Wat gaat er om in hun KO(A)P? KO(A)P? Kinderen van Ouders met een AfhankelijkheidsProbleem. 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wat gaat er om in hun KO(A)P? KO(A)P? Kinderen van Ouders met een AfhankelijkheidsProbleem. 1"

Transcriptie

1 Wat gaat er om in hun KO(A)P? KO(A)P? Kinderen van Ouders met een AfhankelijkheidsProbleem. 1

2 Inhoud Ouders onder invloed Gedachten en gevoelens bij KOAP In gesprek... Omgaan met... In de klas Doorverwijzen

3 Kinderen die opgroeien in een gezin waar een alcohol- en/of drugprobleem is, hebben allemaal iets gemeenschappelijk: één of beide ouders hebben een afhankelijkheidsprobleem. In deze brochure krijgt u informatie en tips om deze kinderen of hun ouders te bereiken. Opgroeien als kind van een ouder met een afhankelijkheidsprobleem (KOAP) hoeft geen negatief verhaal te zijn. Deze kinderen hebben enerzijds een groter risico op gedrags- en emotionele problemen en zijn kwetsbaarder om zelf een verslaving of een psychisch probleem (depressie, angst) te ontwikkelen. Anderzijds ontwikkelen zij vaardigheden die hen verder helpen in hun latere sociale en professionele leven (bv. zorg dragen voor anderen, vinden van oplossingen, omgaan met crisis). Uit een indicatorenbevraging van ViGeZ (Vlaams Instituut voor Gezondheid en Ziektepreventie) blijkt dat 1 op 10 basisscholen het laatste jaar een hulpvraag kreeg van KOAP. Leerkrachten hebben een goede band met de leerlingen en zijn een belangrijk eerste aanspreekpunt. Vaak weten ze echter niet hoe de leerling aan te spreken over dit gevoelig onderwerp. Deze brochure is gericht naar het lager onderwijs. Ze biedt informatie over de problematiek en geeft handvaten hoe men deze kinderen beter kan bereiken en steunen. Inleiding 3

4 Ouders onde Toen ik jong was begon ik te eperimenteren met drugs. Ik gebruikte nooit veel maar vond het wel leuk om af en toe eens uit de bol te gaan. Toen ik moeder werd, besloot ik te stoppen want ik wou dat mijn kinderen in een gezonde thuis zouden opgroeien. Na mijn 2de kind merkte ik dat ik moeite had om alles rond te krijgen. De dagelijkse rompslomp, stress om te blijven presteren op mijn werk en de opvoeding van mijn kinderen; het werd me teveel. Ik merkte dat ik voor het minste kwaad werd op mijn kinderen en mijn man de schuld gaf dat hij te weinig deed in het huishouden. Ik werd depressief. 4Ouders on Niet elk gebruik leidt tot misbruik. Dit hangt af van verschillende factoren: de frequentie van gebruik, de sociale contet, het soort middel, etc Maar ook de effecten van gebruik hebben invloed. In het begin proberen - en lukt het vaak - veel ouders om hun gebruik te verbergen voor hun kinderen, familie en vrienden. Ze willen hun kinderen beschermen en schamen zich over het feit dat ze alcohol of drugs gebruiken. Ze praten er niet over met hun kind omdat ze niet weten hoe ze zo n moeilijk onderwerp moeten aanbrengen of omdat ze hun kinderen nog te jong vinden. Het is echter moeilijk om het gebruik onder controle te blijven houden en te verbergen. Het werd me teveel... Op een avond ging ik op stap met wat oude vrienden en gebruikte ik opnieuw cocaïne. Ik voelde me levend en merkte dat mijn kopzorgen heel wat minder waren. Het escaleerde snel. In het begin had ik het gevoel dat ik veel meer aankon maar het ging al snel van kwaad naar erger. Het malen in mijn hoofd hield niet meer op. Ik begon te gebruiken op mijn werk, verstopte thuis mijn gerief op het toilet en sloop stiekem naar beneden als mijn kinderen en mijn man aan het slapen waren. Op mijn werk begon ik verward te geraken, mijn man vroeg zich af waar al het spaargeld naartoe ging en door mijn gebruik nam ik niet meer de tijd om met de kinderen bezig te zijn.

5 r invloed Sinds de scheiding voel ik me eenzaam... 2 jaar geleden vroeg mijn vrouw de scheiding aan. Ik bleef regelmatig eens plakken aan de toog na een wedstrijd voetbal met mijn vrienden. Sinds ze weg is, durf ik blijven hangen omdat ik niet graag alleen thuis ben. De kinderen komen om de 2 weekends bij mij. Vorige week ging ik naar een voetbalmatch kijken met mijn vrienden. Jonas, die ondertussen 15 is, speelt zelf ook voetbal en kwam mee kijken. Ik had beloofd dat we tegen 6 uur thuis gingen zijn want hij had nog huiswerk voor school. Na de match had ik al snel de smaak te pakken. Tegen de avond was ik al zo dronken dat hij me naar huis heeft moeten brengen. Ik weet zelf niet meer hoe we thuis zijn geraakt. De volgende ochtend werd ik wakker in de zetel beneden. Jonas was al naar school vertrokken. Wist je dat minstens 1 op de 10 kinderen een moeder of vader heeft die problematisch drinkt?... bij KOAP de kans groter is dat ze problemen ontwikkelen?... het vooral de disharmonie is die invloed heeft op het gezin en niet zozeer het alcohol- of druggebruik op zich? der invloe Ik schaamde me rot... 5

6 Wanneer spreekt men van afhankelijkheid? Wanneer het gebruik moeilijk te controleren is (gebruik niet uitstellen, niet matig kunnen gebruiken of niet op tijd kunnen stoppen). Wanneer vaker en in grotere hoeveelheden gebruikt wordt. Wanneer pogingen om te minderen of te stoppen mislukken. Wanneer veel tijd naar het gebruik en de gevolgen ervan (vb. kater) gaat. Wanneer er een sterk verlangen is om te gebruiken. Wanneer door het gebruik hobby s, sociale activiteiten of werk worden verwaarloosd. Wanneer het gebruik een negatieve invloed heeft op het gezinsleven. Wanneer er voortdurend gebruik is ondanks dat men weet dat het gebruik lichamelijke of psychische problemen met zich meebrengt of verergert. Wanneer er tolerantie is. Dit wil zeggen dat er grotere hoeveelheden nodig zijn om het effect nog te voelen. Wanneer er onthoudingsverschijnselen (beven, zweten, ) optreden. Gebaseerd op: de diagnostische criteria voor drugsmisbruik en afhankelijkheid (DSM-V-TR) en de definitie van de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) 6

7 Het gezin is voor de meeste kinderen het belangrijkste sociaal contact. Wanneer één van de ouders alcohol of drugs misbruikt, wordt het gezinsleven grondig verstoord. Niet enkel de praktische, dagelijkse gang van zaken dreigt vast te lopen, maar vooral de kwaliteit van de relaties in het gezin vermindert. Alcohol- of druggebruik kan een negatieve invloed hebben op verschillende domeinen van het familieleven: Familierituelen en dagelijkse routines verdwijnen. Omdat alles in het teken van alcohol- of druggebruik staat, is er geen aandacht of tijd meer voor dagdagelijkse dingen. Bijvoorbeeld: verjaardagen worden niet meer gevierd, ouder(s) hebben minder aandacht voor het samen eten of gaan niet meer op uitstap met hun kinderen. Rollen binnen de familie veranderen. Ouderlijke taken vallen op de schouders van het kind. Bijvoorbeeld: het huishouden in orde brengen, zorgen voor jongere broers en/of zussen, Communicatie binnen het gezin vermindert of verdwijnt. Er wordt niet gepraat over het gebruik omdat ouders niet weten hoe ze het onderwerp moeten aanbrengen of zich schamen. Kinderen bespreken het onderwerp niet uit angst voor de reactie van de ouder of omdat ze het nuchtere moment van de ouder koesteren. Het kan ook zijn dat kinderen dit niet als een probleem ervaren en het gewoon zijn. Het sociaal leven van het gezin vermindert of verdwijnt. Het gezin zoekt minder contact op met anderen omdat ze zich schamen voor de problemen. Het kan echter ook zijn dat de omgeving de situatie negeert. Financiële problemen. Er gaat veel geld naar het gebruik. Door hun misbruik verliezen sommige ouders hun werk. Een leerling in mijn klas zei me in vertrouwen dat haar vader een probleem heeft met alcohol. Ik vind het moeilijk om aan hem uit te leggen wat alcoholafhankelijkheid precies is. Informatie op kindermaat Veel mensen drinken af en toe wel eens een biertje of een glaasje wijn. Iedereen die zich niet goed voelt omdat hij hoofdpijn of buikpijn heeft, neemt wel eens een pilletje. Maar iemand die afhankelijk is van alcohol heeft het gevoel niet meer te kunnen leven zonder. Die voelt zich vaak goed als hij kan drinken, of weet dat hij zal kunnen drinken. Als een ouder verslaafd is dan denkt hij/zij alleen maar aan alcohol. Hierdoor heeft je vader nog weinig aandacht voor zijn gezin. Er wordt niet meer schoongemaakt, er worden geen boodschappen meer gedaan, er worden geen spelletjes meer gespeeld. 7

8 Schuldgevoelens Mijn papa heeft gisteren gedronken omdat ik slechte punten had op school. Schaamte Ik ga altijd bij een meisje uit de klas spelen. Ze vroeg me onlangs wanneer zij eens bij mij mocht komen spelen. Ik weet het niet, zei ik. Ik zou me teveel schamen als ze mijn thuis zou zien. Boos Vorige week heb ik weer een uur moeten wachten op school omdat mama mij en mijn kleine zus vergeten was. Ik ben dan maar te voet naar huis gegaan. s Avonds kwam ze binnen in de kamer om slaapwel te zeggen. Ik draaide me om. Ik ben nog steeds kwaad op haar. Angst s Nachts kan ik moeilijk slapen. Als ik mijn vader hoor thuiskomen ben ik altijd blij dat hij veilig thuis is gekomen. Gedachten & bij KO 8

9 Gemis Als de vakantie gedaan is dan heeft iedereen leuke verhalen om te vertellen. Behalve ik Ik ben nog nooit op reis geweest. Er is daar geen geld voor. Alles gaat naar hun drugs. Eenzaam Mijn moeder maakt constant ruzie met mijn vader. Als ik iets nodig heb of wil praten dan zegt ze dat ze eventjes moet gaan liggen omdat ze zich niet goed voelt. Verward Als mijn moeder gedronken heeft dan begint ze altijd te roepen tegen mij en mijn broer. Ze zegt dat we stil moeten zijn en op onze kamer moeten zitten. Als ze de dag daarna weer wakker wordt, is ze alles vergeten en is ze weer lief. Gevoelens AP Irreële gedachten Op een avond zocht ik alle flessen drank in huis en goot ik alles in het toilet. Zo zou ze wel stoppen met drinken, dacht ik. Verwaarlozing Ik heb het gevoel dat ik niet belangrijk ben, alle aandacht gaat naar mijn vader. 9

10 Hoe is het voor KO(A)P om een afhankelijke ouder te hebben? Elk kind zal de situatie anders beleven. Het ene kind zal etra aandacht vragen door zich druk of lastig te gedragen. Het andere kind zal net zeer stil of teruggetrokken zijn. Het kan ook zijn dat het kind geen problemen heeft. Het normaal functioneren van het gezin en het ondersteunen van KOAP, kan de impact van het alcohol- of drugmisbruik beperken. Wel zien we bij KOAP een aantal kenmerken terugkeren: Geheimhouding, ontkenning en verwarring: De schaamte en angst om het taboe te doorbreken zorgt ervoor dat kinderen zich isoleren. Ik vind het vreselijk als mijn pa op café is geweest en stomme grappen maakt. Als er dan een vriendin op bezoek is, schaam ik mij kapot. Ik ben blij dat ik dan naar de Chiro kan gaan. Parentificatie: Het kind voelt zich verantwoordelijk voor de zorg, het geluk en het welzijn van alle gezinsleden. Het kind neemt taken en verantwoordelijkheden op om ervoor te zorgen dat het gezin kan blijven functioneren. Sommige kinderen ervaren ook voordelen door deze taken op zich te nemen. Mijn ouders gebruiken drugs. Als ze hebben gebruikt dan liggen ze urenlang in de zetel. Ik laat ze dan slapen omdat ze er zo moe uitzien. Dan zorg ik dat mijn kleine zus in bad gaat en op tijd gaat slapen. Loyaliteitsconflict: Naast de ervaren last gaan kinderen hun ouders steeds beschermen. Ze zullen niet zomaar vertellen wat er aan de hand is om zo de ouders niet in een slecht daglicht te stellen. Mijn moeder drinkt teveel. Als mensen mij vragen hoe het thuis is, dan lieg ik. Ik zeg dan dat we samen gaan winkelen of naar de zee gaan ik wil niet dat de mensen weten hoe het er echt aan toe gaat, mijn moeder zou dat niet leuk vinden. 10

11 Wat hebben KOAP nodig? Wist je dat de veerkracht van KOAP het vermogen is van het kind om een goed bestaan te leiden en zich ondanks de moeilijke omstandigheden positief te ontwikkelen (Vanistendael, 1997) versterkt wordt door: hen informatie te geven hen ruimte te geven om gevoelens te uiten de steun van een vertrouwenspersoon hen kind te laten zijn niet aangeboren is en je dit als leerkracht kan beïnvloeden. V veiligh id g ertrouwenspersonen st uctuurkind zijn voelens delen s e kenning informatie hool luis eerlijkheid erend oor 11

12 In gesprek... Als leerkracht heb je een belangrijke functie om signalen op te vangen. Schoolprestaties die naar beneden gaan, plots storend gedrag in de klas. Kinderen laten vaak op die manier blijken dat er thuis iets misloopt. Als leerkracht ervaar je soms drempels om een gesprek aan te gaan met een leerling waarvan je vermoedt dat er iets aan de hand is thuis. Ik wil geen slapende honden wakker maken. Wat als een leerling een geheim vertelt? Kan ik hulp bieden? Ik ben toch geen hulpverlener? Het zijn mijn zaken niet. Dit is privé. Ik weet niet wat ik moet doen nadat ik het verhaal gehoord heb. Vaak denkt men dat het beter is voor KOAP om er niet over te praten. Dit klopt echter niet. Erover praten is belangrijk, omdat KOAP behoefte hebben aan informatie en ondersteuning. Het uitspreken van je bezorgdheid is een eerste en belangrijke stap. Als je in gesprek gaat met kinderen over de problematiek van hun ouder(s), is het in de eerste plaats van belang om hen veiligheid en vertrouwen te bieden. Je kan aan de kinderen tonen dat je bezorgd over hen bent, maar ook over hun ouders en hun gezin. Openheid, inleving en empathie zijn noodzakelijk om een gesprek te doen slagen. In het eerste gesprek kan je reeds de thuissituatie bespreekbaar maken. Zo weet het kind dat er ruimte is om hierover te praten. Welke thema s je precies aan bod laat komen, hangt af van het kind dat voor je zit. Het kind zal zelf aangeven welke onderwerpen belangrijk zijn. Het is de kunst om goed te luisteren en in te gaan op wat het kind vertelt. Door het kind aandacht en een luisterend oor te bieden, doe je al heel veel! 12

13 Tips & Tricks Wees jezelf. Creëer een veilige en rustige omgeving. Toon bezorgdheid. KOAP hebben vaak moeite met vertrouwen. Een vertrouwensband tussen de leerling en de leerkracht is noodzakelijk voor een eerlijk gesprek. Neem de kinderen serieus. Ze weten vaak meer dan je verwacht. Wees je bewust van je eigen vooroordelen. Probeer geen verwijten of beschuldigingen te uiten. Kinderen zijn loyaal naar hun ouders toe en zullen hen dan ook verdedigen. Schat in of het kind op de hoogte is van de problematiek. Door kennis te krijgen over alcohol- en druggebruik weten KOAP beter wat te verwachten. KOAP hebben vooral last van de gevolgen van het gebruik: de ouder is moe, is kwaad, schreeuwt, Probeer hier tijdens een gesprek aandacht voor te hebben. KOAP denken vaak dat het hun schuld is dat hun ouders alcohol of drugs gebruiken. Geef in een gesprek aan dat dit niet het geval is. Spreek op het niveau van het kind en op een directe manier. Volg het tempo van het kind. Als een kind niet wil praten over de problemen thuis, kan je ook over andere zaken praten, zoals interesses, hobby s, vrienden in de klas, Kinderen voelen zich vaak alleen. Geef aan dat er nog andere kinderen in dezelfde situatie zitten. Geef het kind tijd om na te denken of om te reageren. Aanvaard elk antwoord en laat weten dat je het gehoord hebt. KOAP zitten vaak met een wirwar van gevoelens: boosheid, schaamte, schuld, Door hierover te spreken kan je hen helpen om hiermee om te gaan. Toon hen dat ze de moeite waard zijn. Geef aan dat ze voor zichzelf kunnen zorgen door leuke dingen te doen. 13

14 14

15 Wat doe ik met de informatie die ik krijg? Ambts -en beroepsgeheim Als leerkracht heb je geen beroepsgeheim. Leerkrachten hebben wel discretieplicht of ambtsgeheim. Dit houdt in dat je discreet en zorgvuldig moet omgaan met de informatie die je als leerkracht krijgt en geen geheimen prijsgeeft aan derden buiten de school. Je hebt echter geen zwijgrecht. Relevante feiten moet je melden aan je directie. Medewerkers van het CLB hebben wél beroepsgeheim. Zij moeten in principe zwijgen tegen iedereen buiten het CLB; tenzij bij een noodtoestand (bijvoorbeeld kindermishandeling), als de leerling ernstig in gevaar is of bij misdrijven. Als de info relevant is en rekening houdt met de regels inzake beroepsgeheim, deontologie en bescherming van de privacy, dan mag het CLB de school wel informeren. Als ouders en/of leerlingen informatie delen, betrek hen dan zoveel mogelijk bij de stappen die je als school onderneemt. Informeer en ondersteun Bespreek met het kind wat hij/zij wil of verwacht. Onderneem geen stappen zonder medeweten van het kind en beschadig het vertrouwen niet. Een school is vaak nog de enige plaats waar het kind, nog een kind is. Verwijs door Als leerkracht ben je niet de juiste persoon om een kind langdurig te begeleiden. Jouw taak is te signaleren en door te verwijzen naar het CLB of de eterne hulpverlening. Bron: Klasse voor leraren, 218, Privacy op school 15

16 Omgaan met... De 6-jarige Joachim werd met de auto opgehaald van school door zijn moeder terwijl ze zichtbaar te veel gedronken had. Hoewel het personeel hierover bezorgd was leek dit een eenmalig incident. Twee maanden later constateert de school dat de moeder haar zoon al twee weken achter elkaar beschonken komt halen. De leerkrachten vragen zich af of ze moeten weigeren dat Joachim bij zijn moeder in de wagen stapt. De school zal in alle redelijkheid moeten inschatten of moeder dusdanig onder invloed is dat Joachim zich (mogelijk) in een levensbedreigende situatie begeeft als hij met zijn moeder mee gaat in de auto. Als je ernstige vermoedens hebt dat er binnen een gezin sprake is van problematisch alcohol- of druggebruik, leidt dit vaak tot achterdocht. In plaats van allerlei zaken te beginnen uitzoeken, is het uitspreken van je bezorgdheid een cruciale eerste stap. Dit vraag enige moeite maar loont op termijn. De ouder ziet op die manier dat je tenminste het lef en de eerlijkheid hebt om de dingen te zeggen die je voelt. Dit vermoeden bespreekbaar maken geeft de ouder tevens de kans om hier met jou over te praten. De school heeft niet de bevoegdheid om bijvoorbeeld alcoholtests te doen. Enkel op basis van de dingen die men ziet zal de school inschatten of een kind in veilige omstandigheden aan de ouder wordt meegegeven. Dit moet in alle redelijkheid worden beoordeeld: Tip! Het is belangrijk om te weten waar je informatie kan vinden, wie je kan aanspreken, wat je met informatie doet, wanneer je moet ingrijpen. Bekijk eens wat de afspraken zijn in jouw school. Voor ondersteuning kan je contact opnemen met de preventiedienst in jouw regio. 16

17 als je geen gevaar ziet, moet je ook niet eisen dat de ouder bewijst in orde te zijn. De ouder zou bovendien kunnen weigeren dit te laten bewijzen waarna je verder moet kijken wat je kan doen om een veilige situatie voor het kind te creëren. Bijvoorbeeld het kind nog steeds niet meegeven en eventueel tussenkomst van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) of de politie vragen. De angst voor het verliezen van het kind, kan er voor zorgen dat de ouder afziet van het zoeken van (noodzakelijke) hulp. Hierdoor vergroot de risicosituatie van het kind dat verdwijnt uit het zicht van de hulpverlening. Bij het inschatten van de situatie stel je best zoveel mogelijk hoe -vragen in plaats van waarom -vragen. Deze laatste komen bedreigender over en kunnen de ouder ervan weerhouden om belangrijke informatie te geven. Waarom -vragen polsen bovendien naar oorzaken en redenen waarvan men zich niet altijd bewust is. Door het stellen van hoe -vragen creëer je een veilige relatie, toon je dat je geïnteresseerd bent en dat je ziet wat er gaande is. Bijvoorbeeld: Hoe zorg je ervoor dat je kind niets tekort komt wanneer je gebruikt hebt?. Daarnaast geef je ook best zoveel mogelijk ik-boodschappen. In een ik-boodschap beschrijf je eerst de feiten (bv. we hadden een afspraak dat je Joachim om 16u ging komen halen, maar het is reeds 17u). Vervolgens benoem je de gevoelens die deze feiten bij jou hebben teweeggebracht. Ten slotte beschrijf je het effect dat de hele situatie op jou heeft gehad (bv. ik weet echt niet hoe ik hiermee moet omgaan). mgaan met. 17 Onthou dat je als leerkracht geen epert hoeft te zijn over alcohol en drugs. Vraag gerust informatie aan de ouder zelf. Gebaseerd op: Brochure Stad Oostende

18 In de klas Als leerkracht kan je voorlichtingsmateriaal gebruiken om het thema alcohol en drugs aan bod te laten komen in de klas. Hieronder vind je een overzicht van enkele methodieken en bronnen: Preventiemethodiek Lol Zonder Alcohol (3e graad lager onderwijs) LZA is een educatief project voor leerkrachten 3de graad lager onderwijs om met leerlingen te werken rond alcohol. Samen ga je onderzoeken wat alcohol is en wat het doet. Jullie kijken ook verder dan het thema alcohol : de kinderen gaan hun sociale vaardigheden versterken en hun weerbaarheid tegen groepsdruk verhogen, zodat ze sterk genoeg zijn om nog even neen te zeggen tegen alcohol. 18

19 Leesboeken Knuffels in de kelder (kinderen vanaf 8 jaar) De moeder van Sterre is verslaafd aan alcohol en haar vader gaat bij een vriendin wonen. Moeders strijd tussen haar verslaving en de liefde voor haar gezin is boeiend weergegeven, evenals het verantwoordelijkheidsgevoel van Sterre voor haar moeder en broertje. Alleen in tekeningen kan Sterre haar gevoelens kwijt, want ze wil loyaal blijven ten opzichte van haar geliefden. Oline het olifantje (kinderen vanaf 5 jaar) Voorleesverhaal over een olifantje wiens moeder verslaafd is aan betoverd water en daarom de moeilijke beslissing moet nemen haar kind bij een pleeggezin onder te brengen. Dit verhaal is bedoeld als hulpmiddel om de problematiek van verslaving uit te leggen aan kinderen die hiermee te maken hebben. Bobbie (kinderen vanaf 5 jaar) Het voorleesboekje Bobbie gaat over een speelse hond waarvan het bazinnetje verslaafd is aan drugs zoals medicijnen en alcohol. Met de hulp van zijn buurhond Feli zoekt Bobbie een oplossing om te blijven spelen en lachen. 19

20 Folders & brochures Reeks Kipizevero (voorleesboekje tot 6 jaar, informatieboekje voor jongeren van 6 tot 12 jaar) Meer informatie over de folders is te vinden op de website van het Trimbosinstituut onder producten (KIPIZIVERO). De brochures en affiches zijn ook te verkrijgen bij Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid. Als je ouder drinkt (kinderen tot 14 jaar) Met dit boekje krijgen kinderen tips en tricks aangereikt om herkenbare gevoelens en situaties te plaatsen. De taal en de stijl maken dit boekje etra aantrekkelijk en werken drempelverlagend voor de kinderen om zelf de problemen aan te pakken. Dit boekje maakt deel uit van een reeks van drie info- en doeboekjes voor kinderen van ouders met een alcohol- of drugprobleem. Dit materiaal draagt het Trusty-label voor kwaliteitsvolle jeugdinformatie. Links

21 Wil je materiaal ontlenen over dit thema of heb je als leerkracht of school nood aan meer informatie? Neem dan contact op met de preventiedienst in uw regio: CGG Eclips Drugpreventie & verslavingszorg Lange Violettestraat Gent Tel. 09/ CGG Waas en Dender Delta Preventie Grote Peperstraat Sint-Niklaas Tel. 078/ Regio Groot-Gent Regio Waas en Dender 21

22 Doorver CGG Eclips regio Groot-Gent De KOPP/KOAP-werking regio Groot Gent richt zich zowel tot kinderen en jongeren van ouders met een psychische en/of een verslavingsproblematieken. Individueel aanbod Dit alles gebeurt binnen een veilige en vertrouwelijke sfeer. Bijdrage: gratis Groepsaanbod De KOPP-groep is gericht naar kinderen tussen 9 en 12 jaar die opgroeien in een gezin met ten minste één ouder met psychische, psychiatrische of verslavingsproblemen. Binnen de groep wordt er op een creatieve en speelse wijze met de kinderen gewerkt, waarbij er vertrokken wordt vanuit een ervaringsgerichte benadering. Kinderen in gelijkaardige moeilijke situaties kunnen (h)erkenning vinden bij elkaar, en krijgen erkenning van de begeleiders. Binnen acht groepssessies wordt er adhv. diverse creatieve spelvormen en kringgesprek rond verschillende thema s gewerkt. Meer informatie: Tel: 09 / CGG Eclips Elyzeese Velden Gent koap@cggeclips.be Groot-Gent

23 wijzen CGG Waas en Dender De KOPP-werking regio Waas en Dender richt zich zowel tot kinderen en jongeren van ouders met een psychische en/of verslavingsproblematieken als tot de ouder(s). Individueel aanbod We bieden kinderen en jongeren van 6 tot 18 jaar een 5-tal gesprekken aan waarin we informatie en uitleg geven over de problematiek van de ouder, risico- en beschermende factoren voor het kind in kaart brengen en thema s als zelfzorg, zelfbeeld, zorg voor anderen en uitbouw van een sociaal netwerk,. bespreken. Indien aangewezen worden er ook ouder-kindgesprekken gehouden. Groepsaanbod Er is een groep voor kinderen van 9 tot 12 jaar, jongeren van 13 tot 17 jaar en jongvolwassenen van 17 tot 25 jaar. Onder begeleiding van een KOPP-medewerker komen kinderen en jongeren samen om de thuissituatie te bespreken. Ze kunnen er in een veilig klimaat ervaringen delen met lotgenoten die in een vergelijkbare situatie opgroeien. Elke bijeenkomst komt er een ander thema aan bod. Ook in het groepsaanbod ligt de nadruk op psycho-educatie, zelfzorg, uitbouw van een sociaal netwerk, Aanbod voor hulpverleners Consult, vorming en intervisie. Meer informatie: Tel: 078/ CGG Waas en Dender Antwerpse Steenweg Sint-Niklaas kopp@cggwaasendender.be Waas & Dender

24 U kan het verschil maken in hun KO(A)P!

2 Verhalen... Inleiding. Het Verhaal Van Roos (14) in Het blijven toch je ouders. Het Verhaal van Tamara (23) in Het blijven toch je ouders.

2 Verhalen... Inleiding. Het Verhaal Van Roos (14) in Het blijven toch je ouders. Het Verhaal van Tamara (23) in Het blijven toch je ouders. 2 Verhalen... Anderhalf jaar terug werd het gedrag van mijn moeder nog erger. Als ik na een weekend bij mijn vader thuiskwam waren er dingen kapot. Ik wist gelijk dat er ruzie was geweest door de alcohol.

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling 8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Informatie en advies voor ouders

Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt

Nadere informatie

Alvast bedankt voor het invullen!

Alvast bedankt voor het invullen! Deze vragenlijst gaat over jongeren die steun of hulp geven aan een familielid. Wij zijn erg benieuwd hoeveel jongeren er binnen onze school steun of hulp geven en hoe zij dit ervaren. De vragenlijst is

Nadere informatie

Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding

Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Voorwoord Erger je je ook wel eens blauw als je net je kind bent gaan halen bij je ex-partner? Voel je je ook machteloos als hij of zij beslissingen

Nadere informatie

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun

Nadere informatie

Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar

Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar Als je moeder naar een psychiatrisch ziekenhuis moet... of je vader naar een psychiater... Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar Deze brochure werd - met toestemming

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Advies en steun voor uw kind en uzelf

Advies en steun voor uw kind en uzelf Advies en steun voor uw kind en uzelf Voor advies en steun aan ouders en hun kinderen Informatie advies cursussen Als u of uw kind psychische klachten heeft of problemen ervaart met alcohol of drugs, heeft

Nadere informatie

Is iemand in jouw omgeving verslaafd?

Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Verslaafd aan Jou ondersteunt en informeert de omgeving van verslaafden. Vaak gaat alle aandacht uit naar de verslaafde en daardoor wordt soms niet gezien dat familie

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

DE OUDER-KIND RELATIE EEN KWALITATIEVE ANALYSE VAN GESPREKKEN MET AWEL

DE OUDER-KIND RELATIE EEN KWALITATIEVE ANALYSE VAN GESPREKKEN MET AWEL DE OUDER-KIND RELATIE EEN KWALITATIEVE ANALYSE VAN GESPREKKEN MET AWEL HALLO Hallo. Ik ben een meisje van 12, mijn ouders zijn gescheiden en mijn moeder heeft nu een nieuwe man en ik kan hem niet goed

Nadere informatie

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne>

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne> Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 Inleiding Timo is een ander mens geworden door zijn grote vriend Tommy. Toch was het niet altijd zo geweest, Timo had Tommy gekregen voor

Nadere informatie

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Jawel, je staat model!

Jawel, je staat model! Jawel, je staat model! Jawel, je staat model! Als ouder, grootouder, heb je een voorbeeldfunctie voor de jongere generaties. Zeker voor hun puberteit is het gezin voor kinderen een belangrijk referentiekader.

Nadere informatie

Illustraties: Anneke Portier Layout: commsa.be Druk: diekeure.be

Illustraties: Anneke Portier Layout: commsa.be Druk: diekeure.be Colofon: Redactie en adaptatie: Peer van der Kreeft Gebaseerd op een uitgave van het ISPA, Institut Suisse de prévention de l alcoolisme et autres toxicomanies, ispa.ch Illustraties: Anneke Portier Layout:

Nadere informatie

Emoties, wat is het signaal?

Emoties, wat is het signaal? Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel

Nadere informatie

Verstandelijke beperking en middelengebruik. Een folder voor mantelzorgers en begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking

Verstandelijke beperking en middelengebruik. Een folder voor mantelzorgers en begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking Verstandelijke beperking en middelengebruik Een folder voor mantelzorgers en begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking Johan woont al enkele jaren zelfstandig. Als begeleider ga jij twee

Nadere informatie

RUZIE MET VRIENDEN, LIEFDESVERDRIET EN DE RELATIE TOT DE OUDERS AAN DE LIJN OF OP HET SCHERM BIJ AWEL.

RUZIE MET VRIENDEN, LIEFDESVERDRIET EN DE RELATIE TOT DE OUDERS AAN DE LIJN OF OP HET SCHERM BIJ AWEL. RUZIE MET VRIENDEN, LIEFDESVERDRIET EN DE RELATIE TOT DE OUDERS AAN DE LIJN OF OP HET SCHERM BIJ AWEL. HALLO Hallo. Ik ben een meisje van 12, mijn ouders zijn gescheiden en mijn moeder heeft nu een nieuwe

Nadere informatie

on track again Opnieuw op weg na een zelfmoordpoging

on track again Opnieuw op weg na een zelfmoordpoging on track again Opnieuw op weg na een zelfmoordpoging Ben je alles even moe? Zag je geen uitweg meer? Dacht je aan zelfmoord als een oplossing voor je problemen? Dit boekje laat jou zien dat je een heleboel

Nadere informatie

Ouderen. Vrijwilligers en studenten tegen ouderenmishandeling. Stichting

Ouderen. Vrijwilligers en studenten tegen ouderenmishandeling. Stichting Vrijwilligers en studenten tegen ouderenmishandeling Stichting Definitie ouderenmishandeling Al het handelen of nalaten van handelen jegens (geheel of gedeeltelijk) afhankelijke ouderen, door diegene(n)

Nadere informatie

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders - Dit basis Kindplan kan als onderdeel worden ingevoegd in het ouderschapsplan of los worden gebruikt door ouders al dan niet met hulp van een professional - Ouders ga na de eerste afspraak met een professional

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook

Nadere informatie

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005 Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels

Nadere informatie

Familiewerking CAT Gent

Familiewerking CAT Gent Familiewerking CAT Gent deelwerking CCG ECLIPS Congres Geestelijke Gezondheidszorg Gent, 15 september 2010 Tomas Van Reybrouck Speerpunten werking CAT: Ambulante werking voor mensen met verslavingsproblematiek

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder

Terrorisme en dan verder Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen?

Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen? Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen? In deze folder vind je een antwoord, en lees je ook bij wie je terecht kan als je over mishandeling of verwaarlozing

Nadere informatie

Zelfdoding in het jeugdwerk. Crisissituaties

Zelfdoding in het jeugdwerk. Crisissituaties Zelfdoding in het jeugdwerk Crisissituaties 18 Je kan heel wat uiteenlopende crisissituaties tegenkomen waarbij iemand denkt aan zelfmoord, een poging onderneemt of dreigt een poging te doen. Het is meestal

Nadere informatie

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Deze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten.

Deze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten. Ik wil EmoKnallen. Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met jongeren en volwassenen. Benodigdheden: een sjoelbak en sjoelschijven. Te spelen op school, in jongeren en opvangcentra, in het gezin, bij

Nadere informatie

Welkom. Op de koffie bij het gezin stassers!

Welkom. Op de koffie bij het gezin stassers! Welkom Op de koffie bij het gezin stassers! Welke rol speelt ouderbegeleiding binnen de ambulante hulpverlening voor kinderen en jongeren met autisme Verloop van de lezing: Wat is thuisbegeleiding? Verwerking

Nadere informatie

Kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem KOAP. Gezondheidsconferentie 2016

Kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem KOAP. Gezondheidsconferentie 2016 Kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem KOAP Gezondheidsconferentie 2016 Probleem KOAP? Aandacht voor KOAP Herkenning geven Opgroeien in een gezin met stress en negatieve interacties Jonge

Nadere informatie

Tactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker

Tactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Informatie, advies en hulp Alcohol, drugs, medicijnen, gamen, gokken Bianca Swart Preventiewerker Preventie basisonderwijs

Nadere informatie

Aandachtspunten en tips voor gesprekken met ouders en kinderen 7

Aandachtspunten en tips voor gesprekken met ouders en kinderen 7 Bijlage 4 Aandachtspunten en tips voor gesprekken met ouders en kinderen 7 Richtlijnen Jeugdhulp / KOPP / richtlijn / pagina 69 Deze bijlage geeft hulpverleners tips en suggesties voor het gesprek met

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING Als kinderen naar het voortgezet

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Bij huiselijk geweld tussen (ex) partners worden KINDEREN vaak over het hoofd gezien. Toch hebben zij meer in de gaten dan u denkt. Dit kan

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

Afgesproken verdeling van de boeken over de groepen

Afgesproken verdeling van de boeken over de groepen DE KANJERTRAINING. Op de Jozefschool wordt er in alle groepen kanjertraining gegeven. Alle leerkrachten zijn gecertificeerd. Doel van de Kanjertraining? Deze werkwijze biedt lln. kapstokken aan om beter

Nadere informatie

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten?

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Psychische problemen bij ouders Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Alles over psychische problemen bij je ouders IKMAAKDEKLIK.be Een onlineplatform voor kinderen van ouders met psychische problemen.

Nadere informatie

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast Mijn broer heeft ADHD Mijn broer heeft ADHD Ouders hebben twee of meer kinderen Waarvan één (soms ook meerdere) stoorzender(s) Hoe houden we dit gezin in evenwicht? Waar moeten we op letten? Het zal je

Nadere informatie

1.1 Relatie verslaving

1.1 Relatie verslaving 1.1 Relatie verslaving Typering Iemand wordt relatieverslaafd genoemd als hij denkt niet zonder relatie te kunnen leven. Soms zijn mensen zo afhankelijk van een relatie, dat ze er alles voor doen om die

Nadere informatie

Durft jouw kind zichzelf te zijn en voor zichzelf op te komen??

Durft jouw kind zichzelf te zijn en voor zichzelf op te komen?? 1 Durft jouw kind zichzelf te zijn en voor zichzelf op te komen?? Kinderen opvoeden, adviseren en ondersteunen is een hele taak dat veel ouders best lastig vinden. Als ouder wil je je kind beschermen en

Nadere informatie

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden. Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van

Nadere informatie

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Bespreken van situaties

Bespreken van situaties Bespreken van situaties U heeft met de leerlingen de website over alcohol, roken en drugs doorlopen. Dit zijn onderwerpen die leerlingen bezighouden en waar ze onderling over praten. Toch is het goed om

Nadere informatie

Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1

Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1 EENZAAMHEID Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1 Partners 'Aanpak eenzaamheid Hatert' EENZAAMHEID / 2 Programma Wat is eenzaamheid? Signalen Omgaan met EENZAAMHEID / 3 Wat is eenzaamheid?

Nadere informatie

Kinderen op bezoek op de intensive care

Kinderen op bezoek op de intensive care Kinderen op bezoek op de intensive care Handreiking voor ouders mca.nl Inhoudsopgave Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 1 Hoe bereid

Nadere informatie

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Mijn leven veranderde zo n drie jaar geleden. Juist de dag voor mijn mama s verjaardag kreeg ze van mijn vader een kogel door het hoofd. Wonder boven wonder overleefde

Nadere informatie

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze

Nadere informatie

Mishandeling en seksueel. Laat het niet zomaar gebeuren

Mishandeling en seksueel. Laat het niet zomaar gebeuren Mishandeling en seksueel geweld Laat het niet zomaar gebeuren Alles over mishandeling en seksueel geweld Meldpunt Geweld, Misbruik en Kindermishandeling tel. 1712 elke werkdag van 9 tot 17 uur Dit nummer

Nadere informatie

Informatie en advies voor ouders

Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van huiselijk geweld net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt

Nadere informatie

Heilig Jaar van Barmhartigheid

Heilig Jaar van Barmhartigheid Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra

Nadere informatie

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht:

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: 1. Maak een spinnenweb van jouw belangrijkste vrienden. 2. Schrijf er telkens bij waar je die vriend hebt leren kennen. 3. Schrijf de meest positieve eigenschap als vriend

Nadere informatie

Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud

Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud Bijlage 3.1. Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud Het instinct voor zelfbehoud is heel gezond. Als we dat niet hadden, zou niemand van ons

Nadere informatie

Een stille date met alcohol

Een stille date met alcohol Een stille date met alcohol Verslaafd Je bent 19 jaar en je drinkt anderhalve fles wijn op een avond. Het verhaal van een meisje dat hulp zoekt. EEN NEGENTIENJARIGE ALCOHOLIST Er liggen zes opgerookte

Nadere informatie

Kinderen en vrijwillige terugkeer Tips voor ouders die vrijwillig terugkeren met minderjarige kinderen

Kinderen en vrijwillige terugkeer Tips voor ouders die vrijwillig terugkeren met minderjarige kinderen Kinderen en vrijwillige terugkeer Tips voor ouders die vrijwillig terugkeren met minderjarige kinderen Deze brochure kan ook ondersteunend zijn voor iedereen die met het gezin in contact komt: maatschappelijk

Nadere informatie

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: Kies als ouders samen regels voor het gezin. Bepaal als ouders vooraf

Nadere informatie

Cursusoverzicht Context 2014 Zaanstreek Waterland

Cursusoverzicht Context 2014 Zaanstreek Waterland Cursusoverzicht Context 2014 Zaanstreek Waterland Kinderen 5-12 jaar KOPP/KVO Doe-praatgroep (8-12 jaar). Een vader of moeder met problemen Als je vader of moeder een psychisch of verslavingsprobleem heeft

Nadere informatie

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16 Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet

Nadere informatie

Ik wil die mensen niet lastigvallen Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld

Ik wil die mensen niet lastigvallen Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld Ik wil die mensen niet lastigvallen Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld Symposium Slachtofferhulp Grenzen in het geding Den Haag, 20 februari 2015 Bruno Vanobbergen Kinderrechtencommissaris

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Kijk maar naar enkele reacties van leerlingen en ouders.

Kijk maar naar enkele reacties van leerlingen en ouders. Inleiding 7 Steeds vaker komen we op school leerlingen tegen van wie de ouders gescheiden zijn. Eén op de drie huwelijken wordt ontbonden en veelal zijn daarbij kinderen betrokken. Uit onderzoek blijkt

Nadere informatie

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo? Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

Vragenlijst verslaving - CRAFFT Vragenlijst 2.0

Vragenlijst verslaving - CRAFFT Vragenlijst 2.0 Vragenlijst verslaving - CRAFFT Vragenlijst 2.0 Deze vragenlijst schat in of er een verhoogd risico op alcohol- of drugsverslaving is. Ze kan mondeling afgenomen worden met een jongere. Het is belangrijk

Nadere informatie

Ik ga een grote uitdaging niet uit de weg. Taken die moeilijk zijn, vind ik veel leuker dan eenvoudige taken.

Ik ga een grote uitdaging niet uit de weg. Taken die moeilijk zijn, vind ik veel leuker dan eenvoudige taken. Ik ga een grote uitdaging niet uit de weg. Taken die moeilijk zijn, vind ik veel leuker dan eenvoudige taken. 2 5 Ik hoef niet aangespoord te worden om mijn taken te maken. Niemand hoeft mij te zeggen

Nadere informatie

Zelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.

Zelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Zelfdoding en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfdoding De Zelfmoordlijn tel. 02 649 95 55 www.zelfmoordlijn.be Werkgroep Verder Voor wie achterblijft na

Nadere informatie

v e rslaafd? Wat als je niet meer zonder kan

v e rslaafd? Wat als je niet meer zonder kan v e rslaafd? Wat als je niet meer zonder kan Alles over verslavingen Voor vragen over alcohol, illegale drugs, gokken en medicijnen: De DrugLijn tel. 078 15 10 20 www.druglijn.be SOS Nuchterheid tel. 09

Nadere informatie

Opgroeien met ziekte en zorg. Training voor professionals

Opgroeien met ziekte en zorg. Training voor professionals Opgroeien met ziekte en zorg Training voor professionals Wat is jouw kracht? Aanleiding 2BeCool wil jonge mantelzorgers in beeld brengen en passende ondersteuning bieden. Jonge mantelzorgers vallen nauwelijks

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Brijder Verslavingszorg Hoofddorp

Brijder Verslavingszorg Hoofddorp Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms

Nadere informatie

Wij werken aan Allemaal Maatjes!

Wij werken aan Allemaal Maatjes! Wij werken aan Allemaal Maatjes! Op school werken wij elke maand aan een ander puntje om Allemaal maatjes te zijn! Zo proberen wij het pesten op onze school te voorkomen. Om het puntje van de maand duidelijk

Nadere informatie

Fit in je Hoofd, Goed in je Vel.

Fit in je Hoofd, Goed in je Vel. Fit in je Hoofd, Goed in je Vel. Goed in je vel zitten Vandaag: 1) Wat is geestelijk gezond? 2) Fit in je Hoofd en 10 positieve stappen 3) Slot en doel 1) Wat is geestelijk gezond? Wie zich mentaal goed

Nadere informatie

vooruitkomen OUDERS & OPVOEDERS

vooruitkomen OUDERS & OPVOEDERS > vooruitkomen + OUDERS & OPVOEDERS ! Via Bureau Jeugdzorg of uw huisarts bent u bij Rubicon jeugdzorg terecht gekomen. Soms zijn er problemen in het gezin die u niet zelf kunt oplossen. Uw kind is bijvoorbeeld

Nadere informatie