Hoofdstuk III 5. Openbaar vervoer

Transcriptie

1 Hoofdstuk III 5. Openbaar vervoer 5.1. Omschrijving Openbaar vervoer als dienst voor het invullen van de mobiliteitsbehoefte. Net zoals de verkeersinfrastructuur bepaalt het openbaar vervoer de bereikbaarheid van de streek. En meer nog dan bij de verkeersinfrastructuur is het openbaar personenvervoer een dienstverlening aan de inwoners voor het invullen van de mobiliteitsbehoefte. In landelijke gebieden is deze dienstverlening geen vanzelfsprekendheid. Vandaar dat de inwoners zich hierop een stuk zelf hebben moeten organiseren. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het verhoudingsgewijze hoge autobezit in de regio Noord- Limburg t.o.v. de rest van Limburg en t.o.v. Vlaanderen. Autobezit is dan niet noodzakelijk een welvaartsindicator, maar eerder een noodzakelijkheid in functie van het kunnen deelnemen aan een mobiele samenleving. Met de groeiende problemen rond de dichtslibbende autowegen wordt de invulling van een adequaat openbaar vervoer een prioriteit Situatieschets Inzake reizigersvervoer per spoor is Noord-Limburg zwak bedeeld: enkel Antwerpen-Neerpelt. Sterk verouderd materiaal op lijn Antwerpen-Neerpelt. Reizigersvervoer per spoor Inzake reizigersvervoer per spoor is Noord-Limburg zwak bedeeld. Er is slechts de lijn 15 tussen Antwerpen-Centraal en Neerpelt op basis van een uurdienst. Neerpelt is hier eindstation. Via Antwerpen is er de verbinding met Brussel en aansluiting op het nationale en internationale spoorwegennet. Dit is evenwel geen rechtstreekse verbinding en de tijdsduur voor dit traject bedraagt 1u40'. Antwerpen wordt ook het aansluitingspunt voor de regio op het HST-net. Tijdens de rijperiode van de toeristentreinen rijdt er een rechtstreekse trein van Neerpelt naar Blankenberge en terug. Sedert september '98 rijdt op zondagavond een rechtstreekse trein tussen Neerpelt en Leuven en dit met groot succes bij de Noord-Limburgse studenten. Vanaf september '99 is er bovendien op vrijdagavond een studententrein in omgekeerde richting. Reizigersstations met dienstverlening zijn er in Neerpelt en Lommel. In Overpelt is er enkel een opstapplaats. Deze stations bieden een weinig kwalitatieve opvang. Het gebruikte materiaal op deze spoorlijn is sterk verouderd en biedt weinig comfort aan de reiziger. Volgens de NMBS zullen in de loop van het tweede semester 1999 de nieuwe dieselmotorwagens (type 41) in dienst worden genomen. Hierdoor zal het comfortniveau voor de reizigers worden verhoogd. Dit moderne materiaal zal o.a. worden ingezet op de relaties Antwerpen-Centraal - Neerpelt en Mol - Hasselt. Ander knelpunt is dat de lijn eindigt in Neerpelt station. Weliswaar geeft hier het regionale autobusvervoer een aansluiting op het spoor met de rest van de regio. Interessanter evenwel ware de verdere doortrekking van de lijn (zoals deze functioneerde tot de jaren 50) tot Hamont-Achel en over de grens met Nederland. Het aanbieden van reizigersvervoer Antwerpen tot Hamont Budel Weert werd reeds bestudeerd in een internationale werkgroep NMBS NS. Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk III Analyse omgevingsfactoren 5. Openbaar vervoer. 79

2 Doortrekken van de lijn tot Weert geeft aansluiting op het Nederlandse spoorwegnet. Hergebruik spoorlijn 18 is in onderzoek. Daar waar de N.M.B.S. zich positief uitsprak ten overstaan van dit project, reageerden de Nederlandse Spoorwegen eerder afwijzend, voornamelijk omwille van de hoge investeringen op Nederlands grondgebied. Verder overleg hierover dient uitsluitsel te brengen. De heropening van de IJzeren Rijn voor het goederenvervoer op deze lijn, waarbij belangrijke investeringen in infrastructuur nodig zijn, zou tegelijkertijd de nodige infrastructuur voor de reizigersdienst ter beschikking stellen. Vanuit de NMBS wordt aangegeven dat de Belgische spoorwegen zelfs op eigen kosten willen aansluiten in Weert en dit vanaf het moment dat de nieuwe treinstellen in gebruik zullen genomen worden (uitspraak NMBS topman A. Martens op symposium te Weert, 05/11/98). Voorwaarde is wel dat Nederlandse Spoorwegen en de gemeente Weert dit willen. Voor Weert en Nederlands Midden-Limburg zou dit ook een snelle aansluiting op de HST betekenen in Antwerpen. Een treinverbinding in de richting Noord-Zuid met name tussen Neerpelt en Hasselt is er niet meer. Hier had de voormalige spoorlijn 18 deze functie tot aan de tweede wereldoorlog. De lijn is grotendeels opgebroken doch de spoorwegzate moet volgens het structuurplan Vlaanderen voor het treinverkeer gereserveerd worden. In het verkennend onderzoek dat de GOM-Limburg recent uitvoerde naar de haalbaarheid van het hergebruik van de spoorlijn 18 Hasselt-Neerpelt wordt in beperkte mate aandacht besteed aan het reizigersvervoer op deze lijn. Hier wordt voorzien dat in het kader van het Multimodaal Verkeers- en Vervoersmodel voor Limburg het potentieel aan reizigersvervoer wordt geraamd voor een nieuw openbaar vervoerssysteem op de Noord-Zuid as tussen Hasselt en Noord-Limburg. Deze simulaties zijn voorzien binnen de uitvoering van het Mobiliteitsplan Limburg, waarvan de GOM medeopdrachtgever is. De Lijn is sterk geïnteresseerd om met de GOM over lijn 18 na te denken, mogelijk in verband met lichtere spoorwagens en een bedding die plaatselijk van lijn 18 zou afwijken om een kern beter te bedienen. In het reizigersvervoer per autobus ontbreekt een hiërarchische netstructuur. Het aanbod is hierdoor ondermaats. Reizigersvervoer per autobus Het huidige aanbod in het Noorden van de provincie is, net als in de andere regio s, de resultante van wat historisch gegroeid is. Dit aanbod werd op maat aangevuld met een aantal bedieningen voor scholieren en werknemers, hetgeen tot gevolg heeft dat een hiërarchische netstructuur ontbreekt. Het huidige aanbod van De Lijn situeert zich op volgende verbindingen: Noord-Zuid georiënteerd: Lijn 29: Lommel, Leopoldsburg, Beringen, Hasselt (duurtijd 1u) Lijn 18a: Achel, St-H-Lille, Neerpelt, Overpelt, Hechtel-Eksel, Houthalen, Hasselt (duurtijd 1u48 ) Lijn 8: Overpelt, Neerpelt, Kaulille, Bocholt, Bree, Gruitrode, Genk (duurtijd 1u15 ) Lijn 48: Neerpelt, Kleine-Brogel, Peer, Linde, Helchteren, Houthalen, Hasselt (duurtijd 1u05 ) (variante) Hamont, Kaulille, Grote-Brogel, Peer, Linde,, Hasselt (duurtijd 1u09 ) 80 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk III Analyse omgevingsfactoren 5. Openbaar vervoer.

3 Lijn 33: Neerpelt, Kleine-Brogel, Peer, Linde, Meeuwen, Genk (duurtijd 1u14 ) Lijn 13: Bocholt, Grote-Brogel, Ellikom, Meeuwen, Houthalen-Helchteren, Hasselt (1u06 ) (variante) Bree, Wijshagen, Meeuwen, Helchteren Oost-West georiënteerd : Lijn 307: Hamont, Neerpelt, Overpelt Fabriek, Lommel, Balen, Mol, Geel, Leuven (duurtijd 2u23 ) Lijn 14: Maaseik, Opitter, Bree, Peer, Hechtel, Leopoldsburg (duurtijd 1u05 ) Lijn 302: Maaseik, Opitter, Bree, Ellikom, Peer, Hechtel, Leopoldsburg, Geel (duurtijd 1u32 ) Lijn 68: Bocholt, Bree, Ellikom, Peer, Hechtel, Houthalen, Antwerpen (snellijn, duurtijd 2u03 ) en geeft te Houthalen op de carpoolparking aansluiting op de snellijn Maaseik-Leuven- Brussel (duurtijd Bocholt-Brussel 2u06 ) Buurtbus en belbus bieden mogelijkheden in landelijke gebieden. Grensoverschrijdende busdiensten. Op deze lijnen zijn nog verschillende varianten aangebracht die op bepaalde dagmomenten gericht zijn op lokale bedieningen. Met het oog op de specifieke lokale bedieningen en in de daluren zijn in Noord-Limburg een tweetal buurtbusprojecten in functie met name in Bree en in Peer. Daarnaast is er de belbus in Lommel. Beide systemen bieden openbaar vervoer in landelijke gebieden waar de vervoersstromen te dun zijn om een normale dienstverlening te organiseren. De buurtbus is een kleine bus die door vrijwilligers wordt gereden. De bus rijdt op een vast uurschema en volgens een vast traject met halteplaatsen. Voor de belbus moet de reiziger telefonisch reserveren bij de belbuscentrale van de lijn. Ook hier zijn vaste halteplaatsen en tijdsblokken voor wat betreft de uurregeling. De bus rijdt evenwel slechts als er een reservatie is gedaan. Daarnaast functioneren in de regio Noord-Limburg nog enkele landsgrensoverschrijdende busdiensten. Het gaat hier om twee lijnen van de Nederlandse BBA tussen Lommel en Eindhoven en Neerpelt en Valkenswaard. Omwille van het ontbreken van een duidelijke structuur in het aanbod wil De Lijn terug een zekere hiërarchie in het aanbod brengen. Na aanpassing van het basisaanbod in de regio Zuidwest Limburg, het Maasland en Zuidoost Limburg wil De Lijn in 1999 ook het openbaar vervoer in Noord-Limburg heroriënteren. De Lijn wenst de netstructuur in 1999 te heroriënteren. De principes waarop deze nieuwe netstructuur berust zijn de volgende: Snelle interstedelijke verbindingen vormen de basis van het aanbod van De Lijn. Zij worden gekenmerkt door snelheid, comfort en betrouwbaarheid. Deze verbindingen lopen minimaal om het uur en het aanbod wordt gekenmerkt door een ruime amplitude. Functioneel ontsluitende verbindingen verbinden kleinere kernen met elkaar en met belangrijke bestemmingspunten. Zij zijn meestal afgestemd op specifieke doelgroepen zoals het woon-school- Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk III Analyse omgevingsfactoren 5. Openbaar vervoer. 81

4 en woon-werkverkeer. Ook het aanbod dat afgestemd is op de wekelijkse markt kunnen wij hieronder rekenen. De lokale landelijke verbindingen (belbussen) vormen de laatste schakel in het netwerk. Zij hebben tot doel de bereikbaarheid van het openbaar vervoer te verhogen door de deelgemeenten te verbinden met de hoofdgemeente en mogelijk aansluiting te bieden op de snelle interstedelijke assen of de functioneel ontsluitende lijnen. Dit type van vervoer werkt oppervlakteondersteunend en niet lijnontsluitend. Zij staan garant voor het behoud van de fijnmazigheid van het net in regio s die gekenmerkt worden door vele, gespreide en zeer diffuse verplaatsingen. Onvoldoende doorstroming busverkeer in Noord-Zuid richting door verkeersdrukte op N74. Een belangrijk knelpunt voor het openbaar vervoer vormt momenteel de N74 (Hasselt-Eindhoven). De doorstroming en de regelmaat van het openbaar vervoer komen op deze as gedurende meerdere tijdstippen per dag in het gedrang. Het lichtenbeïnvloedingssysteem dat de Administratie Wegen en Verkeer momenteel in werking heeft gebracht zou dit probleem voor de verbindingen naar Hasselt deels kunnen verhelpen en de regelmaat van het aanbod kunnen bevorderen. Verder kan men stellen dat op dit ogenblik er niet echt sprake is van een snelle verbinding van het Noorden van de provincie met Hasselt. Ook dit vormt momenteel een hiaat in het aanbod van De Lijn. Dit zal zeker de aandacht krijgen in het kader van de geplande streekstudie die in de loop van 1999 wordt uitgewerkt. De uitbouw van een snelle Noord-Zuid as tussen Lommel en Hasselt zal zo mogelijk nog eerder aan bod komen. Het concept voor deze verbinding is inmiddels voltooid. Andere knelpunten, met eerder een louter gemeentelijk karakter, werden in het kader van de in opmaak zijnde mobiliteitsplannen aan de onderscheiden tot het streekplatform behorende gemeenten overgemaakt in de visie van De Lijn KNOB-analyse Krachtpunten De heropening van de IJzeren Rijn (lijn 15/19) en van lijn 18 Hasselt-Neerpelt voor goederenvervoer zou tezelfdertijd de nodige infrastructuur voor de reizigersdienst ter beschikking stellen. Aanwezigheid in de regio van specifieke openbaar vervoersvormen voor landelijke gebieden zoals belbus en buurtbus. Nadelen Zeer zwak uitgebouwd spoorwegnet, met eindpunt in de regio. Geen spooraansluiting op het Nederlandse spoorwegnet in het grensgebied. Weinig aantrekkelijke en comfortabele uitrusting van de stationsgebouwen van Lommel en Neerpelt en hun omgeving. Een ongunstig spreidingspatroon van herkomsten en bestemmingen dat samenhangt met een relatief verspreide ruimtelijke structuur van het wonen in (Noord)Limburg. 82 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk III Analyse omgevingsfactoren 5. Openbaar vervoer.

5 Een weinig hiërarchisch gestructureerd aanbod van De Lijn. Binnen het kader van de gewenste toeristische ontwikkeling van de streek is de beperkte bereikbaarheid middels het openbaar vervoer een ernstig nadeel. Voor het hoger onderwijs is de regio aangewezen op verder afgelegen centra: Diepenbeek, Hasselt, Genk, Geel. Dit stelt bijzondere eisen inzake de bereikbaarheid met het openbaar vervoer. Slechte bereikbaarheid van de industrieterreinen met het openbaar vervoer. Opportuniteiten Positieve houding van de NMBS ten aanzien van het doortrekken van de spoordienst Antwerpen- Neerpelt tot Hamont, Budel, Weert. Positieve houding van GOM-Limburg ten aanzien van de wederindienstneming van spoorlijn 18, ook voor personenvervoer, met als resultaat dat een haalbaarheidsonderzoek wordt opgemaakt. Het Structuurplan Vlaanderen legt in de bindende bepalingen de reservatie vast voor de spoorzates van lijn 15 en 18. Intentie van De Lijn om in 1999 middels een gefundeerd onderzoek de basisstructuur van het openbaar vervoer in Noord-Limburg aan te pakken. De integrale aanpak van de mobiliteitsproblematiek in de gemeenten en dit in samenwerking met De Lijn middels de mobiliteitsconvenant en de gemeentelijke mobiliteitsplannen. De recente regeling van Minister Stevaert die gratis busvervoer voor jongeren en ouderen toelaat op voorwaarde dat de gemeente meebetaalt. Nieuwe visie op ruimtelijke ordening zoals aangegeven in Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen met oog voor kernversterking, wooninbreiding en verwevenheid van functies. Bedreigingen Onduidelijkheid in Nederland tegen het wederindienstnemen van spoorlijn 19 en het terugbrengen van personenvervoer op deze lijn tot Budel en Weert. Voor een gestructureerde en functionele uitbouw van zijn dienstenaanbod ondervindt De Lijn een nadelige invloed van algemene verkeersmaatregelen (doorstroming zwaar verkeer, verkeersremmers). Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk III Analyse omgevingsfactoren 5. Openbaar vervoer. 83

6 5.4. Visie Nieuw functioneel vervoersconcept voor de regio. Uitbreiding van het spooraanbod. Nieuwe netstructuur voor busvervoer. Relatie met ruimtelijke ordening. Uitwerken van een nieuw functioneel openbaar vervoersconcept voor de regio dat vertrekt van een tweetal steunpunten in de regio gebaseerd op de oost-west en noord-zuid assen. Voor een eerste steunpunt wordt geopteerd voor het knooppunt (bus, trein, park and ride) op de kruising van de Noord-Zuid en de spoorlijn 15 in de Haltstraat, nabij het industrieterrein van Overpelt. Van hieruit vertrekken of passeren de snelverbindingen voor de lange afstanden en wordt een pendeldienst georganiseerd richting industrieterrein. Verder moet nagegaan worden of dergelijk knooppunt eveneens kan voorzien worden in de omgeving van Bree voor het oostelijk gedeelte van de regio. Uitbreiding van het spooraanbod voor reizigersvervoer in Noord-Limburg: met doortrekken van lijn 15/19 tot Hamont-Achel en Weert met aansluiting op het Nederlandse spoorwegnet; met een rechtstreekse treinverbinding tussen Neerpelt en Brussel; met de wederindienstneming van lijn 18 voor personenvervoer; met een kwalitatieve verbetering van het aanbod: comfortabele rijtuigen; algehele verbetering van de stations van Lommel en Neerpelt en hun omgeving. Uitbouw van een nieuwe en efficiënte netstructuur voor het openbaar busvervoer conform de principes van het vernieuwd aanbod van De Lijn en uitgaande van een herdacht functioneel vervoersconcept. De relatie leggen tussen openbaar vervoer en een functionele ruimtelijke ordening (bundeling van activiteiten) waardoor het gemeenschappelijk vervoer bevorderd wordt. Hierbij wordt eveneens aandacht opgebracht voor fietspaden en fietsenstalling, aangezien een voorverplaatsing met de fiets in vele gevallen noodzakelijk is. 84 Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk III Analyse omgevingsfactoren 5. Openbaar vervoer.

7 5.5. Strategische actiepunten Spoorwegen Modernisering en uitbreiding lijn 15: Antwerpen-Weert. Spoorwegen Het verbeteren van het materiaal op spoorlijn 15 (Antwerpen-Neerpelt). Doortrekken van het personenvervoer op lijn 15 in eerste instantie tot Hamont-Achel en in overleg met Nederland tot Budel en Weert. Rechtstreekse treinverbinding tussen Neerpelt en Brussel. De verbetering van de stationsgebouwen van Lommel en Neerpelt en hun omgeving. In functie van de resultaten van de haalbaarheidsstudie over spoorlijn 18 (Hasselt-Neerpelt) komen tot een uitvoering van de hierin voorgestelde oplossingen inzake het reizigersvervoer op deze Noord-Zuid as. Busvervoer Nieuwe netstructuur met een verbeterd aanbod. Busvervoer De organisatie van een nieuwe netstructuur voor het openbaar busvervoer door De Lijn in 1999 en uitgaande van een herdacht vervoersconcept voor de regio en gericht op een verbeterd aanbod. De realisatie van een snelle Noord-Zuidverbinding tussen Lommel-Overpelt-Neerpelt en Hasselt. Goede overlegstructuur tussen de gemeenten en De Lijn omtrent verkeersmaatregelen in de gemeenten en de inplanting van nieuwe projecten en wijken. Streekvisie Noord-Limburg Hoofdstuk III Analyse omgevingsfactoren 5. Openbaar vervoer. 85