Windturbines: een verschil van dag en nacht 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Windturbines: een verschil van dag en nacht 1"

Transcriptie

1 Windturbines: een verschil van dag en nacht 1 Als s avonds de wind gaat liggen blijft het op grotere hoogtes meestal gewoon doorwaaien. Terwijl de wind afneemt kan het op hoogtes van 50 tot 100 m, de ashoogte van moderne windturbines, zelfs harder gaan waaien. Gevolg is dat bij het vallen van de avond een turbine op een hoog of zelfs hoger toerental kan blijven draaien, terwijl het windgeruis aan de grond afneemt en het daar juist stiller wordt. Bovendien blijkt dat het geluid van windturbines dan impulsachtig kan zijn. Daar hebben akoestici en overheden, ook internationaal, geen rekening mee gehouden: men is teveel van veronderstellingen op basis van ervaringen overdag uitgegaan. Het gevolg is dat de geluidsbelasting en de geluidshinder s nachts te laag zijn ingeschat. Om te zorgen dat de betrokken bevolking zich niet verder tegen windenergie keert zijn zowel technische als wettelijke maatregelen nodig. En mogelijk. Windpark Rhede ligt net over de grens bij Bellingwolde, iets ten zuiden van Nieuweschans, en is in 2001 in gebruik genomen. Het park telt 17 turbines van elk 1,8 MW (maximaal elektrisch vermogen) met een ashoogte van 98 m en 3 wieken van 35 m lengte. Vanaf het begin was er protest van Nederlandse zijde, vooral vanwege landschappelijke aspecten: de reeks turbines zou afbreuk doen aan het historische karakter van de streek. Vanaf dat het park in gebruik werd genomen waren er echter krachtige protesten tegen het geluid van de turbines. Daar kwam overlast door slagschaduw bij: in de slagschaduw van een wiek wordt de zon afgeschermd, en omdat de wieken draaien ervaart men dit als een periodieke wisseling in lichtsterkte. De Natuurkundewinkel had al onderzoek gedaan naar de invloed van de atmosfeer op het geluid van windturbines bij het wat zuidelijker gelegen Bourtange waar dezelfde problematiek zich voordeed bij (toen nog) drie windturbines. Overigens is een belangrijk deel van het grensgebied aan Duitse zijde inmiddels voorzien van windturbines: een rit over de snelweg A31 biedt een goede impressie daarvan, ook s nachts als het flonkert van de rode signaallampen bovenop de turbines. In overleg met de bewoners van beide locaties is besloten uitgebreidere metingen te gaan doen bij Bellingwolde. Deze hebben in 2002 plaatsgevonden. De resultaten van deze metingen zijn elders uitvoerig beschreven [1,2], zodat hieronder alleen een korte uiteenzetting wordt gegeven over de achterliggende principes. In een andere bijdrage is aandacht besteed aan meer algemene aspecten [3]. Interessant is bijvoorbeeld dat bij handhaving het meten van de bronsterkte zonder medewerking van de exploitant formeel niet kan plaatsvinden. Verder is het (weer) de vraag of er genoeg gemeten wordt om te controleren of de praktijk zich wel voegt naar onze modellen. Dat blijkt niet alleen bij, bijvoorbeeld, Schiphol van belang: bij windturbines heeft kennelijk de hele (akoestische) wereld over het hoofd gezien dat de wind zich niet altijd gedraagt als overdag. Doel van dit artikel is vooral om aan te geven hoe met deze resultaten rekening kan worden gehouden binnen de regelgeving zoals neergelegd in het Besluit Voorzieningen en Installaties Milieubeheer (hierna: AMvB) van Dit is met name van belang omdat in het hele land plannen voor windparken met vergelijkbare 1 Gepubliceerd in Geluid, maart

2 grote turbines worden voorgesteld waarbij bewoners, terecht, wensen dat er met deze resultaten rekening wordt gehouden. Dat is ook in het belang van de overheid en de initiatiefnemers, omdat het grote financiële consequenties zal hebben als achteraf maatregelen moeten worden genomen als een overschrijding van grenswaarden zich inderdaad voordoet. Waarom produceren windturbines s nachts meer geluid? Een windturbine produceert maximaal geluid als ook maximaal elektrisch vermogen wordt gegenereerd, en dat is in het algemeen bij een windsnelheid van 10 m/s of meer op ashoogte. In figuur 1 is dit weergegeven voor een 1,5 MW windturbine met variabel toerental. Figuur 1: powercurve met opgewekt elektrisch vermogen als functie van de windsnelheid op ashoogte [4] Nu is de windsnelheid op ashoogte meestal niet direct bekend (deze kan wel uit het vermogen worden afgeleid). Met de algemeen toegepaste logaritmische formule voor het windprofiel kan men de windsnelheid v h op ashoogte h wel berekenen uit de windsnelheid v ref op de referentiehoogte h ref = 10 m (de hoogte waarop windsnelheden in het algemeen gemeten worden), maar deze formule geldt strikt genomen alleen voor een neutrale atmosfeer: v h = v ref log(h/z o ) / log(h ref /z) (1) De toename van de windsnelheid met de hoogte hangt volgens dit model verder alleen van de ruwheidhoogte z o af, welke een maat is voor de gemiddelde obstakelhoogte (zoals gewassen of gebouwen). In zo n neutrale atmosfeer neemt de temperatuur op een karakteristieke manier af met de hoogte doordat de lucht uitzet vanwege de lagere druk op toenemende hoogte [zie noot I] en daarbij afkoelt. De atmosfeer wordt instabiel als overdag de lucht nabij de grond relatief warm is door contact met het door zoninstraling verwarmde aardoppervlak: er ontstaan dan verticale luchtbewegingen. Het windprofiel is dan niet gelijk aan dat van vergelijking (1), maar omdat de afwijking niet erg groot is geeft vergelijking (1) toch een redelijke indicatie. Een stabiele atmosfeer kent echter een duidelijk afwijkend windprofiel. De atmosfeer is stabiel als de lucht nabij de grond relatief koud is door contact met het door warmte-uitstraling afkoelende aardoppervlak s nachts. Dit verschijnsel is in engere zin ook wel bekend als (temperatuurs-) inversie. Een stabiele atmosfeer treedt vooral op tijdens niet geheel bewolkte nachten met niet teveel wind. In een stabiele atmosfeer is de turbulentie sterk verminderd met als gevolg dat luchtlagen minder 2

3 sterk gekoppeld zijn. De onderste luchtlaag wordt daardoor minder meegenomen door de wind (die op grotere hoogte gewoon blijft doorwaaien), waardoor de toename van de windsnelheid met de hoogte ander verloopt. Een simpel model voor windprofielen bij verschillende mates van stabiliteit is gegeven in de Duitse richtlijn voor luchtverontreiniging TA-Luft [5]: v h = v ref (h/h ref ) m (2) waarin de exponent m een maat is voor de stabiliteit. Voor een instabiele atmosfeer is, volgens de TA-Luft, m = 0,1 tot 0,2, voor een neutrale atmosfeer 0,2 tot 0,3, en voor een stabiele atmosfeer 0,3 tot 0,4. Het gemiddelde van onze metingen kwam overeen met m = 0,41. Uit de metingen bleek dat m een maximale waarde van 0,57 kon bereiken [zie ook noot II]. Aan de hand van dit model kunnen we volgen wat er gebeurd als de nacht valt en de atmosfeer verandert van instabiel naar stabiel, wat vooral op (enigszins) heldere zomeravonden vaak voorkomt. Op grote hoogte, waar de geostrofische wind waait, trekt de atmosfeer zich weinig aan van dag of nacht en blijft de windsnelheid relatief constant. In figuur 2 is weergegeven wat er volgens vergelijking (2) gebeurt met windsnelheden op verschillende hoogtes als de stabiliteit toeneemt. De windsnelheid op 100 m hoogte blijft (hier) gelijk aan 10 m/s, de stabiliteitsmaat m neemt toe van 0,1 = zeer instabiel tot 0,57 = zeer stabiel. De windsnelheid op referentiehoogte blijkt af te nemen van 8 naar 3 m/s, op enkele meters hoogte zelfs tot 1 m/s. We kennen dit uit ervaring: bij het vallen van de avond gaat de wind liggen. Dit geldt echter nabij de grond: op 100 m waait het nog steeds met 10 m/s en op bijv. 80 m hoogte is de windsnelheid nog altijd 9 m/s. De dagelijkse ervaring geldt dus niet voor grotere hoogten. Bewoners bij windturbines merken dat en hebben er al een naam voor gevonden: men constateert dat er nauwelijks lage wind is, maar als een turbine op hoge snelheid draait merkt men dat er een krachtige hoge wind is. hoogte in m stabieler referentiehoogte windsnelheid in m/s Figuur 2: afname van de windsnelheid op verschillende hoogtes bij toename van stabiliteit terwijl windsnelheid op 100 m hoogte constant blijft Beoordeling volgens AMvB De AMvB Besluit Voorzieningen en Installaties Milieubeheer geeft voor het geluid van windturbines grenswaarden die afhankelijk zijn van de windsnelheid gemeten op 10 m hoogte. De grenswaarden volgen de zogenoemde WindNormCurve of WNC. Bij zwakke wind (0-2 m/s, 1 Beaufort) is de grenswaarde 40 db(a) en sluit deze aan bij nachtelijke grenswaarden in andere AMvB s. Bij toenemende wind snelheid neemt de grenswaarde echter toe tot 50 db(a) bij 12 m/s (krachtige tot harde wind, 6 Beaufort). Hierbij is impliciet verondersteld dat er een vast verband is tussen de windsnelheid gemeten op 10 m hoogte en op andere hoogtes -het verband volgens vergelijking (1). 3

4 Uit figuur 2 blijkt dat deze veronderstelling onjuist is. Overschrijding grenswaarde s nachts Het gevolg van de nachtelijke stabiliteit is dat een hoge windturbine op hoog toerental kan draaien en dus een hoge geluidsproductie heeft, terwijl het aan de grond nauwelijks waait. Gebruikt men de windsnelheid op 10 m hoogte om de immissie te berekenen, dan wordt de geluidsproductie onderschat. In figuur 3 is weergegeven wat er gebeurt bij een immissie die (overdag) juist onder de WNC blijft: in een neutrale atmosfeer, met een windprofiel dat dus bij goede benadering altijd overdag geldt, hangen geluidsimmissie en windsnelheid v 10 samen volgens de lijn neutraal. Bij een windsnelheid van v 10 = 8 m/s is de immissie gelijk aan 43,5 db(a) (dikke punt op lijn neutraal ), dus net onder de WNC bij deze windsnelheid (44 db(a)). Als de wind op ashoogte na zonsondergang op dezelfde sterkte blijft, kan toch de wind op 10 m hoogte afnemen, zoals we in figuur 2 zagen. Het gevolg is dat de immissie nu optreedt bij een lagere waarde van v 10 en daarbij de WNC overschrijdt. Overigens kan het voorkomen dat de wind op grotere hoogte dan nog sterker wordt, zodat de immissie nog stijgt. Een enkele keer kan het ook voorkomen dat de wind ook op grotere hoogte gaat liggen en de immissie daalt, bijv. als de kern van een hogedrukgebied passeert. De gestippelde lijnen in figuur 2 geven de overgang weer naar een neutrale atmosfeer: de stabiliteit wordt bij hogere windsnelheden verbroken door de wrijvingsturbulentie. Het bronvermogen L W,v van een windturbine wordt normaliter gegeven bij één of meer windsnelheden v 10,dag. De windsnelheid v 10,nacht waarbij s nachts op ashoogte h dezelfde windsnelheid optreedt (en dus hetzelfde bronvermogen), kan met behulp van vergelijking (2) berekend worden: v h,nacht = v h,dag v 10,nacht = v 10,dag (h/10) m (3) Limm en WNC in db(a) waarin m het verschil is tussen de stabiliteitsmaat m overdag (0,1) en s nachts (0,3 tot 0,6, licht tot zeer stabiel). Voor dezelfde windsnelheid op hoogte h, en dus hetzelfde bronvermogen, is in een stabiele atmosfeer de windsnelheid 66% tot 50% van de windsnelheid overdag (h = 40 m resp. 100 m, m = -0,3). Uit onze metingen bleek dat, bij gelijke v h, de windsnelheid s nachts kan dalen tot 52% tot 34% van de windsnelheid overdag (h = 40 m resp. 100 m, m = -0,47 [2]). Men moet dus bij een bepaalde windsnelheid v 10 de geluidsimmissie s nachts berekenen met een hoger bronvermogen dan men overdag zou doen. Als voorbeeld: een bronvermogen L W,8 dat overdag optreedt bij v 10,dag = 8 m/s, komt in een zeer stabiele atmosfeer en bij een 40 m hoge turbine al voor bij v 10,nacht = 4 m/s en bij een 100 m hoge turbine zelfs al bij v 10,nacht = 3,2 m/s. Bij een gemiddeld stabiele atmosfeer zou dat 5,3 resp. 4 m/s zijn. Een stabiele atmosfeer komt volgens KNMI-gegevens voor tijdens gemiddeld één op zeer stabiel stabiel neutraal WNC windsnelheid V10 in m/s Figuur 3: verloop van immissie met windsnelheid v 10 bij (zeer) stabiele en neutrale atmosfeer; alleen bij een neutrale atmosfeer blijft de immissie onder de WNC 4

5 de drie nachturen (= tussen zonsonder- en opgang) [6]. De stabiliteit is hierbij ingedeeld in klassen volgens Pasquill. In de tabel is gegeven gedurende welk percentage van de nachturen de atmosfeer stabiel of zeer stabiel was (Pasquill klassen E en F). Op landinwaartse locaties komt, gemiddeld over het jaar, een (zeer) stabiele atmosfeer voor gedurende 34% (± 5%) van de nacht. Omdat water minder afkoelt dan land, koelt de atmosfeer boven zee minder af en komt een stabiele atmosfeer aan zee minder vaak voor, maar toch nog gedurende 20 (± 6%) van de nachturen. Een stabiele atmosfeer is dus niet zeldzaam en dient voor de geluidsbelasting als maatgevend te worden beschouwd. In de zomer komt een stabiele atmosfeer relatief vaker voor door de grotere temperatuurverschillen tussen dag en nacht. Omdat mensen dan meer buiten zijn en vaker ramen en deuren open hebben, zal de hinder relatief groter zijn. Tabel: percentage van nachturen dat een (zeer) stabiele atmosfeer voorkomt en duur van de nacht, over een jaar en per seizoen [6] Locatie KNMI-waarneemstations jaar winter lente zomer herfst Landinwaarts Bellingwolde (metingen) 47 Aan zee nachtduur (uren) 12,4 15,3 11 9,3 14 Landinwaarts: Beek, Deelen, Eelde, Eindhoven, Gilze-Rijen, Leeuwarden, Schiphol, Twente, Volkel. Aan zee: Den Helder, Hoek van Holland, Vlissingen. Pulserend geluid Uit de metingen is gebleken dat er bovenop het ruisachtige geluid dat wordt opgewekt door de langs de wieken stromende lucht, ook pulsen optreden in het tempo waarmee de wieken de mast passeren. Bij een enkele windturbine is dit overdag te horen als een vrij zwakke variatie ( zoef zoef ), maar s nachts wordt de variatie sterker, mogelijk ook bij een enkele turbine. Bij meer vrijwel synchroon lopende windturbines blijken deze elkaar te versterken tot luidere pulsen ( bonk bonk ). Hoewel de pulsen niet zeer hoog zijn (gemeten zijn pulshoogtes van 6 db), zijn ze toch duidelijk waarneembaar. Omdat het geluid hierdoor meer de aandacht trekt kan het ook de hinder verhogen. Consequenties voor de beoordeling In een stabiele atmosfeer kan een windturbine van 50 m of hoger op het hoogste toerental draaien als de windsnelheid v 10 op referentiehoogte (10 m) 3 à 4 m/s is. Volgens de AMvB mag de geluidsimmissie, berekend volgens de Handleiding Meten en Rekenen Industrielawaai van 1999 (HMRI), niet hoger zijn dan grenswaarden overeenkomstig de WNC. Bij zowel 3 als 4 m/s (v 10 ) bedraagt de grenswaarde 41 db(a). In plaats van berekeningen bij meerdere windsnelheden kan men dus volstaan met het berekenen van de immissie bij maximaal toerental en deze toetsen aan één grenswaarde, namelijk 41 db(a). Dit betreft weliswaar alleen de nachtperiode, maar dat is geen beperking aangezien deze bepalend is voor de beoordeling. Volgens een eerder rapport zou windturbinegeluid niet impulsachtig zijn [7]. Deze slotsom lijkt echter te zijn gebaseerd op gesimuleerd, niet op reëel gemeten windturbinegeluid (en zeker niet op meerdere turbines) waardoor de slotsom een self-fulfilling prophecy lijkt te zijn. Overeenkomstig zowel de HMRI als de 5

6 Handreiking Industrielawaai en Vergunningverlening is er sprake van impulsgeluid als in het geluidsbeeld met enige regelmaat geluidsstoten voorkomen die minder dan 1 seconde duren en wordt de aanwezigheid van een impulskarakter subjectief (op het gehoor) geconstateerd. Het geluid van Windpark Rhede blijkt dan als impulslawaai te moeten worden beschouwd, waardoor het te beoordelen geluidsniveau met 5 db moet worden verhoogd. In feite moet het bevoegd gezag dat constateren, maar in de praktijk wordt dat overgelaten aan een akoestisch adviseur. Het zal duidelijk zijn dat ook het impulskarakter niet overdag, maar s nachts moet worden vastgesteld. Als het gaat om pulsen die ontstaan door interactie van het geluid van meerdere turbines, is een beoordeling op basis van één turbine uiteraard irrelevant. Bij een nog op te richten windturbine of -park moet er vooralsnog rekening mee worden gehouden dat het geluid impulsachtig zal blijken en dat dus maatregelen nodig kunnen blijken. De AMvB hoeft hiervoor niet persé te worden aangepast, behalve voor wat betreft afstanden waarbuiten geen akoestisch onderzoek hoeft te worden verricht, lees: waarbuiten geen overschrijdingen van grenswaarden werden verwacht. Deze afstand is afhankelijk is van de wiekdiameter, maar bedraagt maximaal 300 m. Bij een windturbine met een maximaal bronvermogen van 105 db(a) kan echter tot op een afstand van ca. 450 m de WNC (41 db(a)) worden overschreden, indien ook impulsgeluid wordt geconstateerd zelfs tot op 800 m. Bij meer windturbines nemen deze afstanden nog toe. Wel komt door de nieuwe bevindingen de typische windafhankelijkheid van het geluid van windturbines, die in de AMvB tot uitdrukking komt in de WNC, in een ander licht te staan. In hoeverre moet men het geluid nog windafhankelijk noemen als de maximale immissie kan optreden bij elke windsnelheid vanaf 3 m/s? Waarom zou de grenswaarde dan 41 db(a) zijn en niet gewoon 40 db(a) zoals in andere AMvB s? Waarom zouden er geen nadere eisen aan het geluid mogen worden gesteld zodat het bevoegd gezag in een stillere omgeving lagere waarden kan eisen, zoals in andere AMvB s en zoals ook in overeenstemming zou zijn met de Handreiking Industrielawaai en Vergunningverlening? En eventueel hogere grenswaarden als de omgeving toch al lawaaiig is? Kortom, er kan met de AMvB wel verder gewerkt worden (afgezien van genoemde afstandseisen), maar de logica voor wat betreft de speciale voorwaarden aan windturbinegeluid is eraan ontvallen. Maatregelen De hogere geluidsproductie van windturbines s nachts is eigenlijk gevolg van een duidelijk voordeel: hoe harder windturbines draaien, hoe meer ze opbrengen. Om tegelijk aan de door de overheid gestelde grenswaarden te voldoen moet ervoor gezorgd worden dat het toerental niet hoger kan worden dan die waarde waarbij de geluidsgrenswaarde juist wordt bereikt. Voor een tweetoerige turbine houdt dat in dat s nachts mogelijk alleen het lagere toerental mag worden gebruikt. Voor een variabel-toerental turbine moet het toerental s nachts begrensd worden op die waarde die nog juist tot een toelaatbaar geluidsniveau leidt. De versterking van het impulskarakter doordat turbines nagenoeg synchroon lopen kan worden tegengegaan door de synchroniciteit te verstoren. Dat vergt een aanvulling op de besturing van de windturbines, waarbij ook de onderlinge afstemming een rol speelt. Essentieel is dat het toerental niet meer (kortdurend) precies gelijk is, hetgeen wellicht mogelijk is door toevallig variërende ( random ) variaties op te leggen aan de bladverstelling of elektrische belasting. 6

7 Het lijkt een goed idee om windturbines langs snelwegen te plaatsen: door lawaai met lawaai te combineren wordt het totale beïnvloede gebied immers kleiner. Daarnaast lijkt de markering van lawaaiige en eventueel verlichte snelwegen door windturbines logischer dan dat deze op lijnen in het landschap staan die soms alleen vanuit de lucht als zodanig waarneembaar zijn. Het is echter de vraag in hoeverre het geluid van windturbines vergeleken kan worden met dat van een snelweg: het verloop in tijd is zowel op de korte (pulsen) als op de langere (dag/nacht) duur verschillend, net als de hoorbaarheid bij mee- en tegenwind. In 2004 zal dit bij ons nader worden onderzocht. Meer windenergie? Het draagvlak voor windenergie onder burgers zal niet vanzelfsprekend behouden blijven. Bij de Natuurkundewinkel merken we dat heel wat bewonersgroepen kritisch staan tegenover nieuwe windturbines. Deze houding wordt gevoed doordat men zich niet altijd serieus voelt genomen. Hoewel Wolsink al geruime tijd geleden pleitte voor het serieus nemen van klachten van omwonenden en daarvoor praktische adviezen gaf [8], kan men constateren dat er toch een grote druk zit achter windturbineplannen waarbij tegenstand onterecht, zie Wolsink- te makkelijk als NIMBY wordt bestempeld. Wat geluid betreft blijkt de weerstand terecht. Ons onderzoek verklaart waarom bewoners bij windturbines ondanks de prognoses klagen. Commentaar op ons onderzoek, zoals een second opinion opgesteld in opdracht van een organisatie van belanghebbenden bij windenergie [9], betrof vooral procedurele aspecten die materieel irrelevant waren en het geconstateerde relevante fenomeen negeerde. Ook op een reactie onzerzijds [10] werd door de opdrachtgever niet inhoudelijk gereageerd. Dat adviseurs wel eens teveel de oren laten hangen naar de opdrachtgever is eerder al naar voren gebracht [11]; dit geval onderstreept weer de noodzaak tot kwaliteitsbewaking. Het gevolg is helaas weer een bijdrage aan het onbehaaglijke gevoel van burgers dat er plannen worden doorgedrukt. Het is te verwachten dat de weerstand zal groeien als op grotere schaal duidelijk wordt dat windturbines meer overlast veroorzaken dan de bewoners is voorgehouden. Uit Zweeds onderzoek bleek al dat de geluidshinder rond windturbines groter was dan voorspeld, overigens op grond van berekende, niet gemeten geluidsniveaus [12]. Uit eerder Nederlands onderzoek bleek dat klachten van omwonenden van een windturbine vooral geluid betroffen [8]. Meer windenergie dan nu zal moeilijker te realiseren zijn als niet aan de klachten tegemoet wordt gekomen. Referenties 1: Frits van den Berg, Richard de Graaf: Hoge molens vangen veel wind II - geluidsbelasting door windturbines in de nacht, Natuurkundewinkel RuG, december : G.P. van den Berg: Effects of the wind profile at night on wind turbine sound, in press (wordt gepubliceerd in Journal of Sound and Vibration, 2004) 3: Frits (G.P.) van den Berg: Wind turbines at night: acoustical practice and sound research, proceedings Euronoise2003, Naples, : Repower Systems AG: Allgemeine Anlagenbeschreibung der Windenergieanlage vom Typ Repower MD 70 (brochure) 5: TA-Luft: "Erste Allgemeine Verwaltungsvorschrift zum Bundes-Immissions-schutzgesetz Technische Anleitung zur Reinhaltung der Luft", : "Klimatologische gegevens van Nederlandse stations; no.8: Frequentietabellen van atmosferische stabiliteit", KNMI, De Bilt, : A.J. Kerkers, A.I. Koffeman: Beoordeling van windturbinegeluid: technische rapportage 7

8 Continu, fluctuerend of impulsachtig, Lichtveld, Buis & Partners bv, maart : M. Wolsink: Maatschappelijke acceptatie van windenergie; houdingen en oordelen van de bevolking, Thesis Publishers, : A.J. Kerkers: Second opinion op Hoge molens vangen veel wind: geluidsbelasting door windturbines in de nacht, LBP, januari : G.P. van den Berg: Reactie op 'second opinion' van A.J.Kerkers (LBP), notitie NWN , Natuurkundewinkel RuG, maart : G.P. van den Berg: Wiens brood men eet,.. Een pleidooi voor onafhankelijke geluidsadviseurs, Geluid, juli : E. Pedersen, K. Persson Waye: Perception and annoyance of wind turbine noise in a flat landscape, proceedings Internoise2002, Detroit, : D. Heimann: Influence of meteorological parameters on outdoor noise propagation, NAG-journaal nr. 163, november 2002 Noten I: Zonder condensatie bedraagt deze karakteristieke afname 1 C per 100 m toename in hoogte, de zogenoemde droog-adiabatische temperatuurgradient dt/dh = -g/c p (g = versnelling zwaartekracht, c p = soortelijke warmte lucht bij constante druk); als condensatie optreedt, en dus bewolking ontstaat, wordt de afname geringer (nat-adiabatische gradient). II: De veronderstelling dat de windsnelheid op 100 m hoogte constant blijft is geen extreme aanname: de wind kan s avonds aan de grond afnemen, maar daarbij op hoogtes rond 100 m zelfs nog extra toenemen door ontkoppeling met de wrivingslaag; zie bijv. de low-level jet in [13]. 8

SAMENVATTING H. I H. II. 'The suspect', door Michael Robotham, Time Warner Paperbacks, 2003 (p. 151), vertaling G.P. van den Berg

SAMENVATTING H. I H. II. 'The suspect', door Michael Robotham, Time Warner Paperbacks, 2003 (p. 151), vertaling G.P. van den Berg SAMENVATTING Bobby vraagt: 'Hoort u de windmolens wel eens?' 'Wat voor geluid maken ze?' 'Net als op elkaar slaand metaal, maar als er een echt harde wind staat worden de wieken vager en begint de lucht

Nadere informatie

Metingen van geluid en. wind bij windpark. Hoofdplaatpolder

Metingen van geluid en. wind bij windpark. Hoofdplaatpolder Rijksuniversiteit Groningen Wetenschapswinkel Natuurkunde Metingen van geluid en wind bij windpark Hoofdplaatpolder METINGEN VAN GELUID EN WIND BIJ WINDPARK HOOFDPLAATPOLDER G.P. van den Berg Datum: november

Nadere informatie

De keuze van de windturbines

De keuze van de windturbines De keuze van de windturbines Windparken Er is gekeken naar grote, moderne windturbines in windparken. Kleine windturbines produceren meestal minder geluid en worden minder beïnvloed door veranderingen

Nadere informatie

Windinitiatief AkzoNobel. Bijeenkomst klankbordgroep 5 10 januari 2018 Sikkens Experience Center, Sassenheim

Windinitiatief AkzoNobel. Bijeenkomst klankbordgroep 5 10 januari 2018 Sikkens Experience Center, Sassenheim Windinitiatief AkzoNobel Bijeenkomst klankbordgroep 5 10 januari 2018 Sikkens Experience Center, Sassenheim Agenda 1. Opening, notulen 2. Beantwoording vragen 3. Participatie 4. Communicatie 5. Volgend

Nadere informatie

Windenergie en geluid:

Windenergie en geluid: Windenergie en geluid: Hinderbeleving en communicatie GTL-congres 4 november 2015 Steven Velthuijsen Achtergrond Windenergie Windenergie en geluid Windenergie en geluidsbeleving Hoofdthema s: 1) Geluidsnorm

Nadere informatie

Bijlage 10 Geluid en waardevermindering, Dr. F. Jansen, NKPW, september 2008 nationaal kritisch platform windenergie

Bijlage 10 Geluid en waardevermindering, Dr. F. Jansen, NKPW, september 2008 nationaal kritisch platform windenergie nationaal kritisch platform windenergie Aan de Gemeenteraad van Buren. Windenergie in Buren levert een verwaarloosbare bijdrage aan de oplossing van de energie- en klimaatproblemen, maar heeft ernstige

Nadere informatie

Geluidsbelasting door windturbine Slikkerdijk

Geluidsbelasting door windturbine Slikkerdijk Samenvatting en conclusies In de maand december zijn gedurende vijftien dagen in het begin van de nacht metingen verricht naar het geluidsbelasting van de woonboerderij aan de Walingsweg 20 Wieringerwaard

Nadere informatie

Het reken- en meetvoorschrift voor windturbines 2010 (concept)

Het reken- en meetvoorschrift voor windturbines 2010 (concept) M+P - raadgevende ingenieurs Müller-BBM groep geluid trillingen lucht bouwfysica Het reken- en meetvoorschrift voor windturbines 2010 (concept) E. Nieuwenhuizen Met dank aan: M. v.d. Berg (VROM) G. Geertsema

Nadere informatie

Geluid. De norm: 47 db L den

Geluid. De norm: 47 db L den Geluid De norm: 47 db L den Elk windenergieproject moet voldoen aan de wettelijke norm: 47 db L den bij alle geluidsgevoelige objecten in de buurt. Dit is de maximaal toegestane gemiddelde jaarlijkse geluidsdruk

Nadere informatie

Verruimde geluidsregels veroorzaken onaanvaardbaar veel hinder

Verruimde geluidsregels veroorzaken onaanvaardbaar veel hinder Verruimde geluidsregels veroorzaken onaanvaardbaar veel hinder J.H. Fred Jansen www.nkpw.nl Minister Cramer Er moet lokaal draagvlak komen voor wind- op- land, zonder dat geen windturbines maakte drie

Nadere informatie

Hoge molens vangen veel wind II

Hoge molens vangen veel wind II Rijksuniversiteit Groningen Wetenschapswinkel Natuurkunde Hoge molens vangen veel wind II geluidsbelasting door windturbines in de nacht Hoge molens vangen veel wind II geluidsbelasting door windturbines

Nadere informatie

Formaat windmolens en effecten

Formaat windmolens en effecten Formaat windmolens en effecten In de berekeningen voor geluid en slagschaduw is uitgegaan van windmolens met een ashoogte van 155 meter en een diameter van 150 meter. Dat komt neer op een totale hoogte

Nadere informatie

Opbrengst- en turbulentieberekeningen Windpark IJmond Lijnopstelling windturbines Reyndersweg Velsen-Noord

Opbrengst- en turbulentieberekeningen Windpark IJmond Lijnopstelling windturbines Reyndersweg Velsen-Noord 74100160-NMEA/PGR 11-0259 Opbrengst- en turbulentieberekeningen Windpark IJmond Lijnopstelling windturbines Reyndersweg Velsen-Noord Arnhem, 3 februari 2011 Auteurs Merih Cibis, Hans Cleijne In opdracht

Nadere informatie

Metingen van geluid en wind bij windpark Hoofdplaatpolder van den Berg, G.P.

Metingen van geluid en wind bij windpark Hoofdplaatpolder van den Berg, G.P. Metingen van geluid en wind bij windpark Hoofdplaatpolder van den Berg, G.P. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check

Nadere informatie

Windenergie Lage Weide.

Windenergie Lage Weide. Windenergie Lage Weide. Het project/plan De Gemeente Utrecht wil op het industriepark Lage Weide de realisatie van een windpark door energie-u ruimtelijk mogelijk maken. Het park krijgt een capaciteit

Nadere informatie

Notitie Situatie Laagfrequent geluid Wetgeving

Notitie Situatie Laagfrequent geluid Wetgeving Notitie Datum: 27 februari 2017 Project: Windpark Koningspleij Uw kenmerk: - Locatie: Arnhem Ons kenmerk: V068465aa.00001.md Betreft: Beoordeling laagfrquent geluid Versie: 01_001 In opdracht van Outsmart

Nadere informatie

Windenergie. Verdiepende opdracht

Windenergie. Verdiepende opdracht 2015 Windenergie Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over windenergie. Pagina 1 Inhoud 1. Windenergie... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 9 Pagina 2 1. Windenergie

Nadere informatie

Spiekbriefje Frisse Wind

Spiekbriefje Frisse Wind Spiekbriefje Frisse Wind Feiten over windenergie voor feestjes, verjaardagen of andere bijeenkomsten. Er worden dan veel halve waarheden over windenergie verkondigd, en dat is jammer, want windenergie

Nadere informatie

LAAGFREQUENT GELUID WINDPARK DE

LAAGFREQUENT GELUID WINDPARK DE LAAGFREQUENT GELUID WINDPARK DE VEENWIEKEN Datum 2 juli 2015 Van D.F. Oude Lansink, Pondera Consult Betreft Analyse Laagfrequent geluid windpark De Veenwieken Projectnummer 714068 M1 Inleiding In opdracht

Nadere informatie

Akoestisch onderzoek Norit Nederland B.V. te Klazienaveen 11 op 12 december 2008

Akoestisch onderzoek Norit Nederland B.V. te Klazienaveen 11 op 12 december 2008 Akoestisch onderzoek Norit Nederland B.V. te Klazienaveen 11 op 12 december 2008 Onderzoek geluidsuitstraling naar de omgeving van Norit Nederland B.V. te Klazienaveen In de nachtperiode van 11 op 12 december

Nadere informatie

Windpark Autena te Vianen

Windpark Autena te Vianen Windpark Autena te Vianen Akoestisch onderzoek Opdrachtgever Eneco Wind B.V. Contactpersoon de heer F. de Jong Kenmerk R068379aa.00001.dv Versie 06_002 Datum 10 april 2017 Auteur ing. D. (David) Vrolijk

Nadere informatie

Condens niet binnen maar buiten

Condens niet binnen maar buiten Condens niet binnen maar buiten Condensatie op de buitenzijde van isolerende beglazing Artikel voor De BouwAdviseur 4 juni 1999 Condens op de ruit van een auto is een normaal verschijnsel. Condens op de

Nadere informatie

De emissieterm uit het reken- en meetvoorschrift windturbines

De emissieterm uit het reken- en meetvoorschrift windturbines Mensen met oplossingen M+P MBBM groep www.mp.nl De emissieterm uit het reken- en meetvoorschrift windturbines Edwin Nieuwenhuizen 2 Inleiding Het kader paragraaf 3.2.3 van het Activiteitenbesluit (BARIM)

Nadere informatie

Windpark Westenwind-Dalfsen te Dalfsen

Windpark Westenwind-Dalfsen te Dalfsen Windpark Westenwind-Dalfsen te Dalfsen Akoestisch onderzoek Opdrachtgever : Westenwind Dalfsen BV Kenmerk : R068292aaA0.dv Datum : 2 februari 2009 Auteur : ing. D. Vrolijk ir. M.T. Dijkstra Inhoudsopgave

Nadere informatie

Buitenschoolse opvang aan de Van Ruysdaellaan 97. Memorandum

Buitenschoolse opvang aan de Van Ruysdaellaan 97. Memorandum Buitenschoolse opvang aan de Van Ruysdaellaan 97 Memorandum 1 gemeente Leidschendam-Voorburg afdeling KCC dhr. K. Mohammadi Per e-mail: K.Mohammadi@leidschendam-voorburg.nl Vlissingen, 10-06-2013 Betreft:

Nadere informatie

Oefentekst voor het Staatsexamen

Oefentekst voor het Staatsexamen Oefentekst voor het Staatsexamen Staatsexamen NT2, programma I, onderdeel lezen bij Hoofdstuk 10 van Taaltalent NT2-leergang voor midden- en hoogopgeleide anderstaligen Katja Verbruggen Henny Taks Eefke

Nadere informatie

Windpark Nieuwegein. Slagschaduwstudie

Windpark Nieuwegein. Slagschaduwstudie Windpark Nieuwegein Slagschaduwstudie Windpark Nieuwegein Slagschaduwstudie Door: Bram Konneman Datum: 31 December 2012 Projectnummer: WIENL12093 Ecofys 2012 in opdracht van: Eneco Wind B.V. ECOFYS Netherlands

Nadere informatie

Slagschaduw: de bewegende schaduw van draaiende wieken

Slagschaduw: de bewegende schaduw van draaiende wieken Slagschaduw: de bewegende schaduw van draaiende wieken e werkbijeenkomst Energielandschap Rijnenburg en Reijerscop Wat beïnvloedt slagschaduw? Feiten over slagschaduw Beperken van slagschaduw Slagschaduwcontouren

Nadere informatie

16 maart Geluidskaarten R. Maat

16 maart Geluidskaarten R. Maat Notitie Aan Gemeente Lansingerland Kopie aan - Datum Documentnummer Project Auteur 16 maart 2012 21339767 Geluidskaarten R. Maat Onderwerp Notitie piekgeluiden Inleiding De geluidskaarten op de website

Nadere informatie

Bijlage 1. Inleiding. 1. Achtergrond

Bijlage 1. Inleiding. 1. Achtergrond Bijlage 1 Concept-Circulaire geluidhinder veroorzaakt door windturbines; beoordeling in het kader van de vergunningverlening op basis van de Wet milieubeheer (versie 1 september 2009) Inleiding In deze

Nadere informatie

Condensatie op de buitenzijde van isolerende beglazing

Condensatie op de buitenzijde van isolerende beglazing Condensatie op de buitenzijde van isolerende beglazing Condensatie op de buitenzijde van isolerende beglazing Condens niet binnen maar buiten Condens op de ruit van een auto is een normaal verschijnsel.

Nadere informatie

Kaders normering geluid windturbines

Kaders normering geluid windturbines Ministerie Infrastructuur en Milieu Kaders normering geluid windturbines Martin van den Berg Directie KLG Onderwerpen 1. Aanleiding en proces 2. Kaders en achtergronden normering 3. Kaders reken- en meetvoorschrift

Nadere informatie

Laagfrequent geluid van windturbines

Laagfrequent geluid van windturbines Laagfrequent geluid van windturbines Nieuwe Deense wetgeving Presentatie NSG-bijeenkomst 5 februari 2013 door Erik Koppen ARCADIS Imagine the result Inhoud presentatie Wat is laagfrequent geluid? Deense

Nadere informatie

Gevoelstemperatuur, voetballen bij extreme kou.

Gevoelstemperatuur, voetballen bij extreme kou. Gevoelstemperatuur, voetballen bij extreme kou. Geert Groen (KNMI) February 22, 2011 Abstract In de pers werd in februari 2011 ingegaan op het wel of niet spelen van de wedstrijd van FC Twente tegen Rubin

Nadere informatie

NOTITIE AKOESTISCH ONDERZOEK GEWIJZIGDE

NOTITIE AKOESTISCH ONDERZOEK GEWIJZIGDE NOTITIE AKOESTISCH ONDERZOEK GEWIJZIGDE TURBINE CEVA/ PRODELTA Datum Aan De Wolff Nederland Windenergie, t.a.v. de heer S. Bakker Van A.U.G. Beltau Betreft Aanvullend akoestisch onderzoek windturbine Vestas

Nadere informatie

Windturbines en slagschaduw Deventer

Windturbines en slagschaduw Deventer Titel Windturbines en slagschaduw Deventer Datum 25 juni 2012 Auteurs: Steven Velthuijsen en Jeroen Dooper 1.1 Principe en richtlijnen Slagschaduw van een windturbine is de bewegende schaduw van de draaiende

Nadere informatie

Opbrengstberekening t.b.v. MER Windpark Oostflakkee

Opbrengstberekening t.b.v. MER Windpark Oostflakkee Opbrengstberekening t.b.v. MER Windpark Oostflakkee 7 oktober 2015, Steven Velthuijsen Inleiding In het PlanMER voor Windpark Oostflakkee worden verschillende inrichtingsalternatieven met elkaar vergeleken

Nadere informatie

Geluidsmetingen ter bepaling van de herkomst en signatuur van de bromtoon in de omgeving van windpark Houten

Geluidsmetingen ter bepaling van de herkomst en signatuur van de bromtoon in de omgeving van windpark Houten M+P MBBM groep Mensen met oplossingen Rapport Geluidsmetingen ter bepaling van de herkomst en signatuur van de bromtoon in de omgeving van windpark Houten M+P.RUDU.15.01.3 4 januari 2017 Colofon Opdrachtnemer

Nadere informatie

Haalbaarheid Duurzame energie

Haalbaarheid Duurzame energie Haalbaarheid Duurzame energie Wijk bij Duurstede Imagine the result Agenda Vraagstelling Inventarisatie Resultaten Conclusies Hoofdvraag 1. Welke bijdrage kunnen de verschillende vormen van duurzame energie

Nadere informatie

Entiteit: Energiecoöperatie Dordrecht Datum: Project: Windturbine Krabbegors Versie: 1.0 Auteur: E. van den Berg Status: Concept

Entiteit: Energiecoöperatie Dordrecht Datum: Project: Windturbine Krabbegors Versie: 1.0 Auteur: E. van den Berg Status: Concept Entiteit: Energiecoöperatie Dordrecht Datum: 09-11-2016 Project: Windturbine Krabbegors Versie: 1.0 Auteur: E. van den Berg Status: Concept 1 INHOUD blz. 1. Inleiding... 3 2. Windturbine Krabbegors algemeen...

Nadere informatie

Ford automuseum te Hillegom; actualisering 2009 te Hillegom

Ford automuseum te Hillegom; actualisering 2009 te Hillegom Ford automuseum te Hillegom; actualisering 2009 te Hillegom Actualisering 2009 Opdrachtgever : Gemeente Hillegom Kenmerk : R067526adA0.ac Datum : 11 september 2009 Auteur : dhr. ir. A.H.M. Crone Inhoudsopgave

Nadere informatie

2 e bijeenkomst klankbordgroep 20 december

2 e bijeenkomst klankbordgroep 20 december 2 e bijeenkomst klankbordgroep 20 december 2018 1 Onderwerpen 1. N.a.v. bijeenkomst 1, stand van zaken en planning 2. Toelichting milieu effecten windturbines 3. Toelichting normen 4. Keuzeproces voorkeursalternatief

Nadere informatie

Opstelling Windpark Krammer (VKA uit het MER)

Opstelling Windpark Krammer (VKA uit het MER) Opstelling Windpark Krammer (VKA uit het MER) N Windpark Krammer W Z O Het grootste burgerinitiatief van Nederland. Coöperatie Zeeuwind Coöperatie Deltawind Zeeland samenwerking Goeree-Overflakkee leden

Nadere informatie

Notitie. Centrale Gelderland laagfrequent geluid. GvL/ EB/ / FF 4845-1-NO. d a t u m : 20 december 2013

Notitie. Centrale Gelderland laagfrequent geluid. GvL/ EB/ / FF 4845-1-NO. d a t u m : 20 december 2013 Notitie b e t r e f t : Centrale Gelderland laagfrequent geluid d a t u m : 20 december 2013 r e f e r e n t i e : GvL/ EB/ / FF 4845-1-NO 1 I n l e i d i n g In opdracht van GDF SUEZ Energie Nederland

Nadere informatie

Akoestisch onderzoek. Onderwerp Gemaal 2e Bloksweg te Waddinxveen Datum 30 mei 2016 Geluidwaarnemer Maarten Groen Kenmerk

Akoestisch onderzoek. Onderwerp Gemaal 2e Bloksweg te Waddinxveen Datum 30 mei 2016 Geluidwaarnemer Maarten Groen Kenmerk Afdeling Expertise Contact Maarten Groen T 088 5450 381 mgroen@odmh.nl Akoestisch onderzoek Postbus 45 2800 AA Gouda T 088 545 00 00 www.odmh.nl Onderwerp Gemaal 2e Bloksweg te Waddinxveen Datum 30 mei

Nadere informatie

03/07469/pv - MER offshore windmolenpark Thorntonbank 4.5 GELUID EN TRILLINGEN: FIGUREN

03/07469/pv - MER offshore windmolenpark Thorntonbank 4.5 GELUID EN TRILLINGEN: FIGUREN 4.5 GELUID EN TRILLINGEN: FIGUREN 61 62 db (ref 1 micropa) 120 110 100 90 80 70 y = -4,0038Ln(x) + 129,56 y = 9,0935Ln(x) + 20,04 60 10 100 1000 10000 100000 Frequentie (Hz) zware regenval garnalen gematigde

Nadere informatie

Windturbine E70 Grote Sloot 158 Sint Maartensbrug

Windturbine E70 Grote Sloot 158 Sint Maartensbrug Windturbine E70 Grote Sloot 158 Sint Maartensbrug Akoestisch onderzoek Opdrachtgever Usukara B.V. Contactpersoon de heer B.A. Schuijt Kenmerk R068224ag.00003.tdr Versie 01_001 Datum 17 februari 2015 Auteur

Nadere informatie

Windpark Autena te Vianen

Windpark Autena te Vianen Windpark Autena te Vianen Akoestisch onderzoek Opdrachtgever Eneco Wind B.V. Contactpersoon de heer F. de Jong Kenmerk R068379aa.00001.dv Versie 05_002 Datum 19 mei 2014 Auteur ing. D. (David) Vrolijk

Nadere informatie

Windmolen Slikkerdijk 3

Windmolen Slikkerdijk 3 Windmolen Slikkerdijk 3 Onderzoek naar waargenomen geluid en hinder Standpunten Wenselijke maatregelen 24 januari 2011 Windenergie Wieringerwaard Samenvatting Het onderzoek Naar aanleiding van het in

Nadere informatie

Naar een nieuw reken- en meetvoorschrift voor windturbines

Naar een nieuw reken- en meetvoorschrift voor windturbines Naar een nieuw reken- en meetvoorschrift voor windturbines VVM middagbijeenkomst windenergie en geluidhinder 28 april 2009 Edwin Nieuwenhuizen Met dank aan M. v.d. Berg (VROM) Overzicht Geschiedenis meten-

Nadere informatie

Geluid vanwege voornemen windturbines bij Tata Steel

Geluid vanwege voornemen windturbines bij Tata Steel Notitie / Memo Aan: Suzan Tack Van: Gideon Konings Datum: 26 april 2016 Kopie: Frank van Hout Ons kenmerk: T&PN001F02 Classificatie: Projectgerelateerd HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning

Nadere informatie

Windmolen Grote Sloot 158

Windmolen Grote Sloot 158 Windmolen Grote Sloot 158 Onderzoek naar waargenomen geluid en hinder 17 maart 2011 Windenergie Wieringerwaard Samenvatting Het onderzoek Het in gebruik nemen van een nieuwe windturbine vier jaar geleden

Nadere informatie

Pondera Consult Onderzoek akoestiek en slagschaduw Windpark Zeewolde 30 september 2016 Concept V8

Pondera Consult Onderzoek akoestiek en slagschaduw Windpark Zeewolde 30 september 2016 Concept V8 482 715027 Onderzoek akoestiek en slagschaduw Windpark Zeewolde 483 Onderzoek akoestiek en slagschaduw Windpark Zeewolde 715027 484 715027 Onderzoek akoestiek en slagschaduw Windpark Zeewolde 485 Onderzoek

Nadere informatie

GELUID & SLAGSCHADUW

GELUID & SLAGSCHADUW GELUID & SLAGSCHADUW Windpark Greenport Venlo Inloopavond Maashof 28-9-2017 Agenda Waardoor ontstaat geluid / slagschaduw? Wat is geluid / slagschaduw? Hoe toets je geluid / slagschaduw? Wat hebben we

Nadere informatie

C I rcu a re. Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Ruimte en Milieu. Ministerie van Volkshuisvesting, Gemeentebesturen

C I rcu a re. Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Ruimte en Milieu. Ministerie van Volkshuisvesting, Gemeentebesturen 2500 GX Den Haag Postbus 30945 Rijnstraat 8 Colleges van bestuur van provincie Taakveld Geuid gevingskw&itet Gemeentebesturen Portefeuille Ruimte > Retouradres Postbus 30945 2500 GX Den Haag Ruimtelijke

Nadere informatie

Kleine windturbines. Presentatie Kontich. Donderdag 13 november 2014. Van 13u30 tot 17 uur. Filip Arnou Green Energy Consult

Kleine windturbines. Presentatie Kontich. Donderdag 13 november 2014. Van 13u30 tot 17 uur. Filip Arnou Green Energy Consult Kleine windturbines Presentatie Kontich. Donderdag 13 november 2014. Van 13u30 tot 17 uur Filip Arnou Green Energy Consult Windenergie De wind is een onuitputtelijke en natuurlijke bron om elektriciteit

Nadere informatie

Windpark de Hoevensche Beemden te Halderberge Toetsingsadvies over het milieueffectrapport

Windpark de Hoevensche Beemden te Halderberge Toetsingsadvies over het milieueffectrapport Windpark de Hoevensche Beemden te Halderberge Toetsingsadvies over het milieueffectrapport 27 augustus 2009 / rapportnummer 2130-60 1. OORDEEL OVER HET MER ENECO heeft het voornemen om een windpark in

Nadere informatie

Geluidsmetingen in Bunnik

Geluidsmetingen in Bunnik 1 Geluidsmetingen in Bunnik Geluidsmetingen uitgevoerd naar aanleiding van het Ontwerp Inpassingsplan (OIP) voor de aanleg van de Rijsbruggerweg van Houten naar de A12 Inhoud 1. Inleiding 2. Samenvatting

Nadere informatie

Windmolens in Almere Wat komt daar allemaal bij kijken? Windenergie in Almere

Windmolens in Almere Wat komt daar allemaal bij kijken? Windenergie in Almere Windmolens in Almere Wat komt daar allemaal bij kijken? In dit boekje is te vinden: Rekening houden met de omgeving Geluid Slagschaduw Veiligheid Uitzicht Ecologie Geldstromen (opbrengsten en kosten) Professionele

Nadere informatie

Windturbines: gezondheidseffecten, sociale aspecten en hinder

Windturbines: gezondheidseffecten, sociale aspecten en hinder Windturbines: gezondheidseffecten, sociale aspecten en hinder Frits van den Berg GGD Amsterdam NSG-dag Geluidshinder van windturbines, 5 februari 2013, Arnhem residential impact wt's 2 Inhoud 0. Een impressie:

Nadere informatie

Mogelijkheden windenergie langs A67 Gemeente Peel en Maas jan Windpark Groote Molenbeek

Mogelijkheden windenergie langs A67 Gemeente Peel en Maas jan Windpark Groote Molenbeek Mogelijkheden windenergie langs A67 Gemeente Peel en Maas jan 2019 1 Ontwikkelingen & studies waarom windenergie 2 Nederland op de 27 e plaats 3 Energietransitie en trends Energietransitie = een beleidsplan

Nadere informatie

Windenergie in de Wieringermeer

Windenergie in de Wieringermeer Windenergie in de Wieringermeer J. H. Fred Jansen Nationaal Kritisch Platform Windenergie Conclusies Windenergie is geen noemenswaardig alternatief voor fossiele energie en levert geen noemenswaardige

Nadere informatie

RISICOSIGNALERING Storm

RISICOSIGNALERING Storm RISICOSIGNALERING Storm Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut INLEIDING Storm Er is sprake van storm (9 Beaufort) bij een gemiddelde wind van 75-88 km/uur (21m/s), van zware storm (10 Beaufort)

Nadere informatie

Provinciale weg N231; Verkeersintensiteit, geluid en luchtkwaliteit 1

Provinciale weg N231; Verkeersintensiteit, geluid en luchtkwaliteit 1 Provinciale weg N231 Verkeersintensiteit, geluid en luchtkwaliteit Afdeling Openbare Werken/VROM drs. M.P. Woerden ir. H.M. van de Wiel Januari 2006 Provinciale weg N231; Verkeersintensiteit, geluid en

Nadere informatie

Betreft: Verzoek tot beleid inzake kleine windmolens voor particulieren en bedrijven.

Betreft: Verzoek tot beleid inzake kleine windmolens voor particulieren en bedrijven. Aan B & W en de leden van de gemeenteraad, % % Raadhuisplein 1, Heemstede. Heemstede, 22 juni 2011. Geachte mevrouw/mijnheer. Betreft: Verzoek tot beleid inzake kleine windmolens voor particulieren en

Nadere informatie

Opbrengstberekening WP Landtong Rozenburg

Opbrengstberekening WP Landtong Rozenburg Auteurs Steven Velthuijsen MSc. Opdrachtgever Eneco Datum 9 september 2018 Versie 0.3 Versie 0.1 SV Eerste opzet 0.2 SV VKA toegevoegd 0.3 JD verwerken commentaar v0.3 Bosch & Van Rijn Groenmarktstraat

Nadere informatie

Skeelerbaan park Randenbroek Amersfoort

Skeelerbaan park Randenbroek Amersfoort Skeelerbaan park Randenbroek Amersfoort Akoestisch onderzoek Opdrachtgever Gemeente Amersfoort Contactpersoon de heer A. Goossens Kenmerk R034131aaA0.eg Datum 29 maart 2011 Auteur E. Goudriaan Kelvinbaan

Nadere informatie

NOTITIE SLAGSCHADUW BEREKENMETHODEN

NOTITIE SLAGSCHADUW BEREKENMETHODEN NOTITIE SLAGSCHADUW BEREKENMETHODEN Datum Van B. Vogelaar Pondera Consult Betreft Slagschaduw rekenmethodieken Versie Concept 2 Inleiding Slagschaduw is een veelbesproken onderwerp in de ontwikkeling van

Nadere informatie

Notitie. : M. Bekker. Kopie aan : Datum : 29 november 2018 : Akoestische situatie en geluidonderzoek traject Hoek van Holland Haven-Strand

Notitie. : M. Bekker. Kopie aan : Datum : 29 november 2018 : Akoestische situatie en geluidonderzoek traject Hoek van Holland Haven-Strand Notitie Ingenieursbureau Bezoekadres: Wilhelminakade 179 Postadres: Postbus 3072 AP Rotterdam Website: www.rotterdam.nl Aan Kopie aan : : M. Bekker Datum : 29 november 2018 Betreft : Akoestische situatie

Nadere informatie

WELKOM. Bewonersbijeenkomst Windpark. Houten, 8 februari 2017

WELKOM. Bewonersbijeenkomst Windpark. Houten, 8 februari 2017 WELKOM Bewonersbijeenkomst Windpark Houten, 8 februari 2017 Programma (20.00 uur-22.00 uur) 20.05-20.15: Vertrekpunt bijeenkomst (M.v.Liere) 20.15-20.25: Stand van zaken (H. Vermeulen) 20.25-20.45: Presentatie

Nadere informatie

Factsheets windturbines en gezondheid

Factsheets windturbines en gezondheid Factsheets windturbines en gezondheid Factsheet: Windturbines en gezondheidsklachten worden regelmatig met elkaar in verband gebracht terwijl daar wetenschappelijk consensus voor bestaat. De verbanden

Nadere informatie

Kenmerk: Uw kenmerk: Bijlage: Pondera Consult De heer P. Janssen Postbus AN Hengelo. S12091 A WP Nieuwe Waterweg V6.1.

Kenmerk: Uw kenmerk: Bijlage: Pondera Consult De heer P. Janssen Postbus AN Hengelo. S12091 A WP Nieuwe Waterweg V6.1. Welbergweg 49 Postbus 579 7550 AN Hengelo (Ov.) tel: 074-248 99 45 info@ponderaservices.nl www.ponderaservices.nl Kenmerk: Uw kenmerk: Bijlage: Datum: Onderwerp: S12091 A WP Nieuwe Waterweg V6.1 7 maart

Nadere informatie

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen.

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen. Samenvatting door Annique 1350 woorden 16 mei 2015 7,3 333 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Klimaten Paragraaf 2.2 Weer en klimaat Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het

Nadere informatie

Woonzorgcentrum Prinses Irenestraat

Woonzorgcentrum Prinses Irenestraat Akoestisch onderzoek industrielawaai Woonzorgcentrum Prinses Irenestraat Gemeente Overbetuwe Datum: 1 februari 2017 Projectnummer: 110426 SAB Postbus 479 6800 AL Arnhem tel: 026-357 69 11 fax: 026-357

Nadere informatie

AKOESTISCH ONDERZOEK INDUSTRIELAWAAI GROENKWARTIER NOORD

AKOESTISCH ONDERZOEK INDUSTRIELAWAAI GROENKWARTIER NOORD AKOESTISCH ONDERZOEK INDUSTRIELAWAAI GROENKWARTIER NOORD Onderwerp : Akoestisch onderzoek bestemmingsplan Suytkade Groenkwartier Noord Behandeld door : G. Groot Dengerink Datum : 4 december 2009 Opdrachtgever

Nadere informatie

Texelse Bierbrouwerij effect nieuwbouw op naastgelegen windturbine

Texelse Bierbrouwerij effect nieuwbouw op naastgelegen windturbine Notitie betreft: Texelse Bierbrouwerij effect nieuwbouw op naastgelegen windturbine datum: 8 januari 2018 referentie: van: aan: Buro SRO 1 Inleiding De Texelse Bierbrouwerij is voornemens haar faciliteiten

Nadere informatie

Examen Inleiding Atmosfeer 8 mei 2014 EXAMEN INLEIDING ATMOSFEER. 8 mei 2014, 13:30-16:30 uur

Examen Inleiding Atmosfeer 8 mei 2014 EXAMEN INLEIDING ATMOSFEER. 8 mei 2014, 13:30-16:30 uur EXAMEN INLEIDING ATMOSFEER 8 mei 2014, 13:30-16:30 uur E E R S T D I T L E Z E N!! 1. Vermeld duidelijk je NAAM en REGISTRATIENUMMER in de linkerbovenhoek van elk in te leveren foliovel (de foliovellen

Nadere informatie

Reactie van mensen op stemgeluid. Frits van den Berg

Reactie van mensen op stemgeluid. Frits van den Berg Reactie van mensen op stemgeluid Frits van den Berg Overzicht Stemgeluid en spraak deel van onze natuur Gemeten hinder en slaapverstoring Omgang met stemgeluid Stem/spraak: deel van onze natuur Ons gehoorsysteem

Nadere informatie

Geluidsproductie Coopsmolen te Zelhem

Geluidsproductie Coopsmolen te Zelhem Geluidsproductie Coopsmolen te Zelhem Traditionele Nederlandse windmolens en geluidsproductie Algemeen Eeuwenlang werken er al windmolens in Nederland. De molens worden gebruikt voor verschillende doeleinden,

Nadere informatie

Wie zit achter Windpark Fryslân?

Wie zit achter Windpark Fryslân? Inititatiefnemer, Windpark Fryslân, 2016 windpark Wie zit achter Windpark Fryslân? Het windpark is een initiatief van Windpark Fryslân B.V. windpark De initiatiefnemers hebben ook het Windpark Westermeerwind

Nadere informatie

Vragen bijeenkomst Windmolens 6 maart 2014

Vragen bijeenkomst Windmolens 6 maart 2014 Vragen bijeenkomst Windmolens 6 maart 2014 Vragen naar aanleiding van introductie wethouder Wagemakers Hoe is de provincie tot de keuze van de twee locaties gekomen? In de provincie Zuid Holland wordt

Nadere informatie

Windmolens in de Beekbergsebroek

Windmolens in de Beekbergsebroek Windmolens in de Beekbergsebroek Draagvlak en betrokkenheid Aanleiding dea (duurzame energiecoöperatie Apeldoorn) werkt samen met WNW (De Wolff Nederland Windenergie) aan een plan om drie windmolens te

Nadere informatie

Windmolens in de Beekbergsebroek Draagvlak en betrokkenheid

Windmolens in de Beekbergsebroek Draagvlak en betrokkenheid Windmolens in de Beekbergsebroek Draagvlak en betrokkenheid Aanleiding dea (duurzame energiecoöperatie Apeldoorn) werkt samen met WNW (De Wolff Nederland Windenergie) aan een plan om drie windmolens te

Nadere informatie

Samenvatting van het onderzoek naar geluid en slagschaduw windmolens Beekbergsebroek. Auteurs samenvatting: dea en De Wolff Nederland Windenergie

Samenvatting van het onderzoek naar geluid en slagschaduw windmolens Beekbergsebroek. Auteurs samenvatting: dea en De Wolff Nederland Windenergie Samenvatting van het onderzoek naar geluid en slagschaduw windmolens Beekbergsebroek. Onderzoek is uitgevoerd door Pondera Consult. Auteurs samenvatting: dea en De Wolff Nederland Windenergie Aanleiding

Nadere informatie

Vragen van de heer D.J. van der Sluijs (PVV) over Windturbines, hogedruk gasleidingen en veiligheid

Vragen van de heer D.J. van der Sluijs (PVV) over Windturbines, hogedruk gasleidingen en veiligheid Vragen nr. 83 Aan de leden van Provinciale Staten van Noord-Holland Haarlem, 28 oktober 2014 Vragen van de heer D.J. van der Sluijs (PVV) over Windturbines, hogedruk gasleidingen en veiligheid De voorzitter

Nadere informatie

Windpark Avri Onderzoek slagschaduw

Windpark Avri Onderzoek slagschaduw Windpark Avri Onderzoek slagschaduw Winvast december 2015 Definitief rapport BD5519 HASKONINGDHV NEDERLAND B.V. PLANNING & STRATEGY Chopinlaan 12 Postbus 8064 9702 KB Groningen +31 88 348 53 00 Telefoon

Nadere informatie

Rapport Geluidsniveaumetingen bij Oosterpark

Rapport Geluidsniveaumetingen bij Oosterpark Rapport Geluidsniveaumetingen bij Oosterpark Update dd. 26 oktober 2018 (versie 2) Update dd. 19 november 2018 (versie 3 ; hoofdstuk 4 toegevoegd) 1. Inleiding In het kader van de discussie rond de bomenkap

Nadere informatie

Rienties, H (Henry) PROVINCIALE STATE i VAN OVERIJSSEL Reg.nr. ^ Zol5- ^ Q

Rienties, H (Henry) PROVINCIALE STATE i VAN OVERIJSSEL Reg.nr. ^ Zol5- ^ Q Rienties, H (Henry) Van: Verzonden: Aan: CC: Onderwerp: Bijlagen: Dirk Jan Matthijsse [d.j.matthijsse@raedthuys.nl] woensdag 21 oktober 2015 12:40 Boukes, AEW (Arnold); Statengriffie Eggink, EC (Esther);

Nadere informatie

GELUIDSVERWACHTING.NL

GELUIDSVERWACHTING.NL GELUIDSVERWACHTING.NL Inzicht in het geluid en de geluidsbeleving rondom windparken Erik Koppen E: erik.koppen@arcadis.com M: 06 2706 2060 NSG bijeenkomst Geluid van windturbines 4 oktober 2018 Onze missie

Nadere informatie

Alles in de wind. Over windenergie. Hoe werkt een windturbine? Tandwielkast vroeger en nu. Direct Drive

Alles in de wind. Over windenergie. Hoe werkt een windturbine? Tandwielkast vroeger en nu. Direct Drive Hoe werkt een windturbine? Het basisprincipe is eenvoudig. De rotorbladen (wieken) zitten gemonteerd op een as. Als het waait draaien de rotorbladen en gaat de as draaien. De as laat vervolgens een generator

Nadere informatie

Eindexamen havo wiskunde B pilot II

Eindexamen havo wiskunde B pilot II Het gewicht van een paard Voor mensen die paarden verzorgen figuur 1, is het belangrijk om te weten hoe zwaar hun paard is. Het gewicht van een paard kan worden geschat met behulp van twee afmetingen:

Nadere informatie

Geluid naar omgeving en slagschaduw ten gevolge van windmolenpark 'Groote Haar' te Gorinchem. Windturbines langs noordrand ontwikkelingsgebied

Geluid naar omgeving en slagschaduw ten gevolge van windmolenpark 'Groote Haar' te Gorinchem. Windturbines langs noordrand ontwikkelingsgebied Geluid naar omgeving en slagschaduw ten gevolge van windmolenpark 'Groote Haar' te Gorinchem Windturbines langs noordrand ontwikkelingsgebied Rapportnummer O 15642-5-RA d.d. 2 mei 2016 Geluid naar omgeving

Nadere informatie

Geluid van windturbines Winddagen 2016

Geluid van windturbines Winddagen 2016 Geluid van windturbines Winddagen 2016 Mike Dijkstra Thom de Rijk Inhoud Algemeen De geluidnorm Laagfrequent geluid (LFG) Amplitude Modulatie (OAM en EAM) Tonaal geluid Beleving Ervaringen met geluidexcursies

Nadere informatie

Opbrengstberekening t.b.v. MER Windpark Deil. Inleiding. Berekening. Datum: 28 september 2016 Auteur: Steven Velthuijsen

Opbrengstberekening t.b.v. MER Windpark Deil. Inleiding. Berekening. Datum: 28 september 2016 Auteur: Steven Velthuijsen Opbrengstberekening t.b.v. MER Windpark Deil Datum: 28 september 2016 Auteur: Steven Velthuijsen Inleiding In het MER voor Windpark Deil worden zes inrichtingsalternatieven met elkaar vergeleken op het

Nadere informatie

1 - Drentse Mondenweg 2 - Nieuw Buinen Zuid 3 - Nieuw Buinen Noord. 7 - Gieterveen zuid 8 - N33 9 - Annerveensekanaal

1 - Drentse Mondenweg 2 - Nieuw Buinen Zuid 3 - Nieuw Buinen Noord. 7 - Gieterveen zuid 8 - N33 9 - Annerveensekanaal Windenergie Drenthe 53 1 - Drentse Mondenweg 2 - Nieuw Buinen Zuid 3 - Nieuw Buinen Noord 4 - N374 Stadskanaal Noord 5 - N374 Stadskanaal zuid 6 - Stadskanaal west 7 - Gieterveen zuid 8 - N33 9 - Annerveensekanaal

Nadere informatie

Titel Opbrengstberekening t.b.v. CombiMER Windpark Oude Maas

Titel Opbrengstberekening t.b.v. CombiMER Windpark Oude Maas Titel Opbrengstberekening t.b.v. CombiMER Windpark Oude Maas Datum 8-12-16 Auteur Steven Velthuijsen Versie 3 Inleiding In het gecombineerde Plan- en ProjectMER voor Windpark Oude Maas worden verschillende

Nadere informatie

Er zijn wettelijke normen, maar strikt voldoen aan die normen zal onherroepelijk leiden tot overlast voor omwonenden.

Er zijn wettelijke normen, maar strikt voldoen aan die normen zal onherroepelijk leiden tot overlast voor omwonenden. Geachte leden van de gemeenteraad, Mijn naam is il~ In 2012 zijn wij verhuisd naar Marle, waar we van een oude boerderij een generatiewoning hebben gemaakt. Opa en oma wonen in het voorhuis en wij met

Nadere informatie

Examen HAVO. wiskunde B (pilot) tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen HAVO. wiskunde B (pilot) tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Eamen HAV 0 tijdvak woensdag 0 juni 3.30-6.30 uur wiskunde B (pilot) Bij dit eamen hoort een uitwerkbijlage.. Dit eamen bestaat uit 0 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 8 punten te behalen. Voor elk vraagnummer

Nadere informatie

4. Toetsingskader kleinschalige windturbines

4. Toetsingskader kleinschalige windturbines 4. Toetsingskader kleinschalige windturbines In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op het toetsingskader. In het toetsingskader zijn de criteria opgenomen voor de plaatsing van een kleinschalige windturbine.

Nadere informatie

Memo. In afbeelding 1 is de herontwikkelingslocatie globaal aangegeven. EGD-190613-RM000888

Memo. In afbeelding 1 is de herontwikkelingslocatie globaal aangegeven. EGD-190613-RM000888 Aan E. Douma Van P. van der Sande & T. Breugel Projectnummer RM000888 Kenmerk EGD-190613 Onderwerp impact inpassing herontw. prov. weg 24 vwbt lucht en geluid Datum 1 oktober 2013 Inleiding In onderhavige

Nadere informatie