Wat is de relatie tussen lichaamssamenstelling, conditie en positie in het veld bij een Eredivisie vrouwen voetbalteam?

Transcriptie

1 Vrouwen voetbal Wat is de relatie tussen lichaamssamenstelling, conditie en positie in het veld bij een Eredivisie vrouwen voetbalteam? Bacheloropleiding Voeding en Diëtetiek Afstudeerrichting Diëtetiek Hogeschool van Amsterdam Afstudeerproject: Januari 2011 Kirsten Batavier Kim Lankreijer

2 Wat is de relatie tussen lichaamssamenstelling, conditie en positie in het veld bij een Eredivisie vrouwen voetbalteam (leeftijd 17-33jaar)? Auteurs: Kirsten Batavier Pascalsingel EL Huizen Kim Lankreijer Koningsstraat NR Hilversum Afstudeerrichting: Diëtetiek Afstudeerproject: Opdrachtgever: NRG Sportvoedingsadvies Marcel Hesseling Margarethaland TR Den Haag Praktijkbegeleider: Docentbegeleider: De heer M. Hesseling, sportdiëtist Mevrouw A. Ambergen, sportdiëtist en foodconsultant Copyright 2010, K. Batavier en K.I. Lankreijer Niets uit deze scriptie mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of op enige manier, zonder voorafgaande toestemming van de auteurs. 2

3 Voorwoord Voor u ligt de afstudeerscriptie, getiteld: Data-analyse ADO Den Haag: Wat is de relatie tussen lichaamssamenstelling, conditie en positie in het veld bij een Eredivisie vrouwen voetbalteam (leeftijd 17-33jaar)? De scriptie is geschreven ter afronding van de bachelor opleiding Voeding & Diëtetiek, aan de Hogeschool van Amsterdam. Aanleiding van de afstudeeropdracht was een uitgebreide dataset van de opdrachtgever en sportdiëtist, Marcel Hesseling. Met de vraag om de gegevens te analyseren, zodat er gekeken kon worden naar een mogelijke relatie tussen de lichaamssamenstelling en conditie van de vrouwen voetballers. Deze opdracht ligt bij ons beide in het verlengde van onze sport en voeding interesse, vandaar dat wij met vol enthousiasme gekozen hebben om hiermee aan de slag te gaan. Tijdens deze periode hebben wij veel geleerd over topsport, het werk van fysiotherapeuten en de rol van een diëtist in de sport. Heel interessant om mee te maken. Dit alles is mede mogelijk gemaakt door veel inzet van verschillende mensen. Daarvoor willen wij hen bedanken. In het bijzonder willen wij Marcel Hesseling (praktijkbegeleider) en Anne-Marijke Ambergen (docentbegeleider), hartelijk danken voor alle hulp, brainstorm gesprekken, creativiteit, tijd en inzet. Mede door deze inzet is de scriptie tot een goed einde gekomen. Ook docentbegeleider van het eerste uur Amely van Bavel, willen wij bedanken voor de hulp bij de opzet van de scriptie, het meedenken en het aandragen van vele ideeën. Voor de medewerking van het verzamelen van de fysieke gegevens bedanken wij de fysiotherapeuten Pedro Coelho, Patrick Pasman, Titia Schoemaker. Daarnaast een bedankje aan dr. Jacques van Rossum voor zijn spontane behulpzaamheid bij het analyseren van de psychologische test gegevens. Vervolgens ook de trainers van ADO Sarina Glotzbach-Wiegman en (assistent) trainer Alex Scholte, bedankt voor het geduld en de tijd. Ter Leede trainer, Don Koehorst eveneens bedankt voor de inzet. Ten slotte willen wij ook de speelsters van ADO en Ter Leede bedanken, voor hun positieve bijdrage, professionele inzet en geduld voor het invullen van de vragenlijsten en deelname aan de testdag(en). Wij hopen dat zowel trainers, als spelers en begeleiding door de verworven inzichten weer een stapje verder zijn gekomen in het verbeteren van conditie testen, werkwijze en prestaties op voetbal gebied. Kirsten Batavier & Kim Lankreijer Amsterdam, januari

4 Samenvatting Doel Meer inzicht is verkregen in de relatie tussen de lichaamssamenstelling en de conditie van de voetbalsters van ADO Den Haag. Daarnaast werd gekeken naar de mogelijke relatie tussen verschillende posities in het veld (keepers, verdedigers, middenvelders en aanvallers) en de conditie. Methoden Het onderzoek is uitgevoerd met bestaande gegevens uit een opgebouwde database. Daarnaast is informatie verzameld via kwantitatief en kwalitatief onderzoek; het zoeken van literatuur, afnemen van interviews, vragenlijsten bij de speelsters uitdelen en het meehelpen uitvoeren van de periodieke testen. Naast ADO Den Haag (n=23) is er een ander team onderzocht: Ter Leede (n=28). De twee teams spelen in verschillende klasses, ADO speelt in de Eredivisie, Ter Leede speelt in de Hoofdklasse. Resultaten Uit de dataset van ADO binnen het seizoen is gebleken dat keepers het langst waren (1,75 m SD±0,05) en de middenvelders het kleinst (1,65 m SD±0,05). Keepers hadden een significant hoger lichaamsgewicht (73,9 kg SD±3,9) dan alle andere veldspelers. De VM s en VVM s van de keepers waren significant hoger dan de verdedigers (15,5 kg SD±1,6) en de middenvelders (14,9 kg SD±0,9). De keeper sprintte de 6 x 5 meter sprint, significant langzamer (11,3 s SD±0,7) dan de andere veldspelers. Verder zijn er geen significante verschillen gevonden bij de conditionele testen. Binnen het team van Ter Leede waren geen significante verschillen. Uit analyse van de laatste metingen bij ADO en Ter Leede (december, november 2010) kwam naar voren dat het team van ADO gemiddeld een significant hogere BMI had (22,4 SD±1,3) dan Ter Leede (21,7 SD±1,9). De gegevens van de conditionele testen bij de laatste meting waren onvolledig. Met slechts twee test resultaten was de Vertical Jump (VJ) van ADO (35,2 cm SD±3,2) significant hoger dan de VJ van Ter Leede (33,4 cm SD±2,7). Bij vergelijking van beide teams per positie bleek de VJ significant hoger bij de aanvallers van ADO (38,1 SD±2,3), in vergelijking met Ter Leede (33,8 SD±2,0). Conclusie Keepers waren het langst, hadden het hoogste lichaamsgewicht en het hoogste percentage VM. Een logische aanname vanwege een verlaagde energie verbranding bij de training zowel als bij een wedstrijd. Voor de keepers is het minder belangrijk om snel en hard te kunnen lopen. De lengte en het zware gewicht kan als voordeel worden gezien bij een verdedigingsactie, waarbij een doel moet worden geblokt. Een nadeel is dat er meer kracht nodig is om het lichaam omhoog te krijgen bij een verdedigingsactie. Het zou in het prestatie voordeel van de keeper zijn om het vetpercentage te verminderen. Verder scoorden zij laag op de conditionele testen. Verdedigers hadden geen uitgesproken lichaamssamenstelling en conditie. Opvallend is dat zij het beste uithoudingsvermogen hebben. Middenvelders bleken de kleinste en het lichtst in gewicht. Het gemiddelde vet percentage was het laagst. Een verklaring hiervoor kan zijn is dat de middenvelders de meeste afstand afleggen tijdens een wedstrijd. Zij zijn het meest in beweging en verbruiken de meeste energie. De middenvelders hebben een beter uithoudingsvermogen ten opzichte van de aanvallers en de keepers. Aanvallers waren langer dan de andere veldspelers, zij hadden het hoogste lichaamsgewicht. De VVM was het laagst, en de VM hoog. De aanvallers hadden de beste beenkracht. De snelheid was even goed als de andere veldspelers, evenals de wendbaarheid. Aanvallers hebben de beste beenkracht. Om snel een sprint te kunnen inzetten is een goede beenkracht nodig. Aanbeveling De 4-punts huidplooimeting bleek een praktische methode om lichaamssamenstelling in kaart te brengen. Een klinische blik was alsnog belangrijk bij het geven van een oordeel. Wanneer deze meting altijd door dezelfde, beoefende persoon wordt gedaan, is dit een betrouwbare meetmethode. Opstellen van een richtlijn voor lichaamssamenstelling bij vrouwelijke voetballers, zou meehelpen aan een meer effectieve behandeling en advies aan de voetbalsters. De conditionele testen bleken verbeterd te kunnen worden op de volgende punten: maximaal uithoudingsvermogen, kracht in bovenlichaam, sprintvermogen, wendbaarheid en lenigheid in het onderlichaam. Door de "Shuttle run" test volgens de reguliere manier uit te voeren, een test voor kracht in het bovenlichaam toe te voegen (zoals de "Push Up" test). Wanneer de 10 meter sprint wordt gebruikt in plaats van de 20 meter sprint en een test toe te voegen op het gebied van lenigheid in het onderlichaam. Zoals de Sit-and-Reach kan de conditie van de speelsters beter in kaart worden gebracht. Voor het opsporen van overtraindheid kan de solide POMS vragenlijst gebruikt worden. Trefwoorden Vrouwen voetbal, ADO Den Haag, Ter Leede, antropometrie, conditie, prestatie, lichaamssamenstelling, relatie lichaamssamenstelling en veldpositie 4

5 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Samenvatting... 4 Begrippenlijst... 6 Inleiding Literatuurachtergrond Prestatie Lichaamssamenstelling Fysieke inspanningen Antropometrische testen Conditionele testen Psychologische testen Methode Onderzoeksdesign Onderzoekspopulatie Data verzameling Statistische analyse Resultaten ADO Ter Leede ADO en Ter Leede Profile of Mood States vragenlijst Discussie Conclusie en aanbevelingen Referenties Bijlage I Bijlage II Bijlage III Bijlage IV Bijlage V Bijlage VI

6 Begrippenlijst A Antropometrie Antropometrische eigenschappen C Conditie D Domestic E Elite G Grondmotorische eigenschappen L Lacrosse Lichaamssamenstelling N Nationaal P Prestatie T Testbatterij Top Vaststellen van verhoudingen van het menselijk lichaam, bijvoorbeeld door huidplooimetingen. Omvatten de volgende lichamelijke eigenschappen: lengte, gewicht (kg), Body Mass Index (BMI), vetmassa (VM), vetvrije massa (VVM). Een synoniem voor grondmotorische eigenschappen (voor uitleg, zie: grondmotorische eigenschappen). Binnenlandsvoetbal gericht op vooraf ingedeelde regio s, waar binnen een aantal clubs de competitie spelen. Voorbeeld: regio West I. De hoogste voetbalklasse in Engels voetbal en in de literatuur. Er wordt op internationaal niveau gespeeld. Top klasse betekend in dit onderzoek hetzelfde als elite. Één van de zes prestatie factoren. Overkoepelend woord voor: uithoudingsvermogen, kracht, snelheid, coördinatie en lenigheid. Teamsport, vergelijkbaar met: rugby, (ijs)hockey, hurling en basketbal. Waarbij op een grasveld gespeeld wordt voor de winst. De samenstelling van het lichaam onderverdeeld in de volgende componenten: vetmassa (VM) en vetvrije massa (VVM). Binnenlands voetbal gericht op een landelijke competitie. Zoals de Eredivisie. Psychologische factoren, omgevingsfactoren, fysieke factoren, technische factoren, tactische factoren en grondmotorische eigenschappen. Samenstelling van de conditionele testen, zoals ze bij ADO en Ter Leede uitgevoerd worden. De testen bestaan uit: Vertical Jump, Hop for Distance, 20 meter sprint, 6 x 5 meter sprint, Push Out en de Shuttle Run test. Het hoogst haalbare niveau om voetbal in te spelen. Er wordt op internationaal niveau gespeeld. Voorbeeld: Nederlands elftal. 6

7 Inleiding Voetbal Voetbal in Nederland was, voor de 19 e eeuw, een elite sport en werd beoefend door mannen uit de hoogste maatschappelijke kringen. Vrouwenvoetbal is ontstaan in de 19 e eeuw in Engeland, tijdens het bewind van Koningin Victoria. Pas vanaf 1972 werd vrouwenvoetbal officieel erkend en ondergebracht bij de KNVB. Vrouwenvoetbal is op dit moment wereldwijd de populairste sport, met ongeveer 45 miljoen beoefenaars. In Nederland zijn er ongeveer 2000 clubs die een vrouwenteam hebben. 47,48 De Eredivisie voor vrouwen is opgericht in het seizoen van 2007/2008, de teams die deelnemen zijn: ADO Den Haag, AZ, SC Heerenveen, FC Twente, FC Utrecht en Willem II. Op dit moment, seizoen 2010/2011, bestaat de competitie uit acht teams, door toetreding van VVV-Venlo en FC Zwolle. De Eredivisie voor vrouwen valt onder het bestuur amateurvoetbal. Per seizoen komen de clubs vier keer tegen elkaar uit en wordt de landskampioen namens Nederland ingeschreven voor de Women s Champions League. Het aantal clubs dat deelneemt in de Eredivisie zal in de komende jaren worden uitgebreid, zodat er een volwaardige competitie ontstaat. 49,50 De competitie onderscheidt zich in verschillende niveaus. Hier volgt de verdeling van de competities, aflopend van het hoogste niveau naar het laagste niveau: oranje, landelijke Eredivisie, hoofdklasse, eerste klasse tot en met de zesde klasse. Bij de hoofdklasse wordt er per district een competitie opgesteld, meestal bestaande uit 14 deelnemende clubs. 51 ADO Deze afstudeeropdracht betreft een data analyse van het vrouwen team van ADO Den Haag. De dames bevinden zich in de leeftijd tussen de 17 en 33 jaar. 1 juni 2007 werd de selectie van ADO Den Haag bekend gemaakt die bestond uit 20 speelsters. De huidige selectie 19 speelsters die spelen in de Eredivisie, aangevuld met 4 stagespeelsters afkomstig van Ter Leede Sassenheim. Achterste rij v.l.n.r.: Martin Epskamp (video-analist), Leonne Stentler, Lisanne Grimberg, Petra Dugardein, Barbara Lorsheijd, Ilse Witteman, Jeannette Kaptein (teambegeleider), Titia Schoemaker (fysiotherapeut). Middelste rij v.l.n.r.: Arlette Almeida, Jet Bavelaar, Jeanine van Dalen, Sabine Verheul, Laura Du Ry, Eshly Bakker, Renate Jansen, Marelle Worm, Sylvia Nooij. Voorste rij v.l.n.r.: Jill Wilmot, Luciënne Reichardt, Esther Scheenaard, Gert Jan Dupon (keeperstrainer), Sarina Wiegman (hoofdtrainer), Alex Scholte (assistent-trainer), Mandy van den Berg, Sheila van den Bulk, Kimberley Vermeij. 52 De teamstaf tracht speelsters zo goed mogelijk te begeleiden bij het zo optimaal mogelijk presteren. De staf bestaat uit; hoofdtrainer Sarina Glotzbach-Wiegman, assistent trainer Alex Scholte, Keepers trainer Gert-Jan Dupon, fysiotherapeut Titia Schoemaker, Pedro Coelho en Patrick Pasman, sportmasseur Elles Fles, sportdiëtist Marcel Hesseling, teamleidster Jeannette Kaptein en team manager Lex Schoenmaker. 52 7

8 Afstudeeropdracht In augustus 2009 is door de sportdiëtist en de fysiotherapeuten gestart met het elk kwartaal bijhouden van antropometrische (lengte, gewicht, vetmassa en vetvrije massa) en conditionele eigenschappen (sprongkracht, snelheid, wendbaarheid, explosiviteit, strek-keten, uithoudingsvermogen) van de speelsters. Met deze database wil de opdrachtgever inzicht krijgen in de relatie tussen de lichaamssamenstelling en de conditie van de voetbalsters. Daarnaast wordt ook een relatie gelegd tussen de verschillende posities in het veld (keepers, verdedigers, middenvelders, aanvallers) en de lichaamssamenstelling. De lichaamssamenstelling en conditie worden vergeleken met het vrouwenteam van Ter Leede uit Sassenheim spelend in de hoofdklasse. Dit team werd eenmalig gemeten op 24 november Na het lezen van informatie over de basis van het voetbalspel en het interview met de trainsters van ADO hebben de auteurs de volgende verwachting, over het mogelijke verschil in antropometrische eigenschappen en conditie tussen speelsters per positie in het veld: - Keepers zijn langer, hoog in gewicht. Hebben een hogere VM en lagere VVM, de beenkracht is goed, maar de andere aspecten van conditie minder/slecht. Het sprint vermogen is ondanks de goede beenkracht slecht. - Verdedigers hebben een gemiddelde lichaamssamenstelling. Veel spiermassa en een groot uithoudingsvermogen. - Middenvelders hebben een gemiddelde lengte en gemiddeld gewicht. Een lage VM en hoge VVM. Een groot uithoudingsvermogen. - Aanvallers zijn klein, licht van gewicht, hebben de laagste VM en de hoogste VVM. De coördinatie en lenigheid zijn beter dan de andere speelsters. - Veldspelers hebben een even goed sprintvermogen en zijn even wendbaar. - De speelsters van ADO zijn gemiddeld kleiner, lichter in gewicht, hebben een lagere VM en hogere VVM dan de speelsters van Ter Leede. - De speelsters van ADO hebben gemiddeld een betere conditie dan de speelsters van Ter Leede. Om de hoofdvraag van het onderzoek te kunnen beantwoorden, is er een vijftal deelvragen opgesteld. Deze deelvragen komen verder niet letterlijk terug in het onderzoek. Deelvragen die leiden tot de hoofdvraag zijn: 1. Welke factoren beïnvloeden prestatie? 2. Welke testen zijn er om de lichaamssamenstelling van voetballers te bepalen? 3. Welke testen worden gebruikt om de conditie van de voetballers te bepalen? 4. Welk verband is er tussen lichaamssamenstelling en conditie tussen een vrouwenteam uit de Eredivisie en de hoofdklasse? 5. Wat is de relatie tussen de antropometrische eigenschappen van de speelsters en de positie in het veld. De hoofdvraag van dit onderzoek is: Wat is de relatie tussen lichaamssamenstelling, conditie en positie in het veld bij een Eredivisie vrouwen voetbalteam (leeftijd 17-33jaar)? 8

9 1 Literatuurachtergrond In dit hoofdstuk wordt achtergrond informatie weergeven, over: factoren die van invloed zijn op de prestatie, testen om de lichaamssamenstelling te bepalen en welke lichaamssamenstelling past bij de posities in het veld. Verder wordt gekeken naar hoe de loopafstanden tijdens een wedstrijd eruit zien, welke testen er zijn om de conditie te bepalen en welke psychologische testen bekend zijn in het voetbal. Hierbij wordt gekeken naar wat er bekend is over de onderwerpen en wat nieuw is in de literatuur. 1.1 Prestatie Het prestatievermogen van een sporter is afhankelijk van meer factoren, dan alleen gewicht, lichaamssamenstelling en conditie. 1 Door alle factoren te trainen, kan een sporter zijn prestaties verbeteren. 2,3 Een overzicht van de prestatie factoren is te zien in figuur 1. Elke deeleigenschap van prestatie bezit zijn eigen kenmerken. Zo vallen onder de fysieke factoren: leeftijd, geslacht, afkomst en de antropometrie. Onder de grondmotorische eigenschappen (wordt vanaf nu conditie genoemd) vallen de bewegingseigenschappen van de sporter. Voeding, sociaal contact, financiën en weersomstandigheden behoren tot omgevingsfactoren. Terwijl psychologische factoren meer de mentale vlakken, zoals gedrevenheid en weerbaarheid, beschrijven. 2-6 Figuur 1: Prestatie factoren binnen sport. Afhankelijk van het soort sport dat wordt uitgevoerd, zijn factoren in bepaalde mate van invloed op de prestatie. Dit is bij iedere sport weer anders. Voor elke sport is er bijvoorbeeld een andere combinatie van conditie factoren van belang. 2-5,7 Bij voetbal geldt vooral dat uithoudingsvermogen, kracht en snelheid belangrijk zijn. Deze eigenschappen worden vooral gebruikt, meer dan coördinatie of lenigheid. Maar ook een combinatie van deze eigenschappen is van belang. Zo maakt een voetballer gebruik van: snel-kracht, kracht-uithoudingsvermogen en snelheid-uithoudingsvermogen. 2 Tijdens dit onderzoek is vooral gewerkt op basis van data die reeds beschikbaar zijn. Deze data bestaan voornamelijk uit gegevens van fysieke factoren en grondmotorische eigenschappen. Daarnaast komt voor een klein deel de psychologische en de omgevingsfactor terug in het onderzoek, om een beeld te krijgen van factoren die prestatie kunnen beïnvloeden. De technische en tactische factoren (zoals spelinzicht, ervaring en vaardigheid) worden in dit onderzoek nagenoeg buiten beschouwing gelaten. Gegevens van deze factoren zijn moeilijker meetbaar Lichaamssamenstelling Elke sport vraagt andere fysieke eisen van een sporter. 18 Er wordt daarom steeds meer sport specifiek onderzoek gedaan naar de ideale lichaamssamenstelling per sport. Er is in de loop van de jaren onderzoek gedaan naar wat mogelijk goede, al dan niet ideale, waarden zijn voor de lichaamssamenstelling van sporters. Echter, er zijn weinig referentiewaarden uit voortgekomen binnen het vrouwenvoetbal. De VM waarden binnen het vrouwenvoetbal lopen uiteen in de literatuur. Bijvoorbeeld wanneer Polman et al (2004) van Engelse vrouwen voetballers (n=36) wordt vergeleken met Can et al (2004) van Turkse vrouwen voetballers (n=17) uit de top, blijkt dat het Engelse vrouwenteam een beduidend hogere VM heeft (26,2% SD±3,4) dan het Turkse vrouwenteam (19,75% SD±0,69). 8,9 Volgens Gerontol (1975) is minder dan 25% lichaamsvet gemiddeld voor vrouwelijke (top)sporters. 4 Deze norm geldt ook volgens de onderzoeken Polman et al (2004) en Can et al (2004). 8,9 9

10 Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de veldpositie in relatie tot lichaamssamenstelling. 8 Om een vergelijking van de verhoudingen binnen de posities op het veld en lichaamssamenstelling voor de vrouwen te maken, is gezocht naar literatuur over mannelijke voetballers. Deze literatuur wordt in de volgende alinea besproken. Sutton et al (2009) heeft onderzoek gedaan naar de invloed van de positie in het veld in relatie tot de international status bij mannelijke voetballers. Hieruit komt naar voren dat mannelijke keepers gemiddeld het langst (1,90 meter SD±0,03) en het zwaarst zijn (91,2 kg SD±4,6 kg) en gemiddeld het hoogste VM hebben (11,7-15,4% SD±3,3). De middenvelders zijn significant korter (1,78 m SD±0,05) dan de keepers, wegen het minst (78,0 kg SD±5,8) en hebben de laagste VM (9,51% SD±0,90). 13,14 De verdedigers en aanvallers, hebben volgens Sutton een gemiddelde lengte, gewicht en vetpercentage ten opzichte van de keepers en middenvelders. Carling & Orhant (2010) en Silverste et al (2006) tonen andere onderzoeksresultaten. Hierin hebben aanvallers de laagste VM (9,9% SD±2,0) en keepers de hoogste VM (12,9% SD±2,0) In tabel 1 zijn de lengte, het gewicht en BMI, ten opzichte van verschillende klasses en landen uit verschillende vrouwelijke onderzoeken schematisch weergegeven. Opvallend is dat het Noorse top voetbalteam de langste voetbalsters (1,69 meter) in het team heeft, maar een vrij laag gemiddeld gewicht van 62,5 kg. 12 Uitgezonderd de Engelse top klasse, liggen alle voetbalteams rond een BMI van 21,9. 9 Daarbij is de trainingsperiode een factor voor de hoogte van het gewicht en BMI. Zowel bij het top team als het nationale team in Engeland, is de BMI gedaald in de trainingstijd. Zie tabel 1, bij de BMI. Opvallend bij de BMI waarden is dat teams spelend op Nationaal niveau nog vrij goed overeenkomen met de BMI (21,8-22,1), 10,11,16 maar bij de teams spelend op top niveau is er een groter verschil in BMI te zien (21,8-23,8). 9,12 Verder zijn er geen duidelijke overeenkomsten in klasses te zien voor wat betreft lengte en gewicht. Zo hebben de twee Scandinavische landen, op een verschillend niveau, beide gemiddeld de langste voetbalsters. 11,12 Tabel 1: Lichaamssamenstelling van vrouwelijke voetballers 36 Klasse * /land/ aantal spelers Jaar Lengte (cm) Gewicht (kg) ± SD ** BMI *** Top/Engeland/ ,0 ± 6,0 Voor trainingsperiode: 65,4 ± 10,4 24,2 Na trainingsperiode: 62,7 ± 10,3 23,3 Gemiddeld: 64 23,8 Top/ Noorwegen/ ,7 ± 7,1 62,5 ±7,4 21,8 Nationaal/ Australië/ ,0 ± 6,1 58,5 ± 5,7 21,8 Nationaal/ Engeland/ ,0 ± 6,1 Voor trainingsperiode: 60,8 ± 5,2 Na trainingsperiode: 59,6 ± 5,2 Gemiddeld: 60,2 Nationaal/ Denemarken/ ,0 ± - 63,2 ± - 22,1 Universiteit/ Canada/ ,8 ± - 59,5 ± - 21,9 * Klasse= voor uitleg over het klasse verschil: zie de woordenlijst, ** SD= standaarddeviatie, *** BMI= Body Mass Index: gewicht / (lengte x lengte 1.3 Fysieke inspanningen Om na te gaan welke conditionele testen bruikbaar zijn bij vrouwenvoetbal volgt hier een overzicht van fysieke inspanningen van voetballers tijdens een wedstrijd. Elke speler voert 1000 tot 1400 korte activiteiten uit per wedstrijd. Voorbeelden zijn: sprinten, tackelen, passes, balans en balcontrole (StØlen et al, 2005). 36 Er is weinig bekend over de loopafstanden tussen de verschillende klasses. Uit de literatuur komt naar voren dat tijdens een wedstrijd van 90 minuten vrouwelijke Europese top voetballers een afstand afleggen van meter (Scott en Drust 2007). 43 Opvallend uit een onderzoek van Brewer en Davis (1994) is dat een Zweeds vrouwen topteam een veel kleinere afstand af legt, namelijk meter. 36 Gemiddeld genomen leggen voetbalvrouwen tussen de 9 en 11 km af tijdens een wedstrijd, mannen net iets meer, tussen de 10 en 12 km. 37,44, ,6 21,8 10

11 Wanneer deze loopafstanden nauwkeuriger worden geanalyseerd, komt naar voren dat vrouwelijke middenvelders de grootste afstand afleggen (gemiddeld meter) en de verdedigers de kleinste afstand (gemiddeld meter). 43,45 Mannelijke middenvelders lopen, net als de vrouwen, de grootste afstand vergeleken bij verdedigers en aanvallers. 37,44,46 Zie tabel 2 voor een schematische weergave van de loopafstanden van verschillende klasses en landen per positie en de gemiddelde loopafstand tijdens een wedstrijd. Tabel 2: Loopafstand bij vrouwenvoetbal, tijdens een wedstrijd Klasses/ land Aantal spelers Loopafstand verdediger (m) Loopafstand middenvelder (m) Loopafstand aanvaller (m) Top/ Europa Top/ Denemarken/ Zweden 35 Top/ Denemarken 46, Top/ Zweden 36, Internationaal/ Australië Regionaal/ Denemarken/ Zweden Gemiddelde loopafstand alle posities (m) Loopafstanden van de voetbalvrouwen kunnen ook worden bekeken, naar het aantal meter dat zij versnellen in een bepaald tempo tijdens een wedstrijd. Hieruit komt naar voren dat de meeste meters worden afgelegd door rustig hardlopen (8 tot 11 km/uur) tot matig hardlopen (12 tot 16 km/uur). 45,40 Uit deze gegevens kan geconcludeerd worden welke energiesystemen voornamelijk worden aangesproken, tijdens een wedstrijd en belangrijk zijn om te trainen. Door afbakening van het onderwerp en de beschikbare tijd is tijdens het onderzoek geen rekening gehouden met de verschillende energiesystemen. Ondanks dat vrouwen een kleinere afstand afleggen tijdens een wedstrijd dan mannen, toont voorgaand onderzoek aan dat de anaerobe en aerobe energiesystemen van mannen en vrouwen op hetzelfde niveau zitten. Er zijn weinig onderzoeken gedaan bij vrouwen naar het uithoudingsvermogen, gemeten via de maximale zuurstof opname (VO 2 max, in ml) dat het lichaam per kg kan opnemen in een minuut tijd. Wanneer het wel is gemeten, rapporteren studies uiteenlopende waarden van een VO 2 max 38,6 tot 57,6mL/kg/min. Dat deze waarden zo uiteen lopen kan komen door het verschil in klasse niveau bij vrouwenvoetbal. Alleen gekeken naar kracht en uithoudingsvermogen bij top teams, doen de vrouwen niet onder voor de mannen (StØlen et al 2005) Antropometrische testen Voor het meten van de lichaamssamenstelling van sporters, zijn verschillende methoden beschikbaar. Deze zijn globaal in te delen in de: directe methode (karkas onderzoek), indirecte methode (onderwater weging, DeXA) en dubbel indirecte methode (BIA, huidplooimetingen). 20 De lichaamssamenstelling van de ADO vrouwen voetballers wordt gemeten via de 4-punts huidplooimetingen. Deze meetmethode wordt vaak gebruikt voor het bepalen van de lichaamssamenstelling van sporters. De validiteit en betrouwbaarheid liggen lager dan bij de indirecte meetmethode, omdat de lichaamssamenstelling dubbel indirect wordt geschat. 20 Volgens Svantesson et al (2008), kan de uitslag boven of onder de werkelijke VM van de sporter liggen. 25 De resultaten van een BIA test wijken volgens Fornetti et al (1999) 1,8% af in VM in vergelijking met de DEXA meting. 23 Echter, uit onderzoek van Hortobágyi et al (1992) blijkt dat huidplooimetingen niet minder betrouwbaar hoeven te zijn, dan een BIA meting. In dit onderzoek is een verschil van 3,3% vet gevonden bij nationaal rugby spelers (mannen). Waarbij gemeten werd met een 7-punts huidplooimeting en een BIA (respectievelijk 19,0% en 22,3% vet). 24 Er moet meegenomen worden dat betrouwbaarheid van een meting ook samenhangt met de meetapparatuur en de ervarenheid van mensen waardoor de test wordt uitgevoerd. 19 De indirecte testen brengen vaak een hoop tijd, geld en benodigde (moeilijk verplaatsbare) apparatuur mee met de meting. Om praktische redenen wordt, in het geval van sporters, vaker gekozen om de lichaamssamenstelling te meten met behulp van een dubbel indirecte methode. Ondanks de mindere nauwkeurigheid van de dubbel indirecte testen. 20 Voor een overzicht van de antropometrische testen en de voor- en nadelen per test, zie bijlage I. 11

12 1.5 Conditionele testen Meten is weten. Zoals eerder genoemd worden, om de conditie van de voetballer te bepalen, conditionele testen uitgevoerd. Aan de hand van literatuur is bekeken of de gebruikte conditie testen uit de testbatterij betrouwbaar genoeg zijn om de conditie van de voetbalvrouwen bij ADO te bepalen. Dit is aan de ene kant gedaan door te kijken of de conditie testen voorkomen in de literatuur over vrouwenvoetbal. Aan de andere kant is deze literatuur geanalyseerd, om het mogelijk te maken in de toekomst referentiewaarden per test op te stellen voor het team van ADO. In Nederland is geen standaard meetmethode om de conditie van de voetballer in kaart te brengen. Elke club test de spelers naar eigen inzicht. Zie bijlage II voor een overzicht van de uitvoering en de voor- en nadelen van conditionele testen. Hieronder wordt de testbatterij van het vrouwenteam van ADO besproken in combinatie met literatuur. Om de strek-keten, ook wel flexibiliteit en lenigheid genoemd, te meten gebruikt ADO de Push Out (PO). Waarbij de speelster een bal van drie kg zo ver mogelijk naar voren stoot. Er is geen vergelijkbare test in de literatuur gevonden. Om de strek-keten te beoordelen in de onderrug en de hamstrings wordt in de literatuur de Sit-and-Reach test gebruikt. 9 De speler gaat zitten en zet te voeten vast tegen een box aan. Daarna strekt de speler zo ver mogelijk naar voren over de box heen. Volgens Polman et al (2003) is deze lenigheid nodig om goed te kunnen versnellen. 9 Een nationaal vrouwenteam komt tot een gemiddelde strek-keten van 12,8 cm (Tumilty en Darby, 2002). 10 Volgens Davis and Brewer (1992) komt een nationaal team tot 13,4 cm. 16 De Push Out uitvoering, volgens de fysiotherapeuten van ADO, kan worden gezien als een verticale push up test. Van deze uitvoering, zijn in de literatuur geen gegevens bekend. Om kracht in het bovenlichaam te meten wordt in de literatuur bij vrouwenvoetbal de Push Up test (vanaf de knieën) gebruikt. Van een Push Up test zijn geen gegevens bekend bij vrouwenvoetbal, wel bij een lacrosse vrouwen team (n=24), volgens Gil et al (2007) doet het team 47,4 (SD±20,7) herhalingen. 34 Om beenkracht te meten voert het team van ADO onder andere de Vertical Jump (VJ) uit. Bij deze test springt de speler zo hoog mogelijk vanuit stilstaande positie, met behulp van een armzwaai. Uit de literatuur komt naar voren dat voetbalsters gemiddeld 42,9 cm hoog springen en een lacrosse vrouwen team 44 cm hoog (StØlen et al, 2005 en Gil et al, 2007). 34,36 Volgens Polman et al (2004), springt een vrouwenteam (n=36) bij Counter Movement Jump (CMJ), een vergelijkbare test, voor een trainingsperiode 39,3 cm hoog en na een trainingsperiode 44,80 cm. 9 Bij mannen is deze test specifieker uitgevoerd. Hieruit komt naar voren dat aanvallers het hoogst springen (43,17 cm) en verdedigers het laagst (41,44 cm) (Gil et al 2007). 35 Om de beenkracht op een andere manier te meten voert ADO de Hop for Distance (HfD) uit. Hierbij wordt vastgelegd hoe ver de speler kan springen vanuit stilstaande positie. De resultaten van deze test zijn voor vrouwen niet terug te vinden in de literatuur. De Standing Broad Jump (SBJ), een andere benaming voor dezelfde test, is voor mannen wel uitgevoerd. Het mannen team springt 192,48 cm (SD± 15,6) (Bangsbo 1994). 35 Om het sprint vermogen van de speelsters te testen gebruikt ADO de 20 meter sprint test. Hierbij legt de speler zo snel mogelijk een afstand van 20 meter af. Hierbij wordt getest hoe goed een speler kan versnellen. Een nationaal vrouwenteam (n=20) gemiddeld 3,31 (SD±0,11) seconden en een vrouwenteam van een middelbare school (n=17) er 3,00 (SD±0,15) seconden (Tumilty en Darby 1992, Siegler et al 1997) Er zijn weinig data beschikbaar over versnellen tijdens een wedstrijd onder vrouwelijke voetbalspelers. Uit een review van StØlen et al (2005), komt naar voren dat er bij mannen ongeveer elke 1,5 minuut een sprint wordt getrokken. Bij een test moment wordt vaker gekozen voor een 10 meter sprint of een 30 meter sprint. Een verklaring hiervoor is dat 96% van de sprints in een wedstrijd korter is dan 30 meter, 49% is zelfs korter dan 10 meter. 36 ADO voert de Shuttle Run uit om het uithoudingsvermogen te bepalen. Deze test wordt als submaximaal gebruikt, in plaats van de gangbare maximale test. VO 2 max, een maat voor het berekenen van het uithoudingsvermogen, wordt bij ADO niet via een test berekend. Uit een review van StØlen et al (2005), blijkt dat de VO 2 max bij mannen ligt tussen de 52,1 ml/kg/min (SD±10.7) en de 73,9 ml/kg/min (SD±10,8). Bij vrouwen ligt de VO 2 max, lager dan bij de mannen, tussen de 38,6 ml/kg/min en de 54 ml/kg/min (SD±3,4). 36 ADO streeft bij met mannen team naar >60 ml/kg/min. Voor het vrouwenteam zijn geen streefwaarden vastgesteld. Hoe hoger de VO 2 max, hoe beter de conditie en hoe later de vermoeidheid optreed (Tomlin en Wenger, 2002). Andere testen om de VO 2 max te bepalen zijn de Yo-Yo intermittent recovery test 15,36 of de Astrand test. 35 Voor het verschil met de Shuttle Run test, zie bijlage II. 12

13 Om de wendbaarheid van de speelsters te testen voert het team van ADO de 6 x 5 meter sprint uit. Hierbij sprint de speler zo snel mogelijk 6 keer heen en weer tussen een 5 meter lijn. Er is in de literatuur geen betrouwbare en valide test om wendbaarheid te meten (Polman et al, 2004). 9 Polmand et al (2004) gebruikte om wendbaarheid te meten, een L-vormig traject waar voetbalvrouwen linksom of rechtsom langs de pionnen renden. Waarbij de totale afstand van elke run ongeveer 18 meter was, de tijd werd bijgehouden door digitale poortjes. De afstand die rechtsom werd afgelegd behaalde een snelste score van 6,2 seconden (SD±0,13), de afstand die linksom werd afgelegd behaalde een score van 6,05 seconden (SD±0,10). 9 De conditionele testresultaten geven de speler en trainer feedback over het trainingsproces, en meer inzicht over de persoonlijke ontwikkeling (sterke en zwakke punten) van de speler. De trainer heeft baat bij de resultaten van de testen doordat de sterke en zwakke eigenschappen van het team naar voren komen. De trainer kan de spelers op de juiste positie plaatsen, daar waar de fysieke eigenschappen het best tot zijn recht komen. De testresultaten geven de trainer informatie om de training specifieker af te stemmen op de individuele speler. De testen zijn een goede persoonlijke kwaliteitscontrole doordat de kans op overbelasting kleiner wordt door monitoring Psychologische testen Sport psychologie is een jonge tak van de psychologie. Het is een manier om mentale (sport)problemen aan te pakken, zoals vermoeidheid, overtraindheid of stress. 26,27 In de loop van de jaren zijn er diverse testen ontwikkeld voor het meten van de psychologische gemoedsstand. Zo bestaan er testen voor het bepalen van stress of motivatie gehalte van een sporter, maar er zijn ook testen om te kijken welke vaardigheden en kwaliteiten iemand bezit, om prestatiedruk aan te kunnen. Tijdens dit onderzoek wordt de verkorte Profile of Mood States vragenlijst (POMS; McNair, Lorr en Droppleman, 1971) gebruikt. Deze vragenlijst (bestaande uit 32 woorden) is om te kijken naar de algemene gemoedstoestand, daarnaast kan ook gekeken worden naar mogelijke overtraindheid van een sporter. Een sporter die goed in zijn vel zit, laat een duidelijk ijsbergprofiel zien in een POMS grafiek. Waarbij de maximale ijsberg wordt gevormd door lage scores op: spanning (0), depressie (0), boosheid (0) en vermoeidheid (0) en een maximale score op kracht (4). Bij overtraindheid, maar ook bij pessimisme, is een vlakker profiel te zien in een grafiek met de POMS score. Overtraindheid is dus niet zomaar in de grafiek af te lezen De individuele gegevens van de spelers worden, samen met de antropometrische en conditionele gegevens aan de trainster Sarina Wiegman overhandigd. Voor de ontwikkeling van een persoonlijk dossier van de speelsters. 13

14 2 Methode Het onderzoek is uitgevoerd in vier delen. Ten eerste is er literatuuronderzoek verricht, het tweede deel bestond uit het interviewen van twee deskundigen, in het derde deel werd een nieuwe dataset verzameld van het team. Daarop volgde de data verwerking in SPSS 15.0, interpretatie van de resultaten, discussie, conclusie aan NRG-sportvoedingsadvies, Marcel Hesseling. 2.1 Onderzoeksdesign Wanneer wordt gekeken naar het team van ADO naar de lichaamssamenstelling, conditie en veldpositie is er sprake van een longitudinale studie waarbij gebruik wordt gemaakt van kwalitatief en kwantitatief onderzoek. Wanneer twee teams worden vergeleken met betrekking tot lichaamssamenstelling, conditie en veldpositie is er sprake van een transversale studie waarbij gebruikt wordt gemaakt van kwantitatief onderzoek. 2.2 Onderzoekspopulatie De onderzoekspopulatie bestaat uit het team; vrouwen van ADO Den Haag, spelend in de Eredivisie. Tabel 3: Inclusie- en exclusie criteria onderzoekspopulatie Inclusie criteria Spelend bij vrouwenteam ADO Den Haag Spelend bij vrouwenteam van Ter Leede (criterium deelvraag 4) Leeftijd van 17-33jaar Alle posities in het veld Alle nationaliteiten Exclusie criteria Niet meer spelend bij vrouwenteam van ADO Den Haag Langdurige blessure waardoor tijdelijk inactief 2.3 Data verzameling Literatuur onderzoek Om meer achtergrond informatie te vergaren over het onderwerp is er uitgebreid literatuuronderzoek verricht. Trefwoorden waarop is gezocht naar artikelen, beperkingen zijn aangebracht en het aantal bruikbare hits dat uiteindelijk is gebruikt voor het onderzoek zijn terug te vinden in bijlage II. Interview twee deskundigen De achtergrondinformatie betreffende het vrouwenteam en de testbatterij is verzameld in de vorm van interviews. Het eerste interview was met Sarina Wiegman, de trainster bij het vrouwenteam van ADO. Het tweede interview was met Pedro Coelho, hij verzorgt samen met Patrick Pasman de conditionele testen. De hoofdpunten en een deel van de vragen zijn opgesteld in een zogenaamde topiclist, die als leidraad diende voor het gesprek. Door het opstellen van de topiclist was de richting van het interview vooraf bepaald. Tijdens het interview was voldoende ruimte voor eigen inbreng van de trainer doordat er geen antwoordcategorieën waren. De uitwerking van het interview met Sarina Wiegman en Pedro Coelho is na te lezen in bijlage III en IV. Antropometrie De sportdiëtist is in augustus 2009, gestart met het elk kwartaal bijhouden van de volgende variabelen: gewicht in kg, BMI, VM en VVM in percentage en kilogram op basis van 4-punts huidplooimeting (biceps, triceps, subscapulair, supra-iliacaal) volgens de methode van Durnin & Wormersly. 54 De eerste meting, augustus 2009, wordt als nulmeting gebruikt. De bestaande data, twee metingen uit 2009 vielen in september (aanvang seizoen) en december (binnen het seizoen). De vier metingen uit 2010 vielen in februari (binnen het seizoen), mei (binnen het seizoen), augustus (aanvang het seizoen), november (binnen het seizoen) deze dataset is bijgehouden in een Excel bestand. Het verrichten van de antropometrische bepalingen gebeurde volgens de algemene richtlijnen van de The International Society for the Advancement of Kinathropometry (ISAK) en de handleiding voor het schatten van vetpercentage met behulp van huidplooimetingen. 53,55 De metingen zijn uitgevoerd door de sportdiëtist van het vrouwenteam van ADO Den Haag, hij is getraind in het uitvoeren van antropometrische bepalingen. 53 De metingen zijn uitgevoerd op een vast tijdstip voorafgaand aan de testbatterij bij alle vrouwen die op dat moment aanwezig waren. 14

15 De laatste antropometrische bepalingen van ADO die worden meegenomen in dit onderzoek zijn verricht op 8 december 2010 en de metingen van Ter Leede zijn verricht op 24 november Tijdens dit meetmoment is naast de reguliere huidplooimetingen ook gebruik gemaakt van een Bio Impendantie Spectrum meter (BIS). Deze data worden verder niet verwerkt in de scriptie, ze dienen ter controle voor de sportdiëtist. Conditionele testen De fysiotherapeuten zijn in september 2009 gestart met het elk kwartaal bijhouden van de testbatterij. De eerste meting, augustus 2009, wordt als nulmeting gebruikt. De bestaande data, twee metingen uit 2009 vielen in september (buiten seizoen) en december (binnen het seizoen). De vier metingen uit 2010 vielen in februari (binnen het seizoen), mei (binnen het seizoen), augustus (buiten het seizoen) en december (binnen het seizoen). Deze dataset is bijgehouden in een Excel bestand. De testbatterij is uitgevoerd bij voetbalvereniging Wilhelmus, in Den Haag. Op de testdag wordt er rekening gehouden met de weersomstandigheden, wanneer het veld erg nat is of het hard waait wordt de testdag twee weken verschoven. De testbatterij wordt altijd afgenomen door tenminste één van de twee vaste fysiotherapeuten. De testbatterij wordt in de volgende volgorde uitgevoerd: Vertical Jump Oude situatie (meting 0 t/m 4) Nieuwe situatie (meting 5) Hop for Distance Oude & nieuwe situatie (meting 0 t/m 4) Push Out Oude & nieuwe situatie (meting 0 t/m 4) Sprint 20 meter Oude & nieuwe situatie (meting 0 t/m 4) 6 x 5 meter sprint Oude & nieuwe situatie (meting 0 t/m 4) De speler heeft drie pogingen om zo hoog mogelijk te springen vanuit een stilstaande positie, met twee benen. Armen zwaaien mee met het lichaam. Via een meetlint wordt bijgehouden hoog de speler springt. Aanpassing: er wordt gebruik gemaakt van een kinetische mat, hiermee kan nauwkeuriger worden berekend hoe hoog de speler springt. De speler heeft drie pogingen om zo ver mogelijk te springen vanuit een stilstaande positie met twee benen. Via een meetlint wordt bijgehouden hoe ver de speler springt. De speler heeft drie pogingen om de bal zo ver mogelijk, vanaf de borst, uit te stoten. Via een meetlint wordt bijgehouden hoe ver de speler uitstoot. De speler heeft drie pogingen om zo snel mogelijk 20 meter af te leggen. De tijd wordt bijgehouden met een stopwatch. De speler legt één keer, zo snel mogelijk 6 x 5 meter af. De tijd wordt bijgehouden met een stopwatch. Elke test wordt drie keer uitgevoerd, de twee hoogste, snelste of verste scores worden genoteerd en daarvan wordt een gemiddelde genomen. Alleen de 6 x 5 meter sprint wordt één keer uitgevoerd omdat het anders te uitputtend is voor de speler. Bij het uitvoeren van de testen zijn minimaal twee fysiotherapeuten aanwezig. Waarbij één persoon laat zien hoe de uitvoering van de test eruit ziet en houdt de score bij, de ander noteert de score op het scoreblad. De metingen 0 t/m 4 zijn buiten uitgevoerd. Meting 5 is, op de Push Out na, binnen uitgevoerd om verschil in weersomstandigheden uit te sluiten. (Voor de uitvoering van de testbatterij, zie de literatuurachtergrond, paragraaf conditionele testen.) 15

16 Naast de testbatterij, wordt ook de Shuttle Run uitgevoerd. De meting wordt buiten uitgevoerd, als submaximale test. Met behulp van pionnen, meetlint, hartslagmeter en een Shuttle Run CD, wordt de test uitgevoerd. Daarbij wordt de hartslag en de ademhalingsfrequentie gemeten. Van te voren wordt de groep wel of niet opgedeeld, afhankelijk van het beschikbare materiaal. Het moment van uitvoer is vaak tijdens een training, rond half vier in de middag. De test wordt gelopen met een hartslagmeter om, waarbij ook de ademhalingsfrequentie gemeten wordt. De Shuttle Run is in uitvoering een maximale test is, ADO gebruikt de test als sub-maximale test (meting 0 t/m 4). Bij ieder meetmoment krijgen de speelsters een instructie over de desbetreffende test, hierbij wordt de test eerst voorgedaan door de fysiotherapeut, zodat de speler weet hoe ze de test correct uit moet voeren. Tijdens de uitvoering van de test, wordt er goed opgelet door de fysiotherapeuten. Zij controleren of de test op de juiste manier en door middel van de juiste houding wordt uitgevoerd. Tussen elke uitvoering van de individuele testen van de test batterij is er een lonende pauze van 4-5 minuten. Er zijn referentie waarden bekend voor de uitgevoerde testen, maar niet voor voetbal. Door zelf data te verzamelen stellen de fysiotherapeuten eigen referentie waarden op voor ADO. Vragenlijsten De auteurs hebben een halfgestructureerde vragenlijst opgesteld voor het team (zie bijlage VI), hierbij is gebruik gemaakt van vragen over activiteiten van de speler en de verkorte Nederlandstalige versie Profile of Mood States vragenlijst Op deze manier is meer persoonlijke informatie verzameld over de individuele speler. Hierdoor is meer inzicht verkregen in hoe de speler zich mentaal en fysiek voelde de afgelopen tijd. Verder werd er nagegaan hoe de tijd in een week wordt besteed, of de speler last had van blessures en hoe de speler staat tegenover het belang van een gezond gewicht en voeding. De POMS is gebruikt om gevoel en emoties van de speelsters op een bepaald moment in kaart te brengen. 2.4 Statistische analyse Met behulp van Excel (Microsoft Office, 2007) en SPSS (voor Windows, versie 15.0), zijn de verzamelde gegevens geanalyseerd. Excel is gebruikt als basis database, back-up en voor het berekenen van gemiddelde waarden binnen het seizoen bij ADO. SPSS is vervolgens gebruikt voor de statistische analyse. Naast het berekenen van gemiddelden, zijn de volgende testen gebruikt: One-way ANOVA test, Independent Sample T-test. De significantie waarde is voor alle testen vastgesteld op P=<0.05. De One-way ANOVA test is gebruikt bij het analyseren van verschillen in antropometrische en conditionele eigenschappen op de uitgesplitste posities (keeper, verdediger, middenvelder, aanvaller). Daarbij is de Post Hoc test gebruikt ( Bonferroni methode), om te bekijken welke posities significant van elkaar verschillen. Voor het analyseren van verschillen in antropometrische en conditionele eigenschappen tussen de teams ADO en Ter Leede en mogelijke significante verschillen tussen beide teams, is de Independent Sample T-test gebruikt. 16

17 3 Resultaten Als eerste worden de resultaten van het team van ADO besproken. Deze resultaten vallen allemaal binnen het seizoen van Daarna worden de resultaten van Ter Leede besproken. Ook wordt het team van ADO vergeleken met het team van Ter Leede uit Sassenheim. Ten slotte worden de POMS resultaten van ADO behandeld. Niet alle metingen uit de database van ADO zijn meegenomen in het onderzoek. Alleen de metingen die binnen het seizoen vallen worden meegenomen in het onderzoek, zoals bij het tabel wordt aangegeven. Dit om te voorkomen dat de gegevens vertekenen, doordat de speelsters uit vorm zijn. De metingen die in december 2009, februari, mei en december 2010 vallen binnen het voetbalseizoen. De metingen van augustus 2009 en september 2010 vallen buiten het voetbalseizoen. Voor Ter Leede geldt dit niet. 3.1 ADO Binnen het team van ADO is het aantal speelsters dat heeft deelgenomen aan de verschillende metingen wisselend. Voor de volledigheid wordt bij elk resultaat aangegeven hoeveel speelsters er hebben deelgenomen aan de meting. Alle resultaten die worden besproken zijn gemiddelde waarden binnen de aangegeven periode. De resultaten van de Shuttle Run en de bijhorende VO 2 max, vallen alleen binnen meetperiode 5. Antropometrische eigenschappen per positie Uit analyse van de gegevens (zie tabel 4.1 en 4.2), komt naar voren dat de keepers van ADO het langst zijn (1,75 m SD±0,05) en de middenvelders het kleinst (1,65 m SD±0,05). De keepers hebben een significant hoger lichaamsgewicht (73,9 kg SD±3,9) dan alle andere veldspelers. De keepers hebben de hoogste VM (20,1 kg SD±5,5) en VVM (53,8 kg SD±1,7). De VM en VVM van de keepers zijn significant hoger dan de verdedigers (15,5 kg SD±1,6) en de middenvelders (14,9 kg SD±0,9). Middenvelders hebben de laagste VM. Tabel 4.1: Antropometrische eigenschappen per positie bij ADO (binnen het seizoen 2009/2010) Positie Lengte (m) Gewicht (kg) BMI** Keepers (n=3) 1,75 SD±0,05 73,9* SD±3,9 24,3 SD±2,6 Verdedigers (n=8) 1,67 SD±0,02 62,6 SD±3,1 22,1 SD±1,1 Middenvelders (n=6) 1,65 SD±0,05 60,7 SD±2,1 22,3 SD±0,6 Aanvallers (n=6) 1,72 SD±0,05 64,8 SD±2,5 22,1 SD±1,0 SD±: standaarddeviatie, BMI: Body Mass Index: gewicht / (lengte x lengte). *Significant P=<0.05 Tabel 4.2: Antropometrische eigenschappen per positie bij ADO (binnen het seizoen 2009/2010) Positie VM (kg) VVM (kg) VM % VVM % Keepers (n=3) 20,1 * SD±5,5 53,8* SD±1,7 27,1 SD±6,1 73,0 SD±6,1 Verdedigers (n=8) 15,5 SD±1,6 47,1 SD±2,9 24,8 SD±2,4 75,2 SD±2,4 Middenvelders (n=6) 14,9 SD±0,9 45,8 SD±2,3 24,5 SD±1,8 75,4 SD±1,8 Aanvallers (n=6) 16,0 SD±1,4 48,8 SD±2,2 24,8 SD±1,8 75,2 SD±1,8 SD±: standaarddeviatie, VM: vetmassa, VVM: vetvrije massa. *Significant P=<0.05 Conditionele eigenschappen per positie Er is één significant verschil bij de conditionele eigenschappen. Op de 6 x 5 meter sprint is de keeper significant langzamer (11,3 s SD±0,7) dan de andere veldspelers. De keepers (3,7 s SD±0,3) zijn ook het langzaamst op de 20 meter sprint en springen het minst ver bij de HfD (1,90 m SD±0,2). De middenvelders zijn het snelst (3,6 s SD±0,1) bij de 20 meter sprint. Ze springen het laagst (37,9 cm SD±2,6) bij de VJ, waar de aanvallers het hoogst springen (41,0 cm SD±4,2). De meest flexibele strek-keten hebben de keepers (6,9 meter SD±0,9). Als laatste hebben de verdedigers de hoogste trap met de Shuttle Run behaald (13,0 SD±0,5). De keepers behaalden de laagste trede (11.5 SD±2,1). Een overzicht van de conditionele testgegevens, staat in tabel 5. 17

18 Tabel 5: Conditionele testen per positie bij ADO (binnen het seizoen 2009/2010) Positie VJ (cm) HfD (m) 20 m (sec) 6 x 5 m (sec) PO (m) SR (trap/ shuttle) VO 2 max** (ml/kg/min) Keepers (n=3) 39,1 SD±1,1 1,9 SD±0,2 3,7 SD±0,3 11,3 SD±0,7* 6,9 SD±0,9 11,5 SD±2,1 (n=2) (n=2) Verdedigers (n=8) 39,2 SD±3,7 1,9 SD±0,1 3,6 SD±0,1 10,3 SD±0,2 6,3 SD±0,5 (n=4) 13,0 SD±0,5 (n=3) >57,5 (n=3) Middenvelders (n=6) 37,9 SD±2,6 1,9 SD±0,1 3,6 SD±0,1 10,4 SD±0,3 6,0 SD±0,6 (n=5) 12,5 SD±0,9 (n=3) (n=3) Aanvallers 41,0 SD±4,2 2,0 SD±0,2 3,6 SD±0,1 10,3 SD±0,3 6,0 SD±0,5 12,3 SD±1, (n=5) (n=4) SD±: standaarddeviatie, VJ: Vertical Jump, HfD: Hop for Distance, PO: Push Out, SR: Shuttle Run, *Significant P=<0.05, **VO 2 max is geschat aan de hand van de Shuttle Run gegevens 3.2 Ter Leede Wanneer er alleen wordt gekeken naar de lichaamssamenstelling en de conditie binnen Ter Leede worden er geen significante verschillen gevonden. Alle resultaten die worden besproken zijn gemiddelde waarden binnen de aangegeven periode: november Antropometrische eigenschappen per positie Bij de speelsters van Ter Leede zijn geen significante verschillen tussen de posities. Zie tabel 7.1 en 7.2 voor een overzicht. Wat op valt is dat de aanvallers het langst en het zwaarst zijn. De keepers zijn het kleinst, met de hoogste BMI (23,2 SD±2,1) en hoogste VM van 28% (17,7 kg SD±1,3). Verdedigers hebben de laagste BMI (21,2 SD±2,2) en de laagste VM (15,3 kg SD±2,6), samen met de middenvelders. Conditionele eigenschappen per positie Er zijn in totaal twee testen conditionele testen uitgevoerd bij Ter Leede, zie voor een overzicht tabel 9. Bij de testen in relatie tot de verschillende posities in het veld zijn geen significante verschillen gevonden. Bij de Vertical Jump springt de keeper (36,0 cm SD±2,3) hoger dan de veldspelers. Bij de 6 x 5 meter sprint zijn de verdedigers het snelst (10,6 s SD±0,5) en de keeper het langzaamst (11,8 s SD± geen). 3.3 ADO en Ter Leede Ter Leede speelt in de hoofdklasse, een klasse lager dan ADO zij spelen in de Eredivisie. Ter Leede (n=28) heeft deel genomen aan de antropometrische testen en de testbatterij eind november ADO (n=20) heeft dezelfde testen uitgevoerd begin december Alle resultaten die worden besproken zijn gemiddelde waarden binnen de aangegeven periode. Antropometrische eigenschappen per positie Uit analyse van de gegevens komt naar voren dat er nauwelijks verschillen zijn in antropometrische eigenschappen. De BMI, per team, is van ADO (22,4 SD±1,3) significant hoger dan Ter Leede (21,7 SD±1,9). Zie ook tabel 6. Wanneer de data van de antropometrische eigenschappen van beide teams worden geanalyseerd per positie, tabel 7.1 en 7.2, is er geen significant verschil meer in deze eigenschappen. Tabel 6: Verschil antropometrische eigenschappen van ADO en Ter Leede (november, december 2010) Team Lengte (m) Gewicht (kg) BMI** VM (kg) VVM (kg) VM % VVM % ADO (n=20) 1,69 SD±0,05 64,1 SD±4,9 22,4* SD±1,3 16,1 SD±2,6 48,0 SD±3,4 25,0 SD±2,7 75,0 SD±2,7 Ter Leede (n=28) 1,71 SD±0,53 63,6 SD±6,9 21,7* SD±1,9 16,4 SD±2,8 47,2 SD±4,7 25,7 SD±2,2 74,3 SD±2,2 SD±: standaarddeviatie, BMI: Body Mass Index: gewicht / (lengte x lengte), VM: vetmassa, VVM: vetvrije massa. *Significant P=<