelstellingen worden nagestreefd en wat van iedereen verwacht wordt. Pas dan kan zich een vruchtbare vertrouwensbasis ontwikkelen. Meerlaagse infrastructuur Het ICC team is de kritische succesfactor in dit businessmodel. Het team moet beschikken over voldoende professionele capaciteit (inzet, kennis, kunde, inlevingsvermogen, zakelijke netwerken en reputatie). Het ICC-team is weliswaar klein, maar heeft een zekere reputatie opgebouwd op het gebied van quality standards. Dat is een goede basis voor een effectief vervolg. Bij het uitbreiden van de dienstverlening met meerdere aspecten van het begrip duurzaam ondernemen moet ICC zorgen dat de geleverde diensten van meet af aan op voldoende niveau zijn. Dat kan worden bereikt door betrokken medewerkers adequaat te trainen, bijvoorbeeld door contacten te benutten met deskundigen van UNA en/of de Universiteit van Aruba. Een andere optie om nieuwe competenties te ontwikkelen is het opzetten en uitvoeren van één of enkele pilots. Waar het op neer komt is dat het ICC haar huidige imago van een relatief klein bedrijf met onduidelijke doelstellingen moet zien om te zetten naar het imago van een belangrijk bedrijf in de Curaçaose samenleving met duidelijke doelstellingen en deskundigheid op het gebied van innovatief en duurzaam ondernemen. Primaire laag: het ICC team Het team is het belangrijkste instrument van ICC. Elkaar aanvullende competenties kunnen het team tot een solide dienstenleverancier maken. Een duidelijke visie op de competenties die nodig zijn om succesvol te kunnen zijn met de nieuwe missie en taakstelling is eerste een vereiste. Heldere afspraken over taakverdeling, coördinatie, prestatiebeoordeling en waardering zijn belangrijke interne voorwaarden voor extern succesvolle prestaties. Zo ook opleidingen, trainingen kennisvergaring d.m.v. deelname aan conferenties, zodat medewerkers op een hoog peil kunnen blijven functioneren. Belangrijk is tevens dat de missie en taakstelling, zoals die thans geformuleerd wordt, door eenieder in het team volledig wordt onderschreven. In het kader van de strategie, gebaseerd op resource enrichment (zie elders in het business platform) is het ook noodzakelijk dat professionals tot optimale kennisuitwisseling kunnen komen en gedurende langere tijd aan de organisatie verbonden blijven. Dit vereist onder andere een aantrekkelijk werkklimaat, een goede werkomgeving en gunstige primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden. Secundaire laag: klankbordgroep Behalve een Raad van Toezicht die verantwoordelijk is voor de strategieontwikkeling en het toezicht op het realiseren van de organisatiedoelstellingen, kan een klankbordgroep of adviesraad een eigen nuttige rol vervullen. De klankbordgroep kan expertise toevoegen, die voor ICC belangrijk is, maar ze kan ook een instrument zijn om bepaalde deficiënties in de competenties van staf en bestuur weg te nemen. Zo kunnen klankbordgroepleden helpen om deuren te openen bij bedrijven, instanties of overheidsonderdelen, die voor ICC nog gesloten zijn. Een dergelijke klankbordgroep of adviesraad zal ook een zwaarder imago van het ICC in de gemeenschap tot gevolg hebben, waarvan het ICC dan weer in haar eigen activiteiten goed gebruik kan maken. Tertiaire laag: samenwerkingsverband met instanties en organisatie die ook gericht zijn op het versterken van het MKB Curaçao kent naast ICC nog meerdere andere organisaties en instanties die zich op ondersteuning van het MKB toeleggen, zoals Stimul-it, Korpodeko, Kamer van Koophandel en in de toekomst wellicht de Small Business Administration van de overheid. Om te vermijden, dat deze partijen in de betrekkelijk bescheiden context van het eiland met elkaar wedijveren en daardoor energie verliezen, is het gewenst de activiteiten op elkaar af te stemmen. Dit kan uitgroeien tot een interessante bundeling van complementaire krachten. ICC als kleine partner zou daartoe het initiatief kunnen nemen. Daarbij zal op bestuurs- en op stafniveau moeten contacten met elkaar worden gelegd. Ondanks de vele mogelijkheden die nieuwe (ICT)communicatiemiddelen bieden, vereist optimale samenwerking ook fysieke nabijheid van de partners. Daarom wil ICC bevorderen, dat zoveel mogelijk potentiële alliantiepartners gehuisvest worden onder één dak. Behalve dat hierin meerdere organisaties ondergebracht moeten kunnen worden, is het ook vereist dat het pand voor de diverse doelgroepen centraal ligt. Een pand in de binnenstad van Willemstad verdient daarom de voorkeur. Quartaire laag: netwerk van Vrienden van Curaçao 11

12 Moderne sociale media bieden mogelijkheden om personen, die een bepaalde interesse delen via (digitale) communities met elkaar in te verbinden. Innovatief, duurzaam ondernemen is een aandachttrekkend onderwerp. Wij hebben de indruk dat er veel mensen buiten Curaçao wonen en werken, die zich met het eiland verbonden voelen en daardoor bereid zijn om mee te denken over de ontwikkeling en wellicht ook hun eigen netwerken willen inzetten bij het realiseren van innovaties. Sommigen van hen kunnen wellicht ingeschakeld worden als mentor/coach (op afstand) van studenten bij het uitvoeren van hun projecten. Incentives Via samenwerking tussen de verschillende partijen en op verschillende niveaus kan niet alleen efficiënter worden gewerkt en een beter product of dienstenpakket worden geleverd, maar ook incentives worden ontwikkeld, waardoor het voor MKB-bedrijven aantrekkelijker wordt om met de betrokken partners in zee te gaan en de aangeboden producten en diensten af te nemen. Ieder voor zich hebben de partijen hiertoe wellicht onvoldoende mogelijkheden. Gedacht kan worden aan het gezamenlijk uitbrengen van een innovatievoucher, conform het vouchersysteem in diverse Noord- Europese landen. Hiermee mag de MKB-ondernemer vrijelijk, voor een bepaald bedrag, gratis producten of diensten bij een van de deelnemende, ondersteunende MKB-instellingen afnemen. Twee keer per jaar wordt een bepaald aantal vouchers ter beschikking gesteld. Bedrijven dienen vooraf aan te geven waar ze de voucher voor willen gebruiken. Na de sluitingstermijn worden de ingediende voorstellen beoordeeld en de beste voorstellen (aantal afhankelijk van het aantal vouchers dat beschikbaar is) ontvangen een voucher. Niet alleen voor het MKB is een voucher interessant, maar ook voor de deelnemende partners. Meer inzicht wordt aldus verkregen in de vraag welke diensten en welke organisaties de MKB-ondernemer het meeste aanspreken. Door het leveren van een ondersteunende diensten en producten en vooral het bieden van extra incentives ligt het gevaar van concurrentievervalsing op de loer. Dit moet ten alle tijden worden vermeden. Daarom is samenspraak en zelfs samenwerking met commerciële consultants onontbeerlijk. De Kamer van Koophandel die alle partijen vertegenwoordigt zou hierin het voortouw moeten nemen. ICC wil zich aan de vastgestelde gedragslijn in deze houden. 12

13 3. Activiteitenprogramma van ICC Bijdragen aan innovatie, professionalisering van en kennisoverdracht aan het Curaçaose bedrijfsleven, genereren van een derde geldstroom. Het zijn allemaal verwachtingen ten aanzien van ICC. Daar komt in de komende jaren het ondersteunen van duurzaam ondernemen bij. Dit werkterrein heeft dan ook hoge prioriteit in het programma van ICC voor de komende vijf jaar. Digitale netwerkactiviteiten Meer en meer zal de communicatie en de werving van middelen verlopen via de moderne, sociale media. Hiermee kunnen intensieve contacten met een groot aantal interessante organisaties en personen worden onderhouden. ICC wil zich hierbij met name richten op LinkedIn, omdat dit netwerk een hoge (internationale) penetratiegraad heeft onder professionals. LinkedIn stelt ICC in staat om op eenvoudige, snelle en goedkope wijze marktinformatie te krijgen, deuren te openen naar middelen die tot nu toe vaak gesloten zijn, alsmede adviseurs en coaches te werven voor de diverse activiteiten, die het van plan is te gaan ondernemen. Ook kan de databank gebruikt worden als distributiekanaal voor artikelen en nieuws over Curaçao in het algemeen en ICC in het bijzonder. ICC heeft contacten met personen die ervaring hebben met het exploiteren van een LinkedIn netwerk. Bij het opbouwen van een netwerk denkt ICC aan invloedrijke personen en professionals die affiniteit hebben met Curaçao en zich graag willen in zetten om de economie en de sociaaleconomische structuur van het land te versterken. Daarbij moet niet alleen gedacht worden aan burgers van het land, maar ook aan buitenlanders die hier ooit gewerkt en of gewoond hebben. Werkprogramma : De opbouw van een LinkedIn-databank kan reeds najaar 2012 voltooid zijn. Het beheer en onderhoud van de databank vergt op zich weinig energie. Informatiebijeenkomsten Zorgen dat kennis op het gebied van kwaliteitsverbetering en innovatie doordringt in het Curaçaose MKB was in 1990 de belangrijkste reden tot oprichting van ICC. Als uitvloeisel hiervan reikt ICC jaarlijks een Innovatieprijs uit. Hoewel duurzaam ondernemen nog niet tot de aandachtsgebieden behoort, wil ICC hier nadrukkelijk werk van maken. Gedacht wordt dan ook een bijzondere, jaarlijkse prijs voor de beste ondernemer op het gebied van duurzaamheid. Invoering biedt tevens de mogelijkheid om nadrukkelijker dan voorheen, grootschalig, via informatiebijeenkomsten het MKB, op de hoogte te brengen van nieuwe efficiëntere en effectievere methoden van bedrijfsvoering. Bovendien kunnen via de informatiebijeenkomsten individuele afnemers van advies en ondersteuning worden verkregen. De bijeenkomsten wil het ICC niet op geheel op eigen kracht organiseren en invullen. Hiervoor wil het samenwerken met kennisinstellingen (in binnen- en buitenland) en de partners op het beoogde Ondernemersplein in Curaçao. Om de kennis up-to-date te houden is een platform nodig, waarin de partners elkaar op de hoogte houden van trends en ontwikkelingen. Werkprogramma : ICC wil trekker worden voor informatiebijeenkomsten over duurzaam ondernemen. Najaar 2012 worden alle mogelijke partners uitgenodigd voor een gesprek. Adviescentrum Sinds de oprichting in 1990 is het ICC uitgegroeid tot een professioneel Adviescentrum, dat veel MKBondernemers heeft ondersteund bij het realiseren van noodzakelijke vernieuwingen. Tot nu toe richten zich de activiteiten in het MKB vooral op het: algemeen bevorderen van kwaliteitszorg, ondersteunen bij het gebruik van (internationale) standaardnormering, aanmoedigen van product-, dienst- en procesverbetering, 13

14 stimuleren van efficiencybevordering, faciliteren van bedrijven bij implementatie- en adoptieprocessen bij opkomende trends in branches. Deze activiteiten blijven onverkort gehandhaafd, omdat ze zorgen voor voldoende financiële dekking van nieuwe activiteiten, maar vooral goed aansluiten bij duurzaam ondernemen. Dit aspect moet gezien worden als het aanbrengen van een verdieping in bovengenoemde activiteiten, die gegeven de huidige globale trends onafwendbaar is voor het bedrijfsleven. Bovendien kunnen de traditionele activiteiten in belangrijke mate gebruikt worden bij de werving van afnemers voor diensten op het gebied van duurzaam ondernemen. Wel dient het netwerk van adviseurs en begeleiders uitgebouw te worden, omdat niet alle consultants bekend zijn met het nieuwe fenomeen. Zoals eerder aangegeven wil ICC voor de uitbouw gebruik maken van haar (nog te ontwikkelen) LinkedIn-netwerk. Werkprogramma : Via de nog op te bouwen LinkedIn databank worden professionals met ervaring op het gebied van duurzaam ondernemen opgeroepen om (op vrijwillige basis) support aan de ICC-activiteiten op dit gebied te verlenen. Dit kan vanaf begin 2013 van start gaan. Onderwijs- en trainingsprogramma s duurzaam ondernemen De ervaringen van ICC in en met bedrijven kan op termijn ook gebruikt worden voor de ontwikkeling van een nieuw vak duurzaam ondernemen aan UNA. Wanneer dat vak eenmaal wordt gedoceerd aan UNA, kan ook gedacht worden aan het ontwikkelen van een praktijkgerichte leergang Duurzaam Ondernemen voor MKB-ondernemers. Naar het voorbeeld van een dergelijke activiteit van de Nederlandse Stichting Intent zou overwogen kunnen worden om de hulp in te roepen van UNAstudenten bij het schrijven van op duurzaamheid gebaseerde businessplannen voor de deelnemende ondernemers. De studenten op hun beurt zouden moeten worden ondersteund door professionele coaches met bedrijfskundige kennis op het gebied van duurzaamheid. De ondernemers moeten betalen voor deelname aan de leergang zodat deze kostendekkend kunnen worden verzorgd. Niet alle ondernemers zijn bereid of in staat een uitgebreide leergang Duurzaam ondernemen te volgen. Vandaar dat gedacht wordt aan kortlopende cursussen waarop een bepaald, actueel thema op het gebied van duurzaam ondernemen aan de orde wordt gesteld. Te denken valt aan: Guerrillamarketing als goedkope vorm van verkoopstimulering, Crowd sourcing voor verkrijging van nieuwe ideeën en risicodragend kapitaal, Overgaan op energiebesparende productiemiddelen, Afval: van kostenpost tot profit center, etc. Deze cursussen, die ICC omvatten niet meer dan 3 bijeenkomsten per thema en worden door experts op het betreffende gebied verzorgd. De experts worden geacquireerd vanuit UNA en via het ICC LinkedIn relatienetwerk van intermediairs. Ook voor deelname aan deze cursussen wordt een financiële bijdrage aan de deelnemers gevraagd om een en ander kostendekkend te kunnen verzorgen. UNA-studenten zouden wellicht (gratis) aan de cursussen kunnen deelnemen in het kader van het beoogde strategisch partnership met de universiteit. Werkprogramma : In de loop van 2014 kan gestart worden met het nieuwe onderwijsvak duurzaam ondernemen aan UNA. Tegelijkertijd met het nieuwe onderwijsvak kan ook de leergang Duurzaam ondernemen voor MKB-bedrijven van start gaan. De kortlopende cursussen kunnen al eerder (in de loop van 2013) van start gaan. Onderzoeksactiviteiten Verwacht mag worden dat ICC in zijn dienstverlening aan bedrijven stuit op kennisvragen van die bedrijven. Bijvoorbeeld: welke marktmogelijkheden zijn er voor ons nieuwe product, welke van twee mogelijke materialen levert het gewenste effect op, hoe kunnen we onze supply-chain het meest efficiënt organiseren, met welke partners zouden we kunnen gaan samenwerking bij het ontwikkelen van ons nieuwe product, hoe kunnen wij de hoeveelheid incourante producten van ons winkelbedrijf verkleinen, welke producten liggen het meest in de gunst van cruiseschipgasten, etc. Deze vragen kunnen aanleiding zijn voor overleg met de UNA over het opzetten van onderzoeksprojecten voor studenten. 14

15 Het is dan wel nadrukkelijk gewenst dat dergelijk onderzoek toepasbare eindconclusies oplevert. Het toepassen van ontwerpgerichte methodologie wordt hierbij aanbevolen. Met name het MBAprogramma Technology Entrepreneurship leent zich voor het aangaan van een strategische samenwerking. Voordeel voor het MBA-programma betekent het interessante opdrachten die geheel passen binnen de opleiding. Het ICC krijgt op deze manier de kans om de eigen bescheiden onderzoeksmiddelen uit te breiden tegen geringe kosten, met behoud van professionele kwaliteit. Werkprogramma : Bedrijven kunnen afhankelijk van de mogelijkheden van de UNA jaarlijks in de gelegenheid worden gesteld om opdrachtvoorstellen door te geven. Versterken macro-economisch klimaat van Curaçao ICC richt zich niet alleen op individuele MKB-ondernemingen en sectoren, maar rekent al vanaf de start het versterken en verbeteren van het macro-economisch klimaat tot een van haar kerntaken. Ze doet dit door middel van lezingen, het schrijven van artikelen in kranten en tijdschriften, het verzorgen van Tv-programma s en het organiseren van de jaarlijkse Innovatieprijs voor MKB bedrijven. Deze activiteiten komen niet alleen Curaçao ten goede, maar zorgen ook voor externe profilering van ICC. Met als nieuwe invalshoek duurzaam ondernemen wil ICC op dit ingeslagen pad verder gaan. Gedacht wordt aan continuering van het tv-programma B-2-B bij TeleCuraçao met aspecten van duurzaam ondernemen. In de uitzendingen worden met behulp van UNA-studenten en ICC-coaches oplossingen bedacht voor duurzame uitdagingen. Basis voor de thema's worden de onderzoeken die door UNA-studenten zijn verricht in het kader van het vak duurzaam ondernemen. Onderzoek wijst uit ondernemers het meest baat hebben bij contact met collega-ondernemers. Dit geldt in het bijzonder voor ondernemers die zich met dezelfde thematiek bezighouden. Een Business Club, die regelmatig bij elkaar komt, kan hierin voorzien. De business club kan diverse soorten bijeenkomsten en evenementen organiseren waarin gelijkgestemde, duurzame ondernemers met elkaar en met coaches en studenten, die zich met duurzaam ondernemen bezig houden, in contact worden gebracht. De activiteiten die worden ontplooid hebben meestal betrekking op concrete vragen van deelnemers. ICC wil zelf geen business club exploiteren, maar het overlaten aan de UNA en het bedrijfsleven. Het is wel bereid de initiatiefnemers te ondersteunen via de LinkedIn community en onderwerpen aan te dragen voor de bijeenkomsten van de club. Zelf wil ICC de Business Club gebruiken als middel om de banden te versterken met het iedereen die vanuit het bedrijfsleven, de overheid en het onderwijs bij duurzaam ondernemen betrokken is. Werkprogramma : Met uitzondering van de Business Club zijn alle activiteiten een voorzetting van bestaande, alleen met een ander accent en wellicht andere partners. Ze kunnen derhalve al in 2012 van start gaan. De oprichting van een Business Club Duurzaam Curaçao vergt enige voorbereiding en vooral een voldoende groot reservoir aan potentiële deelnemers. Die is momenteel nog te gering. Gedacht wordt daarom pas in 2014 een dergelijk initiatief te lanceren. Innovatieplatform Curaçao Wil duurzaamheid vaste grond krijgen op Curaçao dan is een Innovatieplatform op dit gebied gewenst. Een dergelijk platform zou samen met enkele grotere en op gebied van innovatie en duurzaamheid toonaangevende bedrijven op Curaçao bedrijven ontwikkeld moeten worden. Een goed voorbeeld op dit gebied vormt het Nederlandse project Chematerials, dat Zuyd Hogeschool samen met DSM op de Chemelot Campus te Geleen heeft ontwikkeld. De faciliteiten en vindingen in het project zullen aantrekkelijk kunnen zijn voor bedrijven, die geïnteresseerd zijn in nieuwe duurzame technologieën. ICC wil de realisatie van een dergelijk platform niet zelf ter hand nemen, maar wel, via haar (nieuwe) netwerkrelaties bevorderen dat het tot stand komt. Werkprogramma : Een dergelijk project heeft een grote aanlooptijd. Het lobbyen hiervoor dient daarom al in 2012 ter hand te worden genomen. Tijdsplanning Werkplan

16 Programma-activiteiten Taken Tijd 1. netwerken - Opbouwen LinkedIn netwerk - Opbouwen LinkedIn community - Ontwikkelen website voor crowdsourcing 2. pilotprojecten - Ontwikkelen projectopzet - Werven van deelnemers - Starten van projecten: MKB toerisme MKB detailhandel MKB landbouw MKB visserij 3. info-bijeenkomsten - Sectorale sessies waarin ondernemers worden bewust gemaakt van duurzaam ondernemen - Prijs voor duurzaam ondernemen 4. adviescentrum - locatie kiezen voor de gezamenlijke activiteiten in het centrum van Willemstad - Professionals werven vanuit LinkedIn groep - Aanbod van adviseringsprojecten 5. onderwijs-training - Voorbereiden van vak aan UNA en leergang voor ondernemers - Start vak aan UNA - Start leergang voor ondernemers 6. innovationplatform - contacten leggen met potentiele deelnemers - sessies over de opzet - start platform - gereed gereed eind gereed zomer start sept start sept start jan start jan start sept tot en met eind looptijd - start start begin start begin start sept jan sept sept

17 4. Realisatie van het beleid Het is voor kleine MKB-ondersteunende organisaties lastig in te schatten welke doelen en verwachtingen realiseerbaar zijn. Vaak moeten na enige tijd de verwachtingen en doelstellingen worden bijgesteld. Dit businessplan is een poging de ambities en mogelijkheden van ICC nog eens te overwegen. In het plan wordt veel aandacht besteed aan de randvoorwaarden om de beschreven doelstelling te bereiken. In dit hoofdstuk wordt aangegeven op grond van welke overwegingen ICC verwacht de gestelde doelen te kunnen bereiken. Voedingsbodem Het huidige klimaat voor uitvoering van het plan is tamelijk gunstig. In meerdere beleidsstukken van de overheid wordt aangegeven, dat meer aandacht dient te worden geschonken aan duurzame ontwikkeling, wil Curaçao haar doelstellingen op (sociaal-)economisch terrein realiseren. Het land heeft daarom veel baat bij de realisatie van de nieuwe ICC-activiteiten. Het zal daarom versterkend werken op het succes, omdat: ICC opereert in een nieuw land, waarin veel behoefte bestaat aan meer ondernemerschap, intrapreneurship, innovatie, duurzaamheid en verdere internationalisering en waarin alle zeilen bijgezet moeten worden om de uitdagingen van een kleine economie het hoofd te bieden; Curaçao heeft (duurzame) ondernemerschapbevordering en kennisvalorisatie als speerpunten opgenomen in het strategisch beleid voor de korte en lange termijn. Met de uitvoering van het plan draagt het lectoraat bij aan de realisatie van de geformuleerde ambities. Door ICC wordt het belang van samenwerking met andere, gelijkgestemde partners i de ondersteuning van het MKB nadrukkelijk onderkend. Dat vormt een belangrijke voorwaarde voor het intensiveren, verdiepen en vernieuwen van het aanbod; ICC heeft de afgelopen tijd vele gesprekken met stakeholders en deskundigen gevoerd om de behoefte van het nieuwe aanbod te peilen. De gesprekken verliepen tot nu toe allemaal positief en hebben zelfs concrete actiepunten opgeleverd; Hoewel de overheid zeer restrictief is in het aangaan van (nieuwe) financiële verplichtingen, heeft ze het signaal afgegeven sympathiek te staan tegenover voortzetting van de financiering van ICC. Activiteitenprogramma en monitoring Passend in de controlrichtlijnen die ICC voor zichzelf heeft ontwikkeld, wordt gedacht aan de volgende (korte termijn) metingen: Reikwijdte aantal ondernemers, dat voorgelicht en geïnformeerd is over ondernemerschap (in absolute aantallen en in percentages van de hele MKB-populatie), aantal voorlichtingsbijeenkomsten. Educatie aantal ondernemers en coaches, dat deelneemt aan trainingen, leergangen en cursussen, aantal ontwikkelde en verzorgde cursussen en leergangen in het teken van (duurzaam) ondernemerschap. Advisering aantal ondernemers dat advies en bedrijfsondersteuning heeft gevraagd en verkregen, aantal ondernemers waarvoor (haalbaarheid)studies is verricht, aantal ondernemers dat de adviezen heeft geïmplementeerd. Betrokkenheid bedrijfsleven 17

18 aantal externe professionals, dat ingeschakeld is door ICC bij de diverse activiteiten en de wijze waarop de betrokkenheid is ingevuld. (coach, adviseur, inbreng cases, spreker, stages, etc.) Voor de middellange termijn wordt aan meting van de volgende indicatoren gedacht: de relatieve positie van ICC bij de ondersteuning van het MKB op het gebied van innovatie en duurzaam ondernemen; de samenwerking met andere instellingen: met hoeveel andere support instellingen in binnen en buitenland werkt ICC samen in het kader van MKB ondersteuning; Voor wat betreft resultaten op langere termijn wordt aan het einde van projectperiode een beeld geschetst van de effecten, die de ondernemerschapactiviteiten van ICC hebben waar het gaat om de economische ontwikkelingen van Curaçao in het algemeen, de relaties tussen ICC en het regionale bedrijfsleven en zijn (inter)nationale positionering. (Kwaliteits)borging De eerste stap in de kwaliteitsborging van de werkzaamheden van het ICC is reeds gezet door het voorstel de samenstelling van de Raad van Toezicht uit te breiden. Zoals beschreven, is het aan te bevelen de RvT uitbreiden met twee personen. De nagestreefde samenwerking met andere ondersteunende organisaties bij het uitvoeren van gezamenlijke projecten in het MKB, biedt, onzes inziens, de beste waarborg voor kwaliteit. Financiële uitgangspunten Door de keuze voor de value discipline Resources Enrichment is een financieel meerjarenplan voor ICC helaas niet mogelijk. Het gaat immers om een projectmatige aanpak van activiteiten. Voor elk project moet daarom een afzonderlijke begroting worden gemaakt. Wel worden daarbij de volgende uitgangspunten gehanteerd: projecten en activiteiten worden uitsluitend geëntameerd wanneer de kosten van ieder afzonderlijk volledig zijn afgedekt; in de begroting van de afzonderlijke activiteiten en projecten wordt er vanuit gegaan, dat de bureaukosten voor ICC, zoals momenteel ook het geval is, ten laste blijven van het budget van de overheid; Ondanks de beperkte financiële speelruimte verwacht ICC in de komende 5 jaar alle genoemde projecten te kunnen opstarten. Door samenwerking met externe partijen, het verkrijgen van diensten en persoonlijke inzet van derden om-niet bij de ontwikkeling en uitvoering van afzonderlijke projecten en activiteiten, verwacht ICC de kosten zodanig te drukken dat projecten kunnen worden ontwikkeld. Voor de uitvoering wordt er vanuit gegaan, dat hier voldoende inkomsten tegenover staan. Dit geldt dan vooral voor activiteiten voor externe doelgroepen. 18

19 Annex 1: Gebruikte Literatuur Cameron, K. S., & Quinn, R. E. (1999). Diagnosing and changing organizational culture: Based on the competing values framework. Reading, MA: Addison-Wesley Firkin, P., (2001). Entrepreneurial capital: A resource-based conceptualisation of the entrepreneurial process. Labour market dynamics research programme, Working paper, iss. 7, pp Hardjono, T. (1995). Ritmiek en organisatiedynamiek, Vierfasenmodel met aangrijpingspunten voor organisatorische interventies ter vergroting van de effectiviteit, efficiency, flexibiliteit en creativiteit, Proefschrift TU/e Quinn, R.E. and Rohrbaugh, J. (1983). A Spatial Model of Effectiveness Criteria: Towards a Competing Values Approach to Organizational Analysis, in: Management Science, 29, Rauch, A. (2001). Success Factors of Small and Medium Sized Enterprises, Amsterdam Sarasvathy, S. (2008) Effectuation: Elements of Entrepreneurial Expertise, Cheltenham, Edward Elgar Schneider, W.E. (1994). The Reengineering Alternative: A Plan for Making Your Current Culture Work, Irwin Professional Publishing Treacy, M. and Wiersema, F., (1993). Customer intimacy and other value disciplines, Harvard business review, January-February, pp Scott, J.T. (2010). The Sustainable Business, European Foundation for Management Development, Brussels Vermeer, B., Innovaties Waterbeheer, in: Weekendbijlage Dagblad Amigoe, Willemstad, Curaçao, 24 maart 2012, p.13 Verburg Consultants, AEF Carribean, (juli 2011). Beleid Midden- en Kleinbedrijf en Entrepreneurship, Ministerie van Economische Ontwikkeling, Willemstad, Curaçao Ministerie van Economische Ontwikkeling, (april 2010). Business Plan, Willemstad, Curaçao United Nations, (April 2007). Consolidated SIDS Regional Programmes for Mauritius Strategy Implementation , UNHQ, New York International Meeting to Review the Implementation of the Programme of Action for the Sustainable Development of Small Island Developing States (10-14 January 2005). Draft Mauritius Strategy, Port Louis, Mauritius United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Division of Sustainable Development (2010). Trends in Sustainable Development Small Island Developing States, New York La Cruz, M., (February 2012). Output Planning Business Plan, InnovatieCentrum Curaçao Willemstad, Curaçao Ministerie van Economische Ontwikkeling, (23 maart 2012). Programma van Eisen Brief gericht aan InnovatieCentrum Curaçao 19

20 Annex 2: Curricula Vitae Jimme Keizer studeerde aan de Rijksuniversiteit Groningen en promoveerde daar op het onderwerp motivatie en satisfactie van professionals. Sinds 1989 werkzaam aan de Technische Universiteit Eindhoven. Doet onderzoek en geeft onderwijs op het gebied van innovatiemanagement. Heeft vooral gepubliceerd over risicomanagement in productontwikkelingsprojecten. Deze publicaties zijn voor een belangrijk gedeelte gebaseerd op praktijkonderzoek bij bedrijven als Philips en Unilever. Sinds 2007 verbonden aan Zuyd Hogeschool in Maastricht-Heerlen-Sittard als lector innovatief ondernemen. Leo Verhoef studeerde aan de Rijksuniversiteit Utrecht en promoveerde aan de Universiteit van Tilburg op het gebied van lokale bedrijvenstimulering en lokale ontwikkeling. Van 1978 t/m 1986 was hij als onderzoeker werkzaam bij de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. Van 1986 t/m 1998 was hij werkzaam als hoofd MKB Ondersteuning bij de ING Bank. In 1994 werd hij benoemd tot hoogleraar Techno Entrepreneurship aan de Technische Universiteit Eindhoven. Sinds zijn pensionering, in 2011, is hij als co-lector verbonden aan Zuyd Hogeschool. Ron Gomes Casseres is oud-directeur van de Maduro & Curiel s Bank NV en lid van verschillende maatschappelijke en bedrijfsorganisaties, adviesraden en commissariaten in Curaçao, Aruba, St. Maarten en Bonaire. 20