Informatieronde VBL voor clubbestuurders en leidinggevende vrijwilligers

Transcriptie

1 Informatieronde VBL voor clubbestuurders en leidinggevende vrijwilligers * VZW-rechtspersoon en bestuursaansprakelijkheid * Vrijwilligerswet Prof. Dr. Marleen Denef Mr. Griet Vanden Abeele Advocaten te Leuven

2 I. VZW-rechtspersoon en bestuursaansprakelijkheid

3 De oprichting van een VZW

4 Oprichting van een VZW (1) Minstens 3 stichtende leden (natuurlijke personen of rechtspersonen) Statuten - grondwet van de VZW - authentieke of onderhandse akte - minimuminhoud: artikel 2 V&S-wet

5 Oprichting van een VZW (2) - checklist bij nazicht: naam: VZW stichting X volledig adres zetel + gerechtelijk arrondissement RvB < AV datum AV bijeenroepingstermijn AV procedure statutenwijziging, doelwijziging, ontbinding

6 Oprichting van een VZW (3) Akten betreffende benoeming bestuurders In voorkomend geval: akten betreffende benoeming van personen gemachtigd om de VZW te vertegenwoordigen Rechtspersoonlijkheid: neerlegging ter griffie Kh.

7 Openbaarmakingsverplichtingen

8 Openbaarmaking: wettelijk kader de papierslag K.B. 26 juni 2003 WijzigingsK.B. 12 juli 2004 WijzigingsK.B. 31 mei 2005 Min. v. Just.: 4 oktober juni 2005

9 Sleutel = verenigingsdossier Transparantie en controle Artikel 26novies V&S-wet (=verplichte literatuur) 1 de statuten van de vereniging; 2 de akten ivm benoeming of ontslag van bestuurders, dagelijks bestuur, vertegenwoordigers en commissarissen; 3 een kopie van het register van de leden; 4 alle beslissingen ivm nietigheid, ontbinding en vereffening; 5 de jaarrekening van de vereniging (cfr. artikel 17); 6 de wijzigingen in de in 1, 2, 4 en 5 bedoelde informatie; 7 de gecoördineerde tekst van de statuten na de wijzigingen ervan.

10 Openbaarmaking: termijnen en sancties (1)? Termijnen (artt. 26 en 17 V&S-wet)? Wijzigingen ledenlijst: 1 maand Oude VZW: ná verjaardag publicatie statuten Nieuwe VZW: ná verjaardag neerlegging statuten Overige formaliteiten? Geen termijnen, doch uitvoering van belang voor tegenwerpelijkheid aan derden! Maw: zolang wijziging niet gepubliceerd, moeten derden te goeder trouw er geen rekening mee houden!

11 Openbaarmaking: termijnen en sancties (2)? Neerlegging jaarrekening: Boekhouding: onderscheid kleine/grotevzw? groot = min. 2 v.d. drempels v. toepassing: 5 FTE werknemers euro (andere dan uitzond.) ontvangsten, excl.btw euro balanstotaal klein = kasboekhouding (K.B. 26/06/2003) groot = dubbel boekhouding (K.B. 19/12/2003) Uitzondering = gelijkwaardige regels krachtens andere reglementering (bv. Besluit Vl.Reg. 31/05/2002 inzake sport?) Zie recent advies C.B.N.

12 Openbaarmaking: termijnen en sancties (3)? Termijnen ivm jaarrekening: Binnen 6 maanden ná afsluiting boekjaar: ter goedkeuring aan AV (samen met begroting) Binnen 1 maand ná goedkeuring neerlegging: grote: NBB Balanscentrale Kleine: ter griffie Kh. (termijn minder expliciet) Sancties bij niet-neerlegging: Ontbinding (igv 3 opeenvolg. jaren: art. 18, 4 ) Bestuursaansprakelijkheid?

13 Bestuursaansprakelijkheid

14 Bestuursaansprakelijkheid Aansprakelijkheid bestuurders? Intern: - contract van lastgeving - quasi-immuniteit uitvoeringsagent Extern: - principieel niet persoonlijk gebonden - uitzonderlijk wel aansprakelijk: niet-naleving wettelijke bepaling (bv. Sabam, RSZ...) niet-naleving zorgvuldigheidsplicht (bv. kennelijk onredelijke verderzetting verlieslatende activiteit)

15 Aansprakelijkheid bestuurder t.a.v. 1. Contractuele aansprakelijkheid VZW: intern (1) Bestuurders als lasthebbers van de VZW/AV Contractuele verplichtingen van de bestuurders Klassieke voorbeelden van contractuele fouten Belang van de gekarakteriseerde fout: marginale toetsing Aandachtspunten: - belang van individueel voorbehoud - vermijden van vriendendienst-mandaten - relevantie (on)bezoldigd mandaat 2. Buitencontractuele aansprakelijkheid: louter theoretisch

16 Aansprakelijkheid bestuurder t.a.v. 3. Kwijting VZW: intern (2) Recht op kwijting? Impliciete kwijting? Bevrijdend t.a.v. VZW op contractueel vlak Met kennis van zaken 4. De praktijk?

17 Aansprakelijkheid bestuurder t.a.v. 1. Algemeen Derden? derden: extern (1) - medecontractanten - leden? - vrijwilligers Aard van de aansprakelijkheid? - nooit contractueel: art. 14 V&S-wet - steeds delictueel

18 Aansprakelijkheid bestuurder t.o.v. derden: extern (2) 2. Buitencontractuele (delictuele) aansprakelijkheid Art. 14 V&S-wet - VZW is aansprakelijk voor de misgrepen die kunnen toegeschreven worden hetzij aan haar aangestelden, hetzij aan de organen waardoor haar wil wordt uitgevoerd - bestuurders zijn aansprakelijk voor de misgrepen bedreven in hun beheer (cfr. art B.W.: fout schade oorzakelijk verband) Nut dubbele vordering tegen VZW en/of bestuurders? Recuperatiekansen verhogen Geen verlies bestuursah omdat eerst VZW werd aangesproken Ontslag nemen zal aansprakelijkheid niet doen verdwijnen

19 Aansprakelijkheid bestuurder t.o.v. derden: extern (3) 3. Bestuursaansprakelijkheid : illustraties? 3.1. Fout door niet-naleving wettelijke verplichting die rust op de bestuurder zelf: Auteurswetgeving? Cass. 25/05/1972 en Antp 16/10/1995 Wet 13 april 1965: betaling loon? (overmacht/schulduitsluiting)

20 Aansprakelijkheid bestuurder t.o.v. derden (4 - overheid als schuldeiser) Doorstorting bedrijfsvoorheffing en BTW:? Vóór Progr.Wet 20/07/2006 Uiteenlopende rechtspraak Rb. Turnhout 14/06/2002 vs. Antp 12/11/2004 Sinds Progr.Wet 20/07/2006 Voor grote VZW s wettelijke bepalingen (! Kan rechtspraak kleine VZW s beïnvloeden!) Art. 442quater WIB 1992 en art. 93undecies C W.B.T.W. Hoofdelijke aansprakelijkheid (dagelijks) bestuurders igv: Herhaalde niet-betaling: 2 x binnen 1 jaar (indien trimesterschuld) 3 x binnen 1 jaar (indien maandelijkse schuld) Mits regularisatietermijn van 1 maand na kennisgeving door ontvanger (bewarende maatregelen toegelaten)

21 Aansprakelijkheid bestuurder t.o.v. derden (5 - overheid als schuldeiser) Geen aansprakelijkheid indien procedure gerechtelijk akkoord, faillissement of gerechtelijke ontbinding werd gelanceerd (! Voor VZW s kan enkel een gerechtelijke ontbinding worden gelanceerd wetgeving op gerechtelijke akkoord en faillissement niet van toepassing op VZW s!) RSZ: communicatieplicht (Progr.W.20/07/2006) Art. 40ter RSZ-wet (voor grote VZW s) Vanaf RSZ-schuld 2 kwartalen binnen 1 jaar Plicht tot melding openstaande vorderingen van de VZW op klanten en derden Indien niet of onjuist: hoofdelijke aansprakelijkheid bestuur

22 Aansprakelijkheid bestuurder t.o.v. derden (6 - particuliere schuldeisers) 3.2. Fout door schending alg. zorgvuldigheidsplicht: Fout bestuurder bemoeilijkt nakoming contractuele verbintenis VZW (Bxl 09/10/1987) Bestuurder zet kennelijk onredelijk verlieslatende activiteit verder (Gent 31/10/1996 vs. Gent 27/10/1995) Zeer feitelijke aangelegenheid, met zeer uiteenlopende rechtspraak (terughoudende toetsing/ a priori beoordeling) Impact openbaarmakingsverplichting jaarrekening (art. 26novies)?

23 Aansprakelijkheid bestuurder t.o.v. derden: extern (7) Ondoeltreffend verweer bestuurders Irrelevantie van ideële doelstelling VZW en van gebrek aan kennis/ervaring Geen rechtsverwerking door eerst VZW aan te spreken Kwijting speelt niet t.a.v. derden Delegatie van bevoegdheid pleit niet noodzakelijk vrij (vgl. art B.W.)

24 Enkele recente ontwikkelingen in het strafrecht 1. Artikel 492bis S.W.: misbruik van verenigingsgoederen Het principe Met gevangenisstraf van een maand tot vijf jaar en met een geldboete van honderd frank tot vijhonderduizend frank worden gestraft de bestuurders, in feite of in rechte, van burgerlijke en handelsvennootschappen, alsook van verenigingen zonder winstoogmerk, die met bedrieglijk opzet en voor persoonlijke rechtstreekse of indirecte doeleinden gebruik hebben gemaakt van de goederen of van het krediet van de rechtspersoon, hoewel zij wisten dat zulks op betekenisvolle wijze in het nadeel was van de vermogensbelangen van de rechtspersoon en van die van zijn schuldeisers of vennoten De praktische toepassing?

25 Het functioneren van de organen: Raad van Bestuur en Algemene Vergadering

26 Algemene Vergadering (1) Samenstelling: - minstens 3 werkende leden - werkende leden: alle rechten en plichten door V&S-wet en statuten toegekend aan de leden - werkende leden versus toegetreden leden

27 Algemene Vergadering (2) Bevoegdheden (art. 4 V&S-wet): - wijziging statuten - benoeming en afzetting bestuurders - benoeming en afzetting commissarissen + bepalen bezoldiging - kwijting bestuurders en commissarissen - goedkeuring begroting en jaarrekening - ontbinding VZW - uitsluiting lid - omzetting VZW in VSO - alle gevallen bepaald in statuten

28 Algemene Vergadering (3) Vergaderingen: - minstens 1x per jaar - in principe geen aanwezigheidsquorum - in principe volstaat gewone meerderheid - staking van stemmen - 1 man 1 stem - recht op vertegenwoordiging - opstellen van notulen

29 Raad van Bestuur (1) Samenstelling (artikel 13, eerste lid V&S-wet) 1. minstens 3 (uitz. als slechts 3 leden) natuurlijke personen of rechtspersonen 2. minstens 1 minder dan aantal leden (probl. bij politieke/paritaire samenstelling) Keuze samenstelling = AV (art. 4 V&S-wet) Bekendmaking samenstelling (art novies V&S-wet) Statuut bestuurder? - al dan niet bezoldigd - nooit bestuurder-werknemer - bijdrageplicht RSZ-zelfstandigen: volgens fiscale hoofd- /bijberoepcriteria als RPB (indien VenB altijd) Bevoegdheid RvB: residuaire

30 Collegiale werking Raad van Bestuur (2) - streven naar consensus is de regel, stemmen de uitzondering! - meerderheidsbeginsel (tenzij statutair anders bepaald): geldig aanwezigheidsquorum (beraadslaging) geldigheid van eventuele stemming (beslissing) - staking van stemmen : besluit verworpen of doorslag vd stem - wetgever is vergeten de mogelijkheid van 1-hoofdig bestuur uit te schakelen - mandaat intuitu personae (volmacht in beginsel uitgesloten, tenzij statutair voorzien) - uitz.: delegatie van bevoegdheid: statutair of bij volmacht

31 Raad van Bestuur (3) Geen belangenconflictenregeling Mogelijkheid tot schriftelijke besluitvorming? Ja, mits unaniem en mits beraadslaging Notulering - ja, verplicht (zie art. 10 V&S-wet) - modaliteiten: wie, wat, hoe naar

32 Vertegenwoordiging v/d VZW Art. 13, lid 3-5 V&S-wet - RvB als college - 1 of meer personen, al dan niet bestuurder of lid - alleen of gezamenlijk handelend Vertegenwdgsysteem met hoofddoelstelling = bescherming van derden-contractanten Bevoegdheidsbeperkingen en taakverdelingen: niet tegenwerpelijk aan derden (dubbelzinnige wettekst) Informatielast derden vermindert: enkel tellen

33 Vragen staat vrij!

34 II. Vrijwilligerswerk

35 Wet betreffende de rechten van Wettelijke Basis: vrijwilligers - Wet betreffende de rechten van vrijwilligers d.d. 3 juli 2005 (B.S. 29 augustus 2005) - Gewijzigd door: * Artikel van de Wet houdende diverse bepalingen d.d. 27 december 2005 (B.S. 30 december 2005) * Wet van 7 maart 2006 tot wijziging van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers en van de wet van 27 december 2005 houdende diverse bepalingen (B.S. 13 april 2006) * Wet van 19 juli 2006 tot wijziging van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van vrijwilligers (B.S. 11 augustus 2006)

36 Wet betreffende de rechten van Uitvoeringsbesluiten vrijwilligers - Het K.B van 28 juli 2006 tot wijziging van de artikelen 45, 46 en 48 van het K.B. van 25 november 1991 houdende de werkloosheidsreglementering en tot invoering van een artikel 45bis in hetzelfde besluit (B.S. 24 augustus 2006). - Het K.B. van 5 augustus 2006 tot wijziging van het K.B. van 23 mei 2001 tot instelling van een algemeen reglement betreffende de inkomensgarantie voor ouderen (B.S. 4 september 2006). - Het M.B. van 31 juli 2006 tot wijziging van artikel 18 van het ministerieel besluit van 26 november 1991 houdende de toepassingsregelen van de werkloosheidsreglementering (B.S. 24 augustus 2006).

37 Wet betreffende de rechten van vrijwilligers Historiek regeling versrpeid over verschillende richtlijnen/wetteksten, m.n.: a. aansprakelijkheid: artikel B.W. + Cass. 5 juni b. verzekering: verspreid over regionale regelgeving (vaak i.v.m. erkenning/subsidies), vb. Decreet d.d. 13 juli 2001 (B.S. 14 september 2001). c. onkostenvergoedingen: Circ. RH. 241/ d.d. 5 maart bijzondere regelingen sportsector. d. uitkeringsgerechigden: diverse richtlijnen en interpretaties RVA, OCMW, enz e. Informatieplicht: niet gereglementeerd.

38 Toepassingsgebied van de wet Artikel 2 en 3 Vrijwilligerswet (1) (1) Ratione materiae 1. Onbezoldigde activiteit (geen lichte bezoldiging ontvangen): vb. Artiesten die een vergoeding ontvangen voor een éénmalige artistieke prestatie (artikel 182 programmawet d.d. 24 december 2002 (B.S. 31 december 2002), uitgevoerd bij K.B. d.d. 3 juli 2005 (B.S. 19 juli 2005)), m.n. max 100,- per dag en 2.000,- per jaar. vb. Vrijwilligers van de brandweer en de civiele bescherming (artikel 38, 12 WIB: geïndexeerd max (aj. 2007). 2. Onverplichte activiteit contractuele rechtsverhouding mogelijk.

39 Toepassingsgebied van de wet Artikel 2 en 3 Vrijwilligerswet (2) 3. Activiteit ten behoeve van één of meer personen, andere dan degene die de activiteit verricht, van een groep of organisatie of van de samenleving als geheel. vb. Zelfhulpgroepen vb. Mantelzorg? vb. Sport-en artistieke prestaties? 4. Die ingericht wordt door een organisatie anders dan het familie- of privéverband van degene die de activiteit verricht. 5. Die niet door dezelfde persoon en voor dezelfde organisatie wordt verricht in het kader van een arbeidsovereenkomst, een dienstencontract of een statutaire aanstelling (wel voor andere activiteiten?).

40 Toepassingsgebied van de wet Artikel 2 en 3 Vrijwilligerswet (3) (2) Ratione personae: (i) vrijwilliger: - natuurlijke persoon - onbezoldigde bestuurder?

41 Toepassingsgebied van de wet Artikel 2 en 3 Vrijwilligerswet (4) Onbezoldigde bestuurder- vrijwilliger = Niet expliciet uitgesloten van de Vrijwilligerswet - > toepassing definitie vrijwilligers op bestuurders >< Bestuurder zonder activiteit als vrijwilliger Bestuursaansprakelijkheid: afbakening functies bestuurder >< functies vrijwilliger

42 Toepassingsgebied van de wet Artikel 2 en 3 Vrijwilligerswet (5) (ii) de organisatie van het vrijwilligerswerk - VZW - feitelijke vereniging (m.n. elke vereniging zonder rechtspersoonlijkheid van twee of meer personen die in onderling overleg een activiteit organiseren met het oog op de verwezenlijking van een onbaatzuchtige doelstelling, met uitsluiting van enige winstverdeling onder haar leden en bestuurders, en die een rechtstreekse controle uitoefenen op de werking van de vereniging.) - publiekrechtelijke rechtspersonen - VSO? Quid fiscaal statuut (vgl. Circulaire RH. 241/ d.d. 5 maart 1999)

43 Toepassingsgebied van de wet Artikel 2 en 3 Vrijwilligerswet (6) (3) Ratione loci: - Vrijwilligerswerk verricht op het Belgisch Grondgebied - Vrijwilligerswerk verricht buiten het Belgisch Grondgebied maar vanuit België wordt georganiseerd op voorwaarde dat de vrijwilliger in België zijn hoofdverblijfplaats heeft.

44 Vrijwilligerswerk Vijf luiken: 1. Aansprakelijkheid van de vrijwilliger 2. Verplichte Verzekering 3. Informatieplicht 4. Onkostenvergoedingen 5. Sociale bepalingen m.b.t. het vrijwilligerswerk

45 Aansprakelijkheid (1) Artikel 5 Vrijwilligerswet: - Beperkt toepassingsgebied van de aanspakelijkheidsregeling: 1. privaatrechtelijke en publierechtelijke rechtspersonen zonder winstoogmerk; 2. feitelijke verenigingen met minstens één arbeider of één bediende; 3. feitelijke verenigingen die een afdeling vormen van organisaties zoals bedoeld onder 1 of 2.

46 Aansprakelijkheid (2) - Vrijwilligersorganisatie aansprakelijk voor de occasionele lichte fout van de vrijwilliger; niet voor bedrog, zware fout, of herhaalde lichte fout. - Vrijwilliger alleen persoonlijk aansprakelijk in geval van bedrog, zware fout of herhaalde lichte fout. - Contractuele bedingen in het nadeel van de vrijwilliger niet mogelijk.

47 Opmerkingen: Aansprakelijkheid (3) 1. Blijkbaar ook voor aansprakelijkheid op basis van contractuele fout van de vrijwilliger. 2. Contractuele regeling noodzakelijk bij nietgestructureerde organisaties -> noodzaak informatienota/vrijwilligerscontract.

48 Aansprakelijkheid (4) Implementatie-en toepassingsproblemen: 1. Gezamenlijke organisatie van een activiteit door meerdere organisaties, welke organisatie aansprakelijk? 2. Feitelijke verenigingen: wie is de verantwoordelijke van de vereniging die aansprakelijk kan worden gesteld?

49 Informatieplicht (1) - Verplicht mee te delen informatie (artikel 4 Vrijwilligerswet): 1. Sociale doelstelling en juridisch statuut organisatie (RP) of verantwoordelijke (FV) 2. Mededeling van verplichte verzekering 3. Mededeling van gedekte risico s andere dan de risico s waarvoor een verzekering verplicht is 4. Informatie over de onkostenvergoedingen 5. Meedelen dat het beroepsgeheim (artikel 458 S.W.) van toepassing is.

50 Informatieplicht (2) Implementatie-en toepassingsproblemen: - Bewijslast bij de organisatie -> toch overmaken nota/opstellen contract? - Quid met de last-minute vrijwilliger of toevallige vrijwilliger? - Quid met het begrip verantwoordelijke van een feitelijke vereniging?

51 Onkostenvergoedingen (1) Onkostenvergoeding als vrijwilliger - Twee cumulatieve grenzen: 24,79 per dag, en 991,57 per jaar (vgl. Circulaire RH. 241/ d.d. 5 maart 1999) - Geïndexeerd (2006): 27, 92 per dag, en 1.116, 71 per jaar - Cumulatieve grenzen - indien >, bewijs mogelijk dat het om een reële onkostenvergoeding gaat - Ook: forfaitaire waardering mogelijk zoals voor de rijksambtenaren (K.B. 26 maart 1965) - Bij K.B. kunnen hogere bedragen worden voorzien voor specifieke categoriëen van vrijwilligers.

52 Onkostenvergoedingen (2) Bij overschrijding onkostenvergoedingen: verlies hoedanigheid vrijwilliger Grenzen per vrijwilliger, niet per activiteit als vrijwilliger. Opmaken fiscale fiches niet verplicht indien deze wettelijke bepalingen worden gerespecteerd.

53 Onkostenvergoedingen (3) Implementatie-en toepassingsproblemen: 1. Verlies van hoedanigheid van vrijwilliger indien deze méér ontvangt dan de onkostenvergoedingen voorzien bij wet = mogelijk discriminerend voor wat aansprakelijkheid betreft. 2. Quid bestaande regelingen in specifieke sectoren (vb. Sport), nu geregeld via fiscale circulaires?

54 Sociaal Recht (1) 1. Werkloze : - voorafgaandelijke aangifte bij RVA - Indien geen reactie binnen 2 weken: vrijwilligerswerk met behoud van uitkering wordt geacht aanvaard te zijn - Weigering mogelijk indien: (i) geen vrijwilligerswerk, (ii) geen activiteit die in het verenigingsleven gewoonlijk wordt uitgeoefend gelet op aard, omvang en frequentie, (iii) beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt daalt

55 Sociaal Recht (2) 2. Bruggepensioneerde en halftijds bruggepensioneerde: - Idem werklozen - Bij K.B. kunnen bijzondere bepalingen worden voorzien (cfr. bestaande regeling met betrekking tot niet winstgevende organisaties die erkend zijn als culturele,sociale of humanitaire organisatie of vereniging met een bijzonder openbaar nut) 3. Arbeidsongeschikten: vrijwilligerswerk wordt niet beschouwd als werkzaamheid, voor zover de activiteiten verenigbaar zijn met de algemene gezondheidstoestand van de arbeidsongeschikte (toestemming nodig van adviserend geneesheer)

56 Sociaal Recht (3) 4. Gepensioneerde: - Geen meldingsplicht - Heeft in principe geen invloed op de toegelaten maximale bijverdienste voor gepensioneerden

57 Sociaal Recht (4) 5. Leefloon: ontvangst van vrijwilligersvergoeding is verenigbaar met het recht op leefloon, onder de voorwaarden uit te werken bij K.B. (nu: werkbereidheid) 6. Tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden: idem 7. Gewaarborgd inkomen bejaarden: idem

58 Sociaal Recht (5) 8. Gezinsbijslag: -vergoedingen voor vrijwilligerswerk zijn geen inkomen (van belang voor studenten onder de 25 j.) - kind dat vrijwilliger is: geen verlies recht op kinderbijslag.

59 Vragen staat vrij!