Tips bij Til-, Transfer en manoeuvreer technieken. Zitten. In dit nummer o.a. : Goed zitten en opstaan. Ontspanningsoefeningen.

Transcriptie

1 Tips bij Til-, Transfer en manoeuvreer technieken. Ook wanneer we handelingen of houdingen uitvoeren die binnen de normen van de praktijkrichtlijnen vallen is het mogelijk om ons lijf éénzijdig en onnodig te veel te belasten. Zeker wanneer je al wat vermoeid, gestresst of een dag wat minder belastbaar bent is het nuttig om te weten hoe je energiek en economisch met je krachten om kunt springen. Twee scharnierpunten in ons lijf worden gewoonlijk nogal eens éénzijdig aangesproken. Het gaat om het scharnier tussen je bekken en je laatste rugwervels en het draaipunt tussen je laagste nekwervels en je borstkast. De kunst is om ons lichaam te voelen, om ons bewust te zijn hoe ons lijf beweegt en om bewust te zijn hoe we ons lijf inzetten bij ons werk. Om ons lijf beter voelbaar te maken, nodig ik een collega uit om de rug maar ook de rug eens met sporttape vast te zetten in de natuurlijke holle positie van de onderrug. Wie durft dit aan? Zitten Misschien heeft degene voor wie u zorgt vanwege een ziekte of handicap moeite met lopen en bewegen. Hij of zij zal dan veel tijd zittend doorbrengen en heeft een goede stoel nodig. U kunt bij het uitkiezen of gebruiken van een stoel op de volgende dingen letten: In dit nummer o.a. : Goed zitten en opstaan. Ontspanningsoefeningen. Vaak worden we ons pas bewust dat deze draaipunten flink gebruikt zijn als we klachten krijgen. Om dit principe te begrijpen nodig ik je uit om eens een paperclip te pakken, deze open te buigen en vervolgens een tijdje heen en weer te bewegen. Je ziet dan wat het resultaat is als je te lang op een plaats buigt. Metaal moeheid of een vermoeide rug. Zoek een stoel die stevig staat met doorlopende armleuningen. Zorg dat de stoel hoog genoeg is, zodat de ander er gemakkelijk uit kan opstaan. Leg geen losse kussens in de stoel; deze gaan vaak glijden.

2 Een ergotherapeut kan adviezen geven bij de aanschaf van een (senioren)stoel of sta-op-stoel. Sta-op stoel De sta-op stoel wordt gebruikt om vanuit een stoel gemakkelijker te kunnen opstaan. De zitting van de stoel kantelt naar voren en zo kan de zorgvrager over het dode punt heen worden geholpen bij het gaan staan. De zorgvrager kan zelfstandig gebruik van de sta-op stoel maken. fysieke belasting verlagen zelfredzaamheid vergroten mantelzorg versterken Voordelen Kosten Een sta-op stoel kost tussen de 300 en 2250 Sta-op stoelen worden in bruikleen verstrekt door uw zorgverzekeraar (ziekenfonds of particulier) vanuit de Regeling Hulpmiddelen. Maar u krijgt zo n stoel pas als u niet meer zelfstandig kunt opstaan uit een gewone stoel met optimale zithoogte. In de praktijk kijkt de verzekeraar eerst of er andere oplossingen mogelijk zijn. Een speciaal zitkussen bijvoorbeeld, een hogere stoel of een stoel met aanpassingen waar u wel zelf-standig uit kunt opstaan. Alleen als het echt niet anders kan, krijgt u een sta-op stoel. U krijgt die stoel in natura verstrekt. Dat betekent dat u niet zelf kunt gaan winkelen, maar dat u afhankelijk bent van het aanbod van de verzekeraar Cliënten die onderuit gezakt in hun stoel zitten, hebben soms hulp nodig bij het rechtop gaan zitten. Ook komt het voor dat de cliënt na het tillen met een tillift niet goed recht in de stoel komt. Natillen is dan nodig. Dat is een zware en meestal te zware transfer. Voorkom dat dit nodig is Een stoel met goede leuningen, waarvan de zitting iets naar achter afloopt, voorkomt onderuitzakken. Zorg dat de cliënt goed achterin de stoel komt te zitten na een transfer met de tillift. Maak optimaal gebruik van het (kantel) juk. Voorkom dat de cliënt erg gladde kleding aanheeft (kunststof voering van een jurk is berucht). Voorkom dat de stoel te hoog is voor de cliënt: die wil dan toch stevig met de voeten bij de grond komen en zakt daardoor onderuit. Ondank alles kan het natuurlijk toch gebeuren dat de cliënt onderuit zakt. Wat kun je dan het beste doen Vraag de cliënt even op te staan en weer goed te gaan zitten. Dat klinkt flauw, maar wordt vaak vergeten. Geef de cliënt mondelinge instructie. Gebruik een glijzeil dat maar in een richting glijdt. De bewoner kan zichzelf daarmee omhoog in de stoel duwen, terwijl het onderuit glijden worden geblokkeerd. Tip: Billenwandel Gebruik de 'hammengang' of 'billenwandel'. Dat werkt als volgt: Vraag de cliënt de voeten stevig op de grond te zetten en vraag hem zijwaarts van links naar rechts heen en weer te wiebelen, terwijl hij de leuningen van de stoel stevig vastpakt. Je merkt dan dat hij dan, al duurt dat soms even, afwisselend met zijn ene bil en dan zijn andere een beetje los komt van de zitting.

3 Dan kan je twee dingen doen Voorbereiden 1. Als de cliënt dat kan vraag je hem om aan de zijde die loskomt van de zitting, met zijn voet op de grond en met zijn hand op de leuning af te zetten. Hij komt dan aan die zijde iets verder naar achter in de stoel. Herhaal dat aan andere zijde en de cliënt 'wandelt' dan zo over de billen naar achteren in de stoel. Met je stem of je houding kan je de cliënt helpen om het ritme te pakken te krijgen om van de zitting los te komen. 2. Wanneer dat niet lukt, kan je de cliënt ook helpen met het naar achteren komen in de zitting door zacht druk te geven op de voorzijde van het been aan de zijde die loskomt van de zitting. Geef de druk niet op de knie, maar vlak daaronder, anders kan het pijnlijk zijn voor de cliënt. Je kunt eventueel richting geven aan de schouder, maar dat hoeft niet altijd per sé. Lukt de billenwandel niet, dan kan op deze manier de zorgvrager achterin de stoel geplaatst worden. Deze onderarmscharnier is meer rugbelastend. Let erop dat je het met een rechte rug doet! Tot staan brengen en tot zit brengen - Hoe doe ik het juist? Beoordeel de situatie op de mogelijkheden van de zorgvrager, het gewicht van de zorgvrager en de werkomgeving. De praktijkregels zijn allemaal van toepassing, vooral de praktijkregels voor tillen en duwen/trekken zullen in de praktijk vaak overschreden worden. De beschrijving gaat uit van een groene situatie, waarin de handeling door één persoon handmatig uitgevoerd mag worden. Zet het bed of de rolstoel op de rem Maak ruimte in het verplaatsingsgebied en in uw eigen werkgebied Zet de benodigdheden of hulpmiddelen die u verder nodig heeft binnen handbereik Zorg dat de zorgvrager stabiel kan staan (goede schoenen) Zorg dat de zorgvrager niet kan wegglijden (b.v. matjes e.d) Uitvoeren Er zijn zeer veel methoden voor het tot staan helpen, onderstaand enkele tips: Vraag de zorgvrager het lichaamsgewicht boven de voeten te brengen door wat naar voren te schuiven of door het lichaam wat voorover te buigen, geef indien nodig sturing ter hoogte van de schouderbladen. Vraag de zorgvrager met de handen op de leuningen af te zetten en tot stand te komen. Manieren van opstaan uit de stoel met weinig hulp. Ondersteun indien nodig door aan één kant (u staat naast de stoel) of aan beide kanten (u staat voor de zorgvrager) een lichte

4 ondersteuning te geven ter hoogte van de schouderbladen Soms is het prettiger de zorgvrager bij arm(en) of hand(en) te ondersteunen. Kies voor die methode die de zorgvrager het meest stimuleert de handeling (zo veel mogelijk) zelf uit te voeren. Maak dezelfde beweging als de zorgvrager:verplaats uw gewicht van het ene naar het andere been. Zorg dat u op gelijke hoogte bent met de zorgvrager, dat voorkomt dat hij aan u gaat hangen Bij het gaan zitten volgt u dezelfde werkwijze in omgekeerde volgorde. Gebruik het eigen gewicht als contragewicht om te voorkomen dat de zorgvrager in de stoel neerploft en let erop dat hij goed achter in de stoel komt te zitten. Zorg steeds voor een zeer stabiele voetenstand zodat kleine verstoringen van het evenwicht gemakkelijk opgevangen kunnen worden. Afronden Controleer of de zorgvrager in een comfortabele situatie achterblijft: de kleding in orde en een prettige houding in stoel e.d. Evalueer de handeling: als de situatie zodanig verandert dat de-praktijk-regels overschreden (dreigen te) worden kies dan opnieuw voor de meest geschikte methode en hulpmiddelen, bekijk de nodige aan-passingen in de werkomgeving. Beoordeel even-tuele transfers met een daarvoor bestemd instrument (b.v. de Tilschijf). Haptonomisch verplaatsen Soms heb je de indruk dat een cliënt méér kan dan hij feitelijk doet. De cliënt helpt bijvoorbeeld niet mee bij transfers, terwijl je weet dat hij dat wél kan. Door de cliënt op een bepaalde manier te benaderen, kun je vaak voor elkaar krijgen dat de cliënt de mogelijkheden benut die hij zelf nog heeft Voorbeeld: van zit naar zit verplaatsen Bij een van zit naar zit-transfer, bijvoorbeeld van rolstoel naar toilet, zie je vaak dat de zorgverlener voor de cliënt gaat staan en de knieën van de cliënt blokkeert met de eigen knieën. De zorgverlener omvat met de armen onder de oksels de romp van de cliënt en helpt hem in één beweging uit de rolstoel op de toiletpot. De cliënt is dan vaak weinig actief. Wat gaat er mis? In bovenstaand voorbeeld moet je heel dichtbij de cliënt komen om het opstaan mogelijk te maken. Je nadert heel ver in zijn privé-ruimte. Heb je geen vertrouwelijke band met de cliënt, dan kan hij bewust of onbewust gaan tegenwerken. Je knieën, die weerstand moeten bieden tegen het eventueel doorzakken van de knieën van de cliënt, verhinderen hem om met zijn gewicht verder naar voren te komen. Opstaan lukt zo niet goed. Hoe los je dit op? Door je anders op te stellen, kun je dit probleem grotendeels oplossen. 1. Ga voor de cliënt staan, zodat je met je beide knieën één knie van de cliënt kunt omvatten. Je biedt de knie van de cliënt aan beide zijden steun en hindert de normale beweging van de knie niet. 2. De cliënt kan de romp nu naar voren brengen zonder erg dicht bij jou in de buurt te komen. 3. Vervolgens begeleid je de romp naar voren en stimuleer je het strekken (trek eventueel licht aan de romp in de richting van het hoofd). 4. Pas als de cliënt zo ver naar voren gekomen is dat zijn billen bijna loskomen van de zitting en hij de neiging heeft tot stand te komen, stimuleer je hem te gaan staan.

5 Natuurlijke wijze van verplaatsen Je verplaatst de cliënt nu op een natuurlijke wijze. Daarnaast zorg je ervoor dat je zelf niet te nadrukkelijk in de ruimte van de ander aanwezig bent. Je voelt wat er gebeurt en biedt hulp op het juiste moment en in het tempo van de cliënt. Dit voelend aanwezig zijn tijdens de transfer en het op die manier stimuleren van de eigen mogelijkheden van de cliënt, is een belangrijk principe binnen het haptonomisch verplaatsen. Ideale hoogte Wanneer je de zitting van een stoel verhoogt van 43 naar 51 cm, verdubbelt het aantal senioren dat zelf uit de zitting omhoog kan komen, zo blijkt uit onderzoek. De hoogte van stoelen en toiletten ligt meestal rond de 40 cm, niet echt ideaal dus. Hogere stoelen en toiletten betekenen minder transfers en minder fysieke belasting. De minimale hoogte van de zitting kan berekend worden met de volgende formule: lengte van de cliënt in centimeters gedeeld door 3,5. Deze formule geldt ook voor de gewone stoelen en voor het bed. Een elektrisch bed heeft als groot voordeel dat de cliënt zelf de hoogte optimaal kan instellen. Helaas is de optimale opstahoogte voor een stoel niet altijd gelijk aan de ideale zithoogte. Op een te hoge stoel worden de bovenbenen afgekneld en zal iemand het dus niet lang uithouden. Te hoog is dus ook niet goed Toiletlift Een te hoog toilet kan bij de cliënt leiden tot moeite met de ontlasting of tot onvoldoende uitplassen. Eigenlijk zou ook de hoogte van het toilet individueel verstelbaar moeten zijn. Bovendien zou de hoogte variabel moeten zijn: voor het opstaan hoger en voor de ontlasting weer lager. Daarom is er tegenwoordig een toiletlift (zoals de Aerolet) op de markt. De bril komt bij het opstaan automatisch omhoog, wat het opstaan vergemakkelijkt. Tijdens de toiletgang kan de bril laag worden gezet De TOP grip Bestellen bij bosman voor vergoeding WVG navragen nr Innovatie hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn. Dat bewijst de Top-Grip, ontwikkeld door wijkverpleegkundige Marijke Noten uit het Limburgse Neer. Zij ondervond in haar thuiszorgpraktijk dat cliënten soms maar moeilijk zelfstandig in en uit bed konden bewegen. De oplossing is een rechtopstaand plankje met een handvat dat aan de rand van het bed wordt bevestigd. Dat zorgt voor meer grip en dus minder gevaar. Uit bed stappen om naar het toilet te gaan, of zich gewoon even omdraaien in bed. Voor veel ouderen en door ziekte aan bed gekluisterde mensen leveren zulke op het eerste gezicht eenvoudige hande-lingen vaak al grote problemen op. En dat is niet alleen lastig, maar kan zelfs gevaar opleveren. Een val uit bed is immers snel gemaakt. Daarnaast is het gevoel van onveiligheid misschien wel even onprettig. De Top-Grip geeft hen die dat nodig hebben letterlijk steun. Doordat zij zich kunnen vastgrijpen, vermindert bij ouderen de angst voor ongelukken en neemt het gevoel van veiligheid toe. En dat verhoogt weer de zelfstandigheid en zelfred-zaamheid. Bovendien vergemakkelijkt het hulpmiddel niet alleen het leven van de gebruiker, maar ook het werk van de thuiszorgwerker.

6 Oefeningen voor thuis, Buikspieroefeningen Adviezen over wat je wel en beter niet kan doen. In Nederland is in de laatste twintig jaar veel onderzoek gedaan naar de invloed van oefeningen op het bewegingsapparaat. Dit geldt voor bewegingen die beroepsmatig worden gedaan, maar ook voor oefeningen die tijdens sportlessen worden wordt een alternatief gegeven die het gewenste doel wel behaalt. Het is verstandig om minimaal twee keer per week de goede oefeningen te doen. Als u klachten heeft tijdens het oefenen, stop dan direct en raadpleeg uw (bedrijfs)arts. 1. Benen gestrekt heffen in ruglig 1. De bekkenkanteling. Op de grond liggen, knieën gebogen en voeten plat op de grond. Span de buik- en bilspieren, zodat de onderrug vrijwel plat tegen de grond wordt gedrukt. Probeer dit 10 tellen vast te houden aangeboden en getraind. De kennis en adem rustig door. Houd de die door de wetenschappelijke schouders op de grond. instituten wordt verzameld, komt echter lang niet altijd terecht bij degenen die de sportlessen aanbieden. Hierdoor kan het voorkomen dat u goede oefeningen oefeningen moet uitvoeren die af te raden zijn omdat ze een nadelige PROBLEEM invloed op het bewegings-apparaat hebben. De reden hiervoor kan zijn dat de kennis van de sportinstructeur onjuist of gedateerd is. De meeste af te raden oefeningen foute oefeningen De lendenwervelkolom wordt met kracht hol getrokken, waardoor er een grote druk op de tussenwervelschijven in de lendenwervelkolom ontstaat. kennen een beter alternatief. Hieronder volgen een aantal oefeningen die beter niet gedaan kunnen worden. Voor elke oefening

7 Buikspieroefeningen Buikspieroefeningen 3. De rechte buikspieren met benen hoog. 2. Romp heffen in ruglig met gestrekte benen 2. De rechte buikspieren. 3. Knipmes: romp en benen heffen vanuit ruglig Kantel het bekken zoals in oefening 1. Benen worden in een hoek van 90 graden licht gebogen omhoog Kantel het bekken zoals in oefening 1. De handen zijn achter het hoofd. Til de schouders zover mogelijk van de grond, waarbij de onderrug en de voeten plat op de grond blijven. Probeer kleine bewegingen te maken met de romp en adem rustig door. Daarna hoofd en gebracht. De handen zijn achter het hoofd. Til de schouders zover mogelijk van de grond, waarbij de onderrug op de grond moet blijven. Probeer kleine bewegingen te maken met de romp en adem rustig door. Daarna hoofd en schouders weer op de grond brengen. schouders weer op de grond brengen. PROBLEEM De lendewervelkolom kan niet op de PROBLEEM grond blijven. Hierdoor ontstaat een grote druk op de tussenwervelschijven De lendewervelkolom kan niet op de in de lendewervelkolom grond blijven. Hierdoor ontstaat een De oefening wordt voornamelijk grote druk op de tussenwervelschijven uitgevoerd met de heupbuigers en niet in de lendenwervelkolom met de buikspieren.

8 Buikspieroefeningen De spreuk deze keer luid! 4. Zijwaartse sit-ups met voeten vastgezet bijvoorbeeld onder een bank 4. De schuine buikspieren Kantel het bekken zoals in oefening 1. Een hand is achter het hoofd, de andere hand gaat schuin over de romp naast de tegengestelde knie. Til de schouders zover mogelijk van de grond, waarbij de onderrug en de voeten plat op de grond blijven. Probeer kleine bewegingen naar de zijkant te maken met de romp en adem rustig door. Daarna hoofd en schouders weer op de grond brengen en wisselen van kant. Wie het gemak niet zoekt is lui. Blijf niet staan wanneer dit nodig is zoals bij het voorbereiden van de maaltijd of het strijken. Zittend of gesteund strijken ontlast de rug en benen. PROBLEEM Deze oefening wordt voornamelijk uitgevoerd met de heupbuigers in plaats van met de schuine buikspieren. Er ontstaat een kracht op de lendewervelkolom en daarmee druk op de tussenwervelschijven. AU!!

9 Ergo-coachcollega s Rian en Yvonne op de ergocoachdag. Zitten ze er niet gemakkelijk bij. Bij Thebe zijn ook bedden met fowler-houding in de uitleen. In een semi-fowlerhouding van 30º zijn de druk en schuifkracht het laagst en het risico op decubi-tus dus het kleinst. In deze hou-ding wordt het hoofdeinde 30º omhoog getild (zie onderstaand figuur) Deze houding verdient in het kader van decubituspreventie een duidelijke voorkeur. Indien te verwachten valt dat een patiënt gedurende een langere tijd in dezelfde houding zal moeten blijven liggen, is deze semifowlerhouding de aangewezen houding. De heer die hier woont zorgt dat de medewerker tafeltje dekje niet hoeft te bukken. stokkikker Past op elke stok. Deze stokkikker klemt uw stok op of onder de tafel etc. Dit door simpelweg de kikker langs de stok te schuiven 9.95 Collega HZ team. Juist gebruik van de huishoudelijke trap. Potopener met vaste grip om gemakkelijk een pot open te draaien 7.50 firma Pieksma of via internet te bestellen of neem een kijkje in de thuiszorgwinkel