METHODIEKENBUNDEL jaar

Transcriptie

1 METHODIEKENBUNDEL jaar

2 METHODIEKENBUNDEL Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september Colofon Redactie: Incepti Eindredactie: De Ambrassade Lay-out voorpagina, werkbladen, spelbord: We Make Graphics Uitgave: 22 september 2015 Verantwoordelijke uitgever: Eva Vereecke, Leopoldstraat 25, 1000 Brussel Vragen of opmerkingen? Mail jongerengids@ambrassade.be. Deze methodiekenbundel hoort bij de website (deel info voor tieners van 11 tot 15 jaar). De bundel wordt best gebruikt bij 13- tot 15-jarigen. Voor 16- tot 22-jarigen is er een andere bundel beschikbaar. Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 1 > 20

3 2 Inhoudstafel 1 Colofon 1 2 Inhoudstafel Wat is Jongerengids en wie is De Ambrassade? Wegwijs in deze methodiekenbundel Methodieken die focussen op informatievergaring, -verwerking, en beoordeling Inhoudelijke methodieken Hoe passen deze methodieken in de eindtermen? Voor je begint, zorg voor vertrouwen en veiligheid Wil je nog meer weten of op de hoogte blijven? De wedstrijd! Methodieken Rollenspel: jij werkt voor het JAC of Awel Maak zelf een zelftest Website-quiz Een anti-verveelkalender Ren-je-rot Stellingenspel Kringgesprek met boterbriefjes Goed in je vel Spelbord Piekerni: help iemand vooruit Miss of mister future award Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 2 > 20

4 3 Wat is Jongerengids en wie is De Ambrassade? Over Jongerengids Onder de naam Jongerengids vind je actuele en allesomvattende informatie op maat. Zowel online, op de website, als offline, in de papieren Jongerengids voor 11- en 12-jarigen en de Jongerengids-folders voor 12-plussers. In de gids, folders en op de website vinden jongeren vragen die ze niet aan hun ouders durven stellen en waarop hun vrienden geen antwoord weten. Gezondheid, vrienden, internet, geld, seks, ouders, school, rechten, natuur, zijn maar een aantal thema s die aangereikt worden. De gids, folders en de website zijn enerzijds opgevat als vertrekpunt van waaruit jongeren een antwoord kunnen zoeken op hun vragen. Anderzijds is het ook een informatieportaal voor iedereen die gewoon nieuwsgierig is. Op die manier krijgen jongeren degelijke informatie en reiken we hen tegelijk een middel aan om hun eigen weg te vinden in het informatieaanbod. Want goeie informatie maakt keuzes mogelijk. Over De Ambrassade Jongerengids is een project van De Ambrassade, en kwam tot stand met de steun van de Vlaamse Overheid. De Ambrassade zet de jeugd, het jeugdwerk, jeugdinformatie en het jeugdbeleid op de. Ze versterkt de positie van kinderen en jongeren in de samenleving en heeft een positieve impact op hun levenskwaliteit. De Ambrassade treedt op als dé referentie voor alles wat kinderen, jongeren en hun organisaties aanbelangt. Als schakel tussen overheid, middenveld en jeugd wordt De Ambrassade een passioneel voorvechter en uitdager van de positie van kinderen, jongeren en hun organisaties in de samenleving. Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 3 > 20

5 4 Wegwijs in deze methodiekenbundel De methodieken uit deze methodiekenbundel zijn complementair. Je hoeft ze niet chronologisch af te werken. Je kan, afhankelijk van de tijd die je aan Jongerengids wil besteden, de methodieken uitkiezen die jou en de klas het beste liggen. Wees niet bang voor inhoudelijke overlapping in de oefeningen. Herhaling is de moeder van de kennis. De methodieken zijn op te delen in twee categorieën. Enerzijds zijn er methodieken die de leerlingen stimuleren om zelf informatie op te zoeken, te verwerken en er mee aan de slag te gaan via Jongerengids. Bij deze methodieken staat de informatievergaring voorop. Alle thema s die op Jongerengids aan bod komen, worden aangesneden in deze methodieken. Zo bouwen leerlingen nieuwe kennis op omtrent de thema s lichamelijkheid, gezondheid, relaties, kinderrechten, milieueducatie, veilig en verantwoord gebruik van informatie- en communicatietechnologieën en wereldoriëntatie. Naast deze informatiegecentreerde methodieken, vind je in de bundel ook een aantal methodieken die dieper ingaan op een thema. Hierbij staat niet alleen de informatieverwerking voorop, maar ook het inhoudelijk verschaffen van inzicht in het thema school, kinderrechten, lichamelijkheid en familierelaties. 4.1 Methodieken die focussen op informatievergaring, -verwerking, en beoordeling. Aan de hand van deze methodieken leren leerlingen zelfstandig informatie opzoeken en verwerken. Zo leren ze de Jongerengids kennen en gebruiken en bouwen nieuwe kennis op omtrent de thema s lichamelijkheid, gezondheid, relaties, kinderrechten, milieu-educatie, veilig en verantwoord gebruik van informatie- en communicatietechnologieën en wereldoriëntatie. Jij werkt voor JAC of AWEL Leerlingen leren zich in deze rollenspelen empathisch inleven in probleemsituaties van leeftijdsgenoten en gaan zelf op zoek naar tips om dit probleem op te lossen. Jongerengids dient hierbij als leidraad, maar ze kunnen ook hun eigen creativiteit hierin kwijt. Maak een zelftest Leerlingen leren een thema waar veel leeftijdsgenoten mee kampen te analyseren en in te schatten. Ze krijgen inzicht in welke elementen aan een fenomeen gekoppeld zijn en hoe deze zich tot elkaar verhouden. Ook hier komt een flinke dosis creativiteit goed van pas. Website-quiz Via deze methodiek leren tieners zowel inhoudelijke aspecten als de meerwaarde van het opzoeken van info in de gids kennen. Ze leren online informatie opzoeken en verwerken via de website Via de quiz erna in de klas wordt de informatie klassikaal verwerkt. 4.2 Inhoudelijke methodieken Anti-verveelkalender Deze methodiek speelt in op het thema ontspanning op Jongerengids en helpt leerlingen nadenken over verschillende manieren om hun vrije tijd op een leuke en zinvolle manier door te brengen. Ren je rot Dit stellingenspel schotelt leerlingen stellingen voor in verband met de thema s internet en gsm, school, rechten en plichten en geld. Een actieve methodiek die ook in een rustigere variant gebruikt kan worden. Aan Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 4 > 20

6 de hand hiervan krijgen de jongeren niet alleen inhoudelijk informatie maar formuleren ze ook hun eigen mening rond de thema s en stellingen. Kringgesprek met boterbriefjes Goed in je vel Zelfbeeld, lichaamsbeeld en zelfvertrouwen zijn belangrijke maar moeilijk bespreekbare thema s met tieners. Deze laagdrempelige methodiek stelt leerlingen in staat om te praten over hun bezorgdheden en onzekerheden in een veilig kader. Leerlingen formuleren ook tips aan elkaar. Spelbord Piekerni Via dit spelbord formuleren leerlingen tips en antwoorden op veel gestelde vragen rond de thema s vrienden en familie en relaties en seks. Een ludieke methodiek die op een luchtige manier veel diepgang met zich meebrengt. Miss or Mister Future Laat jongeren nadenken over de toekomst van onze wereld en maatschappij. Ze formuleren hun eigen maatschappijvisie en krijgen hierop feedback van hun medeleerlingen. 4.3 Hoe passen deze methodieken in de eindtermen? Zoals je hierboven kan lezen zijn de methodieken in deze bundel op te delen in twee categorieën. Enerzijds zijn er methodieken die de leerlingen stimuleren om zelf informatie op te zoeken, te verwerken en er mee aan de slag te gaan via Jongerengids. Bij deze methodieken staat de informatievergaring voorop. Deze methodieken sluiten dan ook vooral aan bij de leergebied-overschrijdende eindtermen rond Leren Leren. Vakoverschrijdende eindtermen Leren Leren Eerste Graad 9 De leerlingen kunnen samenhangende informatie begrijpen en analyseren door de betekenis van woorden, begrippen en zinnen, waar mogelijk, uit de context af te leiden of op te zoeken. 10 Bij het oplossen van een probleem herformuleren de leerlingen het probleem; bedenken zij onder begeleiding een oplossingsweg en lichten die toe; passen zij de gevonden oplossingsweg toe. Vakoverschrijdende eindtermen Leren Leren Tweede Graad 1 De leerlingen werken planmatig. 2 De leerlingen reflecteren over hun leeropvattingen, leermotieven en leerstrategieën. De leerlingen kunnen op systematische wijze verschillende informatiebronnen op hun niveau zelfstandig gebruiken. 3 De leerlingen kunnen uit gegeven informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en deze raadplegen met het oog op te bereiken doelen. 5 De leerlingen kunnen gegeven informatie onder begeleiding kritisch analyseren en samenvatten. 6 De leerlingen herkennen strategieën om problemen op te lossen en evalueren ze. Er bestaat echter niet zoiets als informatievergaring zonder een leereffect als het op de inhoud aankomt. Alle thema s die op Jongerengids aan bod komen, worden in deze eerste categorie van methodieken dan ook aangesneden. Zo bouwen leerlingen nieuwe kennis op omtrent de thema s lichamelijkheid, gezondheid, relaties, kinderrechten, milieu-educatie, veilig en verantwoord gebruik van informatie- en communicatietechnologieën en wereldoriëntatie. Dit is nog meer het geval in de methodieken die dieper ingaan op het thema school, Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 5 > 20

7 kinderrechten, geld, internet en gsm, zinvolle vrijetijdsbesteding, lichamelijkheid en relaties. Deze methodieken sluiten dan ook aan bij een waaier aan vakoverschrijdende eindtermen. Deze vakoverschrijdende eindtermen zijn globaal van toepassing op het secundair onderwijs. Dit maakt deze methodiekenbundel bruikbaar in de eerste zowel als de tweede graad van het ASO, BSO, TSO en KSO. Context 1: Lichamelijke gezondheid en veiligheid De leerlingen: 5 maken gezonde keuzes in hun dagelijkse voeding; 6 hanteren richtlijnen voor het hygiënisch omgaan met voeding; 7 nemen dagelijks tijd voor lichaamsbeweging; 8 schatten de risico s en gevolgen in bij het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen en reageren assertief in aanbodsituaties; 9 nemen voorzorgsmaatregelen tegen risicovol lichamelijk contact. Context 2: Mentale gezondheid De leerlingen: 3 erkennen probleemsituaties en vragen, accepteren en bieden hulp; 4 aanvaarden en verwerken hun seksuele ontwikkeling en veranderingen in de puberteit; 5 kunnen zich uiten over en gaan respectvol om met vriendschap, verliefdheid, seksuele identiteit en geaardheid, seksuele gevoelens en gedrag; 6 stellen zich weerbaar op; 7 gebruiken beeld, muziek, beweging, drama of media om zichzelf uit te drukken. Context 3: Socio-relationele ontwikkeling De leerlingen: 2 erkennen het bestaan van gezagsverhoudingen en het belang van gelijkwaardigheid, afspraken en regels in relaties; 3 accepteren verschillen en hechten belang aan respect en zorgzaamheid binnen een relatie; 6 doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik; 7 bespreken opvattingen over medische, psychische en sociale aspecten van samenlevingsvormen, veilig vrijen, gezinsplanning, zwangerschap en zwangerschapsafbreking; 9 zoeken naar constructieve oplossingen voor conflicten. Context 4: Omgeving en duurzame ontwikkeling De leerlingen: Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 6 > 20

8 2 herkennen in duurzaamheidsvraagstukken de verwevenheid tussen economische, sociale en ecologische aspecten en herkennen de invloed van techniek en beleid; 3 zoeken naar mogelijkheden om zelf duurzaam gebruik te maken van ruimte, grondstoffen, goederen, energie en vervoermiddelen; 4 zoeken naar duurzame oplossingen om de lokale en globale leefomgeving te beïnvloeden en te verbeteren; 5 tonen interesse en uiten hun appreciatie voor de natuur, het landschap en het cultureel erfgoed; 6 voelen de waarde aan van natuurbeleving en het genieten van de natuur. Context 5: Politiek-juridische samenleving De leerlingen: 2 passen inspraak, participatie en besluitvorming toe in reële schoolse situaties; 3 tonen het belang en dynamisch karakter aan van mensen- en kinderrechten; 4 zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen rechten en die van anderen. Context 6: Socio-economische samenleving De leerlingen: 7 kunnen het eigen budget en de persoonlijke administratie beheren. Vakoverschrijdende eindtermen ict De leerlingen: 1 hebben een positieve houding tegenover ict en zijn bereid ict te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren; 3 kunnen zelfstandig oefenen in een door ict ondersteunde leeromgeving; 4 kunnen zelfstandig leren in een door ict ondersteunde leeromgeving; 5 kunnen ict gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven; 6 kunnen met behulp van ict digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren; 7 kunnen ict gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen; 9 kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit verschillende ict-toepassingen. 4.4 Voor je begint, zorg voor vertrouwen en veiligheid In wat volgt worden soms gevoelige onderwerpen besproken. Dit is niet voor alle leerlingen even makkelijk. Daarom is het belangrijk dat er een sfeer van vertrouwen en veiligheid gecreëerd wordt. Maak daarom voor je aan een methodiek begint een aantal concrete afspraken met de groep. De PIKASOLL-methodiek van Sensoa vormt hier een goede leidraad. Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 7 > 20

9 Schrijf de letters P, I, K, A, L en L onder elkaar op het bord of een groot papier. Vul letter per letter het kernwoord van de afspraak aan en leg uit welke afspraak er geldt. Zorg ervoor dat de regels tijdens de les goed zichtbaar zijn en blijven, zodat er steeds naar verwezen kan worden. Privacy Persoonlijke zaken die in de groep verteld worden, zijn vertrouwelijk en blijven binnen de groep. We gebruiken wat we hier horen niet in andere situaties, ook de leerkracht/begeleider niet. Ik-vorm We praten over onszelf, onze gevoelens en ervaringen, opvattingen We zijn open en eerlijk in wat we vertellen. Kies Kies wat je vertelt en wat niet. Niet alles is voor alle oren bedoeld, en je kan gerust je gevoelens en gedachten voor jezelf houden als je ze, om wat voor reden ook, niet wil delen met de groep. Actief Wees actief in het verloop van het groepsgebeuren. We geven je veel ruimte om zelf te bepalen waarover het moet gaan vandaag. Dus wacht niet passief af tot iemand anders iets inbrengt. Luisteren Luisteren naar elkaar zorgt voor een goed gesprek. Lachen Humor is belangrijk, het is soms goed geladen onderwerpen te ontmijnen. Uitlachen kan niet. 4.5 Wil je nog meer weten of op de hoogte blijven? Jongerengids wil daar zijn waar jongeren zijn. Naast de Jongerengids-website, zijn er ook de Jongerengids voor leerlingen van de derde graad lager onderwijs, de Jongerengids-folders voor 12-plussers, én een Jongerengids- Facebook-pagina. De websites kan je ook mobiel bezoeken Voor iedereen die werkt met kinderen en jongeren is er ook Jeugdinfotheek.be.. Die website bundelt jeugdinformatie(producten) en kennis over het verstrekken van informatie aan jongeren. Zoek je een methodiek, website, boekje rond een bepaald thema? Je vindt het op Jeugdinfotheek.be. De Ambrassade heeft ook een kwaliteitslabel voor goede jeugdinformatie. Waar Trusty verschijnt, zitten kinderen en jongeren op een website, in een folder of boekje dat op hun maat gemaakt is en hen niets probeert wijs te maken. Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 8 > 20

10 5 De wedstrijd! Doe mee aan de Jongerengids-groepswedstrijd en win een spel van onze partner Mediaraven of een gevulde infozuil. Stuur ons tot en met 20 december 2015 een foto op van jouw klas/groep/werking terwijl je één van de methodieken uit deze bundel doet. Mail hem naar Vermeld de klas/groep/werking, naam en adres van de school/organisatie en de prijs van jouw keuze. Wij plaatsen alle foto s in de week na de kerstvakantie op de Facebookpagina van Jongerengids. De klas die de meeste likes verzamelt, wint een prijs! De winnaar wordt via op de hoogte gebracht. 5.1 De prijzen Een gevulde Jongerengids-zuil ter waarde van 445 euro Wat? Jongerengids is niet alleen een website. Er is ook een papieren gids voor 11- en 12-jarigen. Voor 12-plussers zijn er de Jongerengids-folders die dieper ingaan op een bepaald thema. Er zijn 40 folders in totaal, gaande van Afgestudeerd, wat nu? over Geld en Ouders met psychische problemen tot Zelfverwonding. De folders staan het mooiste netjes uitgestald in een Jongerengids-infozuil. En jij kan die winnen! Voor wie? Jongeren vanaf 12 jaar. U aangeboden door: De Ambrassade Meer info? Een gratis CASPAR-game Wat? De CASPAR-game is een interactief spel rond mediawijsheid voor leerlingen van de middelbare school. Voor wie? Jongeren vanaf 12 jaar leerlingen per spel. U aangeboden door: Mediaraven Meer info? Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 9 > 20

11 Advertentie: Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 10 > 20

12 6 Methodieken 6.1 Rollenspel: jij werkt voor het JAC of Awel Doelstelling Verloop Leerlingen leren zich empathisch inleven in het perspectief van iemand anders. Leerlingen zoeken zelfstandig informatie op en verwerken deze. Leerlingen leren probleemoplossend denken. Leerlingen bouwen nieuwe kennis op omtrent de thema s lichamelijkheid, gezondheid, relaties en seksualiteit, kinderrechten, milieu-educatie, veilig en verantwoord gebruik van informatie- en communicatietechnologieën en wereldoriëntatie. Deel de leerlingen op in duo s. Elk duo krijgt een thema van de website toegewezen (vrienden en familie, goed in je vel, relaties en seks, ) De leerlingen krijgen een half uur voorbereidingstijd. In die tijd: bekijken ze de info die in hun hoofdstuk gegeven wordt en werken op basis van wat ze het interessantst vinden, een casus uit: iemand komt met een concrete hulpvraag naar Awel of het JAC. Het is belangrijk dat ze in de casus verschillende aspecten die ze in hun hoofdstuk terugvinden, aan bod laten komen. zoeken ze naar tips of advies om te geven op de Jongerengids-website. beslissen ze wie in het rollenspel de rol van cliënt en wie de rol van de Awel- of JACmedeweker zal opnemen. Elk duo voert z n rollenspel op voor de grote groep. Nabespreking in groep: Wat vonden jullie van het rollenspel? Was de situatie herkenbaar? Zouden jullie andere tips gegeven hebben? Waarom? Welke? 6.2 Maak zelf een zelftest Doelstelling Verloop Leerlingen verwerven inzicht in de fenomenen waar leeftijdsgenoten mee bezig zijn. Leerlingen analyseren de verschillende componenten van een fenomeen. Leerlingen leren deze componenten coherent met elkaar te verbinden. Leerlingen zijn creatief in hun taaluitdrukkingen. Leerlingen bouwen nieuwe kennis op omtrent de thema s lichamelijkheid, gezondheid, relaties en seksualiteit, kinderrechten, milieu-educatie, veilig en verantwoord gebruik van informatie- en communicatietechnologieën en wereldoriëntatie. Toon de leerlingen via het smartboard (of een beamer) één of twee zelftestjes die op de website Jongerengids.be te zien zijn. Leg hen het algoritme achter zo n zelftest uit (per antwoordmogelijkheid worden 1, 2 of 3 punten toegewezen. Het totaal aantal punten geeft het resultaat tot welk profiel de gebruiker behoort) Laat elke leerling een thema op de website Jongerengids.be kiezen. Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 11 > 20

13 Nu gaan ze zelf aan de slag om aan de hand van de info zelf een testje rond (een aspect van) hun thema te maken. Belangrijke aspecten zijn hierbij: Elke vraag heeft 3 keuzeopties De zelftest bestaat uit 5 vragen Het resultaat bestaat uit 3 verschillende profielen (0-5 punten, 6-10 punten, punten) waarin ook tips verweven zitten. Deze fase kan eventueel als huiswerk gemaakt worden. Laat de leerlingen op een rij gaan staan op basis van het aantal letters van hun voornaam + hun achternaam, zelftest in de hand. Ze moeten dit helemaal zelfstandig doen, dus reguleer dit als leerkracht niet, ook al is het even chaotisch. Staan ze op de juiste volgorde? Dan geven ze hun zelfgemaakte zelftest door aan de leerling rechts van hen. De laatste in rij geeft zijn of haar zelftest aan de eerste. De leerlingen vullen nu de zelftest in die ze voorgeschoteld gekregen hebben. Nabespreking / kringgesprek: Elke leerling stelt zijn of haar resultaten op de ingevulde zelftest voor. Wat vonden ze ervan? Herkennen ze zichzelf in het profiel? Lijken de tips geschikt? De maker van de zelftest becommentarieert. Wat vindt hij of zij van de commentaren? Waarom heeft hij of zij precies dit thema gekozen voor de zelftest? Wat denken de anderen ervan? Stuur gerust goeie zelftesten door naar jongerengids@ambrassade.be. Wie weet verschijnen ze wel op de website? 6.3 Website-quiz Doelstelling Via deze methodiek leren tieners zowel inhoudelijke aspecten als de meerwaarde van het opzoeken van info op de website kennen. Ze leren ook online informatie opzoeken en verwerken via de website Verloop Leerlingen zoeken zelfstandig informatie op en verwerken deze. Leerlingen leren de jongerengids kennen en gebruiken. Leerlingen bouwen nieuwe kennis op omtrent de thema s lichamelijkheid, gezondheid, relaties en seksualiteit, kinderrechten, milieu-educatie, veilig en verantwoord gebruik van informatie- en communicatietechnologieën en wereldoriëntatie. Geef elke leerling het werkblad met de vragen erop. Laat hen dit blad eerst individueel (of bij wijze van huiswerk) invullen door de antwoorden op te zoeken op Organiseer in de klas de grote Jongerengids-quiz : Leerlingen staan in twee rijen, tegenover elkaar. In het midden wordt een bal, doek, pen of ander voorwerp gelegd. De leerlingen mogen hun voorbereidingsblad bijhouden. Lees de vragen van het werkblad één voor één voor. Denkt iemand het antwoord te weten, mogen ze naar het midden lopen om het voorwerp te pakken te krijgen. Wie het eerst het voorwerp vastheeft, mag antwoorden. De tieners mogen zich niet beperken tot een louter ja/neen-antwoord, maar moeten ook het waarom erachter erbij vertellen. Is het antwoord juist? Dan krijgt de groep van de tiener in kwestie een punt. Is het fout? Dan mogen alle andere leerlingen, van zodra het voorwerp terug neerligt, een tweede poging wagen. Materiaal Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 12 > 20

14 1 werkblad per leerling sjaaltje of ander voorwerp om in het midden te leggen tijdens de quiz 6.4 Een anti-verveelkalender Doelstelling Verloop Leerlingen denken na over zinvolle vrijetijdsbesteding en ontspanningsmogelijkheden. Leerlingen zijn empathisch en leven zich in het perspectief van iemand anders in. Leerlingen werken samen. In deze methodiek werken we rond het onderdeel ontspanning van Jongerengids.be. Neem samen met de leerlingen, via de beamer of het smartboard, even de grote categorieën van dit onderdeel door, zodat ze weten welke soort info ze hier kunnen vinden. Verdeel de leerlingen in kleine groepjes van 3 à 4 leerlingen. Elk groepje vormt een Bureau voor vervelingszaken. Elke groepje krijgt een aanvraag van een jongere. Het is aan hen om een antiverveelkalender op te stellen voor de eerstkomende paas- of kerstvakantie. Waar kan de tiener in kwestie zich concreet mee bezighouden, gezien zijn of haar voorkeuren die in de casus uitgelegd worden. Aan de hand van de info die ze vinden op Jongerengids.be (en de linken naar websites die hier voorgesteld worden) stellen ze een anti-verveel kalender op voor hun cliënt. Elk groepje stelt z n cliënt + de anti-verveelkalender voor aan de klas. Wat vinden de andere leerlingen ervan? Zou dit aantrekkelijk zijn voor de cliënt? Andere ideeën? Casussen Ik ben Rune. Ik ben nogal het ondernemende type, dus ik hou ervan om nieuwe dingen te proberen en uit te testen. In een groep ben ik eerder een leider dan een volger. Ik ben Sofia. Ik ben vooral graag creatief bezig, maar ik heb het niet zo breed, dus veel geld mag mijn hobby wel niet kosten. Ik ben Ariane. Ik verveel mij eigenlijk heel de tijd, behalve als ik naar school moet, en dan nog Van mijn vrienden moet ik niet te veel inspiratie verwachten, zij hebben eigenlijk ook nooit iets te doen. Meestal hangen we gewoon wat rond. Eigenlijk vind ik dat wel ok zo, maar ja, misschien is er wel meer in het leven. Ik ben Simon. Ik wil vooral iets nuttig doen in mijn vrije tijd, iets waar anderen ook iets aan hebben. Maar nu ook weer niet de hele tijd hè. Ik ben Noor. Ik heb een fysieke handicap waardoor ik in een rolstoel zit, dus ik heb het gevoel dat mijn mogelijkheden superbeperkt zijn. Hebben jullie tips van dingen waar ik mij in mijn vrije tijd mee kan bezig houden? Ik ben Oskar. Ik verveel mij eigenlijk nooit, want ik heb altijd wel een computergame dat ik kan spelen. Als het aan mij lag, gamede ik de hele tijd. Ik ben Eline. Ik ben graag actief bezig, dus ik hou wel van sport, maar heb geen favoriete sport. Daarnaast ga ik ook keigraag naar feestjes en festivals. Maar dat moet ik van mijn ouders wel een beetje binnen de perken houden 6.5 Ren-je-rot Stellingenspel Doelstelling Leerlingen verwerven inzicht in de thema s internet en gsm, school, geld en mogen en moeten. Leerlingen formuleren hun mening en kunnen deze beargumenteren. Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 13 > 20

15 Verloop De stellingen uit deze methodiek komen uit de thema s internet en gsm, school, geld en mogen en moeten van Jongerengids.be. Toon voor of na de oefening aan de leerlingen hoe de website Jongerengids.be eruit ziet. De leerlingen staan in het midden van de klas. Wijs aan de rechtermuur het antwoord JA toe, aan de linkermuur het antwoord NEEN. Lees de leerlingen een stelling voor. Denken ze dat deze stelling juist is, dan gaan ze aan de rechterkant van de klas staan. Denken ze dat het antwoord NEEN is, gaan ze links staan. Pols naar hun motivaties. Waarom staan ze waar ze staan? Geef het juiste antwoord. Wat denken de leerlingen ervan? Vinden ze dit correct? Of zou dit anders moeten? Stel bijvragen op basis van de achtergrondinformatie die je bij de stelling vindt. Stellingen Het is strafbaar om pikante foto s van mezelf door te sturen naar mijn lief. NEEN Neen, maar het kan wel zware gevolgen hebben als de beelden die jij in vertrouwen stuurde, door de andere persoon gedeeld worden met anderen. Een pikante foto naar je lief doorsturen is niet strafbaar wanneer het in vertrouwen en uit vrije wil gebeurt. Die foto s van een minderjarige daarna publiceren op een website of sociaal netwerk mag niet. Want dan gaat het om verspreiding van kinderporno. En dat is wel degelijk strafbaar. Je ouders mogen checken naar welke websites je surft. NEEN In principe mogen ze dat niet. Ze mogen ook niet zonder kloppen je kamer binnen komen of jouw of chat controleren. Volgens het Kinderrechtenverdrag heb je recht op privacy. Je ouders staan wel in voor je opvoeding en tot je achttiende verjaardag hebben zij het ouderlijk gezag over je. Ouderlijk gezag betekent dat ze het recht hebben om in de gaten te houden waar jij zoal mee bezig bent als dat in jouw belang is. Bijvoorbeeld als ze vermoeden dat je problemen hebt en het gevoel hebben dat praten niet meer helpt. Telkens ik een foto van een vriend of vriendin op Facebook plaats, vraag ik zijn of haar toestemming. JA Voor je een herkenbare foto of video op het web zet, moet je toestemming vragen aan die persoon. Dat moet volgens het 'recht op afbeelding'. Maar eigenlijk doe je dat ook gewoon uit respect voor elkaar. Wanneer je een foto neemt of een filmpje maakt van je vrienden, vertel hen dan altijd wat je met die beelden gaat doen. En vraag toestemming voor je ze online zet. Je mag sociale media pas gebruiken als je 13 jaar bent. NEEN De meeste sociale media mag je pas gebruiken als je 13 jaar bent. Dat komt omdat zo goed als alle sociale media uit de Verenigde Staten komen (Twitter, YouTube, Facebook, Instagram, Snapchat, Tumblr, WeHeartIt, ). En hun wet zegt dat je geen persoonlijke informatie mag delen online zolang je geen 13 jaar oud bent. Het sociale netwerk van KETNET is Belgisch en mag je gebruiken vanaf 6 jaar. Het lezen van tweets, Tumblr-pagina s of bekijken van YouTube-filmpjes (dus zonder dat je er een profiel op hebt aangemaakt) mag altijd. Ook al ben je nog geen 13. De straling van een smartphone is schadelijk voor je gezondheid Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 14 > 20

16 DAT WETEN WE NOG NIET. Wetenschappers zijn nog niet 100 % zeker dat de straling veilig is. Anderzijds: geen enkel onderzoek zegt dat de straling zeker schadelijk is. We weten het dus (nog) niet. Daarom zijn de normen die de Europese Unie oplegt, ook zo streng. Wat kan je doen tegen straling? Schakel je toestel uit als je het niet nodig hebt, of zet het in vliegtuigmodus. Zo ben je zeker dat er geen straling uit je toestel komt. Hou je gsm niet te lang tegen je oor om te bellen. Gebruik beter een vaste telefoon. Of ga videochatten via Skype of Facetime, zodat je je toestel verder van jou kan houden. Als je belt, wacht je het best tot er opgenomen wordt. En hou dan pas je smartphone tegen je oor. Zo krijg je het minst straling. Je smartphone heeft het meest straling af als hij verbinding probeert te maken. Je moet met de school verplicht op medisch onderzoek. JA In het eerste en het derde jaar van de middelbare school moet je naar het CLB voor een medisch onderzoek. Ook als je net naar de huisarts bent geweest. Op een medisch onderzoek doet de schoolarts het volgende: test je ogen en je oren; meet je en weegt je; kijkt naar je tanden; kijkt naar je houding; kijkt of je geslachtsorganen goed ontwikkelen; kijkt na of je tegen alle ziekten bent ingeënt; stelt je vragen; spoort beginnende ziektes op. Zo kan je erger voorkomen. Wil jij of willen je ouders niet dat de schoolarts je onderzoekt? Dan mag ook je huisarts het medisch onderzoek doen. Hij of zij moet net dezelfde testen doen en de resultaten doorgeven aan de schoolarts. Let op: je huisarts moet je betalen, de schoolarts is gratis. Ik mag zelf mijn studierichting kiezen NIET HELEMAAL In principe beslissen je ouders naar welke school je gaat en welke studierichting je volgt. Als je ouder wordt, moet dat steeds meer in overleg met jou gebeuren. Verschillende mensen beslissen ook of je al dan niet naar een volgend jaar mag: de klassenraad met leerkrachten, de schooldirecteur en medewerkers van het CLB. Zij beslissen of je een A- (dan mag je naar het volgende leerjaar in dezelfde studierichting), B- (dan mag je naar het volgende leerjaar, maar je mag niet kiezen naar welke studierichting) of C-attest (dan mag je niet naar het volgende leerjaar. Je mag wel van studierichting veranderen binnen hetzelfde leerjaar) krijgt. De school mag leerlingen verbieden om een hoofddoek te dragen. JA Elke school bepaalt zelfstandig of een hoofddoek of een hoofddeksel toegelaten is of niet. De school kan de regels in het schoolreglement zelf bepalen, als die niet tegenstrijdig zijn met de fundamentele rechten en vrijheden van leerlingen en ouders. Beperkingen mogen alleen als leerlingen uiterlijke kenmerken dragen die tegen de democratie ingaan, onhygiënisch zijn of anderen in gevaar brengen. Als je gepest wordt, is het een goed idee om van school te veranderen. Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 15 > 20

17 MEESTAL NIET Jammer genoeg zitten er op elke school pesters. Als je dus op de ene school gepest wordt, heeft het niet altijd zin om naar een andere school te gaan. Probeer het probleem in je huidige school op te lossen samen met je ouders, andere leerlingen, leerkrachten of directie. Wist je dat 15 procent van de leerlingen in het secundair onderwijs wordt gepest? Een op acht leerlingen zegt dan weer dat hij of zij regelmatig andere leerlingen pest. Als je studeert, moet je om de 2 uur een pauze nemen NIET WAAR Je moet dit sneller doen, neem elk uur een pauze. Na 45 tot 60 minuten vallen je hersenen even in slaap. Ze verwerken dan wat je geleerd hebt. Daarom moet je pauzeren. Spring, dans of ga kort wandelen in je pauze. Daar krijgen je hersenen nieuwe zuurstof en het helpt tegen stress. Kinderen en jongeren hebben recht op zakgeld NIET WAAR Nee, zakgeld krijgen is geen recht. Er bestaan dus ook geen regels over hoeveel zakgeld je zou moeten krijgen. Je ouders moeten je wel zo opvoeden dat je kan deelnemen aan het sociale leven. Driekwart van de ouders in ons land geven zakgeld aan hun kinderen. Jongeren tussen 10 en 15 jaar krijgen gemiddeld 10 euro per week. Jongeren ouder dan 15 jaar krijgen gemiddeld 20 euro per week. De studie zegt ook dat kinderen die zakgeld krijgen, later bewuster omgaan met geld en minder snel schulden maken. Ik mag zelf kiezen hoeveel uur ik werk als jobstudent WAAR Je mag zoveel dagen als je wil werken als jobstudent. Maar let wel op: werk je meer dan 50 dagen per jaar, dan moet je sociale bijdragen betalen en hou je minder loon over. Je werkt dus het best niet meer dan 50 dagen per jaar. Zo heb je meer loon. Dure gsm s en kleren zijn altijd van betere kwaliteit. Daarom zijn ze ook duurder. NIET ALTIJD Soms kan je ergens een koopje op de kop tikken, in een winkel of online. Zo hoef je zelf minder te spenderen. Ook merkkledij is niet altijd beter. Vaak gaat het om een shirt waar een bepaald labeltje op hangt van een bepaald merk, dat het veel duurder maakt. Vind je zo n shirt zonder de merknaam, dan ben je gegarandeerd veel minder geld kwijt en de kwaliteit hoeft daarom niet minder te zijn. Geld maakt gelukkig. HIER IS GEEN JUIST OF FOUT ANTWOORD, WE POLSEN NAAR DE MENING VAN DE LEERLINGEN. JIM TV onderzocht in 2012 of Vlaamse jongeren gelukkig zijn. Bijna zeven op de tien jongeren vinden dat geld niet gelukkig maakt. Al vinden ze het leuk om koopjes te doen en zo geld te sparen. Jongeren worden het meest gelukkig van: een goede thuis en lieve ouders sporten, zich ontspannen en hun hobby s goede punten halen op school plezier maken met vrienden uitstapjes maken Ook kinderen en jongeren kunnen geld verdienen op het internet JA Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 16 > 20

18 Je kan geld verdienen door allerlei voorwerpen die je zelf niet meer gebruikt, te koop aan te bieden op het internet: een oude computer, cd s of dvd s die je niet meer bekijkt of beluistert, je oude bed, fiets, skateboard, knuffelberen, kleren Er zijn verschillende veilingsites waar dat mogelijk is, maar je schakelt best je ouders ervoor in. Alle andere vormen van geld verdienen op het internet zijn verboden voor kinderen jonger dan 15 jaar. Ouders mogen hun kinderen verbieden om een gsm te kopen EIGENLIJK WEL Ouders hebben het ouderlijk gezag tot hun kinderen achttien jaar zijn. Tot dan mogen ze (mee) bepalen wat je koopt en niet koopt. Maar tegelijk hebben ze de plicht om respect te hebben voor jouw ideeën en plannen. Goed met elkaar praten is de boodschap. De meeste jongeren krijgen of kopen hun eerste gsm in het eerste jaar van het middelbaar. Daar bestaan geen regels of wetten voor. Je ouders beslissen dus of je een eigen gsm mag hebben of niet. Zolang je geen 18 jaar bent, moet je bij een verkeersovertreding geen boete betalen NIET WAAR Als je jonger bent dan 16 jaar, kan de politie je bij een verkeersovertreding niet verplichten om een boete te betalen. Doe je een overtreding, dan stelt de politie een proces-verbaal op en stuurt dat naar het jeugdparket. De jeugdrechter kan je geen geldboete opleggen en kan geen gevangenisstraf uitspreken. De jeugdrechter kan jou wel een andere maatregel opleggen zoals: een berisping, een verkeersklas volgen, enz. Vanaf zestien jaar is de politierechter bevoegd. De politierechter kan wél een geldboete opleggen. Ouders mogen het dagboek van hun kinderen lezen IN PRINCIPE MOGEN ZE DAT NIET Ze mogen ook niet zonder kloppen in je kamer binnen komen of jouw of chat controleren. Volgens het kinderrechtenverdrag heb je recht op privacy. Je ouders moeten wel zorgen voor je opvoeding tot je achttiende verjaardag. Dat betekent dat ze een aantal rechten en een aantal plichten hebben tegenover jou. Eén van hun rechten, maar tegelijkertijd is het ook een plicht, is dat ze in de gaten moeten houden waar jij zoal mee bezig bent als dat in jouw belang is. Dus, als ze een grondige reden hebben om jouw privacy te schenden, dan mogen ze dit wel doen. Wat zijn voorbeelden van grondige redenen? Bijvoorbeeld: als ze vermoeden dat je experimenteert met drugs of alcohol, als je contact hebt met gevaarlijke personen zoals pedofielen, drugsdealers, bendeleden, enz.. Je kan voor pesten opgesloten worden ALS HET HEEL ERNSTIG IS, KAN DIT IN PRINCIPE WEL. Als het pestgedrag écht ernstige vormen aanneemt, kan de gepeste met het nodige bewijsmateriaal naar de politie stappen. De politie stelt een proces-verbaal op en stuurt dit door naar de procureur des Konings. Het is de procureur die beslist of de zaak doorgegeven wordt aan de jeugdrechter. Als de jeugdrechter vindt dat het pestgedrag zó erg is, kan die beslissen om de pester onder toezicht te plaatsen of te laten opnemen in een jeugdinstelling. Kinderen en jongeren mogen zelf kiezen bij wie ze gaan wonen als hun ouders uit elkaar gaan NEEN Een minderjarige mag niet kiezen waar hij of zij gaat wonen. Dat wordt door je ouders of de rechter geregeld in de verblijfsregeling. Als er een proces loopt, zal de rechter liefst rekening houden met jouw mening - naast de wet en de mening van je ouders. Je hebt immers wel hoorrecht. Dat betekent dat jij je mening mag vertellen wanneer je ouders gaan scheiden. De jeugdrechter moet naar je verhaal te luisteren als je ouder bent dan twaalf. Je mag ook beslissen om je mening niet te geven. Ben je jonger dan 12 jaar, dan kan je zelf vragen om gehoord te worden. Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 17 > 20

19 6.6 Kringgesprek met boterbriefjes Goed in je vel Doelstelling Leerlingen denken na over zelfvertrouwen, uiterlijk, voeding, beweging, middelengebruik, ziekte, handicap en depressie. Leerlingen durven hun onzekerheden uiten. Leerlingen geven tips, hulp en steun aan elkaar. Verloop Laat de leerlingen ter voorbereiding van deze methodiek het hoofdstuk goed in je vel op Jongerengids.be doornemen. Hiervoor kan je hen in de klas tijd geven of je kan dit als huiswerkopdracht geven. De centrale vragen die ze voor zichzelf moeten beantwoorden, zijn de volgende: Welke vraag die binnen dit hoofdstuk beantwoord werd, vonden ze zelf het interessantste? Waar hebben ze echt iets van bij geleerd of waarvan vinden ze dat het heel erg belangrijk is dat andere jongeren hier informatie over krijgen. Waarom? Voorzie de boterbriefjes. Dit kunnen gewoon blanco papiertjes of jes zijn. Zorg dat je er precies zoveel hebt als de helft van het aantal leerlingen. Is het aantal oneven? Doe dan als leerkracht zelf mee. De leerlingen gaan in een kring zitten. Elk eerste, derde, vijfde,... in de rij krijgt een boterbriefje. Diegenen die een briefje kregen, hebben het spreekrecht. Zij vertellen aan hun linkerbuur welke vraag rond goed in je vel ze het interessantste vonden. De luisteraar geeft feedback en stelt vragen maar onthult zelf niet welk onderdeel hij of zij zelf het interessantst vond. Na een 5-tal minuten rond je het gesprek af en geeft de spreker zijn briefje door aan de persoon die naar hem luisterde. Nu heeft elke tweede, vierde, zesde leerling een boterbriefje. Zij krijgen nu letterlijk het woord, maar richten zich ook tot hun linkerbuur. Hierdoor heeft iedereen contact gehad met twee verschillende personen. Laat alle leerlingen weer opstaan en een rij vormen van klein naar groot. Eens deze rij gevormd, laat je de eerste en laatste in de rij naast elkaar gaan staan, zodat een nieuwe kring gevormd wordt. Bevraag de leerlingen wat ze gehoord hebben tijdens ronde 1. Ze vertellen niet over wat ze zelf vertelden, maar wat ze hoorden van hun buur. Ze hoeven hierbij de naam van de persoon in kwestie niet te noemen. Dit verlaagt de drempel om te spreken. Wat hebben ze geleerd? Wat heeft hen verwonderd? 6.7 Spelbord Piekerni: help iemand vooruit Doelstelling Verloop Leerlingen krijgen inzicht in de thema s vrienden en familie en relaties en seks. Leerlingen kunnen hulp bieden, steun verlenen of tips geven aan iemand die zich in een moeilijke situatie bevindt. Leerlingen kennen hulpverleningsorganisaties die hen of anderen kunnen bijstaan. De stellingen uit deze methodiek komen uit de thema s vrienden en familie en relaties en seks van jongerengids.be Toon voor of na de oefening aan de leerlingen hoe de website Jongerengids.be eruit ziet. Kan je tijdens het spel de website erbij nemen? Nog beter! Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 18 > 20

20 Print het spelbord af. Print de vraag-, doejes en piekerni-jes af, knip ze uit en meng ze door elkaar. De leerlingen spelen in duo s. Probeer de duo s zo samen te stellen dat een snellere, meer taalvaardige leerling gekoppeld wordt aan een iets zwakkere leerling. Elk duo krijgt een pion, bij voorkeur een figuurtje (vb. een lego- of playmobilmannetje). Laat elk duo een naam kiezen voor hun mannetje. Kader het spel: de mannetjes staan voor een personage, een leeftijdsgenoot die wat in de put zit omdat hij of zij teveel piekert en met een hoofd vol vragen zit. Het is aan hen om hun piekermannetje verder te helpen door een antwoord te geven op de vragen die hij of zij zich stelt. Telkens het hun beurt is, trekt een duo een je. Er zijn verschillende soorten jes: o Vraag-jes: De duo s krijgen een vraag voorgeschoteld. Ze krijgen 30 seconden om hierop te antwoorden. Veel vragen hebben niet echt een juist of fout antwoord, maar polsen naar hun creativiteit en ideeën. Het gaat dus vooral om de snelheid. Oordeel samen met de andere leerlingen of het antwoord zinvol is voor de kleine Piekerni. Deze klassikale bespreking na elke vraag is belangrijk. Hebben ze de vraag goed beantwoord, mag het duo z n pion een plaats naar voren schuiven. Hebben ze binnen de 30 seconden geen (volledig) antwoord kunnen geven, gaan ze terug een stapje achteruit op het spelbord. o Doe-jes: Kinderen krijgen een doe-opdracht waarvoor ze eveneens 30 seconden de tijd krijgen om deze uit te voeren. Slagen ze in die opdracht, mag hun pion een plaatsje naar voren. Lukt het niet, dan gaat de pion een stapje achteruit. o Piekerni-jes Wacht even daar moet ik eens lang en diep over nadenken. Bij de volgende ronde, moeten jullie een beurt overslaan. Wow, ik heb via jongerengids.be echt een schat aan informatie gevonden over de dingen waar ik steeds over pieker. Ik voel me veel beter! Jullie mogen twee vakjes vooruit! Pfff vandaag is mijn dagje niet. Ga een stapje achteruit. Hmm soms moet je de dingen eens vanuit het standpunt van iemand anders bekijken. Ruil jullie pion van plaats met de pion van het duo dat rechts van jullie zit. Materiaal Spelbord (zie werkblad 1) op A3-formaat Pionnetjes Vraagjes (zie werkblad 2) Doe-jes (zie werkblad 3) Piekerni-jes (zie werkblad 4) 6.8 Miss of mister future award Doelstelling Verloop Leerlingen denken na over hun maatschappijbeeld. Leerlingen kunnen een maatschappijbeeld voor de toekomst formuleren. Leerlingen kunnen een pleidooi en argumentatie opbouwen. Leerlingen kunnen kritische vragen stellen en beantwoorden. In deze methodiek houden we een heuse Miss- of Mister-verkiezing: de Miss- en Mister Future Award. De focus van deze verkiezing is niet gebaseerd op het uiterlijke, maar op hun idee over de toekomst. Laat de leerlingen voor zichzelf een aantal maatschappelijke vraagstukken neerschrijven. Wat zijn dingen in onze maatschappij die ze observeren? Waar maken ze zich zorgen over? Wat zou anders moeten? Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 19 > 20

21 Geef de leerlingen voldoende tijd om het thema De Wereld op Jongerenigds.be door te nemen. Je kan hen die mogelijkheid in de klas geven of als een huiswerkopdracht. Laat hen hun toekomstbeeld op papier zetten. Hoe zien zij de toekomst voor zich? Hoe vinden zij dat de wereld er in 2025 moet uitzien? Ze kunnen hiervoor de informatie binnen het thema De Wereld gebruiken, maar hoeven zich niet hiertoe te beperken. De miss- en misterverkiezing vindt plaats. Laat elke leerling, één voor één, hun toekomstvisie voorstellen aan hun klasgenoten. Hoe ziet hun wereld in 2025 eruit? De klasgenoten mogen vragen stellen ter verduidelijking als ze dat willen. De medeleerlingen fungeren als jury. Nadat iedereen zijn of haar toekomstperspectief heeft voorgesteld, mogen alle leerlingen een favoriet kiezen: in welke toekomst zouden zij het liefste leven? Bevraag de leerlingen één voor één. Waarom voelen ze zich tot dit toekomstbeeld aangetrokken? Wat zijn belangrijke elementen voor hen? Noteer een punt voor elk toekomstbeeld dat door een medeleerling als het meest aantrekkelijke aangeduid wordt. Wie op het einde van de klasronde de meeste punten heeft, wordt verkozen tot Miss of Mister Future. Bij voor 11- tot 15-jarigen 26 september 2015 pagina 20 > 20

22 WERKBLAD Surf naar en ga op zoek naar de antwoorden op de volgende vragen. Zeg niet enkel ja of neen, maar ga ook op zoek naar het waarom erachter! #1 Ik vrees dat mijn vriend(in) een drugprobleem heeft. Bij welke organisatie kan ik terecht? #2 Waarvoor staat KOPP? #3 Bij wie kan ik terecht als ik wil weglopen? Via welk telefoonnummer? #4 Vanaf welke leeftijd moet een rechter je horen in een echtscheidingszaak? #5 Noem een website met info speciaal voor kinderen van gescheiden ouders. #6 Wat is het verschil tussen zelfvertrouwen en zelfbeeld? #7 Op welke leeftijd krijgen de meeste meisjes schaamhaar? En de jongens? #8 Geef 3 tips om beter te slapen. #9 Zijn er trucs om minder te zweten en te stinken?

23 WERKBLAD #10 Waardoor kan je vlees vervangen? #11 Op welke website vind ik tips voor gezond ontbijten? #12 Hoeveel mensen sterven wereldwijd aan de gevolgen van roken? #13 Vanaf welke leeftijd mag je alcohol drinken? #14 Op welke website vind ik tips om beter met stress om te gaan? #15 Wat is een loverboy? #16 Hoeveel kost een condoom? #17 Vanaf welke leeftijd mag je seks hebben? #18 Waar kan ik terecht als iemand mij dwingt tot seks? #19 Mag een leerkracht in mijn rugzak kijken?

24 WERKBLAD #20 Waar vind ik een overzicht van alle mogelijke studierichtingen? #21 Is er schoolplicht in België? #22 Met welke organisatie kan ik praten over stress tijdens de examens? #23 Hoe wordt in België de armoedegrens gedefinieerd? #24 Hoeveel kinderen wereldwijd worden ingezet als kindsoldaat? #25 Wat is het verschil tussen haram en halal? #26 Wat doet de Vlaamse Jeugdraad? #27 Wat is een ecologische voetafdruk en hoe hou je die zo klein mogelijk? #28 Vanaf welke leeftijd mag je vrijwilligerswerk doen? #29 Vanaf welke leeftijd mag je uitgaan?

25 WERKBLAD #30 Ik wil zonder mijn ouders op reis naar het buitenland? Wat moet ik doen? #31 Op welke website vind ik meer info over veilig internetten? #32 Wat is het portretrecht? #33 Wat doet CoderDoJo? #34 Vanaf welke leeftijd kan je geld afhalen? #35 Wat is het maximaal aantal uren dat je als student mag werken zonder je kinderbijslag te verliezen? #36 Wie beslist of je je naam mag veranderen? #37 Onder welke voorwaarde mag je op het voetpad skaten? #38 Waarvoor staat KRW en waarvoor kan je bij hen terecht?

26 Een vriendin van mij zit erg in de put. Hebben jullie drie tips hoe ik haar kan troosten? Ik wil graag nieuwe vrienden maken. Hebben jullie drie tips voor mij? Kan ik via het internet hulp zoeken voor problemen of voor vragen die ik mij stel? Kennen jullie twee organisaties die online bereikbaar zijn? Ik ga morgen voor het eerst op bezoek bij mijn nieuwe vriend(in). Help, de ouders gaan ook thuis zijn! Hebben jullie drie tips voor mij om hen voor me te winnen? Er is een nieuwe leerling in mijn klas. Ze kleedt zich heel erg raar, dus ik ben een beetje bang van haar. Ik ben bang dat ze dit gaat merken, of erger nog, dat ik haar ga uitsluiten. Dat wil ik helemaal niet! Hebben jullie drie ideeën voor mij om dit te overwinnen? Ik heb ruzie met mijn beste vriend. Ik wil het graag uitpraten maar ik heb geen idee hoe er aan te beginnen. Hebben jullie vier tips voor mij die me kunnen helpen om het gesprek constructief te houden?

27 Rond welk thema werkt de werkgroep verder? Ik heb soms het gevoel dat mijn ouders mij niet goed behandelen, maar ik wil hen niet zomaar van iets beschuldigen waardoor ze gestraft zouden kunnen worden. Bij welke organisaties kan ik terecht? Mijn moeder drinkt soms te veel. Ik weet dat ik niet alleen ben en dat er nog kinderen zijn van wie de ouder soms te veel drinkt. Hoeveel kinderen worden hiermee geconfronteerd? Op wie richt de website bubbels en babbels zich? Ik worstel al weken ergens mee. Ik wil er graag met mijn ouders over praten maar ik heb geen idee hoe hieraan te beginnen. Hebben jullie 3 tips voor mij? Sommigen vinden op reis gaan met je ouders iets voor losers. Maar als de locatie een beetje cool is en ik daar zin in heb, is het dat niet, toch? Maar voor de zekerheid hebben jullie drie tips voor mij die ervoor kunnen zorgen dat het een fijne vakantie wordt met mijn familie?

28 Ik wil volgende week echt mega-graag naar de Beachparty, maar ik denk dat ik niet ga mogen van mijn ouders. Hebben jullie drie tips om dat toch van hen gedaan te krijgen? Een medeleerling uit de klas wordt gepest. Kan ik hier iets aan doen? Hebben jullie 4 tips voor mij? Wat is het verschil tussen plagen en pesten? Is cyberpesten minder erg dan gewoon pesten? Kan ik iets doen tegen racisten? Op de scouts word ik gepest. Ik moet er heel de tijd aan denken en zit echt slecht in mijn vel. Ik zou mij zo graag beter voelen. Hebben jullie drie tips?