Regievoeren nieuwe kerntaak overheid

Transcriptie

1 Regievoeren nieuwe kerntaak overheid Hans Licht Van machtstrijd met dominante overheid regie 1

2 Stuursysteem Naar samenwerking met dienstverlenende overheid in 2018 Circulaire economie Aanpak eenzaamheid City deals Traditioneel model: Marktwerking en sturing door overheid Governance Meetsysteem Overheidsverantwoordelijkheid Overheidsinterventies Marktwerking Concurrentie en marktregulering Maatschappij regie 2

3 100 jaar bureaucratie in public administration: Max Weber integere overheid 1. Eén bevelslijn (duidelijke structuur van bevoegdheden) 2. Functiescheiding (voorkomen machtsmisbruik) 3. Vastleggen van regels (gelijke behandeling) 4. Piramidale opbouw (linking pin) 5. Onpersoonlijke relaties Consequenties: Verkokering en Geen samenwerking Geen integrale benaderingen Focus op doorzettingsmacht: afbakening van bevoegdheden en verantwoordelijkheden Dominante overheidssturing Beleid Wet- en regelgeving Handhaving Public Administration Prestaties Dienstverlening Projecten New Public Management Vanaf 1980 Van rechtsstaat (19 e eeuw) via welvaartsstaat naar verzorgingsstaat (tot eind 20 e eeuw) Public administration: de overheid als houder van de maatschappelijke orde Veiligheid Rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en rechtmatigheid Kaders voor samenleving en economie New Public Management: de overheid als efficiënt en effectief bedrijf Maatschappelijke dienstverlening (gezondheidszorg, sociale zekerheid, onderwijs, enzovoort. Projectresultaten: Stedelijke ontwikkeling, infrastructuur. Normatieve sturing: subsidie en regelgeving milieu en economie regie 3

4 Waarom is regie vereist Maximale efficiency overheidshandelen overschreden vermindering effectiviteit Ontevredenheid en onzekerheid consument neemt toe 1. Overheid verantwoordelijk voor gap: revolutie 2. Niemand verantwoordelijk voor gap: burgeroorlog 3. Sociale cohesie bij aanpak vergt regie GAP De overheid wordt te duur Eigen verantwoordelijkheid samenleving regie 4

5 Stuursysteem Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor samenleving: participatiestaat Governance Meetsysteem Overheidsverantwoordelijkheid Marktwerking & Maatschappelijke verantwoordelijkheid Overheidsinterventies Maatschappij Samenwerking én Concurrentie Perspectieven op overheidssturing Naar een ge(s)laagde strategie NSOB 14 Vanuit resultaten naar randvoorwaarden Vanuit de overheid naar de samenleving Prestatiesturing New Public Management Klassiek beleidsontwerp Allianties & Samenwerking Network Governance Actief burgerschap & Sociaal ondernemen Vanuit de samenleving naar de overheid Public Administration NSOB 14 Naar een ge(s)laagde strategie Perspectieven op overheidssturing Societal Resilience Vanuit randvoorwaarden naar resultaten regie 5

6 Stuursysteem Regie gewenst: Dienend leiderschap van de overheid Gezamenlijke opgave Overheid als regisseur Regie van de overheid in de participatiestaat Governance Meetsysteem Overheidsverantwoordelijkheid Overheidsinterventies Regie Marktwerking & Maatschappelijke verantwoordelijkheid Maatschappij Samenwerking én Concurrentie regie 6

7 Stuursysteem Legitieme en integere regievoering Trias Politica en regie: vier overheidsrollen Wetgeving Meetsysteem Overheidsverantwoordelijkheid Regie Marktwerking & Maatschappelijke verantwoordelijkheid Rechtspraak Samenwerking én Concurrentie Uitvoering regie 7

8 Samenspel samenleving en overheid 1. Vrije ruimte voor de samenleving binnen kaders vanuit overheid met wet- en regelgeving met toezicht maatschappelijke verantwoordelijkheid 2. Samenwerking bij prioritaire maatschappelijke opgaven (democratisch vastgesteld) met overheidsregie gezamenlijke verantwoordelijkheid van partners (inclusief overheid) 3. Uitvoering door overheid (creëren van stimulerende voorwaarden tot directe interventie) - overheidsverantwoordelijkheid Opgave tijdelijk en structureel van Publiek-privaat samenwerkingsverband regie 8

9 Legitimering van de gezamenlijke opgave van het samenwerkingsverband 1. De overheid voert regie op gezamenlijke opgaven, waartoe democratisch besloten is en waar competente maatschappelijke partners verantwoordelijkheid voor willen nemen. 2. Partners zijn die maatschappelijke partijen (in alle rechtsvormen) die bereid zijn zich te committeren aan de opgave en hun bijdrage te leveren (aandeelhouderschap). 3. Partners (inclusief overheid in rol als aandeelhouder) zijn opdrachtgever voor de regie. Opdrachtgeverschap is democratisch (met vermogen en bereidheid om consensus te bereiken over de maatschappelijke opgave en de samenwerking) 4. Iedere maatschappelijke partij kan toetreden en uittreden met inachtneming van het commitment dat is aan te gaan of is aangegaan. 5. De overheid kan besluiten tot het wijzigen of beëindigen van de regie met inachtneming van het commitment dat is aan te gaan of is aangegaan. Het samenwerkingssysteem D E Iedere organisatie gaat formeel commitment aan om opgave in samenwerking te realiseren. Bijv. aandeelhouders Partners nemen deel aan netwerk en investeren in samenwerkingsactiviteiten. A C B Opgave en samenwerking Overheidsregisseur F Vertegenwoordigers van partnerorganisatie H Co-creatie in projecten en programma s G regie 9

10 Principes integer regievoeren 1. Materieel opdrachtgeverschap bij ambtelijk opdrachtgever (formeel kader voor de opdracht); functioneel opdrachtgeverschap bij samenwerkingsverband als geheel 2. Gecommitteerd aan de opgave en dienend aan alle samenwerkingspartners binnen de grenzen van de opgave. Samenwerkingspartners zijn gelijkwaardig. 3. Verantwoordelijk voor productiviteit en opgavegerichtheid van het samenwerkingsverband (niet voor de inhoud van de resultaten) en de gezonde relaties binnen de samenwerking 4. Verantwoordelijk voor de adequate communicatie en besluitvorming in het grote systeem van de samenwerking (aangesloten organisaties, samenwerkingsverbanden en kring van vertegenwoordigers) 5. Eigen belang van de regisseur en organisatiebelang van ambtelijk opdrachtgever mogen geen dominante (aantoonbare) rol spelen in de regievoering De kerntaak REGIE in de overheidsorganisatie regie 10

11 Regievoering beleid, uitvoering en staf Veel overheden werken al met regieopgaven. Vaak aangeduid als samenwerkingsprogramma. In eerste instantie belegd bij afdelingen Projecten en Programma s met de opdracht: na opstart terug in de lijn! Regievoeren past niet binnen reguliere uitvoering. Focus ligt daar op resultaatgerichtheid en beheersing (efficiency) van productieproces. Verantwoording primair op resultaten. Regievoeren past niet binnen beleidsontwikkeling, omdat het doel niet is om beleid te ontwikkelen. Samenwerkingsprocessen moeten niet worden verward met inspraak in beleidsontwikkeling, omdat dit volledig overheidsverantwoordelijkheid blijft. Regievoeren is geen staffunctie, omdat het niet dienend is aan de organisatie. Het is een kerntaak. Regievoering op externe samenwerking vereist aparte positionering als lijnorganisatie en is in principe niet afhankelijk van domein. Regievoering en P3 Project-, Programma- en Procesmanagement zijn werkvormen die kunnen worden toegepast in alle primaire processen. Kenmerkend voor deze werkvormen is de doelen resultaatgerichtheid. Project- en programmamanagement zijn vooral geschikt voor de zelfstandige overheidstaken (en verantwoordelijkheid). Programma- en Procesmanagement zijn vooral geschikt voor samenwerkingsopgaven met een concrete veranderopdracht. Regievoering geldt ook voor structurele samenwerking, zoals de afstemming in de zorg en andere integrale maatschappelijke vragen. Kern is de samenwerking met een gezamenlijke opgave, waarbij regievoering de sturingsvorm is. Regievoeren kan samenvallen met programmamanagement (sturingsvariant van Programmatisch Creëren) Regievoeren kan ook worden uitgevoerd met andere werkvormen regie 11

12 Sturing en verantwoording Regievoering vergt commitment van de regisseur aan de outcome van het samenwerkingsverband. Dit impliceert dat de regisseur veelal werkt in zijn/haar Circle of Concern (Covey) je voelt je verantwoordelijk en je gaat er niet over. Dit vraagt een hoge mate van persoonlijk leiderschap. De regisseur kan niet accountable zijn voor de prestatie van het samenwerkingsverband, omdat dit direct een machtsverhouding indiceert. De regisseur is wèl accountable voor het eigen (niet-)handelen en: De (ont)spanning in de samenwerking De ontwikkeling van de gezonde relaties tussen de partners De signalering en agendering van de juiste issues De effecten van de interne en externe communicatie De afstemming van de besluitvormingsprocessen in het samenwerkingsverband Regie-organisatie Regievoeren is als functie nog onvoldoende ontwikkeld om te beoordelen in de ideale vorm(en). Je kunt er eindeloos veel energie in stoppen met het risico dat je verantwoordelijkheid weghaalt bij de samenwerkingspartners. Basisprincipe is dat je zoekt naar de minimale balans van inspanning en gesmeerd lopen van de samenwerking en dat je niet in de gaten springt die ontstaan doordat partners hun verantwoordelijkheid niet nemen. Regie vraagt de mogelijkheid om te sparren over strategie en interventies. Je hebt daarom per definitie een regieteam nodig met verschillende kwaliteiten. Variatie in benodigde capaciteit zit vooral in de organisatie van de samenwerking en de communicatie. Grote en complexe samenwerkingsverbanden vragen veel capaciteit (waargenomen in de praktijk tot wel 10 fte). In simpele samenwerkingsverbanden blijft de capaciteit beperkt tot drie mensen (1,5 tot 2 fte) regie 12