Rijgeschiktheid bij neurologische aandoeningen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rijgeschiktheid bij neurologische aandoeningen"

Transcriptie

1 Capita selecta Rijgeschiktheid bij neurologische aandoeningen l.j.kappelle Problemen met de gezondheid kunnen de rijvaardigheid beïnvloeden. 1 1 tot 2 op de 1000 verkeersongevallen wordt veroorzaakt door een plotselinge aandoening bij de bestuurder van een motorvoertuig. 2 Dit betreft vooral aandoeningen die kunnen leiden tot bewustzijnsstoornissen, stoornissen in het waarnemen, zoals visusstoornissen, verlammingen of problemen met het reactievermogen. Daarom zijn er regels vastgesteld om de lichamelijke en geestelijke geschiktheid voor het besturen van motorrijtuigen te beoordelen ( Regeling eisen geschiktheid 2000 ; Er zijn specifieke eisen voor 8 verschillende ziektecategorieën (tabel 1). Het recentste voorstel tot wijziging van de Regeling eisen geschiktheid 2000 betrof patiënten met diabetes mellitus en is onlangs in het Tijdschrift besproken. 4 Op 29 januari 2002 werden wijzigingen voor patiënten met tumoren of doorbloedingsstoornissen in de hersenen gepubliceerd in de Staatscourant. 3 In dit artikel worden de regels voor patiënten met neurologische aandoeningen, in het bijzonder met epilepsie, of cerebrale doorbloedingsstoornissen besproken. procedure Bij het voor de eerste keer aanvragen van een rijbewijs moet men een zogenaamde Eigen verklaring invullen. Op basis hiervan besluit de medisch adviseur van het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) of de geestelijke en lichamelijke gezondheid voldoende is om een motorvoertuig te kunnen besturen. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen rijbewijzen van groep 1 (personenauto s en motorfietsen) en van groep 2 (vrachtwagens en bussen). Pas bij vernieuwing van het rijbewijs door mensen van 70 jaar of ouder is er iedere vijf jaar opnieuw een Eigen verklaring vereist, waarin gezondheidsproblemen dienen te worden gemeld. Van mensen die tussentijds problemen met hun gezondheid krijgen die van invloed zouden kunnen zijn op hun rijvaardigheid, wordt verwacht dat zij vrijwillig een nieuwe Eigen verklaring aan het CBR verstrekken voor een beoordeling van de geschiktheid voor het autorijden. Hierna volgt in het algemeen een medische keuring. Deze keuring kan bestaan uit een aantekening op de Eigen verklaring door een arts (eventueel de behandelaar) of uit een onderzoek door een onafhankelijk medisch specialist. Voor de beoordeling kan ook een rijtest nodig zijn, die wordt afgenomen door een deskundige Universitair Medisch Centrum Utrecht, afd. Neurologie, Postbus , 3508 GA Utrecht. Prof.dr.L.J.Kappelle, neuroloog (l.kappelle@neuro.azu.nl). samenvatting Rijbewijshouders met gezondheidsproblemen hebben een morele verplichting dit te melden bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR). Daarop kan het CBR nader onderzoek (laten) doen, technische aanpassingen in de auto eisen of de melder (tijdelijk) ongeschikt verklaren om een motorvoertuig te besturen. Na één epileptische aanval mag een rijbewijshouder gedurende zes maanden geen personenauto of motorfiets besturen en na meerdere aanvallen mag dit niet gedurende één jaar na de laatste aanval, tenzij wordt voldaan aan omschreven redenen om hier een uitzondering op te maken. Na een herseninfarct of -bloeding wordt de rijbewijshouder tenminste zes maanden ongeschikt geacht. Na deze termijn is de rijgeschiktheid afhankelijk van de aanwezigheid van functiestoornissen en de bevindingen van het CBR bij een rijtest. Ook patiënten met een intracraniële tumor worden beoordeeld op de aanwezigheid van functiestoornissen; zij kunnen een rijbewijs krijgen met een beperkte geldigheidsduur. De rijgeschiktheid blijft bestaan na een transient ischaemic attack (TIA) en na het toevallig ontdekken van een intracranieel aneurysma of een vaatmisvorming dat/die niet heeft gebloed en dat/die niet behandeld hoeft te worden. Patiënten met bewustzijnsstoornissen, progressieve neurologische aandoeningen of stationaire defecttoestanden dienen medisch gekeurd te worden en eventueel een rijtest via het CBR af te leggen. Bij alle neurologische aandoeningen zijn de regels strenger voor houders van een rijbewijs voor personenauto s en motorfietsen die beroepsmatig een motorvoertuig besturen, en voor bezitters van een rijbewijs voor vrachtwagens en bussen. van het CBR. Op basis van een rijtest kunnen technische aanpassingen in de auto worden geëist, zoals handgas of een extra spiegel en kan de geschiktheid van de aanvrager in de praktijk worden beoordeeld. De duur van de geldigheid van een rijbewijs kan variëren. Anders dan in veel andere landen zijn bezitters van een Nederlands rijbewijs niet wettelijk verplicht om veranderingen in hun gezondheid te melden, maar wordt dit als een morele plicht beschouwd. Wel kan de politie bij vermoeden van onvoldoende rijvaardigheid of geschiktheid een melding hiervan doen bij de divisie Vorderingen van het CBR. Ook de behandelend arts kan besluiten om het CBR in te lichten over mogelijke ongeschiktheid om een motorvoertuig te besturen. In het algemeen zal de arts dit doen na toestemming van de patiënt, maar het kan ook zonder toestemming. Op basis van een dergelijke melding kan het CBR een houder van een rijbewijs verplichten een medisch onderzoek te ondergaan. Overigens heeft de commissie Scherpenhuizen in 1990 al geadviseerd om gezondheidsproblemen die 1948 Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(40)

2 TABEL 1. Aandoeningen waarvoor regels met betrekking tot de rijvaardigheid zijn geformuleerd in de Regeling eisen geschiktheid 2000 en de Wijzigingen regeling eisen geschiktheid 2000 ( pdf/reg2000.pdf) 3 stoornissen van het gezichtsorgaan stoornissen van het gehoor en het evenwicht inwendige ziekten hart- en vaatziekten neurologische aandoeningen psychiatrische stoornissen lichamelijke handicaps geneesmiddelengebruik van invloed zouden kunnen zijn op de rijgeschiktheid verplicht te laten melden, maar dit advies werd niet opgevolgd. 5 Ook de recente aanbeveling van de commissie van de Gezondheidsraad om een meldingsplicht van gezondheidsproblemen voor houders van een rijbewijs verplicht te stellen, werd door de minister niet overgenomen. 3 Op dit moment heeft het niet melden van een wijziging in de gezondheidstoestand derhalve geen strafrechtelijke gevolgen, maar mogelijk kunnen er wel problemen ontstaan bij de uitkering door een verzekeringsmaatschappij. regels voor rijvaardigheid bij een neurologische aandoening Epileptische aanvallen. In de dagelijkse praktijk krijgt de huisarts of de neuroloog regelmatig te maken met de vraag of een patiënt die één of meer epileptische aanvallen heeft gehad, mag autorijden. Voor deze vraag is altijd een specialistisch rapport vereist. De regels voor het rijbewijs van groep 1 zijn samengevat in tabel 2. In het algemeen zijn personen die een epileptische aanval hebben gehad permanent ongeschikt voor een rijbewijs van groep 2. In het geval van één aanval waarbij er geen afwijkingen werden gevonden op een standaard-eeg, een EEG tijdens slaap en een EEG na slaaponthouding, geldt een ongeschiktheid voor een rijbewijs van groep 2 voor de duur van twee jaar. Wanneer er gedurende vijf jaar geen epileptische aanvallen zijn opgetreden nadat het gebruik van de anti-epileptica is gestaakt en er geen EEG-afwijkingen zijn bij iemand die in het verleden meerdere epileptische aanvallen heeft gehad, geldt ook weer een geschiktheid voor het besturen van bussen en vrachtwagens. De geldigheid van een rijbewijs dat wordt verstrekt aan iemand die aanvalsvrij is en in het verleden één of meer epileptische aanvallen heeft gehad, is in eerste instantie één jaar, hierna drie jaar en vervolgens telkens vijf jaar. Wanneer met anti-epileptica gestopt wordt na een aanvalsvrije periode van drie jaar of langer, behoeft geen ontzegging van de rijbevoegdheid te worden voorgeschreven. Tijdens het beëindigen van het gebruik na een kortere periode geldt een ongeschiktheid tijdens het afbouwen en gedurende de eerste drie maanden daarna. Bewustzijnsstoornissen anders dan epilepsie. Personen met bewustzijnsstoornissen zijn niet geschikt om een motorvoertuig te besturen. Deze bewustzijnsstoornissen worden helaas niet nader gedefinieerd. Voor de geschiktheidsbeoordeling is een specialistisch rapport vereist; alleen wanneer er recent geen bewustzijnsstoornissen zijn opgetreden en specialistisch onderzoek in het verleden geen oorzaak heeft opgeleverd, volstaat een aantekening van een keurend arts op de Eigen verklaring. De richtlijnen vermelden dat een persoon gedurende tenminste één jaar vrij moet zijn van bewustzijnsstoornissen voordat het rijbewijs van groep 1 kan worden afgegeven. Voor het rijbewijs van groep 2 geldt een periode van vijf jaar. Min of meer progressieve, al of niet intermitterend verlopende ziektebeelden. Deze categorie betreft verschillende neurologische aandoeningen, zoals cervicale myelopathie, multipele sclerose, de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer, maar ook ernstige aandoeningen van de perifere zenuwen en de skeletspieren. Voor de beoordeling van geschiktheid voor een rijbewijs van groep 1 is een specialistisch rapport vereist; alleen bij een cervicale myelopathie kan een aantekening van een arts op de Eigen verklaring volstaan. Er dient ook een praktische beoordeling door een deskundige van het CBR plaats te vinden, door middel van een rijtest. De geldigheidsduur van het rijbewijs is maximaal vijf jaar. Patiënten komen niet in aanmerking voor een rijbewijs van groep 2. Intracraniële tumoren. Voor deze patiënten is steeds een specialistisch onderzoek noodzakelijk. Patiënten met een intracraniële tumor die in een stabiele conditie verkeren en geen (neurologische) functiestoornissen hebben, zijn geschikt voor een rijbewijs van groep 1 voor een termijn van maximaal vijf jaar. Indien er wel functiestoornissen zijn en op basis van het specialistische rap- TABEL 2. Bevoegdheid voor het rijbewijs van groep 1 (personenauto s en motorfietsen) na epileptische aanval(len) na één epileptische aanval ongeschikt gedurende zes maanden na de aanval uitzondering, dat wil zeggen wel geschikt, indien: gedurende drie maanden geen nieuwe aanvallen zijn op getreden en er geen oorzaak voor de epileptische aanval is gevonden en het EEG normaal is bij progressieve neurologische aandoening: per individu beslissen of zes maanden lang genoeg is na meerdere epileptische aanvallen ongeschikt gedurende één jaar na de laatste aanval uitzonderingen, dat wil zeggen geschikt, indien: gedurende één jaar uitsluitend aanvallen in de slaap zijn opgetreden gedurende drie maanden uitsluitend myoklonieën zijn opgetreden gedurende drie maanden uitsluitend eenvoudige partiële aanvallen zijn opgetreden die een invloed hebben op het rijgedrag de laatste aanval tenminste zes maanden geleden is opgetreden en het interval tussen laatste en voorlaatste aanval groter dan twee jaar is bij progressieve neurologische aandoening: per individu beslissen of één jaar lang genoeg is Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(40) 1949

3 port wordt geconcludeerd dat rijgeschiktheid kan worden overwogen, is een rijtest via het CBR noodzakelijk. Indien deze test gunstig uitvalt, volgt een rijgeschiktheid voor de duur van één jaar in het geval van een hersentumor en van vijf jaar in het geval van een intracraniële tumor die buiten de hersenen is gelegen. Patiënten met een intracraniële tumor zijn in het algemeen ongeschikt voor een rijbewijs van groep 2. Uitzonderingen op deze laatste regel vormen patiënten die curatief behandeld zijn; deze patiënten kunnen na een specialistisch onderzoek geschikt verklaard worden voor de duur van drie jaar. Wanneer er functiestoornissen resteren na een curatieve behandeling, moet een rijtest via het CBR worden afgelegd. Aan aanvragers die een rijbewijs van groep 1 beroepsmatig gebruiken (bijvoorbeeld taxichauffeurs en chauffeurs van busjes voor personenvervoer) worden dezelfde eisen gesteld als aan aanvragers van een rijbewijs van groep 2. Aanvragers van een rijbewijs van groep 1 die niet tevens voldoen aan de eisen van groep 2 kunnen daarom alleen geschikt worden verklaard als het rijbewijsgebruik wordt beperkt tot privé-verkeer. Dit wordt door middel van een code op het rijbewijs vermeld (code 100, privé-gebruik). Doorbloedingsstoornissen van de hersenen. De regels voor het rijbewijs van groep 1 na een doorbloedingsstoornis van de hersenen zijn samengevat in tabel 3. Evenals bij de tumoren gelden de regels voor de geldigheid van een rijbewijs van groep 2 ook voor personen die hun rijbewijs van groep 1 beroepsmatig gebruiken. Een aneurysma of vaatmisvorming die niet gebloed heeft, maakt mensen ongeschikt voor een rijbewijs van groep 2, met uitzondering van een onbehandeld aneurysma dat kleiner is dan 10 mm. Indien een aneurysma of vaatmisvorming wel behandeld is, kan de patiënt weer geschikt worden verklaard voor het rijbewijs van groep 2 indien uit een specialistisch rapport blijkt dat er na zes maanden geen geestelijke of lichamelijke functiestoornissen TABEL 3. Bevoegdheid voor het rijbewijs van groep 1 (personenauto s en motorfietsen) na cerebrale doorbloedingsstoornissen na een TIA geschikt na een herseninfarct of -bloeding ongeschikt gedurende zes maanden na zes maanden geschikt, indien: er geen functiestoornissen meer zijn er wel functiestoornissen zijn, maar de rijtest via het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) positief is bij een positieve rijtest volgt een rijgeschiktheid voor maximaal vijf jaar na een toevallig ontdekt intracranieel aneurysma of vaatmisvorming dat/die niet heeft gebloed geschikt, indien geen behandeling heeft plaatsgevonden indien wel behandeling heeft plaatsgevonden, gelden de regels zoals na een hersenbloeding zijn. Indien deze functiestoornissen er wel zijn, kan een aanvrager van het rijbewijs van groep 2 pas weer geschikt verklaard worden wanneer er een periode van vijf jaar zonder functiestoornissen is geweest. Patiënten die een transient ischaemic attack (TIA), een hersenbloeding of een herseninfarct hebben doorgemaakt komen pas weer in aanmerking voor een geldig rijbewijs van groep 2 als zij vijf jaar geen neurologische functiestoornissen hebben gehad. De maximale geschiktheidstermijn van het rijbewijs van groep 2 na doorbloedingsstoornissen van de hersenen is drie jaar. Stationaire defecttoestanden. Het gaat hierbij om chronische neurologische aandoeningen die het vermogen om deel te nemen aan het gemotoriseerd verkeer kunnen aantasten en niet in de voorgaande categorieën zijn besproken. Voorbeelden zijn traumatisch hersen- of ruggenmergletsel. Patiënten met deze aandoeningen kunnen in aanmerking komen voor een rijbewijs van groep 1 na een keuring door een keuringsarts. Bij twijfel dient een specialist te worden geconsulteerd en moet de patiënt een rijtest via het CBR afleggen. De maximale geschiktheidstermijn is tien jaar, maar bij onzekerheid over de prognose zal deze termijn korter zijn. Deze patiënten komen in de regel niet in aanmerking voor een rijbewijs van groep 2. beschouwing Veel artsen krijgen te maken met de vraag of hun patiënten geschikt zijn om een motorvoertuig te besturen. Hoewel dit in Nederland nooit is onderzocht, worden de regels die hiervoor gelden in de dagelijkse praktijk waarschijnlijk regelmatig overtreden. De belangrijkste redenen hiervoor zijn waarschijnlijk onbekendheid met de regels (wie leest regelmatig de Staatscourant?), de grote sociale handicap die het missen van het rijbewijs veroorzaakt, de mogelijke gevolgen voor het kunnen verrichten van arbeid en het feit dat er geen meldingsplicht is. In de nieuwe regeling zijn de eisen voor personen met hersentumoren en doorbloedingsstoornissen van de hersenen voor houders van een rijbewijs van groep 1 soepeler geworden, terwijl de regels strenger zijn geworden voor bezitters van een rijbewijs uit groep 2 en voor houders van een rijbewijs uit groep 1 die beroepsmatig een motorvoertuig besturen, zoals taxichauffeurs. Helaas zijn er door de nieuwe aanpassingen enige inconsistenties ontstaan met betrekking tot de regels voor verschillende neurologische aandoeningen. Zo is het opvallend dat alleen voor de tumoren en de doorbloedingsstoornissen speciaal melding wordt gemaakt van beroepsmatig gebruik van rijbewijs van groep 1, terwijl dit bijvoorbeeld niet het geval is voor patiënten met epilepsie of met bewustzijnsstoornissen anders dan epilepsie. Voor de eerstgenoemde categorieën zijn de regels onevenredig streng. Het is immers paradoxaal om een taxichauffeur die vijf minuten een scheve mond heeft gehad als uiting van een TIA zonder meer vijf jaar ongeschikt te verklaren voor zijn werk. Dit klemt des te meer, omdat neurologen het beleid na cerebrale ischemie tegenwoordig volledig afstemmen op het functioneren van de 1950 Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(40)

4 patiënt en niet op de duur van de uitvalsverschijnselen. Sinds 1 februari 2002 is een TIA gelukkig geen reden meer om het rijbewijs van groep 1 dat gebruikt wordt in het kader van privé-vervoer, ongeldig te verklaren. Volgens de nieuwe regels wordt de keurend specialist bij patiënten met tumoren of een beroerte geacht te beoordelen of er functiestoornissen aanwezig zijn. Deze functiestoornissen vormen de basis waarop het CBR de rijgeschiktheid vaststelt. Dit is winst ten opzichte van de oude regeling. Voor de beoordeling van rijgeschiktheid is het functioneren van de patiënt immers veel belangrijker dan de diagnose die is gesteld. Het is jammer dat dit niet veranderd is bij de andere neurologische aandoeningen. Zo geldt volgens de strikte interpretatie van de regels voor patiënten met niet-epileptische bewustzijnsstoornissen altijd een rijverbod van tenminste één jaar. Dat dit overdreven streng is voor patiënten die eenmalig een bewustzijnsstoornis hebben doorgemaakt in het kader van een vasovagale collaps, zal voor iedere arts duidelijk zijn. Het ligt dan ook voor de hand om te veronderstellen dat deze regel dagelijks met voeten getreden wordt. Alleen bij een TIA en beroerte wordt er in de nieuwe regeling gesproken over een specialistisch rapport opgesteld door een neuroloog of revalidatiearts, terwijl bij alle andere categorieën een rapport van een niet nader omschreven specialist wordt geëist. In de medische opleiding wordt weinig aandacht besteed aan de eisen waaraan een specialistische keuring dient te voldoen. Wanneer de punten genoemd in tabel 4 systematisch worden afgewerkt, wordt een keuring in verband met een neurologische aandoening waarschijnlijk adequaat verricht. Een belangrijk probleem van de specialistische keuring zijn de kosten. Deze worden niet vergoed door de tabel 4. Aandachtspunten tijdens een medisch-specialistische keuring die wordt verricht bij patiënten met een (mogelijke) neurologische aandoening ter bepaling van functiestoornissen die de geschiktheid om een motorvoertuig te besturen zouden kunnen beïnvloeden anamnese epileptische aanvallen tijdelijke niet-epileptische bewustzijnsdalingen medicatiegebruik onderzoek psychiatrische functiestoornissen cognitieve functies, inclusief reactievermogen hartritme visus, gezichtsveld, gehoor, evenwicht functie van de extremiteiten met betrekking tot kracht en coördinatie advies bepaal of rijtest via het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) nodig is bepaal tijdsduur waarvoor rijvaardigheid geldt (tijdstip van herkeuring) ziektekostenverzekering, maar komen ten laste van de betrokkene. De meeste problemen met rijgeschiktheid ontstaan bij oudere mensen. 1 De commissie van de Gezondheidsraad die de minister heeft geadviseerd heeft daarom voorgesteld om de leeftijd voor de geldigheidsduur van het rijbewijs zonder tussentijdse medische toets te verlagen van 70 naar 60 jaar. 6 Helaas is dit advies niet overgenomen. Concluderend leiden de nieuwe regels vaker tot rijgeschiktheid voor een rijbewijs van groep 1 en minder vaak tot rijgeschiktheid voor een rijbewijs van groep 2. Patiënten met cerebrale doorbloedingsstoornissen of een intracraniële tumor die hun rijbewijs van groep 1 beroepsmatig gebruiken, worden in de nieuwe richtlijnen geconfronteerd met strengere eisen dan voorheen, omdat zij aan dezelfde eisen moeten voldoen als aanvragers van een rijbewijs van groep 2. In tegenstelling tot de oude regels waarin een diagnose ( TIA, beroerte of tumor ) centraal stond, is het positieve van de nieuwe regels dat het functioneren van de patiënt een belangrijke plaats heeft gekregen bij de beoordeling van de rijgeschiktheid, maar het is spijtig dat deze positieve ontwikkeling niet voor alle neurologische aandoeningen is doorgevoerd. R.A.Bredewoud en mw.m.van der Schalk, artsen, respectievelijk hoofd en plaatsvervangend hoofd Medische Zaken van het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR), en prof.dr. J.van Gijn, neuroloog, voorzagen het manuscript van commentaar. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. abstract Fitness-to-drive in neurological disorders Driving-licence holders with health problems are morally obliged to report this to the Driver Licencing Centre (CBR). The CBR can then further investigate the matter and either insist that technical modifications be made to the vehicle or declare the driver (temporarily) unfit to drive a vehicle. After an epileptic seizure a driver may not drive a car or ride a motorcycle for six months. Following multiple seizures this period is extended to one year after the last seizure. Exceptions can be made only if certain established criteria are fulfilled. Following cerebral infarction or cerebral haemorrhage, the driving-licence holder is considered unfit to drive for at least six months. After this period fitness-to-drive is dependent on the presence of any disorders of function and the results of a CBR driving test. Persons with an intracranial tumour are assessed on the presence of any disorders of function and may be given a driving licence valid for a limited period of time only. A transient ischaemic attack (TIA) or the chance discovery of an unruptured intracranial aneurysm or vascular malformation which does not need treatment, does not necessarily affect fitness to drive. Persons with syncope, progressive neurological disorders or stationary functional disorders should undergo medical assessment and, if necessary, take a CBR driving test. In the case of all neurological disorders, the rules are stricter Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(40) 1951

5 for professional drivers of cars and motorcycles as well as holders of driving licences for heavy-goods vehicles and buses. literatuur 1 McGwin jr G, Sims RV, Pulley L, Roseman JM. Relations among chronic medical conditions, medications, and automobile crashes in the elderly: a population-based case-control study. Am J Epidemiol 2000;152: Grattan E, Jeffcoate GO. Medical factors and road accidents. Br Med J 1968;i: Wijziging regeling eisen geschiktheid Staatscourant 2002;13. 4 Mazel JA. Rijgeschiktheid van mensen met diabetes mellitus; een advies van de Gezondheidsraad. Ned Tijdschr Geneeskd 2003;147: Commissie Scherpenhuizen. Advies van de commissie tot evaluatie van de geldigheidsduur van de rijbewijzen. Den Haag: Gezondheidsraad; Gezondheidsraad. Rijgeschiktheid van mensen met tumoren of doorbloedingsstoornissen van de hersenen. Publicatienr 2001/18. Den Haag: Gezondheidsraad; Aanvaard op 28 juli 2003 Capita selecta Meerlingzwangerschappen; epidemiologie en beleid d.d.m.braat, y.schönbeck en j.a.m.kremer Het blijft een vertederend gezicht: drie, vier of zelfs vijf kinderen op een rij, vaak in dezelfde kleertjes, en van dezelfde leeftijd. Vroeger was dit iets speciaals. Er werden gratis babyvoeding en luiers verstrekt en het gezin ontving geld indien de media een mooie reportage mochten maken. Later werd het steeds normaler en bleef de financiële tegemoetkoming achterwege. Inmiddels worden de problemen van meerlingen steeds duidelijker. Meerlingzwangerschappen na vruchtbaarheidsbevorderende behandelingen worden dan ook meer en meer gezien als complicaties en misschien zelfs wel als kunstfouten. epidemiologie Het percentage spontane tweelingen varieerde vroeger van 1,05 tot 1,35. 1 Door de jaren heen is wereldwijd het percentage monozygote tweelingen relatief constant gebleven (0,3-0,4%). In Nederland nam in de jaren tachtig van de vorige eeuw het percentage dizygote tweelingen daarentegen sterk toe (figuur 1). Ook het aantal drie- en meervoudige geboorten steeg vanaf de jaren tachtig, maar daalt nu al sinds 1992 (figuur 2). problemen Meerlingzwangerschappen kunnen voor zowel de moeder als de kinderen grote problemen geven. Tijdens de zwangerschap bestaat er een grotere kans op anemie, bloedingen, hypertensie en preëclampsie. 2 De bevalling gaat gepaard met meer complicaties dan bij eenlingzwangerschappen, zoals liggingsafwijkingen en foetale nood van een ander dan het voorste kind. De kans op een sectio caesarea is groter. Van de tweelingen wordt 40% en van de drielingen worden vrijwel allen prematuur (zwangerschapsduur Universitair Medisch Centrum St Radboud, afd. Obstetrie en Gynaecologie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen. Mw.prof.dr.D.D.M.Braat en dr.j.a.m.kremer, gynaecologen; mw.drs. Y.Schönbeck, epidemioloog. Correspondentieadres: mw.prof.dr.d.d.m.braat (d.braat@obgyn.umcn.nl). samenvatting Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw stijgt in Nederland het percentage meerlingzwangerschappen. Het percentage drielingzwangerschappen daalt inmiddels, maar het percentage tweelingen stijgt nog steeds. Een belangrijke oorzaak vormt het uitstelgedrag van de Nederlandse vrouw. Met het stijgen van de leeftijd neemt de kans op een spontane meerling toe, maar bovendien neemt de kans op fertiliteitsstoornissen toe, hetgeen gepaard gaat met een grotere kans op vruchtbaarheidsbehandelingen. De meeste grote meerlingen ontstaan na (lichte) hyperstimulatie in combinatie met intra-uteriene inseminatie. Aangezien bij in-vitrofertilisatie met het beleid om maximaal twee embryo s te plaatsen toch nog steeds 20-25% tweelingzwangerschappen ontstaan, dient vaker één embryo per keer te worden geplaatst. 37 weken) geboren. Van de tweelingen heeft 50% en van de drielingen 90% een laag geboortegewicht ( 2500 g). 3 De perinatale sterfte bij tweelingen is 5-6 keer zo hoog als bij eenlingen. 4 Het percentage tweelingen dat op de neonatale intensivecareafdelingen (NICU) werd opgenomen, bedroeg in een grote Deense studie 37,7 voor spontane tweelingen, 39,9 voor IVF-tweelingen en 18,9 voor IVF-eenlingen. De gemiddelde opnameduur daarbij was respectievelijk 19,1, 22,8 en 10,4 dagen. 5 Te vroeg geboren kinderen hebben een groter risico op het ontstaan van handicaps zoals spasticiteit en blindheid. Ook het percentage leerstoornissen en gedragsproblemen neemt toe. 4 Daarnaast moeten de psychosociale 6 problemen en mogelijke financiële 7 gevolgen voor de ouders en eventuele andere kinderen in het gezin niet onderschat worden. Bij ouders van meerlingen bestaat een grotere kans op echtscheiding. 8 Als gevolg van de complicaties is ook het economische aspect van meerlingzwangerschappen niet te verwaarlozen. In diverse studies is aangetoond dat meerlingzwangerschappen hogere kosten met zich meebrengen dan eenlingzwangerschappen, voor zowel de ouders als de overheid Het verschil in kosten tussen meer Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(40)

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11250 20 juli 2010 Wijziging van de Regeling eisen geschiktheid 2000 met betrekking tot de geschiktheid bij doorbloedingsstoornissen

Nadere informatie

keurend neurologen CBR update voor: Wijziging Regeling eisen geschiktheid 2000 uitgave juli

keurend neurologen CBR update voor: Wijziging Regeling eisen geschiktheid 2000 uitgave juli keurend neurologen uitgave juli 2018 2017 1 U ontvangt deze e-mail omdat u bij het CBR bent aangemeld als keurend internist. Via deze nieuwsbrief ontvangt u informatie die specifiek van belang is bij het

Nadere informatie

F. Kovács Januari 2011

F. Kovács Januari 2011 Regeling CBR-rijgeschiktheidseisen F. Kovács Januari 2011 Centraal neurologische aandoeningen Het officiële document Regeling Eisen Geschiktheid 2000 over het autorijden blijft een complex en op punten

Nadere informatie

Rijvaardigheid met of na een hersentumor

Rijvaardigheid met of na een hersentumor Rijvaardigheid met of na een hersentumor Inleiding Een aandoening aan de hersenen kan gevolgen hebben voor uw rijvaardigheid. Deze folder is bestemd voor patiënten die een hersentumor hebben (gehad) en

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 13121 24 augustus 2010 Regeling houdende wijziging van de Regeling eisen geschiktheid 2000 met betrekking tot de geschiktheid

Nadere informatie

Rijvaardigheid na een hersenbloeding

Rijvaardigheid na een hersenbloeding Rijvaardigheid na een hersenbloeding Inleiding Een aandoening aan de hersenen kan gevolgen hebben voor uw rijvaardig heid. Deze folder is bestemd voor pa tiënten die een hersenbloeding hebben gehad en

Nadere informatie

Autorijden na een TIA of beroerte

Autorijden na een TIA of beroerte Autorijden na een TIA of beroerte U heeft recentelijk een TIA of een beroerte gehad. Dit heeft gevolgen voor uw bevoegdheid om een auto, motor, vrachtwagen of bus te besturen. U mag tijdelijk geen auto

Nadere informatie

Bijlage behorende bij de Regeling eisen geschiktheid 2000 (paragraaf 3.3, paragraaf 5.2, hoofdstuk 6, paragraaf 7.

Bijlage behorende bij de Regeling eisen geschiktheid 2000 (paragraaf 3.3, paragraaf 5.2, hoofdstuk 6, paragraaf 7. Appendix A Bijlage behorende bij de Regeling eisen geschiktheid 2000 (paragraaf 3.3, paragraaf 5.2, hoofdstuk 6, paragraaf 7.6 en hoofdstuk 9) Hoofdstuk 3. Stoornissen van het gezichtsorgaan 3.3 Beperkte

Nadere informatie

STAATSCOURANT. Nr. 25761

STAATSCOURANT. Nr. 25761 STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 25761 14 december 2012 Regeling van de Minister van Infrastructuur en Milieu, van 11 december 2012, nr. IENM/BSK-2012/245200,

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Autorijden na TIA of CVA. rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Autorijden na TIA of CVA. rkz.nl Patiënteninformatie Autorijden na TIA of CVA rkz.nl Het rijbewijs is voor de meeste mensen een groot goed. Het betekent namelijk mobiliteit en vooral zelfstandigheid. Onlangs heeft u een (lichte) beroerte

Nadere informatie

Hersentumoren en rijbewijs. Naam: prof. dr. Jan J.Heimans Functie: Neuroloog VU medisch centrum

Hersentumoren en rijbewijs. Naam: prof. dr. Jan J.Heimans Functie: Neuroloog VU medisch centrum Hersentumoren en rijbewijs Naam: prof. dr. Jan J.Heimans Functie: Neuroloog VU medisch centrum Gezondheidsproblemen kunnen de rijvaardigheid beïnvloeden. Hiervoor zijn twee redenen: 1. Het vermogen om

Nadere informatie

Autorijden na een CVA of een TIA

Autorijden na een CVA of een TIA Autorijden na een CVA of een TIA AUTORIJDEN NA EEN CVA OF TIA Het rijbewijs is voor de meeste mensen een groot goed, want het staat voor mobiliteit en vooral voor zelfstandigheid. Bij het behalen van

Nadere informatie

H.264339.0715. Autorijden na een beroerte (CVA) of een TIA

H.264339.0715. Autorijden na een beroerte (CVA) of een TIA H.264339.0715 Autorijden na een beroerte (CVA) of een TIA Inleiding Het rijbewijs is voor de meeste mensen een groot goed, want het staat voor mobiliteit en vooral voor zelfstandigheid. Bij het behalen

Nadere informatie

Autorijden na een neurologische aandoening

Autorijden na een neurologische aandoening Neurologie en Neurochirurgie Autorijden na een neurologische aandoening www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl NEU014 / Autorijden na een neurologische

Nadere informatie

CBR en rijgeschiktheid

CBR en rijgeschiktheid CBR en rijgeschiktheid Helmut van der Smitte Deskundige Praktische Rijgeschiktheid Breda, 5 februari 2015 Onderwerpen 1. Het CBR kerntaken 2. Rijgeschiktheid mobiliteit: wet- en regelgeving en praktische

Nadere informatie

Aan de minister van Infrastructuur en Milieu. Geachte minister,

Aan de minister van Infrastructuur en Milieu. Geachte minister, Aan de minister van Infrastructuur en Milieu Datum: 21 augustus 2017 Uw kenmerk: IENM/BSK-2016/48892 E-mail: s.kunst@gr.nl Bijlagen: 1 Ons kenmerk: 1196614/SK/msj/006-X Telefoon: 070 340 71 70 Onderwerp:

Nadere informatie

Rijgeschiktheid. Domus Medica 27 mei 2013 Ruud Bredewoud

Rijgeschiktheid. Domus Medica 27 mei 2013 Ruud Bredewoud Rijgeschiktheid Domus Medica 27 mei 2013 Ruud Bredewoud Wettelijk kader WVW94 Reglement rijbewijzen REG2000 Driehoek verkeersveiligheid Rijgeschiktheid Rijvaardigheid Verkeersveiligheid Rijgedrag Rijgeschiktheid

Nadere informatie

Autorijden. na een ziekte of met een handicap

Autorijden. na een ziekte of met een handicap Autorijden na een ziekte of met een handicap Deze folder is bestemd voor revalidanten (en hun familie) die meer willen weten over het zelf weer gaan autorijden na een ziekte of met een handicap. Is mijn

Nadere informatie

Revalidatie Autorijden

Revalidatie Autorijden Revalidatie Autorijden Inleiding Deze informatie is bestemd voor revalidanten (en familie) die meer willen weten over het zelf weer gaan autorijden na ziekte of handicap. Meer informatie kunt u lezen in

Nadere informatie

ECLI:NL:RBROE:2003:AN9154

ECLI:NL:RBROE:2003:AN9154 ECLI:NL:RBROE:2003:AN9154 Instantie Rechtbank Roermond Datum uitspraak 17-11-2003 Datum publicatie 08-12-2003 Zaaknummer Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie 03/602 WET

Nadere informatie

Autorijden na een CVA of een TIA

Autorijden na een CVA of een TIA Autorijden na een CVA of een TIA AUTORIJDEN NA EEN CVA OF TIA Het rijbewijs is voor de meeste mensen een groot goed, want het staat voor mobiliteit en vooral voor zelfstandigheid. Bij het behalen van uw

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 35669 26 juni 2018 Regeling van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat van 20 juni 2018, nr. IENW/BSK-2018/121557,

Nadere informatie

ECLI:NL:RBSGR:2008:BD9798

ECLI:NL:RBSGR:2008:BD9798 ECLI:NL:RBSGR:2008:BD9798 Instantie Datum uitspraak 15-07-2008 Datum publicatie 11-08-2008 Zaaknummer Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Rechtbank 's-gravenhage AWB 07/7490 BESLU Bestuursrecht

Nadere informatie

ECLI:NL:RVS:2003:AI1005

ECLI:NL:RVS:2003:AI1005 ECLI:NL:RVS:2003:AI1005 Instantie Raad van State Datum uitspraak 13-08-2003 Datum publicatie 13-08-2003 Zaaknummer 200300274/1 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Bestuursrecht Hoger beroep

Nadere informatie

Parkinson en autorijden

Parkinson en autorijden Parkinson en autorijden John van der Weijden Parkinsoncafé Sittard Westelijke Mijnstreek dinsdag 20 februari 2018 Programma Voorstellen Normale gang van zaken bij verlenging rijbewijs Wat te doen bij ziekte

Nadere informatie

Autorijden na ziekte of met een handicap

Autorijden na ziekte of met een handicap Autorijden na ziekte of met een handicap 1 Inhoud Inleiding 3 Is mijn rijbewijs nog geldig? 4 Rijvaardigheid 4 Eigen verklaring 4 Verandering gezondheid 4 Wie beslist of ik weer mag autorijden? 5 Wat is

Nadere informatie

Het besturen van een voertuig na een TIA of beroerte

Het besturen van een voertuig na een TIA of beroerte Het besturen van een voertuig na een TIA of beroerte Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Neurologie februari 2012 pavo 0594 Inleiding U heeft een TIA of een beroerte gehad. Waarschijnlijk wilt u weer

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 7333 20 maart 2015 Regeling van de Minister van Infrastructuur en Milieu, van 19 maart 2015, nr. IENM/BSK-2015/53614,

Nadere informatie

Autorijden na een beroerte

Autorijden na een beroerte Autorijden na een beroerte Albert Schweitzer ziekenhuis Januari 2014 Pavo 1027 Inleiding U heeft pasgeleden een beroerte gehad. Als iemand een beroerte heeft gehad, gelden er wettelijke regels voor het

Nadere informatie

Op de vragen van het lid Slob over de procedures en kosten bij verlenging van rijbewijzen, kan ik u als volgt antwoorden.

Op de vragen van het lid Slob over de procedures en kosten bij verlenging van rijbewijzen, kan ik u als volgt antwoorden. > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Autorijden na een TIA

Autorijden na een TIA Autorijden na een TIA Inleiding U heeft pasgeleden een TIA gehad. Een TIA is een kortdurende beroerte waarbij uitvalsverschijnselen, zoals een verlamming of een spraak- en/of taalstoornis, binnen 24 uur

Nadere informatie

Met een handicap veilig achter het stuur

Met een handicap veilig achter het stuur Met een handicap veilig achter het stuur Een rijbewijs betekent mobiliteit en vooral zelfstandigheid. Maar wat als u afhankelijk bent van een rolstoel? Of een arm of been niet goed kunt gebruiken? Kunt

Nadere informatie

ECLI:NL:RBBRE:2005:AZ0708

ECLI:NL:RBBRE:2005:AZ0708 ECLI:NL:RBBRE:2005:AZ0708 Instantie Rechtbank Breda Datum uitspraak 22-02-2005 Datum publicatie 24-10-2006 Zaaknummer 03/2607 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Bestuursrecht Eerste aanleg

Nadere informatie

Gezondheidsraad. Aan de minister van Infrastructuur en Milieu

Gezondheidsraad. Aan de minister van Infrastructuur en Milieu Gezondheidsraad Health Council of the Netherlands Aan de minister van Infrastructuur en Milieu Onderwerp : Briefadvies Rijgeschiktheid bij epilepsie Uw kenmerk : IENM/BSK-2011/176176 Ons kenmerk : I-1152/12/CP/cn/861-E

Nadere informatie

Inhoud. Van Autorijden tot Zware Hypo s. Advies Gezondheidsraad Samenvatting advies GR. Richtlijn 2009/113/EG. Samenvatting advies GR

Inhoud. Van Autorijden tot Zware Hypo s. Advies Gezondheidsraad Samenvatting advies GR. Richtlijn 2009/113/EG. Samenvatting advies GR Inhoud Van Autorijden tot Zware Hypo s Overzicht regelgeving Overzicht criteria Overige aspecten 24 juni 2010 EADV Kennisdag Nascholing Diabetes Dr. David J. Bruinvels Criteria bij keuringen van diabetespatiënten

Nadere informatie

Rijgeschiktheid van mensen met tumoren of doorbloedingsstoornissen van de hersenen

Rijgeschiktheid van mensen met tumoren of doorbloedingsstoornissen van de hersenen Rijgeschiktheid van mensen met tumoren of doorbloedingsstoornissen van de hersenen Gezondheidsraad Health Council of the Netherlands Aan de Minister van Verkeer en Waterstaat Onderwerp : aanbieding advies

Nadere informatie

Regeling eisen geschiktheid 2000

Regeling eisen geschiktheid 2000 CBR Afdeling Medische zaken Regeling eisen geschiktheid 2000 Het CBR beoordeelt de lichamelijke en geestelijke geschiktheid voor het besturen van motorrijtuigen (rijgeschiktheid) aan de hand van bij ministeriele

Nadere informatie

Rijgeschiktheid. St Anna Ziekenhuis Geldrop. Ruud Bredewoud, arts hoofd medische zaken CBR. 10 februari 2014

Rijgeschiktheid. St Anna Ziekenhuis Geldrop. Ruud Bredewoud, arts hoofd medische zaken CBR. 10 februari 2014 Rijgeschiktheid St Anna Ziekenhuis Geldrop 10 februari 2014 Ruud Bredewoud, arts hoofd medische zaken CBR Disclosure belangen sprekers (Potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 29 398 Maatregelen verkeersveiligheid Nr. 337 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 23 augustus 2012 De vaste commissie voor Infrastructuur

Nadere informatie

PUBLIC RAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 7 april 2009 (OR. en) 8558/09 LIMITE TRA S 145

PUBLIC RAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 7 april 2009 (OR. en) 8558/09 LIMITE TRA S 145 Conseil UE RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 7 april 2009 (OR. en) PUBLIC 8558/09 LIMITE TRA S 145 I GEKOME DOCUME T van: de Europese Commissie ingekomen: 6 april 2009 aan: het secretariaat-generaal van

Nadere informatie

ECLI:NL:RBDOR:2002:AF2276

ECLI:NL:RBDOR:2002:AF2276 ECLI:NL:RBDOR:2002:AF2276 Instantie Rechtbank Dordrecht Datum uitspraak 02-08-2002 Datum publicatie 23-12-2002 Zaaknummer AWB 01/768 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Bestuursrecht Eerste

Nadere informatie

Thuis verder na een CVA of TIA

Thuis verder na een CVA of TIA Thuis verder na een CVA of TIA U bent in het St. Anna Ziekenhuis te Geldrop opgenomen vanwege een beroerte, ook wel een Cerebro Vasculair Accident (CVA) genoemd. Een beroerte is een ongeluk in de bloedvaten

Nadere informatie

Rijgeschiktheid en wegrakingen

Rijgeschiktheid en wegrakingen Rijgeschiktheid en wegrakingen Ronald Vermunicht medisch adviseur CBR divisie Rijgeschiktheid 20 maart 2018 Inhoud presentatie Wettelijke regelgeving Hoe te handelen? Procedure CBR Vragen en opmerkingen

Nadere informatie

Inhoud presentatie. Procedure CBR. Kerntaken CBR. Diabetes mellitus en het rijbewijs. Eigen Verklaring

Inhoud presentatie. Procedure CBR. Kerntaken CBR. Diabetes mellitus en het rijbewijs. Eigen Verklaring Inhoud presentatie Diabetes mellitus en het rijbewijs Kerntaken CBR Procedure aanvraag rijbewijs Vorderingsprocedure Regeling eisen geschiktheid 2000 in het bijzonder art 5.2 DM Rol diabetesverpleegkundige

Nadere informatie

PROTOCOL RIJBEWIJSKEURING CBR

PROTOCOL RIJBEWIJSKEURING CBR PROTOCOL RIJBEWIJSKEURING CBR Maart 2018 Voor de geschiktheidbeoordeling zijn bij hart- en vaatziekten van belang: de actuele lichamelijke conditie (al of geen klachten optredend bij deelname aan het verkeer),

Nadere informatie

Epilepsie en rijbewijs

Epilepsie en rijbewijs N E U R O L O G I E Epilepsie en rijbewijs Keuringseisen T R E F W O O R D E N E PILEPSIE; RIJBEWIJS; KEURINGSEISEN; N EDERLAND. door A.E.H. Sonnen Samenvatting Epilepsie is voor de verkeersveiligheid

Nadere informatie

Regeling eisen geschiktheid 2000

Regeling eisen geschiktheid 2000 (Tekst geldend op: 19-03-2012) Regeling eisen geschiktheid 2000 De Minister van Verkeer en Waterstaat, Gelet op de artikelen 111, vierde lid, 130 tot en met 132 en 134 van de Wegenverkeerswet 1994; Besluit:

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Autorijden na een TIA/ CVA

PATIËNTEN INFORMATIE. Autorijden na een TIA/ CVA PATIËNTEN INFORMATIE Autorijden na een TIA/ CVA Na een TIA/CVA mag u (tijdelijk) geen auto en/of motor besturen. Er zijn verschillende redenen voor een rijontzegging. Overleg met uw behandelend arts welke

Nadere informatie

Rijbewijs verlengen. Herkeuring voor mensen met ADHD? Rapport over een onderzoek naar de informatieverstrekking door het CBR.

Rijbewijs verlengen. Herkeuring voor mensen met ADHD? Rapport over een onderzoek naar de informatieverstrekking door het CBR. Rapport Rijbewijs verlengen. Herkeuring voor mensen met ADHD? Rapport over een onderzoek naar de informatieverstrekking door het CBR. Oordeel Op basis van het onderzoek vindt de gedraging van het Centraal

Nadere informatie

Epilepsie. en rijgeschiktheid

Epilepsie. en rijgeschiktheid Epilepsie en rijgeschiktheid Wat is epilepsie? Epilepsie is een hersenaandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Deze aanvallen zijn het gevolg van een plotselinge, tijdelijke verstoring van het

Nadere informatie

Met een handicap veilig achter het stuur

Met een handicap veilig achter het stuur Met een handicap veilig achter het stuur Een rijbewijs betekent mobiliteit en vooral zelfstandigheid. Maar wat als je afhankelijk bent van een rolstoel? Of een arm of been niet goed kunt gebruiken? Kun

Nadere informatie

Vrouwen die zwanger zijn van een meerling hebben een verhoogde kans op vroeggeboorte

Vrouwen die zwanger zijn van een meerling hebben een verhoogde kans op vroeggeboorte Samenvatting Vrouwen die zwanger zijn van een meerling hebben een verhoogde kans op vroeggeboorte in vergelijking met vrouwen die zwanger zijn van een eenling. Ongeveer 5-9% van de eenlingen wordt te vroeg

Nadere informatie

Epilepsie. en rijgeschiktheid

Epilepsie. en rijgeschiktheid Epilepsie en rijgeschiktheid Wat is epilepsie? Epilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Deze aanvallen zijn het gevolg van een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch

Nadere informatie

Beoordeling. h2>klacht

Beoordeling. h2>klacht Rapport 2 h2>klacht Verzoekers klagen erover dat de Dienst Wegverkeer (RDW) hen met de zinsnede "met de Eigen Verklaring gaat u naar een (Arbo-)arts voor een medisch onderzoek" bij brief van 10 augustus

Nadere informatie

Onderzoek naar de rijvaardigheid

Onderzoek naar de rijvaardigheid naar de rijvaardigheid en plichten in de vorderingsprocedure U hebt op een risicovolle manier aan het verkeer deelgenomen. Dit heeft de politie aan ons gemeld. Het CBR vermoedt daarom dat u onvoldoende

Nadere informatie

Rapport. Datum: 13 juli 2006 Rapportnummer: 2006/242

Rapport. Datum: 13 juli 2006 Rapportnummer: 2006/242 Rapport Datum: 13 juli 2006 Rapportnummer: 2006/242 2 Klacht Verzoeker klaagt erover dat het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen, regio Zuid te Eindhoven hem niet heeft geïnformeerd over het positieve

Nadere informatie

Rijgeschiktheid van personen met een ICD. Een advies tot herziening van de regelgeving

Rijgeschiktheid van personen met een ICD. Een advies tot herziening van de regelgeving Rijgeschiktheid van personen met een ICD Een advies tot herziening van de regelgeving Commissie Schalij Leiden, 19 mei 2004 Inhoud 1. Inleiding bladzijde 2 2. Huidige regelgeving bladzijde 4 3. Probleemstelling

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op de artikelen 111, vierde lid, en 134 van de Wegenverkeerswet 1994;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op de artikelen 111, vierde lid, en 134 van de Wegenverkeerswet 1994; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 26390 30 september 2013 Regeling van de Minister van Infrastructuur en Milieu, van 23 september 2013, nr. IENM/BSK-2013/216736,

Nadere informatie

Autorijden. Neurologie. alle aandacht. Bij de ziekte van Parkinson of. atypische parkinsonisme

Autorijden. Neurologie. alle aandacht. Bij de ziekte van Parkinson of. atypische parkinsonisme Autorijden Bij de ziekte van Parkinson of atypische parkinsonisme Neurologie alle aandacht Autorijden Bij de ziekte van Parkinson of atypische parkinsonisme (1) Als u de ziekte van Parkinson of een vorm

Nadere informatie

Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ministerie van Infrastructuur en Milieu > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Gezondheidsraad Prof. Dr. W.A. van Gooi Postbus 16052 2500 BB DEN HAAG Afd. Plesmanweg 1-6 Den

Nadere informatie

Voor de bepaling van de rijgeschiktheid in het geval van epilepsie is het criterium een periode aanvalsvrij een belangrijk begrip.

Voor de bepaling van de rijgeschiktheid in het geval van epilepsie is het criterium een periode aanvalsvrij een belangrijk begrip. Inleiding Definiëring epilepsie Een persoon heeft epilepsie indien hij binnen een periode van 5 jaar twee of meerdere niet uitgelokte epileptische aanvallen heeft gehad. Na 5 jaar aanvalsvrijheid kan een

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 35834 6 juli 2016 Regeling van de Minister van Infrastructuur en Milieu, van 1 juli 2016, nr. IENM/BSK-2016/132132, tot

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 2588 22 februari 2010 Wijziging van de Regeling eisen geschikheid 2000 in verband met implementatie van de richtlijnen

Nadere informatie

Autorijden. Bij de ziekte van Parkinson of atypische parkinsonisme. Neurologie. Locatie Hoorn/Enkhuizen

Autorijden. Bij de ziekte van Parkinson of atypische parkinsonisme. Neurologie. Locatie Hoorn/Enkhuizen Autorijden Bij de ziekte van Parkinson of atypische parkinsonisme Neurologie Locatie Hoorn/Enkhuizen Autorijden Bij de ziekte van Parkinson of atypische parkinsonisme (1) Als u de ziekte van Parkinson

Nadere informatie

G e z o n d h e i d s r a a d. Aan de minister van Infrastructuur en Milieu

G e z o n d h e i d s r a a d. Aan de minister van Infrastructuur en Milieu G e z o n d h e i d s r a a d H e a l t h C o u n c i l o f t h e N e t h e r l a n d s Aan de minister van Infrastructuur en Milieu Onderwerp : Addendum bij het briefadvies Rijgeschiktheid bij stemmingsstoornissen,

Nadere informatie

Patiënten Informatie Dossier. Cerebro Vasculair Accident (CVA) Onderdeel AUTORIJDEN NA EEN BEROERTE. CVA Autorijden na CVA

Patiënten Informatie Dossier. Cerebro Vasculair Accident (CVA) Onderdeel AUTORIJDEN NA EEN BEROERTE. CVA Autorijden na CVA Patiënten Informatie Dossier Cerebro Vasculair Accident (CVA) Onderdeel AUTORIJDEN NA EEN BEROERTE CVA na CVA 2 INHOUDSOPGAVE na een beroerte...5 Procedure via het CBR...5 Waar haal ik een Eigen verklaring?...6

Nadere informatie

dat we ervoor moeten zorgen dat dit met zo weinig mogelijk complicaties gepaard gaat.

dat we ervoor moeten zorgen dat dit met zo weinig mogelijk complicaties gepaard gaat. Waar komt uw interesse voor de gynaecologie vandaan? Ik ben aanvankelijk geïnteresseerd geraakt in de verloskunde en gynaecologie toen ik geneeskunde studeerde. En dan vooral in het samenspel van de hormonen.

Nadere informatie

UGP-folder. Rijgeschikt: u ook?

UGP-folder. Rijgeschikt: u ook? UGP-folder Rijgeschikt: u ook? Als u met de auto rijdt, is het belangrijk dat u in het bezit bent van het wettelijk verplicht rijbewijs maar ook dat u rijgeschikt bent. Als u een ziekte of een andere beperking

Nadere informatie

Aanvraag gehandicaptenparkeerkaart (GPK)

Aanvraag gehandicaptenparkeerkaart (GPK) Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude Postbus 83 1160 AB Zwanenburg T 020 407 9000 F 020 407 9090 Aanvraag gehandicaptenparkeerkaart (GPK) De door u verstrekte persoonsgegevens worden in overeenstemming

Nadere informatie

Gezondheidsraad. Aan de minister van Verkeer en Waterstaat

Gezondheidsraad. Aan de minister van Verkeer en Waterstaat Aan de minister van Verkeer en Waterstaat Uw kenmerk : VENW/DGP-2010 Bijlagen : 4 Geachte minister, Eén van de taken van de Gezondheidsraad is u te adviseren over de rijgeschiktheid van mensen met aandoeningen

Nadere informatie

Regeling eisen geschiktheid 2000

Regeling eisen geschiktheid 2000 Regeling eisen geschiktheid 2000 De Stichting Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen beoordeelt de lichamelijke en geestelijke geschiktheid voor het besturen van motorrijtuigen (rijgeschiktheid) aan de

Nadere informatie

Regeling eisen geschiktheid 2000

Regeling eisen geschiktheid 2000 CBR Afdeling Medische zaken Regeling eisen geschiktheid 2000 Het CBR beoordeelt de lichamelijke en geestelijke geschiktheid voor het besturen van motorrijtuigen (rijgeschiktheid) aan de hand van bij ministeriële

Nadere informatie

Rapport. Oordeel. Op basis van het onderzoek vindt de Nationale ombudsman de klacht over Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen te Rijswijk gegrond.

Rapport. Oordeel. Op basis van het onderzoek vindt de Nationale ombudsman de klacht over Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen te Rijswijk gegrond. Rapport Over de handelwijze van het CBR in een situatie waarin de beperkte geldigheid van een rijbewijs vervalt kort nadat een alcoholslotprogramma is opgelegd Oordeel Op basis van het onderzoek vindt

Nadere informatie

Gezond heidsraad. Aan de minister van Infrastructuur en Milieu

Gezond heidsraad. Aan de minister van Infrastructuur en Milieu Gezond heidsraad Health Council of the Netherlands Aan de minister van Infrastructuur en Milieu Onderwerp Uw kenmerk Ons kenmerk Datum Rijgeschiktheid bij bewustzijnsstoornissen BSK-2013/169358 d.d. 16

Nadere informatie

COGNITIEVE STOORNISSEN EN HET RIJBEWIJS

COGNITIEVE STOORNISSEN EN HET RIJBEWIJS COGNITIEVE STOORNISSEN EN HET RIJBEWIJS R.A. Bredewoud*) 2008 Inleiding Het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) is vooral bekend als rijexameninstituut. Minder bekend is dat het CBR sinds 1951

Nadere informatie

Medische rijgeschiktheid

Medische rijgeschiktheid Medische rijgeschiktheid Medische rijgeschiktheid Advies van een commissie van de Gezondheidsraad aan de minister en de staatssecretaris van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur de minister van Verkeer

Nadere informatie

AANVRAAGFORMULIER Gehandicaptenparkeerkaart

AANVRAAGFORMULIER Gehandicaptenparkeerkaart Zorgloket WaalwijkWijzer Correspondentieadres: T 0416-683456 Postbus 10150 F 0416-683438 5140 GB waalwijk E zorgloket@waalwijk.nl W www.waalwijk.nl Bezoekadres: Taxandriaweg 6 5141 PA Waalwijk (bezoekersingang

Nadere informatie

Rapport. Datum: 6 april 2006 Rapportnummer: 2006/136

Rapport. Datum: 6 april 2006 Rapportnummer: 2006/136 Rapport Datum: 6 april 2006 Rapportnummer: 2006/136 2 Klacht Verzoeker klaagt erover dat het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen de vorderingsprocedure op grond van de artikelen 130-134a van de Wegenverkeerswet

Nadere informatie

Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA)

Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA) Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA) U bent aangehouden omdat u reed onder invloed van alcohol. Het kan ook zijn dat u hebt geweigerd mee te werken aan een bloed- of adem onderzoek. Mogelijk bent

Nadere informatie

Rol van de Gezondheidsraad Zowel de fractie van D66 als de SP stellen vragen over de rol en werkwijze van de Gezondheidsraad.

Rol van de Gezondheidsraad Zowel de fractie van D66 als de SP stellen vragen over de rol en werkwijze van de Gezondheidsraad. > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Autorijden na uw zeventigste?

Autorijden na uw zeventigste? Autorijden na uw zeventigste? Uitleg over de verplichte keuring Ga wijs op weg, blijf veilig mobiel! Ga wijs op weg, blijf veilig mobiel! Ook nu u wat ouder wordt, wilt u actief blijven. U doet blijven

Nadere informatie

Rapport. Datum: 13 mei 2002 Rapportnummer: 2002/144

Rapport. Datum: 13 mei 2002 Rapportnummer: 2002/144 Rapport Datum: 13 mei 2002 Rapportnummer: 2002/144 2 Klacht Verzoekster klaagt erover dat de Stichting Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (het CBR), regio Noord te Assen, nadat zij op 4 juli 2001

Nadere informatie

Ontheffing autogordel medische gronden

Ontheffing autogordel medische gronden Aanvraagformulier: Ontheffing autogordel medische gronden Verzoek om ontheffing van de draagplicht autogordel op medische gronden. Indien u ontheffing vraagt in verband met medische redenen moet u, gelet

Nadere informatie

Rapport. Datum: 13 oktober 2004 Rapportnummer: 2004/401

Rapport. Datum: 13 oktober 2004 Rapportnummer: 2004/401 Rapport Datum: 13 oktober 2004 Rapportnummer: 2004/401 2 Klacht Het niet opnemen van een rechtsmiddelenclausule conform artikel 3:45 van de Algemene wet bestuursrecht in de beslissing van 17 december 2003

Nadere informatie

Verslag zwangerschapsafbreking na 24 weken. Zwangerschapsduur weken dagen ten tijde van de bevalling

Verslag zwangerschapsafbreking na 24 weken. Zwangerschapsduur weken dagen ten tijde van de bevalling Patiëntnummer: Gegevens eindverantwoordelijke arts:* Achternaam: Voorletter(s): Functie: Gynaecoloog Handtekening Datum / / 200. Geboortedatum: / / eindverantwoordelijke arts * Artsen die betrokken zijn

Nadere informatie

Mag ik nog wel rijden?

Mag ik nog wel rijden? Mag ik nog wel rijden? Een voertuig besturen met Ménière Commissie Ménière Voorjaar 2017 MÉNIÈRE EN RIJGESCHIKTHEID!1 Inleiding We weten nog allemaal hoe we ons rijbewijs haalden. Makkie, hakken over de

Nadere informatie

TIA / Beroerte. Aandachtspunten. Neurologie

TIA / Beroerte. Aandachtspunten. Neurologie 00 TIA / Beroerte Aandachtspunten Neurologie 1 U gaat naar huis na opname in het ziekenhuis voor een Tia of beroerte. In deze folder staan de belangrijkste gevolgen en aandachtspunten voor u op een rij.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 29 398 Maatregelen verkeersveiligheid Nr. 10 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

18-09-2008 HOOFDDIRECTIE JURIDISCHE ZAKEN. CEND/HDJZ-2008/1325 sector AWW

18-09-2008 HOOFDDIRECTIE JURIDISCHE ZAKEN. CEND/HDJZ-2008/1325 sector AWW Datum 18-09-2008 Nummer CEND/HDJZ-2008/1325 sector AWW HOOFDDIRECTIE JURIDISCHE ZAKEN Onderwerp Regeling tot wijziging van de Regeling eisen geschiktheid 2000 met betrekking tot de geschiktheid tot het

Nadere informatie

Sam envatting en conclusies T E N

Sam envatting en conclusies T E N Sam envatting en conclusies T E N Samenvatting en conclusies Samenvatting en conclusies Sinds de zeventigerjaren van de vorige eeuw zijn families beschreven met dominant overervende herseninfarcten,dementie

Nadere informatie

De Verklaring van geschiktheid na een rijtest

De Verklaring van geschiktheid na een rijtest De Verklaring van geschiktheid na een rijtest Sommige aanpassingen aan het voertuig zijn beter mondeling uit te leggen dan op papier. Onze deskundige zal dit met u bespreken. 1 Verklaring van geschiktheid

Nadere informatie

Zwangerschap en bevallen na eerdere keizersnede

Zwangerschap en bevallen na eerdere keizersnede Zwangerschap en bevallen na eerdere keizersnede 1031 Inleiding Deze folder is ontwikkeld voor vrouwen die zwanger zijn nadat ze, in een eerdere zwangerschap met een keizersnede zijn bevallen. Het litteken

Nadere informatie

Lichte Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (LEMA)

Lichte Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (LEMA) Lichte Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (LEMA) U bent aangehouden omdat u reed onder invloed van alcohol. Om ervoor te zorgen dat u niet nog eens deelneemt aan het wegverkeer onder invloed van alcohol

Nadere informatie

7. Wat is de hoogste opleiding die de vader van uw kind heeft afgerond?

7. Wat is de hoogste opleiding die de vader van uw kind heeft afgerond? INTERVIEW A (registratie zo vroeg mogelijk in de zwangerschap) 1. Op welke datum viel de eerste dag van uw laatste menstruatie? 2. Is epilepsie de reden van uw anti-epilepticagebruik?, namelijk 3. Heeft

Nadere informatie

MEDICIJNEN IN HET VERKEER

MEDICIJNEN IN HET VERKEER MEDICIJNEN IN HET VERKEER MINDER GOED RIJDEN MET MEDICIJNEN MAG IK RIJDEN MET MIJN MEDICIJN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN BEOORDELING RIJGESCHIKTHEID BIJ MEDICIJNGEBRUIK ADVIEZEN OM VEILIG TE RIJDEN

Nadere informatie

Ervaring vanuit arbeidsgeneeskunde:

Ervaring vanuit arbeidsgeneeskunde: Ervaring vanuit arbeidsgeneeskunde: de praktijk van het gezondheidstoezicht Dr. Edelhart Y. Kempeneers Medisch directeur Vlaanderen & Brussel SPMT-AristA Studievoormiddag 8 oktober 2015 Situering Groep

Nadere informatie

Nieuwe regels voor het rijbewijs C. Voor bestuurders van een vrachtauto

Nieuwe regels voor het rijbewijs C. Voor bestuurders van een vrachtauto Nieuwe regels voor het rijbewijs C Voor bestuurders van een vrachtauto Wilt u binnenkort uw rijbewijs gaan halen voor het besturen van een vrachtauto? Of beschikt u al over een rijbewijs C? Dan moet u

Nadere informatie