Voorkom online pesten en online seksueel misbruik

Transcriptie

1 Voorkom online pesten en online seksueel misbruik Inspiratiegids Peer Experts Onderdeel van het Project MAKE IT SAFE Nederlandse versie SEKSUELE UITBUITING

2 END CHILD PROSTITUTION CHILD PORNOGRAPHY & TRAFFICKING OF CHILDREN FOR SEXUAL PURPOSES Deze inspiratiegids is gemaakt binnen het project Make IT Safe. Dat is een project gericht op peer2peer educatie over internetveiligheid en seksueel gerelateerde problemen die jongeren op het internet tegen kunnen komen. Binnen het project worden jongeren getraind om andere jongeren voor te lichten over veilig gebruik van internet en social media. Het tweejarige project is in januari 2013 van start gegaan en wordt gefinancierd door de Europese Commissie. Het project wordt uitgevoerd door ECPAT (End Child Prostitution, Child Pornography and Trafficking of Children) in vijf landen (Duitsland, België, Oostenrijk, Engeland en Nederland). Het boekje is mede tot stand gekomen door MOVISIE, Centrum1622, de politie en Pestweb. 2

3 INHOUD Inleiding...4 Digitaal pesten...5 Social Media...8 Sexting...11 Grooming...14 Spelregels voor positief seksueel gedrag...17 Grenzen aangeven...18 Discussiëren...21 Opbouw van een les

4 INLEIDING Welkom! Dit boekje kun je gebruiken wanneer je als peer educator aan de slag gaat. Het geeft informatie over problemen die jongeren op internet kunnen tegenkomen. Bijvoorbeeld online pesten of een privéfoto die via social media is verspreid. Door dit met je leeftijdsgenoten te bespreken, worden zij zich bewust van de gevaren op internet en leren hier op een veilige manier mee om te gaan. Peer2peer methode Peer2peer wil zeggen onderwijs door gelijken. Dat betekent dat je als peer educator aan je leeftijdsgenoten les geeft over problemen die jongeren op internet tegen kunnen komen. Je krijgt hiervoor een aantal trainingen waarin je kennis maakt met verschillende situaties die jongeren op internet tegen kunnen komen en instanties die jongeren hierbij kunnen helpen. Maar je krijgt natuurlijk ook training over hoe je een les kan geven. Samen met de trainers stel je een les samen die bij jou past. Na de training krijg je een certificaat. Het is niet de bedoeling dat je jongeren met problemen gaat helpen. Daar is de vertrouwenspersoon van de school voor. Make IT Safe Make IT Safe is een project van ECPAT. ECPAT is een organisatie die opkomt voor de rechten van kinderen om beschermd te worden tegen seksuele uitbuiting. Dat betekent dat wij ons inzetten om ervoor te zorgen dat er van kinderen en jongeren geen seksueel getinte foto s of video s gemaakt en verspreid worden. Ook mogen kinderen niet overgehaald worden om tegen betaling seks te hebben. Zowel in het echte leven als online kunnen kinderen en jongeren hiertoe aangezet worden. Met dit project willen we jongeren bekend maken met de risico s op internet om zo te voorkomen dat ze vervelende dingen meemaken. Ons project richt zich op jongeren van 13 tot en met 16 jaar. Omdat het met leeftijdsgenoten vaak makkelijker praten is over wat je op internet doet en meemaakt, zijn het in dit project peer educators die voorlichtingen geven aan hun leeftijdsgenoten. Leeswijzer Deze inspiratiegids kun je gebruiken als je een les gaat geven over internetveiligheid. Je kunt één van de thema s kiezen die we voor je hebben uitgewerkt. Dit zijn de volgende thema s: pesten, social media, sexting en grooming. Het onderwerp wordt aan de hand van de voorbeeldsituatie uitgelegd. Daarna krijg je antwoorden op vragen die je tijdens de lessen kunt krijgen of zelf kan stellen. We geven verwijzingen naar filmpjes en stellingen en cases om een discussie over te voeren. Na de verschillende thema s leren we je over spelregels voor positief seksueel gedrag en het aangeven van grenzen. Ook geven we je allerlei methodes om een discussie te voeren en voorbeelden van hoe je een les kunt opbouwen. Meldknop De verschillende thema s in dit boekje zijn gebaseerd op de thema s van de website Meldknop.nl. Dit is een website met informatie over en hulp bij internetproblemen. Bekijk de website eens rustig, er staat veel informatie op die je voor je lessen kunt gebruiken! Als je op Meldknop.nl komt, zie je direct de onderwerpen waar je informatie over kunt vinden, namelijk: pesten, seks, misbruik en lastig gevallen worden. Jongeren kunnen via deze website ook met iemand praten of een melding maken van hun probleem. 4

5 DIGITAAL PESTEN Een week geleden heeft Tjeerd ruzie gekregen met één van de pestkoppen van de school. Hij gaat op maandag weer op weg naar school, maar onderweg naar school merkt hij dat meerdere kinderen hem uitlachen, zonder enige reden. Tjeerd voelt zich onzeker en weet niet wat er aan de hand is. Totdat een vriend laat zien waarom iedereen lacht. Er is een foto van hem bewerkt en hij wordt belachelijk gemaakt. Tjeerd weet niet waar deze foto vandaan komt en vindt het vervelend dat iemand dit doet. Hij vraagt zich af wat hij verkeerd heeft gedaan en hoe dit kan gebeuren. Uitleg Pesten kan zowel in het echte leven als online. Vaak zijn dit dezelfde mensen die dat doen. Er zijn veel manieren waarop je online gepest kunt worden. Iemand kan je bijvoorbeeld vervelende berichten sturen via WhatsApp. Of jouw foto van Facebook plukken en deze bewerken. Of een webcamgesprek opnemen en deze zomaar als filmpje op YouTube zetten. Heel vervelend als het jou overkomt! Gepest worden via internet of via je mobiele telefoon is net zo erg, of misschien wel erger, dan gepest worden op straat of op het schoolplein. Het bereik is groter en je kunt vaak niet zien wie je pest. Je kunt er bovendien ook heel lastig voor weglopen. Je hebt je mobiel altijd bij je en misschien een computer op je kamer. Op vind je aan de linkerkant een button pesten. Hier vind je allerlei informatie over pesten op internet, zoals antwoorden op de volgende vragen: Veel gestelde vragen Hoe kan je voorkomen dat je op internet wordt gepest? Denk goed na over welke persoonlijke informatie je van jezelf bekend maakt en voor wie. Houd adresgegevens, telefoonnummers, vakantiefoto s liever voor jezelf. Bedenk ook goed hoe je je profiel afschermt. Geef nooit je gebruikersnaam en wachtwoord aan iemand anders. Als je op school op een profielsite zit (Facebook) en je bent klaar, log dan altijd uit. Zo kan niemand zomaar op jouw profiel. Wat kan je doen tegen pesten via internet? Net als met gewoon pesten geldt ook hier: blijf er niet mee rondlopen, maar praat er met iemand over. Wees niet bang om het aan je ouders of aan je leraar te vertellen. Als iemand je lastig valt of vervelende dingen zegt, weiger of blokkeer hem dan. Als een onbekende gemeen tegen je doet, probeer je er dan niets van aan te trekken en verbreek gewoon het contact. Ze kennen jou toch niet? Via internet doen mensen soms sneller onaardig. Reageer niet op vervelende mailtjes. Vaak is de lol om je te pesten er dan snel af. Als je via Facebook, Habbo Hotel of op forums gepest of lastig gevallen wordt, dan kun je dit meestal ook melden aan de beheerder van de site. 5

6 Kan je aangifte doen van pesten? Als je gepest wordt, is dat heel vervelend. Je voelt je vaak verdrietig, onzeker of bang en het lijkt wel alsof het nooit zal ophouden. Het lastige aan pesten is dat het in principe niet strafbaar is. Je kunt dus geen aangifte doen van pesten. Maar wanneer pesten zover gaat dat je beledigd of bedreigd wordt, kun je daar aangifte van doen. Hoe kan je aangifte doen? Zodra je beledigd of bedreigd wordt, kun je daar aangifte van doen bij de politie. Ga daarvoor naar het politiebureau bij jou in de buurt. Als je onder de 18 bent, moet je wel één van je ouders meenemen. Om te zien of het gaat een strafbaar feit is het belangrijk om zoveel mogelijk informatie te hebben. Dat kan bewijsmateriaal zijn bij een aangifte. Denk aan: data en (exacte) tijdstippen, mail- en internetadressen (url), gebruikersnaam en nicknames, prints van chatlogs en mailberichten, bewaarde sms-berichten, schermafdrukken (via printscreen of maak een foto). Zet ook bij het chatten altijd het automatisch loggen van gesprekken aan! Meer tips en uitleg over bewijsmateriaal is te vinden op Op YouTube staat een filmpje waarin je gepest en geschopt wordt. Wat kan je doen? Als je via Facebook en andere social media of op forums gepest of lastig gevallen wordt, dan kun je dit meestal ook melden aan de beheerder van de site. Bij YouTube zit onder iedere video een button met een vlaggetje. Door deze button aan te klikken, kun je aangeven dat de video in strijd is met de regels. Je krijgt dan een scherm waarop je de reden kunt aangeven. Om dit te doen moet je jezelf wel eerst als gebruiker registreren. Voor het melden kun je ook een mail sturen naar Wil je er bij de politie melding van maken of aangifte van doen? Ga dan eerst naar de politie. Zolang het filmpje op YouTube is te vinden, is dit namelijk bewijsmateriaal. Kan je met iemand over pesten praten? Op kun je gratis en anoniem via en chat praten met deskundigen. Blijf daarom nooit met een vraag zitten. Kijk ook eens op de site over pesten en gepest worden. Bij Pestweb.nl helpen ze je graag via mail, chat of in een telefoongesprek bij al je vragen over pesten. Ze geven je advies en tips als je daar behoefte aan hebt. Dit is gratis en vertrouwelijk. Ook heeft Pestweb een forum waar je met andere jongeren over pesten kunt praten. WIST JE DAT: 30 tot 40 % van de kinderen last heeft van uitschelden, roddelen en het stelen van hun wachtwoorden op internet? - 19% wordt gepest via social media - 9% online wordt bedreigd - 8% wordt gediscrimineerd Hoe vaak komt pesten voor? Online pesten komt vaker voor dan je denkt. Kijk maar naar de cijfers in het kader. Eén vuistregel: het is nooit jouw schuld dat je wordt gepest! *Afbeeldingen in dit hoofdstuk zijn afkomstig van Mijn Kind Online. 6

7 Voorbeeldsituaties digitaal pesten Bedreiging Via een dreigtweet (Twitter-bericht met een bedreiging) krijgt Simon het bericht dat hij aanstaande vrijdag na school in elkaar geslagen gaat worden. Het is een oproep naar heel veel mensen om te komen kijken. Simon is bang. De hele school weet er al van. Hij schaamt zich dood en durft niet naar school. Tegen zijn ouders durft hij ook niets te zeggen, want zij denken dat hij best populair is op school. Als hij op donderdag toch weer naar school gaat wordt hem verteld dat het een grap is. Toch gaat hij vrijdag niet naar school. Pesten via chatbox Sophie wordt al een tijdje door een groepje meisjes gepest. Eerst scholden ze haar uit als ze langs hen naar huis liep. Daarom nam ze een andere route naar huis. Nu schelden ze haar ook uit via de chatbox en op Facebook. Terwijl Sophie vaak op social media sites zat, wil ze het nu niet meer doen. Haatprofiel Een groepje jongeren maakt een haatprofiel over Ivo op Facebook. Ivo zit bij hen in de klas en hij wordt gepest omdat hij nooit met iets mee doet. Hij leert alleen maar en haalt heel hoge cijfers. Hij is een echte studiebol. Ze geven de Facebookpagina de naam ik-haat-ivo waarop ze vervelende dingen over hem plaatsen. Bangalijst Aisha krijgt via een vriendin te horen dat ze op een bangalijst staat. Deze lijst sturen jongens uit haar buurt via internet naar elkaar met daarop een top 10 van meisjes die volgens hen de grootste sletten zijn. Aisha is bloedlink. Als een jongen met meerdere meisjes gezoend heeft, is het een stoere jongen. Doet een meisje precies hetzelfde, is ze een slet. Vragen die je kunt stellen bij de voorbeeldsituaties: - Wat vind je ervan? Hoe zou jij je voelen? - Wat zou jij doen in zo n situatie? - Zou je dit kunnen voorkomen? Zo ja, hoe? - Hoe kan je ervoor zorgen dat het verwijderd wordt? - Kan je hiervan aangifte doen bij de politie? Stellingen - Als een vriend vraagt om een bewerkte foto van iemand anders door te sturen, doe ik dat. - Iemand die er raar uitziet, vraagt wel een beetje om gepest te worden. - Iedereen wordt weleens gepest. Daar moet je niet moeilijk over doen, dat hoort erbij. - Kinderen worden gepest omdat ze niet van zich afbijten. Je hebt het zelf in de hand. - Als je pest, ben je zielig. Filmpjes Kijk op bij filmpjes. Hier staan verschillende filmpjes over pesten, ook eentje over cyberpesten. Zoek zelf ook eens op YouTube en kies een filmpje dat jou aanspreekt. 7

8 SOCIAL MEDIA Alexander heeft op Facebook maar liefst 256 vrienden en 54 likes op zijn profielfoto. Hier vertelt hij vaak over in de klas, en best wat kinderen zijn jaloers op hem. Hoe komt hij toch aan al die vrienden en likes? Dan vertellen de ouders van Alexander dat hij met een weekendje naar de Ardennen met het gezin twee vrienden mee mag nemen. Hij vraagt het aan zijn Facebookvrienden, maar eigenlijk wil niemand met hem mee. Uiteindelijk gaat hij dan maar alleen mee, en zit hij het hele weekendje in de Ardennen achter de computer. Uitleg Social media is een verzamelnaam voor alle internettoepassingen waarmee het mogelijk is om informatie met elkaar te delen op een gebruiksvriendelijke en vaak leuke wijze. Het betreft niet alleen informatie in de vorm van tekst (nieuws, artikelen). Ook geluid (podcasts, muziek) en beeld (fotografie, video) worden gedeeld via social media websites. Met andere woorden, social media staat voor Media die je laten socialiseren met de omgeving waarin je je bevindt. Jij hebt waarschijnlijk wel een Facebookpagina. Op je profiel kan je leuke filmpjes en plaatjes delen met je vrienden, of spelletjes met ze spelen. Je kunt ook aan je vrienden laten zien waar je mee bezig bent door foto s van jezelf op je profiel te zetten. Op zich is hier natuurlijk niks mis mee, want het is toch leuk om foto s van anderen te bekijken of om spelletjes te spelen? Alleen, de mensen die op Facebook je vrienden worden genoemd, zijn dat wel je echte vrienden? Soms is het best lastig om een verschil tussen Facebook en het echte leven te blijven zien als je veel achter de computer zit. En als je op Facebook kijkt, lijkt het wel alsof iedereen de hele tijd alleen maar leuke dingen aan het doen is. Toch is dat niet altijd helemaal waar. Er is namelijk vaak best een groot verschil tussen profielsites als Facebook en het echte leven! Op staan aan de linkerkant de buttons internet, pesten en discriminatie. Daar vind je allerlei informatie, zoals filmpjes en antwoorden op allerlei vragen. Veel gestelde vragen Hoe kan het dat sommige mensen zoveel vrienden hebben op Facebook? De vrienden die je op Facebook hebt, zijn natuurlijk niet altijd ook je echte vrienden. Neem nu Alexander: hij had wel heel veel Facebookvrienden, maar daarvan wilde niemand met hem mee om een weekendje weg te gaan. Kijk daarom niet teveel naar het aantal vrienden op Facebook, maar ook naar het aantal vrienden in het echte leven. Hoe kan je voorkomen dat je alleen maar online vrienden hebt, maar geen echte vrienden? Let erop dat je niet alleen maar achter je computer zit! Chatten met vrienden of online spelletjes spelen is natuurlijk leuk, maar het kan er wel voor zorgen dat je verder helemaal geen tijd over houdt om echt met iemand af te spreken. En is in het echt afspreken met iemand niet leuker? Volgens een onderzoek bij 1000 Amerikaanse jongeren geeft de helft van de jongeren de voorkeur aan face-to-face contact, omdat de interactie leuker is (38%) en omdat de gesprekspartner beter begrepen kan worden (29%). Daarnaast zegt 9% dat het ook makkelijker is om tijdens deze gesprekken over persoonlijke onderwerpen te praten. 6% vindt dat met face-to-face ook mogelijk is om ernstiger onderwerpen te bespreken. 8

9 Waarom lijkt het alsof iedereen zo n leuk leven heeft als je op Facebook kijkt? De meeste mensen zetten op hun profiel alleen maar de leuke foto s of gebeurtenissen. Misschien jij zelf ook wel. Dat is best logisch, want nare dingen zijn meestal niet zo leuk om met mensen te delen. Iedereen maakt wel eens nare dingen mee of voelt zich rot. Dit hoef je niet op Facebook te zetten, maar hopelijk heb je wel mensen met wie je erover kunt praten. WIST JE DAT: 46% van de jongeren tussen 12 en 16 jaar weleens op internet benaderd is door een vreemde? Kun je iedereen op internet vertrouwen? Als je meer dan 200 vrienden op social media hebt, is de kans groot dat je er daar een aantal eigenlijk helemaal niet goed van kent. En weet jij wel zeker dat je iedereen kunt vertrouwen? Online communiceren brengt gevaren met zich mee. Denk daar goed aan als iemand online vrienden met je wilt worden. Als je eenmaal vrienden met iemand bent, kan die persoon alles zien wat jij online doet en weet hij of zij dingen van je die misschien niet voor iedereen bestemd zijn. Je naam, je leeftijd, je school, je mailadres, je vrienden, je geliefde, waar je bent, je foto s: alles wat jij online plaatst is toegankelijk. Houd dit goed in je achterhoofd. Jouw echte vrienden zullen waarschijnlijk niets geks met die gegevens doen, maar je weet nooit wat die vriend die je niet echt kent ermee doet. Als je internet, internet dan veilig! Zitten er nog meer gevaren aan social media? Het is niet verstandig om zomaar alles op social media te plaatsen omdat heel veel mensen dat kunnen zien. Scherm in ieder geval je profiel af en bedenk altijd goed voordat je iets online zet, of je dat ook echt wilt laten weten aan mensen die je niet kent. Wat kun je beter wel en niet op social media sites zetten? Je moet altijd bedenken dat iedereen je kan zien op internet. Dus wat je op straat of op school van jezelf laat zien, kan je ook prima op internet zetten. Je gaat niet met je bikini of ondergoed boodschappen doen, dus dat kun je dan beter ook niet op internet zetten. Wat kan er gebeuren met foto s die je op social media plaatst? Iedereen kan de foto s van je site halen en die foto s gebruiken. Ze kunnen ze doorsturen naar anderen of bewerken. Je kunt dit voorkomen door het alleen toegankelijk te maken voor vrienden, maar dan weet je ook nooit zeker wat jouw vrienden met je foto s doen. De meeste netwerksites hebben de minimale beschermingsmogelijkheid ingesteld. Er zijn 2 basisinstellingen: openbaar (alles zichtbaar voor iedereen) en privé (alleen zichtbaar voor de mensen die jezelf opgeeft). Om nare dingen te voorkomen, kun je het beste je profiel altijd op privé zetten. 9

10 Voorbeeldsituaties sociale media Overheerst het je leven? Fadi is 16 jaar en zit sinds zijn 12e volop online. Vroeger vooral Hyves en Habbo Hotel. Nu Twittert hij veel, zit hij op Facebook en chat hij via Tinychat. Zijn Blackberry zit ongeveer aan hem vastgeplakt. Hij zegt dat het niet zijn leven overheerst, maar hij checkt wel héél regelmatig alle social media of er wat gebeurt. Hij zit eigenlijk meer tijd achter de computer dan dat hij met vrienden afspreekt om iets te gaan doen. Geschorst door Facebookbericht Cindy (14 jaar) is 10 dagen geschorst nadat ze negatieve berichten over een leraar op Facebook had geplaatst. Zij werd beschuldigd van de overtreding: liegen over of ten onrechte beschuldigen van ongepast gedrag van een docent. Cindy zei dat het niet haar bedoeling was om de reputatie van de leraar te verpesten door op Facebook te zetten dat haar geschiedenisleraar een pedo was. Iets meer mensen uitgenodigd dan gepland Merthe, een meisje uit het Groningse plaatsje Haren, dacht dat ze maar een klein groepje vrienden had uitgenodigd voor haar 16e verjaardag. Het feestje mondde uit in een bijeenkomst van duizenden jongeren en rellen in het dorp. WhatsApp groep Rayana zit s avonds op een WhatsApp groep te chatten. Er wordt van alles besproken, maar vooral dingen over huiswerk. Ze wordt geroepen door haar moeder. Wanneer ze beneden komt, blijkt haar moeder heel boos te zijn omdat ze erachter is gekomen dat Rayana vorige week niet bij haar vriendin heeft geslapen, zoals ze had gezegd. Uit woede geeft haar moeder haar een klap in d r gezicht. Boos en verdrietig gaat Rayana naar boven. Ze vertelt wat er gebeurd is op de WhatsApp. Vragen die je kunt stellen bij de voorbeeldsituaties: - Kun je zomaar persoonlijke dingen op internet bespreken of laten zien? - Hoe beïnvloeden social media het leven van degene in het voorbeeld? - Wanneer ben je verslaafd aan internet? - Wanneer laat je iemand toe als vriend op internet? - Wat zijn de nadelen als iedereen je profiel kan zien? Stellingen - Het is stoer om veel vrienden op Facebook te hebben. - Al mijn online vrienden zijn echte vrienden. - Ik vind het geen probleem als iedereen al mijn persoonlijke dingen kan zien op internet. - Een foto van mezelf in bikini kan ik beter niet op Facebook zetten. - In WhatsApp groepen kan je vertrouwelijk over jezelf praten. Filmpjes Kijk op Daar vind je voorlichtingsfilmpjes over het gebruik van social media, zoals: kunnen er rare dingen gebeuren met foto s die je online zet? en waarom moet je alert zijn op de gevaren van virtuele communicatie?. 10

11 SEXTING Mark (16 jaar) heeft 3 maanden verkering gehad met Lisa (15 jaar). Ze hebben samen naaktfoto s gemaakt. Toen Mark met zijn vrienden uitging, is hij vreemdgegaan met een ander meisje. Lisa is zo boos dat ze een naaktfoto van Mark naar al hun vrienden stuurt en het plaatst op internet. Uitleg Sexting bestaat uit de Engelse woorden sex en texting (dit laatste woord betekent: sms en). Sexting is het sturen van seksueel getinte berichten of pikante foto s of video s, meestal via je mobiele telefoon. Wanneer je met iemand op de chat sexy foto s uitwisselt, bedenk dan altijd dat diegene beelden kan opslaan en doorsturen. Niet alleen op het internet gebeurt dit, maar ook via telefoons. Dit noemen we sexting. Dit kan hele vervelende gevolgen hebben voor het slachtoffer. Het kan bijvoorbeeld binnen enkele minuten de hele school en vriendenkring rond gaan. Naar school gaan kan dan opeens veel minder leuk zijn omdat je gepest wordt vanwege de foto s. Sexting kan heel snel gaan omdat het berichtjes zijn die specifiek gericht zijn aan iemand die het weer doorstuurt, en ga zo maar door. Op de website staat veel informatie en filmpjes over sexting. Typ gewoon als zoekterm sexting in en je krijgt antwoord op de volgende vragen: Veel gestelde vragen Wat zijn de risico s van sexting? Sexting is niet zonder risico s. Je foto s en filmpjes kunnen gemakkelijk op internet gezet worden. De hele wereld kan deze dan zien. Vraag jezelf daarom altijd af of de foto of het filmpje dat je wilt versturen ook door anderen gezien mag worden, zoals je ouders of je klasgenootjes. Als dat niet zo is, kun je het beter niet versturen. Mag je van iemand een foto of filmpje op internet zetten? Niet zonder toestemming! Bij foto s van personen geldt het portretrecht. Iemand die op een foto staat, mag daartegen bezwaar maken als hij daar een goede reden voor heeft. Je kunt daarvoor een flinke geldboete krijgen. Privacy is bijvoorbeeld een goede reden. Wat kan je doen als er ongewenst een foto of filmpje van jou online staat? Belangrijk is dat je er niet mee rond blijft lopen en het vertelt aan iemand, zoals je ouders, de politie of bij Meldknop.nl. Je kunt de website waarop je foto of filmpje staat verzoeken om het te verwijderen. Als je aangifte wilt doen bij de politie, is het verstandig om het verwijderen in overleg met de politie te doen. Wanneer het materiaal al verwijderd is voordat je aangifte hebt gedaan, is namelijk ook een belangrijk deel van het bewijsmateriaal verdwenen. Is sexting strafbaar? Als je jonger bent dan 18 jaar en van jezelf een foto maakt in een seksueel getinte houding, betekent dit eigenlijk dat je kinderporno maakt. Voor de wet ben je dus schuldig aan een zedenmisdrijf en ben je strafbaar. Datzelfde geldt als je opnames maakt van webcamseks met je minderjarige vriend(in). En ook als je dergelijk beeldmateriaal in bezit hebt en/of verder doorstuurt aan vrienden. 11

12 Worden jongeren vervolgd voor sexting? In Nederland worden jongeren niet snel vervolgd voor sexting. Hiervoor zou je veroordeeld worden voor de productie en/of verspreiden van kinderporno en heb je voor altijd zedendelinquent achter je naam staan. Hierdoor kan je niet werken met kinderen, bij de politie of in het leger. Het Openbaar Ministerie houdt daarom rekening met experimenteergedrag tussen jongeren. Dit wil niet zeggen dat sexting, of beter gezegd, de mogelijke gevolgen ervan niet strafrechtelijk vervolgd kunnen worden. Het grootste risico van sexting is dat beeldmateriaal snel online gezet en verspreid (geretweet) kan worden. Deze ongewenste publicatie kan vervolgd worden, als bijvoorbeeld smaad/laster (iemand ernstig beledigen en/of goede naam en eer aantasten) of wegens schending van portretrecht. Kan je aangifte doen van sexting en hoe? Je kunt aangifte doen wanneer er ongewenst een foto of filmpje van jou op internet is gezet of via social media verspreid. Voor het doen van aangifte ga je naar een politiebureau bij jou in de buurt. Het is belangrijk dat je zoveel mogelijk bewijsmateriaal verzamelt en meeneemt. Welk bewijsmateriaal is nodig voor een aangifte van sexting? Het is slim om print screens te maken van de verspreiding van de foto of het filmpje. Laat de politie altijd weten waar de foto of het filmpje online te vinden is. Wanneer deze verspreid wordt via een fotosite, noteer dan het webadres (de url) en de accountnaam van diegene die de lijst online gezet heeft. Wordt de foto of het filmpje via Twitter verspreid, dan zijn de Twitteraccounts uiteraard van belang die de link tweeten. Wordt de foto of het filmpje via de mail verstuurd, dan is het mailbericht zelf heel belangrijk. Gooi dit dus niet weg. Is sexting via apps als Poke en Snapchat echt veilig? Met apps als Poke en Snapchat kun je berichten, foto s en video s versturen die zichzelf een aantal seconden na ontvangst weer verwijderen. Dat is geen garantie dat de ontvanger het beeldmateriaal niet kopieert. Een screenshot is namelijk snel gemaakt toch?! De ontvanger heeft dan nog steeds jouw foto en dan kan sexting nog steeds vervelende gevolgen hebben. Echt veilig is het dus niet. Als je zeker wilt zijn dat er niets met jouw foto s en filmpjes gebeurt, kun je ze beter niet sturen. Wil je dit toch graag doen, zorg dan dat je gezicht er niet op staat of je kamer herkenbaar is. Kan je webcam gehackt worden? Ja dat kan! Wees daarom voorzichtig met het openen van vreemde bestanden die toegestuurd worden en installeer goede beveiligingssoftware. Uit voorzorg kun je de webcam beter loskoppelen of afschermen als je hem niet gebruikt. Wil je met iemand praten over de gevolgen van sexting? Sexting is erg om mee te maken en je zult er misschien ook nog een tijd mee geconfronteerd worden. Bij het verwerken daarvan kun je hulp van professionals goed gebruiken. Bij deze instanties kun je terecht:

13 Voorbeeldsituaties sexting Werkstraf Twee broers zijn veroordeeld voor het maken en produceren van kinderporno. Op straat zagen ze in de bosjes een jongen en een meisje seks hebben. Beiden waren minderjarig. De jongste broer (16 jaar) neemt het op met zijn telefoon. De oudste broer (19 jaar) zet het op internet. Beiden krijgen een werkstraf en een training over grensoverschrijdend seksueel gedrag. Omdat de veroordeling over seks gaat, blijft dit altijd op hun strafblad staan. Ze kunnen daarom geen Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) krijgen, wat nodig is voor beroepen zoals politie, leger, beveiliging of werken met kinderen. Nepmodellenbureau Bianca wordt benaderd door een modellenbureau. Ze vonden haar profielfoto heel mooi en zagen haar wel zitten om voor hen te werken als fotomodel. Als Bianca een foto van zichzelf in haar ondergoed stuurt, krijgt ze een foto-shoot. Ze weet niet dat fotografen en modellenbureaus nooit modellen werven via internet, en al helemaal niet onder tieners. Videomisbruik Suraya (14 jaar) was op een feestje aan het zoenen met haar vriendje (16 jaar). Het was erg lekker en hij raakte ook haar billen en borsten aan. Ze had wat gedronken en liet zich helemaal gaan. Een paar jongens hebben het met hun telefoon opgenomen. De dag daarna krijgt Suraya een App met de link van het filmpje op YouTube. Ze schaamt zich voor deze video en het ergste is dat haar voor- en achternaam erbij staat. Iedereen die haar naam googlet kan de video bekijken, ook haar ouders. Omdat ze van Marokkaanse afkomst is, kan ze hier echt door in problemen komen. Vragen die je kunt stellen bij de voorbeeldsituaties: - Wat vind je ervan? - Wat zou jij doen in zo n situatie? - Zou je dit kunnen voorkomen? Zo ja, hoe? - Wanneer is een foto erotisch? - Hoe kan je ervoor zorgen dat het verwijderd wordt? Stellingen --Een naaktfoto van mezelf versturen moet kunnen. --Als mijn vriendje met wie ik al een jaar verkering heb een pikante foto vraagt, dan stuur ik die. --Het is je eigen schuld als je naaktfoto op internet staat wanneer je jezelf voor de webcam uitkleedt. --Een jongen die naaktfoto s van zijn ex-vriendin (16 jaar) verspreidt, moet gestraft worden. (En zo ja, hoe zou dat dan moeten?) --Het is niet erg als iemand je met de webcam opneemt. Het internet is zo groot. Hoe groot is de kans nou dat een bekende dit filmpje ziet? --Als een vriend vraagt om een sexy foto van iemand anders door te sturen, doe ik dat. Filmpjes Op staan allerlei filmpjes, ook over sexting, zoals het filmpje kunnen er rare dingen gebeuren met foto s die je online zet? Maar je kunt zelf ook naar geschikte filmpjes zoeken op YouTube. 13

14 GROOMING Marieke krijgt een vriendenverzoek van niceguy91 en besluit dit te accepteren. Ze raken aan de praat en het blijkt een zeer gezellige jongen te zijn. Na een tijdje maakt de jongen steeds meer seksueel getinte opmerkingen. Marieke ziet hier geen gevaar in en wuift het weg. Hij vraagt haar uiteindelijk om in het echt af te spreken. Echter, mr. Niceguy blijkt een totaal ander persoon te zijn, veel ouder dan zij had gedacht, met andere (seksuele) intenties. Uitleg Grooming is digitaal kinderlokken. Grooming houdt in dat iemand via het internet contact legt met minderjarigen met maar één doel: seks! Pas daarom goed op wanneer je wordt benaderd door een onbekend persoon op het internet. Spreek nooit alleen af met iemand die je niet kent. Als je het perse toch wilt, neem dan een vriend(in) mee en spreek af op een bekende drukbezochte plek. Het kan namelijk een volwassen man zijn die zich voordoet als een jonger iemand en je zo probeert in te palmen en uiteindelijk seks met je wil. Maar ook leeftijdsgenoten kunnen je verleiden tot dingen waar je achteraf spijt van krijgt. Niet alleen meisjes zijn slachtoffer van grooming, ook jongens worden online benaderd door een vreemde voor seks. Dit zijn meestal volwassen mannen die zich voordoen als een minderjarig meisje. Op de website staan informatie en filmpjes over grooming. Toets grooming in als zoekterm en je vindt antwoord op de volgende vragen: Veel gestelde vragen Hoe herken je grooming? Niemand zal zich ooit voorstellen als groomer. Vooral op internet kan iedereen zich anders voordoen. Besef daarom goed bij vriendenverzoeken van vreemden dat je diegene niet kent. Groomers stellen zich meestal open, vriendelijk en begripvol op, geven complimentjes en winnen je vertrouwen. Langzaam worden de gesprekken steeds meer seksueel getint. Dan is het duidelijk dat diegene meer wil dan alleen vriendschappelijk contact. Een groomer zal steeds meer informatie van je willen hebben. Als het contact een tijdje aan de gang is, zal hij vragen of je een (naakt)foto kunt sturen of de webcam aan wilt zetten. Stuur dit soort informatie nooit. Doe je dit wel, dan kan de groomer dreigen met het verspreiden of online zetten ervan als je de dingen weigert te doen die hij van je vraagt. Hoe voorkom je grooming? De beste beveiliging om grooming, oftewel digitaal kinderlokken, te voorkomen ben je zelf. Hierbij een paar tips om jouw online veiligheid te vergroten: Bedenk vooraf goed wat jouw grenzen zijn. Wat laat je wel en niet toe op internet? En wat laat je wel en niet van jezelf zien? Dat geldt trouwens niet alleen voor contact met vreemden. Ook bekenden kunnen je dingen vragen die je misschien liever niet wilt. Accepteer niet zomaar vriendenverzoeken van vreemden. Voel je niet verplicht om contact te houden met een onbekende. 14

15 Luister naar je gevoel (als je het niet vertrouwt, doe het dan niet). Twijfel je over iets? Praat er eens over met vrienden of je ouders/verzorgers; vinden zij het normaal wat er aan de hand is? Wat moet je doen als je een vriendenverzoek krijgt van iemand die je niet kent? Bedenk altijd dat je die persoon aan de andere kant eigenlijk niet kent. Voordat je de onbekende persoon als vriend accepteert kun je eerst kijken of je online iets over die persoon kunt vinden. Zijn er nog meer mensen bevriend met hem of haar? En hoe is het contact tussen hen? Bekijk goed of diegene foto s op zijn of haar profiel heeft staan. En lijken de foto s echt of zijn ze misschien te mooi? Je hoeft een onbekende natuurlijk niet toe te laten in je vriendenlijst. Besluit je toch contact te hebben ( vrienden te worden) met iemand die je niet kent, deel dan geen persoonlijk informatie (en foto s en filmpjes) waar je later mee gechanteerd kunt worden. Blijf altijd goed nadenken over wat er van je gevraagd wordt en waarom. Twijfel je of je iemand kunt vertrouwen of ben je bang dat je te maken hebt met grooming? Praat er dan over met anderen. Je kunt ook anoniem een melding doen op: Ronselen loverboys ook via internet? Loverboys zijn jongens of mannen die meisjes proberen de prostitutie in te lokken. Zij proberen ervoor te zorgen dat de meisjes verliefd op hen worden. Vervolgens halen ze de meisjes over om tegen betaling seks met anderen te hebben. Zo komt het meisje uiteindelijk in de prostitutie terecht. Loverboys worden ook wel pooierboys genoemd. Het zijn overigens niet alleen jongens of mannen die dit doen. Ook meisjes ronselen vriendinnen. Loverboys gaan heel vaak via internet te werk. Op het internet kunnen ze met meerdere meisjes tegelijkertijd chatten. Ze kunnen heel makkelijk erachter komen wat de hobby s zijn van een meisje en hoe vrij is ze in het uitgaansleven en met jongens. Ze letten op hoe meisjes zichzelf op internet presenteren en welke foto s ze online zetten. Ze kunnen via internet dus heel gericht te werk gaan en gerichte keuzes maken. Wanneer een loverboy eenmaal een pikante foto in zijn bezit heeft, gebruikt hij die om het meisje te chanteren om te doen wat hij zegt. WIST JE DAT: 46% van de jongeren tussen 12 en 16 jaar weleens op internet benaderd is door een vreemde? 15

16 Voorbeeldsituaties grooming Groomer Stefan Onderwijsassistent Stefan (28 jaar) zoekt naar slachtoffers op internet. Via chatsites en sociale media als Facebook zoekt hij contact met minderjarige jongens, die hij probeert te verleiden tot het sturen van pikante foto s of afspraakjes voor seks. Stefan doet zich soms ook voor als meisje want dan kan hij sneller contact maken met jongens, als het om seks gaat. Als groomer (kinderlokker op internet) slaagt Stefan er vaak in om met jonge jongens af te spreken. Zo ook met Noa, een jongen van 13. Hij dacht dat Stefan een leuk meisje was en stuurde een naaktfoto. Nu weet hij niet hoe hij uit deze situatie moet komen en schaamt zich te erg om het zijn ouders te vertellen. Loverboy Evie is 15 jaar. Ze kreeg een paar berichten van een onbekende jongen. Meestal verwijdert ze die direct, maar dit bericht was leuk. Daarna stuurt hij dagelijks berichtjes die haar aan het lachen maken. Na een week merkte ze dat ze echt uitkeek naar de berichtjes. Ze wisselden blackberry pinnummers uit en voor ze het door had, was ze de hele dag met hem aan het chatten. Hij vraagt foto s die ze aan hem stuurt. Zij krijgt ook een foto van hem en ze vindt hem een leuke jongen. Hij is 19 jaar. Na een maand vraagt hij of ze eens met elkaar zullen afspreken. In het begin is het leuk en Evie wordt verliefd. Samen maken ze nog meer foto s, ook foto s in pikante lingerie. Maar na een tijdje wordt hij gewelddadig en chanteert hij haar met de foto s. Ze moet seks hebben met mannen anders zet hij de foto s op internet. Het geld dat de mannen betalen, verdwijnt in zijn zak. Evie is slachtoffer geworden van een loverboy. Paydates Gino is 16 jaar en hij is homo. Op school is hij flink gepest hiervoor. Op een chatsite voor homo s (bullchat.nl) komt hij in contact met andere homo s. Op de chatsite ziet hij jongens met dollartekens op hun profiel. En er was ook een man die hem geld had geboden. Gino wil graag een keer seks hebben met een man en hij bedenkt dat hij er dan toch net zo goed geld voor kan vragen. Hij maakt zijn eerste paydate via internet. Zo rolt Gino in de prostitutie. Omdat hij jong is, heeft hij veel klanten en hij raakt afhankelijk van het geld. Het is moeilijk om ermee te stoppen. Alhoewel Gino zich niet als slachtoffer ziet, is het niet makkelijk. Hij raadt het daarom ook niemand aan. Vragen die je kunt stellen bij de voorbeeldsituaties: - Wat zou je degene uit het voorbeeld adviseren om te doen? - Hoe kun je een groomer of een loverboy herkennen? - Hoe voorkom je dat je in de handen valt van een groomer of een loverboy? - Wanneer accepteer jij een onbekende als vriend? Stellingen - Ik accepteer nooit iemand die ik niet ken als vriend. - Als ik al heel lang met iemand chat, kan het geen kwaad om ook in het echt af te spreken. - Als ik afspreek met iemand die ik alleen via internet ken, dan doe ik dat alleen als Filmpjes Op staan allerlei filmpjes, ook over grooming. Typ hiervoor filmpje grooming in als zoekterm. Je kunt op YouTube ook zelf naar een geschikt filmpje zoeken. 16

17 SPELREGELS VOOR POSITIEF SEKSUEEL GEDRAG Er zijn heel wat jongeren die wel eens een nare seksuele ervaring hebben meegemaakt. Dat kan zowel online als in het echt zijn. Bij alle fijne seksuele ervaringen gaat het niet alleen om hoe goed of mooi iemand is, maar vooral om rekening te houden met elkaar. Daarbij is het belangrijk dat je de grenzen van je partner respecteert en dat je weet waar je eigen grenzen liggen. Sensoa en MOVISIE hebben in 2010 het Vlaggensysteem ontwikkeld. Het Vlaggensysteem bevat 6 seksregels voor positief seksueel gedrag dat niet over grenzen heen gaat. Seksueel gedrag gaat niet alleen over kussen en vrijen, maar bijvoorbeeld ook over chatten over seks. Wanneer aan één van de onderstaande seksregels niet wordt voldaan, dan is het seksuele gedrag niet (helemaal) oké. Dat betekent dus dat aan álle seksregels moet worden voldaan voor een positieve seksuele ervaring, waarbij rekening wordt gehouden met de wensen en grenzen van jezelf en de ander. 1. Wederzijdse toestemming (wil je het allebei?) Zegt de ander ja of nee? Of zijn er twijfels? Is iemand in staat om ja of nee te zeggen en niet onder invloed van drank of drugs bijvoorbeeld? Als beide partijen het prettig vinden en het graag willen, dan is het oké. Het is belangrijk om goed te kijken of iemand wel of niet wil. Als de ander niet wil mag je niet aandringen of pushen. Wie A zegt, zegt alleen A. Voor B is ook toestemming nodig. 2. Vrijwilligheid (is er geen dwang of druk?) Is er sprake van dwang of (sociale) druk? Krijg je problemen als je nee zegt? Je mag een zoen, aanraking of seks nooit opdringen aan een ander. Seksuele handelingen moet je alleen doen als je het zelf wilt en als de ander het wil. Ook niet omdat er iets tegenover staat of om iemand een plezier te doen, of omdat het van je verwacht wordt, of om te vermijden dat iemand boos wordt. 3. Gelijkwaardigheid (heeft de een evenveel te zeggen als de ander?) Zijn beide partijen aan elkaar gewaagd, zodat de een de ander niet overheerst? Er moet gelijkwaardigheid zijn in leeftijd, intelligentie, aanzien, macht, enzovoort. Seksueel contact of seksuele spelletjes met iemand die veel ouder, sterker of slimmer is of andersom, met iemand die veel jonger of zwakker is, is niet oké. 4. Passend bij de leeftijd of ontwikkeling (past het bij de leeftijd?) Ben jij of de ander er nog te jong voor? Sommige jongeren zijn er vroeg bij, andere later. Het is goed om niet te vroeg te beginnen. Meestal is het zo dat hoe ouder je bent, hoe beter je weet wat je wel wilt en wat niet. Je wordt steeds minder makkelijk over te halen dingen te doen die je (nog) niet wilt. 5. Passend bij de situatie of omgeving (hebben anderen er geen last van?) Gebeurt het bijvoorbeeld op de juiste plek? In de ene situatie gelden andere regels dan in andere. Seksueel gedrag is oké wanneer het past bij de situatie, omstandigheden of de omgeving. Dat betekent dat je rekening houdt met de mensen in je omgeving en niemand stoort of choqueert met je gedrag. 6. Zelfrespect (heb je respect voor jezelf?) Zorg je ervoor dat je jezelf geen pijn of verdriet doet? En breng je jezelf niet in gevaar? Aan seks hoor je in principe een goed gevoel aan over te houden (ook al is dat niet altijd het geval). Het is daarom belangrijk dat je niets doet wat schadelijk is voor jezelf of voor anderen. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat je geen seksueel getinte foto s van jezelf op je profiel plaatst, maar ook dat je veilige seks hebt zodat je geen risico loopt op ongewenste zwangerschap of een seksueel overdraagbare aandoening (SOA). *Kijk op voor meer informatie. 17

18 GRENZEN AANGEVEN Hoe komt het dat jongeren over hun grenzen laten gaan? Wat zijn grenzen en hoe kun je er nu voor zorgen dat jij ze goed aangeeft en de ander je daarin respecteert? Een grens heeft vooral te maken met: TOT HIER EN NIET VERDER! Wat vind je wel en niet oké? Is er een verschil tussen je grenzen aangeven in het echte leven en op internet? Er is in ieder geval een verschil in de manier waarop je communiceert! Je zegt via een chat vaak meer dan in het echt. Communiceren via internet maakt ook dat je de reactie van de ander niet goed kan zien. Jouw glimlach bij de grap of vooral de toon waarmee je het zegt, kun je niet via internet overbrengen. Zet je er een emotieteken bij om je gevoel over te dragen dan zie je nog steeds niet of de ander je begrijpt. Waar liggen jouw grenzen? Over een aantal zaken weet je heel goed tot hoever je wilt gaan of tot hoever een ander bij jou mag gaan. Een vreemde mag jou bijvoorbeeld niet zomaar omhelzen, maar een goede vriend weer wel. Daarin zijn ook weer verschillen tussen culturen. Grenzen zijn daarbij ook nog eens heel persoonlijk. Veel weet je al over jezelf wat je fijn vindt en wat niet, maar helaas veel ook nog niet. Vaak leer je jezelf daar al doende in kennen. Stel je het voorbeeld van die omhelzing voor. Word je voor het eerst door een vreemde omhelsd dan voel je als het goed is je alarmbellen rinkelen, een knoop in je maag. Je voelt weerstand. Dan weet je dat je dat niet fijn vindt en kun je daar op reageren. Een volgende keer dat een vreemde op je af komt en je denkt te zien dat hij/zij je wil omhelzen, kun je bijvoorbeeld een stap opzij zetten en zeggen dat je dat niet wilt. Je hebt weer een grens ontdekt bij jezelf! En die ander heeft ook weer een ervaring opgedaan door jouw grens te ontdekken. Als je eenmaal goed nee kunt zeggen is dat niet alleen voor jezelf heel prettig maar ook voor anderen. Want wat heb je zelf liever? Dat iemand tegen zijn zin met jou meegaat en telkens op zijn horloge kijkt wanneer hij weer weg kan? Of dat iemand eerlijk zegt niet mee te willen? Nu is grenzen ontdekken één ding, maar opkomen voor je grens toch weer een ander ding! Als je opzij durft te stappen of nee kunt zeggen tegen die vreemde die jou wil omhelzen is dat heel mooi, maar niet iedereen kan of durft dit zomaar. Hier heb je zelfvertrouwen voor nodig. Zelfvertrouwen Als je zelfvertrouwen hebt dan kun je makkelijker voor jezelf en voor anderen opkomen en dat maakt jou dan onafhankelijk. Je bent dan niet altijd afhankelijk van de mening van de groep. Bij zelfvertrouwen hoort een positieve instelling. Je bouwt het op door er zelf aan te werken. Dit kun je doen door bijvoorbeeld voor jezelf te herhalen dat je het kunt en je te concentreren op de dingen die je goed doet. Je kunt ook bedenken hoe je een ander zou beoordelen in jouw situatie. Voor jezelf ben je vaak veel harder en kritischer. Komt het beeld dat je van jezelf hebt overeen met het beeld wat anderen van je hebben? Bespreek dat eens met iemand die je vertrouwt. Een groot voordeel van zelfvertrouwen hebben is dat je makkelijker je grenzen leert kennen en er voor durft op te komen! 18

19 Hoe geef je grenzen aan? Hoe kun je nu je grenzen aangeven zonder dat de ander denkt dat je onredelijk bent? De volgende 3 punten kunnen je hierbij helpen: 1. Blijf rustig. Geef duidelijk aan wat je wilt, maar blijf wel rustig. Als je boos wordt of gaat schreeuwen, dan wordt de ander ook boos en daar los je niets mee op. Mensen raken veel meer onder de indruk van iemand die rustig zegt waar het op staat. 2. Houd het bij jezelf. Zeg niet: Jij moet dit of jij moet niet dat. Daar zal de ander alleen maar negatief op reageren. Voor je het weet heb je een woordenwisseling. Zeg in plaats daarvan: Ik vind het niet leuk als je dit doet Of: Ik merk dat ik het vervelend vind als je Daarmee geef je aan wat jij ervan vindt. 3. Geef een oplossing. Zeg bijvoorbeeld: Ik stel voor dat. En vertel wat je wilt dat er moet gebeuren. Je kunt wachten tot de ander een voorstel doet, maar het is beter om zelf het initiatief te nemen. Wat verwacht je van hem of haar? Groepsdruk Je gaat ineens veel harder je best doen op school, hippere kleren dragen, roken, stelen of samen iets vernielen. Alleen omdat je vrienden dat doen. Als je bij een groepje hoort, gedraag je je vaak zoals de rest. Soms is dat goed. Maar soms past dat gedrag eigenlijk niet bij je of ben je het er diep van binnen niet mee eens. Toch doe je het. Omdat je er anders uit ligt. Dat heet groepsdruk. Bijna iedereen wil wel bij een groep horen en wil zich aanpassen aan de regels en gebruiken die binnen zo n groep gelden. Dat wordt ook wel een beetje van je verwacht. Of die groep zich daar nu bewust van is of niet. Op zich is er niets mis met groepsdruk zolang die niet ingaat tegen wat jij prettig vindt. Het zou het beste zijn als je meteen tegen mensen zegt als iets je niet bevalt. Want een groepje heeft helemaal niet altijd in de gaten dat ze je tot bepaalde dingen dwingen. En het zou maar zo kunnen dat anderen ook niet alles even leuk of goed vinden. Alleen durven zij dat misschien niet te zeggen omdat ze ook last hebben van die groepsdruk. Positieve groepsdruk Stel dat je omgaat met vrienden die het belangrijk vinden om goede cijfers te halen. Misschien kan dat jou niet zoveel schelen, maar door je vrienden ga jij misschien ook harder je best doen op school. Het kan ook dat jij helemaal niet van sporten houdt, maar omdat je vrienden altijd leuke verhalen vertellen over voetbal of streetdance, ga je meedoen. Dit is groepsdruk waar je zelf ook beter van kunt worden (behalve natuurlijk als je niet van sporten houdt). Negatieve groepsdruk Negatieve groepsdruk kan zijn dat je dingen doet die je eigenlijk niet wilt. Je vindt roken bijvoorbeeld heel erg vies, maar je doet het toch omdat je vrienden het doen. Of je gaat makeup stelen omdat jouw groepje dat stoer vindt. Je hoort er pas echt bij als jij dit ook doet. Dit zijn voorbeelden van ongezonde groepsdruk en dat kan vervelende gevolgen hebben. Bijvoorbeeld als je betrapt wordt op diefstal of als je ouders erachter komen dat je stiekem rookt. Maar het heeft ook gevolgen voor wie je bent of wilt zijn. Als je niet zegt of doet wat je zelf vindt, ben je jezelf niet. Soms blijf je tegen je zin in met die mensen omgaan. Want uit een groep stappen, kan best eng zijn. Hoe zullen de anderen reageren en waar hoor je dan bij? 19

20 Wat je zou kunnen doen Het zou het beste zijn als je meteen tegen mensen zegt als iets je niet bevalt. Want een groepje heeft helemaal niet altijd in de gaten dat ze je tot bepaalde dingen dwingen. En het zou maar zo kunnen dat anderen ook niet alles even leuk of goed vinden. Alleen durven zij dat misschien niet te zeggen omdat ze ook last hebben van die groepsdruk. Als je echt niet durft te zeggen wat je slecht vindt aan jouw groepje, praat er dan eens met iemand over buiten de groep. Een buitenstaander kan advies geven over hoe je met de groepsdruk om kan gaan en hoe je eraan kunt ontsnappen. Blijf niet alleen met deze gevoelens rondlopen. Dat is niet gezond! Er is altijd iemand die je kan en wil helpen. Kijk op voor meer informatie over groepsdruk en nee-zeggen. Oefeningen over grenzen Grenzen bepalen Verdeel de groep in groepjes van 4-5 personen. Geef ze een groot blad en laat ze opschrijven waar hun grenzen liggen als het bijvoorbeeld gaat om pesten of het gebruik van social media. Wat doe je wel en wat doe je niet? Vraag daarna aan elk groepje of ze kunnen vertellen wat zij wel en niet oké vinden. Geheimen; welke zijn leuk en welke niet? Iedereen heeft wel eens een geheim voor een ander, bijvoorbeeld voor je ouders of voor je vriend(in). Meestal zijn dit onschuldige en onschadelijke geheimen. Soms heb je een geheim dat niet leuk is en dat je beter kunt vertellen, maar misschien niet durft. Verdeel de groep in groepjes van 4-5 personen. Geef ze een groot blad en laat ze opschrijven welke geheimen je op internet kunt hebben. Laat ze die verdelen in leuke en niet leuke geheimen. Bespreek ook bij wie je hulp kan vragen als je met een niet leuk geheim rondloopt. Dit gaat wel/niet over mijn grens Maak in de ruimte 3 plekken: mee eens, niet mee eens en een twijfelplek. Noem vervolgens stellingen op en laat iedereen naar de plek lopen die bij hen hoort. Bespreek daarna dat niet iedereen altijd op dezelfde plek stond en dat grenzen dus verschillend zijn per persoon. Waar de één moeite mee heeft, vindt de ander geen probleem. Grenzen aangeven Laat de groep met hun buurman/vrouw bespreken hoe zij hun grenzen aangeven. Laat ieder een situatie vertellen waarin zij iets niet wilden. Laat ze bespreken of ze hun grenzen aangaven, hoe ze dat deden en hoe de reactie was. Vraag daarna of iemand een ervaring wil delen en bespreek het in de hele groep. Bedank diegene altijd voor zijn of haar openheid. Zelfvertrouwenopdracht Laat iedereen van degene die rechts van hem of haar zit 5 goede eigenschappen benoemen. Bespreek daarna na wat dit doet met je zelfvertrouwen en of je die eigenschappen van jezelf weet. Groepsdruk Geef iedereen een kaartje waarop staat dat ze de laatste 3 vragen naar het foute antwoord moeten lopen. Slechts één persoon krijgt een kaartje waarop staat: We vragen je om actief deel te nemen. Stel 6 vrij makkelijke vragen en leg het goede antwoord aan de ene kant en het foute antwoord aan de andere kant. De bedoeling is dat de hele groep bij de laatste 3 vragen naar het verkeerde antwoord loopt: zal de ene onder de groepsdruk bezwijken? Bespreek het daarna met diegene: hoe voelde dat? 20