Activiteitenplan VE Steun in de rug

Transcriptie

1 Activiteitenplan VE 2012 Steunpunt taal en rekenen mbo-ve Steun in de rug bij intensivering van taal en rekenen in het mbo-ve Ede, 13 december 2011

2 2 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve

3 3 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve Inhoud Blz Voorwoord 4 1. Context: Uitgangssituatie Nieuw beleid voor volwasseneneducatie en laaggeletterdheid Ondersteuning van organisaties Uitgangssituatie van het Steunpunt Stand van zaken in de volwasseneneducatie 7 2. Werkwijze en organisatie Uitgangspunten Werkwijze 9 2,3 Organisatie Periodiek overleg Netwerken Activiteiten Organiseren van uitwisseling tussen organisaties en bevorderen van 13 samenwerking 3.2 Organiseren van de helpdesk functie (informeren en kennisdelen) Voeren van projectmanagement over ontwikkelactiviteiten Stimuleren (vervullen van een aanjaagfunctie) 18

4 4 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve Voorwoord Dit activiteitenplan beschrijft de activiteiten die het Steunpunt taal en rekenen mbo (vanaf 1 januari 2012: Steunpunt taal en rekenen mbo-ve, verder aan te duiden als het Steunpunt ) in 2012 in ieder geval wil uitvoeren op het terrein van de volwasseneneducatie. Daarbij is de vraag vanuit de aanbieders van volwasseneneducatie leidend. Wat hebben aanbieders nodig om het nieuwe beleid uit te kunnen voeren en de kwaliteit en effectiviteit van opleidingen te verhogen? Aangezien de regelgeving op het gebied van de volwasseneneducatie nog gaat veranderen zal er bij aanvang veel aandacht nodig zijn voor de voorlichting en informatie over de wijzigingen. Het is goed mogelijk dat dit in 2012 leidt tot nieuwe vragen vanuit het veld. De vraaggerichte werkwijze van het Steunpunt maakt het mogelijk dat daar snel en flexibel op kan worden gereageerd. Dit activiteitenplan laat daartoe de nodige ruimte. Het Steunpunt richt zich in dit Activiteitenplan VE 2012 op de onderstaande, formele opleidingen taal en rekenen voor volwassenen: - Opleidingen Nederlandse taal en rekenen, gericht op alfabetisering en op het ingangsniveau van het beroepsonderwijs; - Opleidingen Nederlands als tweede taal I en II die opleiden voor het diploma Nederlands als tweede taal, bedoeld in het Staatsexamenbesluit Nederlands als tweede taal; - Opleidingen Nederlands als tweede taal, gericht op beheersing van een basisniveau Nederlandse taal; - Opleidingen Nederlands als tweede taal, gericht op alfabetisering. Daarnaast is voor laaggeletterden ook het informele en non-formele taal- en rekenonderwijs van belang. De activiteiten van het Steunpunt richten zich ook op aanbieders van non-formeel onderwijs. De opleidingen voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) zijn gericht op het behalen van een diploma uit het voortgezet onderwijs en kunnen bij de vormgeving van hun taal- en rekenonderwijs gebruik maken van de ondersteuning van het Steunpunt taal en rekenen vo. De opbouw van dit plan is als volgt. In de eerste plaats wordt kort de context en uitgangssituatie beschreven waarin het Steunpunt de activiteiten voor de aanbieders van volwasseneneducatie uit zal voeren. Vervolgens wordt de werkwijze en organisatie van het Steunpunt belicht. Ten slotte worden de voorgenomen activiteiten beschreven.

5 5 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve 1 Context: uitgangssituatie 1.1 Nieuw beleid voor volwasseneneducatie en laaggeletterdheid In september 2011 heeft de minister van OCW het Actieplan laaggeletterdheid aan de Tweede Kamer aangeboden. Het Actieplan bevat de plannen van het kabinet om de geletterdheid van de groep laaggeletterden in Nederland verder te bevorderen. Het betreft de volgende acties: - De focus bij educatie van volwassenen komt te liggen op taal en rekenen. - De kwaliteit en effectiviteit van opleidingen wordt verhoogd. - Er komt meer helderheid over de prijs-kwaliteitverhouding van educatieactiviteiten. - Nieuwe werkwijzen worden beproefd door middel van pilots. - De inzet om de doelgroep laaggeletterden te bereiken, wordt vergroot. - De voortgang en effectiviteit van de maatregelen van dit actieplan worden gemonitord. Om tot een effectieve aanpak van (laag)geletterdheid te komen heeft het kabinet de definitie van geletterdheid vernieuwd: Geletterdheid omvat luisteren, spreken, lezen, schrijven, gecijferdheid en in dat kader het gebruiken van alledaagse technologie om te communiceren en om te gaan met informatie. De acties in het Actieplan richten zich op het bevorderen van geletterdheid onder jongeren en volwassenen en het voorzien in gedegen evaluatie en innovatie. Wat betreft de formele volwasseneneducatie zullen opleidingen in de toekomst alleen nog gericht zijn op de basisvaardigheden Nederlandse taal en rekenen, inclusief alledaagse informatie- en communicatietechnologie. Dit wordt geregeld in wet- en regelgeving die beoogt in werking te treden per 1 januari De minister van OCW gaat algemene standaarden vaststellen voor de opleiding van volwassenen met betrekking tot de basisvaardigheden Nederlandse taal en rekenen. Deze standaarden sluiten aan bij het referentiekader voor Nederlandse taal en rekenen en passen binnen het NLQF en EQF. Bij de ontwikkeling van deze standaarden wordt uitgegaan van al bestaande structuren en niveaubeschrijvingen. Aan de hand van deze standaarden kunnen deelnemers op hun voortgang worden getoetst. Naast de standaarden gaat de minister van OCW ook de eindtermen vaststellen van de nieuwe educatieopleidingen. Deze hebben betrekking op taal, rekenen en de omgang met alledaagse ict. Onderdeel van het Actieplan is voorts om in de periode van 2012 t/m 2015 binnen de Nederlandse context nieuwe werkwijzen uit te proberen, gebaseerd op ervaringen in het buitenland en op basis

6 6 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve van wetenschappelijke inzichten. In het najaar van 2011 wordt een aantal innovatieprojecten uitgewerkt door Stichting Lezen & Schrijven. Bij elk innovatieproject wordt samenwerking gezocht met ondermeer overheden, werkgevers, onderwijsinstellingen en bibliotheken. 1.2 Ondersteuning van organisaties De minister van OCW acht ondersteuning van organisaties nodig bij de implementatie van de acties uit het Actieplan en hun bijdrage aan geletterdheid via de programmalijnen onderwijs (1), regio s (2), bedrijfsleven (3) en gezin en gezondheid (4). Deze lijnen zijn gebaseerd op de bestaande publieke infrastructuur voor de volwasseneneducatie en op de beschikbare onderzoeksgegevens over mogelijkheden om laaggeletterden te bereiken. Daarnaast wordt de ontwikkeling van programma s in de digitale leeromgeving voortgezet. In de afgelopen periode is het bereiken van laagopgeleide en laaggeletterde volwassenen via (informele) digitale leeromgevingen immers succesvol gebleken. In de periode zullen het Steunpunt Taal en Rekenen en Stichting Lezen & Schrijven in samenwerking met andere organisaties zoals de stichting ABC en de Stichting Expertisecentrum ETV.nl zorg dragen voor de ondersteuning bij de implementatie. De taken van het Steunpunt worden per 1 januari 2012 uitgebreid op het terrein van de volwasseneneducatie. In de periode levert het Steunpunt hierdoor een belangrijke bijdrage aan de implementatie van de wijzigingen in de volwasseneneducatie en de bevordering van geletterdheid Uitgangssituatie van het Steunpunt Het Steunpunt ondersteunt de mbo-instellingen sinds 2009 bij de implementatie van de referentieniveaus voor Nederlandse taal en rekenen in de mbo-opleidingen van niveau 1 tot en met 4. Een belangrijk aspect daarvan is de invoering van centraal ontwikkelde examens en nieuwe regels voor de examinering. Sinds 1 november 2010 biedt het Steunpunt ook ondersteuning bij de invoering van het onderwijsbeleid op het gebied van de moderne vreemde talen (mvt). Daarbij ligt de nadruk op de voorgenomen generieke eisen voor Engels die gesteld gaan worden aan alle mbo-4 opleidingen. Vanaf 2012 gaat het Steunpunt zich op verzoek van het ministerie van OCW ook richten op de volwasseneneducatie. Om de integratie van de volwasseneneducatie bij het Steunpunt voor te bereiden is een kwartiermaker aangesteld die in de periode september december 2011 de daadwerkelijke start van de volwasseneneducatie activiteiten per 1 januari 2012 voorbereidt.

7 7 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve 1.4 Stand van zaken in de volwasseneneducatie Het Aanvalsplan Laaggeletterdheid heeft ervoor gezorgd dat de aandacht voor de kernvakken taal en rekenen in de volle breedte van het onderwijs sterk is toegenomen. Ook de invoering van het Raamwerk Nederlands heeft een impuls gegeven aan de taalactiviteiten in de volwasseneneducatie. Gelet op de deelnamegegevens op het gebied van lees- en schrijfcursussen in educatie, valt op dat na een forse stijging van het aantal deelnemers vanaf 2006, het aantal vanaf 2009 stagneert en na 2010 een daling laat zien 1. Deze daling wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het effect van vermindering van educatie budgetten en het voorzichtiger inkopen door gemeenten. Als gevolg van deze daling hebben veel roc s moeten bezuinigen op hun educatie uitgaven en personeel. Probleemanalyse De volwasseneneducatie kampt met een aantal problemen van organisatorische aard: afname van middelen, reorganisaties binnen de afdelingen educatie van de roc s en uitstroom van goed gekwalificeerd personeel. Daarnaast is een probleem dat de bij educatie gevolgde cursussen te weinig resulteren in een meetbaar effect. De kwalificatiestructuur voor de educatie is niet onderhouden, de eindtermen zijn niet officieel vastgesteld en behoeven aanpassing. Voorts bereiken de opleidingen voor volwasseneneducatie te weinig cursisten. Kortom: de kwaliteit en effectiviteit van de opleidingen moet hoger. Consequenties voor de activiteiten van het Steunpunt Het is van belang om te realiseren dat het Actieplan extra inzet en nieuw elan vraagt van personeel in de volwasseneneducatie dat de afgelopen jaren juist met afbouw van voorzieningen te maken heeft gehad. Hoewel het Actieplan ook een nieuw perspectief biedt is de realisatie daarvan geen gemakkelijke opgave, te meer omdat het nog steeds onzeker is of de verplichte inkoop bij roc s na 2014 blijft bestaan. Voor het Steunpunt betekent dit dat aanbieders van volwasseneneducatie (formele en informele) worden ondersteund met kwalitatief hoogwaardige informatie. Daarnaast zal de ondersteuning zich richten op de ter beschikking stelling van hoogwaardige instrumenten, leermiddelen, toetsen, succesvolle aanpakken en efficiënte werkwijzen. Het delen van kennis en ervaringen is ook een belangrijk aspect van het werk van het Steunpunt. 1 In de periode tussen 2005 en 2010 is het aantal deelnemers gegroeid van ruim in 2005 naar bijna in 2006 tot ruim in 2008 en Het jaar 2010 laat een lichte daling zien tot iets meer dan Bron: Opbrengsten in beeld. Rapportage Aanvalsplan Laaggeletterdheid , Cinop, s-hertogenbosch, augustus Daarnaast is gebleken dat veel laaggeletterden die nog niet toe zijn aan formele educatie de weg weten te vinden naar digitale oefenmaterialen en leermiddelen.

8 8 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve 2 Werkwijze en organisatie Het Steunpunt ondersteunt aanbieders van volwasseneneducatie bij de implementatie van de wijzigingen in de volwasseneneducatie en de bevordering van geletterdheid. De (tijdelijke) ondersteuning is geslaagd als opleidingen volwasseneneducatie na de invoeringsperiode van de komende jaren vanaf 2016 in staat zijn in goede regionale en landelijke samenwerking vorm te geven aan kwalitatief hoogwaardige trajecten die geletterdheid op efficiënte wijze bevorderen, aansluitend bij de nieuwe standaarden en eindtermen en gebruikmakend van moderne leermiddelen en methoden. Doelgroep van de ve-activiteiten van het Steunpunt zijn alle aanbieders van opleidingen volwasseneneducatie (met uitzondering van vavo) en daarbinnen vooral docenten, managers en beleidsmedewerkers die de komende jaren handen en voeten gaan geven aan de wijzigingen in de volwasseneneducatie en de bevordering van geletterdheid. Om laaggeletterden te bereiken is ook het informele en non-formele onderwijs van belang. Juist vanuit het non-formele onderwijs is er ook een grote informatiebehoefte. De activiteiten van het Steunpunt richten zich daarom ook op de aanbieders van non-formeel taal- en rekenonderwijs aan volwassenen. 2.1 Uitgangspunten Het Steunpunt werkt bij de ondersteuning van de opleidingen volwasseneneducatie evenals bij de ondersteuning van de beroepsgerichte opleidingen vraaggericht. De opleidingen staan voor de taak om hun onderwijs aan te passen aan nieuwe wet- en regelgeving en de kwaliteit en effectiviteit van opleidingstrajecten te verhogen. De vragen die de aanbieders van opleidingen daarbij hebben, is leidend bij keuze en invulling van de activiteiten van het Steunpunt. Het Steunpunt hanteert daarbij verschillende voelsprieten : de helpdesk, de flitsbijeenkomsten, volwasseneneducatie netwerken, contacten met MBO Raad, ondersteuningsinstellingen en andere betrokken organisaties zoals Stichting Lezen en Schrijven, de Stichting Expertisecentrum ETV.nl en de stichting ABC. Om zo veel mogelijk laaggeletterden te bereiken is goede samenwerking en afstemming tussen de activiteiten in de vier programmalijnen onderwijs, regio s, bedrijfsleven en gezin en gezondheid nodig. Het Steunpunt zal als ondersteuner van de programmalijn onderwijs - goed samenwerken met Stichting Lezen & Schrijven, die de ondersteuning van de programmalijnen regio s, bedrijfsleven en gezin en gezondheid voor zijn rekening neemt. In de praktijk zal er enige overlap van werkzaamheden zijn. De innovatieprojecten van Stichting Lezen & Schrijven richten zich ook op de programmalijn onderwijs. Van de voorlichtende- en vraagbaak-taken van het Steunpunt zullen ook partijen in de regio, bedrijven en andere organisaties en individuen gebruik maken. Het is daarom zeer belangrijk dat Stichting Lezen & Schrijven en Steunpunt tot een hecht partnership komen.

9 9 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve 2.2 Werkwijze Het Steunpunt vervult in zijn ondersteuningstaak verschillende cruciale rollen. De eerste is een informerende rol. Het Steunpunt wil de aanbieders van volwasseneneducatie zo goed mogelijk informeren over de wijzigingen in de volwasseneneducatie (wet- en regelgeving), het Actieplan laaggeletterdheid en allerlei andere initiatieven en informatie die bijdraagt aan het vergroten van de geletterdheid onder volwassenen 2. In de praktijk zal er breder gebruik worden gemaakt van de informatieve functie van het Steunpunt. Iedereen kan immers de helpdesk benaderen. Het is ook belangrijk dat dit mogelijk is. De behoefte aan communicatie over de volwasseneneducatie, de ontwikkelingen en de mogelijkheden is groot. Er zijn verschillende organisaties actief op het terrein van de volwassenenorganisatie. Onderlinge afstemming en samenwerking voorkomt inefficiënte dubbelingen. Overzicht over de verschillende activiteiten is dan ook niet alleen van belang voor potentiële cursisten, maar ook voor de organisaties zelf. Aan het Steunpunt de taak om dat overzicht te bieden en - vooral voor de betrokken organisaties en instellingen - te fungeren als centrale vraagbaak waar het volwasseneneducatie en laaggeletterdheid betreft. Het is de taak van het Steunpunt om goed op de hoogte te zijn van wat de verschillende spelers in de volwasseneneducatie ondernemen. Als een makelaar zorgt het Steunpunt ervoor dat aanbieders van opleidingen op het gebied van volwasseneneducatie in contact kunnen komen met het beschikbare aanbod aan ondersteunende producten en diensten (vraag en aanbod matchen). Het gaat dan zowel om beschikbare leermiddelen en producten (volgsystemen, diagnose-instrumenten) als om interessante projecten (goede voorbeelden). Het Steunpunt is verzamelaar en distributeur van goede voorbeelden voor aanbieders van opleidingen. Daarnaast functioneert het als facilitator en initiator van activiteiten die een aanwijsbare bijdrage leveren aan het implementeren van de wijzigingen in de volwasseneneducatie en het vergroten van de mate van geletterdheid onder volwassenen. Soms leidt dit tot het zelf produceren van instrumenten ten behoeve van de ondersteuning van de opleidingen volwasseneneducatie bij dit proces, veelal tot het opdracht geven aan derden om producten en/of diensten te ontwikkelen. Tot slot is het Steunpunt regisseur of co-regisseur. Het voert regie over de uitvoering van (ondersteunings- of ontwikkel)activiteiten die boven het niveau van de individuele opleidingen volwasseneneducatie uitstijgen. Het Steunpunt voert op eigen initiatief of op verzoek van het ministerie van OCW ook projectmanagement uit., 2 Naast de aanbieders is het van belang dat ook de inkopers van educatietrajecten vanuit de gemeenten goed worden geïnformeerd over deze wijzigingen. Het aanbod moet transparant zijn. Deze informerende taak naar gemeenten wordt actief uitgevoerd door de Stichting Lezen & Schrijven. Het Steunpunt zal deze taak ondersteunen met goede informatie en die ook op de website aanbieden.

10 10 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve 2.3 Organisatie De uitbreiding van de taken van het Steunpunt met volwasseneneducatie maakt uitbreiding van het coördinatieteam van het Steunpunt per 1 januari 2012 nodig met 2 fte beleidsadviseur. Voorts is uitbreiding van de managementassistentie nodig met 0,5 fte. De activiteiten van het Steunpunt worden vanuit het coördinatieteam geïnitieerd en gecoördineerd. De aansturing en facilitering van dit team is de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de heer Hans van Nieuwkerk, directeur van de Stichting Innovatie Beroepsonderwijs en onafhankelijk procesmanager van MBO15. Naast het Steunpunt taal en rekenen mbo-ve en het procesmanagement MBO15 functioneert ook het Steunpunt taal en rekenen vo onder de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de Stichting Innovatie Beroepsonderwijs. De operationele leiding van de beide Steunpunten berust bij Akke Vos. 2.4 Periodiek overleg Ieder kwartaal overleggen het Steunpunt en Stichting Lezen & Schrijven met de opdrachtgever, de beleidsdirectie BVE van het ministerie van OCW. Vaste bespreekpunten zijn de voortgang van de activiteiten (inhoudelijk en financieel), de ervaringen en belangrijkste signalen uit het veld en de actuele beleidsontwikkelingen. Behalve dit periodieke overleg onderhouden medewerkers van het Steunpunt en de directie BVE intensief direct contact over concrete vragen en activiteiten. Het Steunpunt voert ook periodiek overleg met de voor het dossier volwasseneneducatie aangewezen bestuurder van de MBO Raad. Ook op medewerkersniveau is er periodiek overleg. Verder overlegt het Steunpunt regelmatig met Stichting Lezen & Schrijven en andere relevante partijen, zoals de VNG en de NRTO om informatie uit te wisselen en af te stemmen. 2.5 Netwerken In het functioneren van het Steunpunt nemen netwerken een cruciale plaats in. De netwerken bieden een platform om docenten en managers direct en actief te betrekken bij ontwikkeling en uitvoering van beleid en de ondersteuning daarbij. Ze zijn ook de plaats waar de verschillende betrokkenen bij de volwasseneneducatie elkaar ontmoeten: docenten, ambassadeurs, regisseurs en managers wisselen kennis en ervaringen uit, doen nieuwe kennis op, aangereikt door elkaar of door externe experts. Voor het Steunpunt zijn de contacten met de netwerken een al even belangrijke bron van kennis en informatie: wat speelt er in de opleidingen volwasseneneducatie, wat betekent het beleid inzake de volwasseneneducatie en laaggeletterdheid in de praktijk voor de

11 11 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve betrokkenen, tegen welke vragen loopt men aan, aan welke ondersteuning is behoefte? Het Steunpunt benut deze informatie om aanbieders van volwasseneneducatie passende ondersteuning te bieden en om OCW te informeren over uitwerking en effecten van het landelijk beleid in de opleidingen (radarfunctie). De netwerken in de volwasseneneducatie zijn de afgelopen jaren aan veel veranderingen onderhevig geweest. Op dit moment organiseert de MBO Raad drie soorten netwerken waarin personeel uit de educatie elkaar ontmoet. Het hoofdnetwerk is het netwerk Leven Lang Leren. Hieraan nemen mensen deel vanuit de educatie en vanuit contractpoten van mbo-instellingen. Onder dit netwerk functioneren twee satellieten: het netwerk EVC en het netwerk basisvaardigheden. Dit laatste netwerk richt zich op alfabetisering, NT1 en NT2. Per ROC zijn er twee mensen vertegenwoordigd in dit netwerk. Het netwerk komt drie keer per jaar bij elkaar. Het netwerk stimuleert visieontwikkeling en uitwisseling, maar biedt ook ruimte om praktische problemen (en oplossingen) te bespreken. Jaarlijks wordt er een conferentie voor docenten georganiseerd. Er functioneert een kerngroep die de bijeenkomsten van het netwerk voorbereidt en actuele ontwikkelingen bespreekt. Deze kerngroep komt iedere zes à acht weken bij elkaar. Vanuit het netwerk worden ook conferenties, studiedagen en ad hoc activiteiten georganiseerd. Het netwerk basisvaardigheden komt voort uit de Stichting Landelijk Netwerk Nederlandstaligen in de volwasseneneducatie (Nedwerk NT1) dat in 2008 werd ondergebracht bij de MBO Raad. Vanuit de Stichting werd de landelijke bellijn georganiseerd voor mensen die een alfabetiseringscursus willen doen. Deze bellijn is inmiddels ondergebracht bij Stichting Lezen & Schrijven. Er is een actieve beroepsvereniging van docenten NT2. Hierbij zijn meer dan docenten NT2 aangesloten van roc s, van particuliere opleiders en vanuit Vlaanderen. De beroepsvereniging richt zich op informatie-uitwisseling, belangenbehartiging en deskundigheidsbevordering. Informatieuitwisseling gaat vooral via de website, door middel van publicaties en via werkgroepen, studiedagen en conferenties. Er is een relatie tussen de beroepsvereniging en het netwerk basisvaardigheden van de MBO Raad. In het kader van de deskundigheidsbevordering heeft de beroepsvereniging een competentieprofiel docent NT2 opgesteld en geeft certificaten competent NT2 docent af. Vanuit de ontwikkeltaken van Cinop in het kader van het Aanvalsplan Laaggeletterdheid en de verlenging in 2011 heeft Cinop verschillende kenniskringen en ontwikkelgroepen gefaciliteerd. Daarnaast ondersteunde Cinop het netwerk van begeleiders van ambassadeurs tot en met 2011 in samenwerking met de Stichting ABC en de MBO Raad. Deze begeleiders zijn vaak docenten educatie. Vanaf 2012 neemt de Stichting ABC het onderhouden van het netwerk van ambassadeursbegeleiders over. De ambassadeurs zelf worden ook ondersteund door de Stichting ABC, een belangenvereniging van laaggeletterden. De Stichting ABC organiseert bijeenkomsten voor de ambassadeurs waar soms ook een apart programma is voor de begeleiders van de ambassadeurs. Op Kennisnet is een goed ontwikkelde community Educatie. Deze bevat veel lesmaterialen (op het gebied van NT2, NT1 en inburgering) en daarnaast o.a. een Forum, Agenda, Nieuws en lesideeën.

12 12 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve Met de MBO Raad is afgesproken dat het Steunpunt gaat participeren in het netwerk basisvaardigheden, inclusief de kerngroep die zes- tot achtwekelijks bijeen komt. Het Steunpunt zal actief bijdragen aan de bijkomsten van het netwerk. Daarnaast zal het Steunpunt zorgen voor verbinding en afstemming tussen de netwerken, en mede zorgdragen voor relevante communicatie over de netwerken naar opleidingen ve.

13 13 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve 3 Activiteiten De activiteiten van het Steunpunt gericht op de opleidingen volwasseneneducatie zijn te groeperen in vier clusters: 1. Organiseren van uitwisseling tussen organisaties en bevorderen van samenwerking; 2. Organiseren van de helpdesk functie (informeren en kennisdelen); 3. Voeren van projectmanagement over ontwikkelactiviteiten; 4. Stimuleren (vervullen van een aanjaagfunctie) 3.1 Organiseren van uitwisseling tussen organisaties en bevorderen van samenwerking Uit de eerste oriëntatie op het gebied van de volwasseneneducatie en de organisaties die hierin een rol spelen, blijkt dat er behoefte is aan communicatie over elkaars activiteiten en voorgenomen activiteiten. Een goede communicatie maakt synergie mogelijk tussen verschillende activiteiten in het kader van laaggeletterdheid. Het Steunpunt zal daarom ook voor de verschillende betrokken organisaties fungeren als informatiepunt en in dat verband een lichte regiefunctie uitoefenen om de uitwisseling van informatie tussen organisaties te organiseren en samenwerking te bevorderen. Het gaat daarbij in eerste instantie om de organisaties die in verband met de volwasseneneducatie activiteiten voor OCW uitvoeren, zoals Stichting Lezen & Schrijven, de Stichting Expertisecentrum ETV.nl en de Stichting ABC. Daarnaast wordt gedacht aan organisaties die de aanbieders vertegenwoordigen en/of ondersteunen zoals MBO Raad en NRTO. Ten slotte wordt de verbinding gelegd met overige organisaties die inhoudelijk aan de bestrijding van laaggeletterdheid werken zoals Cinop (met zijn kenniskring NT1), Kennisnet (met de community Educatie) en de beroepsvereniging docenten NT2. Het Steunpunt zal met enige regelmaat overleg tussen deze organisaties en netwerken organiseren om elkaar te informeren en afstemming van activiteiten te bevorderen. 3.2 Organiseren van de helpdesk functie Het Steunpunt kiest in zijn ondersteuningstaak mede voor een informerende en faciliterende rol. Daarmee wil het Steunpunt naast het bieden van kwalitatief goede informatie - ook stimuleren tot verhoging van de kwaliteit en effectiviteit van opleidingen volwasseneneducatie, zonder daarbij in een bepaalde pedagogisch-didactische richting te sturen.

14 14 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve Bij de helpdesk functie hoort ook het stimuleren van kennisdeling. Het Steunpunt stelt zich ten doel de kennisdeling tussen opleidingen volwasseneneducatie en tussen opleidingen volwasseneneducatie en relevante derden maximaal te faciliteren. Het gaat dan bijvoorbeeld om effectuering van strategieën voor het beter bereiken en toerusten van laaggeletterden, kennis over de inzet van (nieuwe) instrumenten, leermiddelen en leeromgeving en het gebruik van diagnostische toetsen en examens. In 2012 worden in ieder geval de volgende activiteiten ondernomen op het punt van informatievoorziening: 1. Inrichten website Voor de ondersteuning van de opleidingen in de volwasseneneducatie zal een aparte website worden ingericht. Deze website is zowel rechtstreeks te benaderen via het adres als via de site van het Steunpunt die zich op het beroepsonderwijs richt ( In het najaar van 2011 zal al worden gewerkt aan de inrichting en (basis)vulling van de site, zodat de site begin 2012 operationeel is. De site zal voortdurend geactualiseerd worden en bevat voor de opleidingen volwasseneneducatie relevante informatie bijvoorbeeld over het Actieplan laaggeletterdheid Bij de inrichting van de site wordt gebruik gemaakt van de ervaring die is verkregen met de website De website zal opleidingen volwasseneneducatie informeren over actuele beleidsontwikkelingen, wet- en regelgeving, veelgestelde vragen, ondersteuningsaanbod, praktijkvoorbeelden, bijeenkomsten, e.d. Ook is belangrijk dat de website goed de verbinding legt met de vele bestaande sites en organisaties op het gebied van de volwasseneneducatie. 2. Beantwoording van vragen Het Steunpunt zal actief vormgeven aan de helpdeskfunctie door een vragenformulier op de website te plaatsen en via de telefoon vragen te beantwoorden. In principe kan iedereen de helpdesk benaderen. Het Steunpunt zorgt er voor dat het over de informatie beschikt om gericht en deskundig door te verwijzen waar nodig. 3. Servicedocumenten samenstellen Het Steunpunt zal servicedocumenten samenstellen ten behoeve van opleidingen volwasseneneducatie die op de website worden geplaatst en ook digitaal en op papier worden verspreid. In servicedocumenten wordt voor de opleidingen volwasseneneducatie relevante informatie uit brieven en plannen van OCW en andere beleidsstukken handzaam samengevat of overzichtelijk in een schema gezet. 4. Organiseren van flitsbijeenkomsten en conferenties Flitsbijeenkomsten zijn informatieve bijeenkomsten die op korte termijn georganiseerd worden zodra signalen worden opgevangen van de behoefte daaraan. Zo zou bijvoorbeeld

15 15 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve de publicatie van de wijziging in de Wet educatie en beroepsonderwijs die het aanbod van educatie regelt aanleiding kunnen zijn om informatie te geven d.m.v. een flitsbijeenkomst. 5. Houden van presentaties op bijeenkomsten van derden Het Steunpunt zal ook informatie geven over de wijzigingen in de volwasseneneducatie door medewerking te geven aan bijeenkomsten die anderen organiseren. 6. Bestand van contactpersonen volwasseneneducatie samenstellen In aanvulling op het bestand van centrale contactpersonen taal en rekenen van de mboinstellingen, zal het Steunpunt een specifiek bestand inrichten en onderhouden van contactpersonen volwasseneneducatie. Immers, niet alle mbo-instellingen verzorgen volwasseneneducatie. Alleen de roc s en private aanbieders hebben hiermee te maken. Het bestand van contactpersonen opleidingen volwasseneneducatie zal al in het najaar van 2011 worden opgebouwd. Het zal worden gebruikt om deze contactpersonen rechtstreeks te kunnen informeren over nieuwe ontwikkelingen en ondersteuningsaanbod. In 2012 worden in ieder geval de volgende activiteiten ondernomen op het punt van kennisdeling: 7. Meewerken aan bestaande netwerken In paragraaf 2.5 is een overzicht gegeven van de netwerken die momenteel in de volwasseneneducatie actief zijn. Het Steunpunt zal in ieder geval actief en intensief samenwerken met het netwerk basisvaardigheden van de MBO Raad. Ook samenwerking met de community Educatie op Kennisnet ligt voor de hand. Met andere netwerken kan desgewenst ook samenwerking plaats vinden. 8. Organiseren (samen met anderen) van conferenties Vanuit de netwerken van de MBO Raad worden met enige regelmaat conferenties georganiseerd voor personeelsleden uit de volwasseneneducatie. Het Steunpunt zal samen met de MBO Raad de verantwoordelijkheid nemen voor kwalitatief hoogwaardige conferenties die breed toegankelijk zijn. Daarnaast zal het Steunpunt als de actualiteit daartoe aanleiding geeft - Flitsbijeenkomsten organiseren over actuele onderwerpen. 9. Bundelen en toegankelijk maken van opbrengsten uit onderzoek in eerdere jaren. In het kader van met name het Deltaplan Inburgering is er veel onderzoek uitgevoerd. De site bevat de resultaten van meer dan 160 onderzoeken naar onderwijs Nederlands. Inhoudelijk verantwoordelijk voor de site zijn: de Nederlandse Taalunie, Slo, Universiteit van Amsterdam lerarenopleidingen, Stichting Lezen Nederland, Stichting Lezen Vlaanderen. Het Steunpunt zal de opbrengsten vanuit deze onderzoeken toegankelijk maken voor de doelgroep van docenten en managers. 10. Oproepen op de website Het Steunpunt biedt de mogelijkheid tot het plaatsen van oproepen op de website In de categorie vragen en oproepen biedt het Steunpunt primair aan betrokkenen uit de volwasseneneducatie gelegenheid om oproepen te plaatsen en vragen

16 16 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve te stellen aan collega s uit andere instellingen. Er kan bijvoorbeeld gevraagd worden naar specifieke ervaringen of voorbeelden, op het gebied van omgang met bepaalde groepen cursisten of leermiddelen. 3.3 Voeren van projectmanagement over ontwikkelactiviteiten Het Steunpunt zal ook bevorderend werken door waar dat nuttig is (meestal in opdracht van het ministerie van OCW) projectmanagement te voeren over ontwikkelactiviteiten. Aangezien het Steunpunt dicht bij de opleidingen volwasseneneducatie werkt en daarmee nauw contact onderhoudt kan het Steunpunt het projectmanagement zo invullen dat de projecten leiden tot resultaten waaraan in de praktijk van de opleidingen behoefte is. Het gaat hierbij om zaken die aanbieders nodig hebben of kunnen gebruiken om hun opleidingen te richten op de nieuwe regelgeving en het rendement te verbeteren. In 2012 worden in ieder geval de volgende activiteiten ondernomen in het kader van projectmanagement: 1. Ontwikkeling van standaarden, eindtermen en voorbeeldmateriaal Conform het Actieplan laaggeletterdheid is het nodig standaarden, eindtermen en voorbeeldmateriaal te ontwikkelen voor de opleiding van volwassenen met betrekking tot de basisvaardigheden Nederlands, rekenen en toepassing van alledaagse informatieen communicatietechnologie 3. Daarbij zal voor de opleidingen Nederlandse taal en rekenen, gericht op alfabetisering en op het ingangsniveau van het beroepsonderwijs zo nauw mogelijk worden aangesloten bij de referentieniveaus voor taal en rekenen (de zogenaamde F-niveaus). Voor volwassenen met een grote afstand tot de F-niveaus, wordt nog een instroom-niveau (I-niveau) onderscheiden op weg naar de F-niveaus. Om te zorgen dat dit niveau transparant is wordt hiervoor ook een standaard ontwikkeld. Deze zal echter niet door de minister worden vastgesteld, maar ter beschikking komen aan de aanbieders van ve om vorm te geven aan het curriculum en om de voortgang tijdens de opleiding inzichtelijk te maken. Voor de verschillende opleidingen Nederlands als tweede taal blijft vooralsnog gewerkt worden met de niveaus uit het Europese Referentiekader (ERK), de zogenaamde A, B en C-niveaus. Voor deze opleidingen zijn al standaarden en eindtermen beschikbaar. In 2011 heeft Cinop al veel voorwerk gedaan in het kader van het ontwikkelen van standaards en voorbeeldmateriaal op het gebied van taal. Ook zijn er inspirerende voorbeelden vanuit het Engelse programma Skills for Life. Het Steunpunt zal op dit werk voortborduren en een project leiden dat als eindresultaat heeft dat uiterlijk in juli 2012 (zo mogelijk eerder) een advies wordt uitgebracht aan het ministerie van OCW waarin de standaards en eindtermen zijn opgenomen. Hierbij is een speciaal aandachtspunt dat zo 3 Voor ICT gaat het alleen om ontwikkeling van eindtermen.

17 17 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve veel mogelijk is afgestemd met de ontwikkelingen in andere onderwijssectoren en voor de digitale vaardigheden met het ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie. Naast het ontwikkelen van de standaarden en eindtermen zelf is het nodig om de komende jaren servicematerialen uit te brengen. Hierbij gaat het om toelichting en voorbeeldmaterialen die de aanbieders van volwasseneneducatie nodig hebben om met de nieuwe standaards en eindtermen te kunnen werken. Onderdeel hiervan zijn tussenniveaus op weg naar het Instroomniveau en de F-niveaus. Ook gaat het om leermaterialen en instrumenten die behulpzaam zijn bij het opstellen van een individueel leerplan. Voorts hebben aanbieders instrumenten nodig waarmee zij diagnostisch kunnen toetsen bij aanvang van leertrajecten en tussentijds de voortgang op het gebied van taal en rekenen kunnen vaststellen Materialen van de Stichting Expertisecentrum ETV.nl door ontwikkelen De afgelopen jaren is het bereiken van laaggeletterde volwassenen via (informele) digitale leeromgevingen zoals de Stichting Expertisecentrum ETV.nl die biedt, succesvol gebleken. Daarom is het van groot belang dat laagdrempelige beschikbaarheid van deze leermaterialen in 2012 gegarandeerd blijft en de sites van Stichting Expertisecentrum ETV.nl onderhouden kunnen worden. Ook is het nodig de kwaliteit van een aantal materialen te verbeteren. Om beter toe te kunnen werken naar de beoogde niveaus van geletterdheid is het van belang de beschikbare materialen te metadateren qua niveau en ook nieuwe leermaterialen in een nieuwe leerlijn te ontwikkelen. De Stichting Expertisecentrum ETV.nl gaat in 2012 werken met licenties en is in onderhandeling met diverse organisaties om te komen tot duurzame bijdragen aan het onderhoud en de doorontwikkeling van de materialen. In 2012 zal dit echter nog onvoldoende financieel draagvlak opleveren om de hosting, technisch beheer, de laagdrempelige beschikbaarheid van de materialen, training in gebruik materialen en de doorontwikkeling van e.e.a. te kunnen bekostigen. Bovendien zijn er kleine organisaties zonder winstoogmerk die alleen van de materialen gebruik kunnen maken als zij een gratis licentie krijgen. Het Steunpunt zal de Stichting ETV.nl daarom in 2012 een financiële bijdrage geven om te kunnen voorzien in bovengenoemde activiteiten. Het Steunpunt functioneert hierbij als opdrachtgever en zal bewaken dat middelen zo efficiënt mogelijk worden benut en dat 4 Het kan ook wenselijk zijn om te monitoren wat het effect van scholing is op de participatie van laaggeletterden in de maatschappij. Dit type monitoring ligt meer op de weg van Stichting Lezen en Schrijven. Het Steunpunt richt zich qua monitoring op de progressie in taal- en rekenvaardigheden.

18 18 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve materialen en werkwijzen ontwikkeld worden die passen binnen het Actieplan Laaggeletterdheid. 3.4 Stimuleren (vervullen van een aanjaagfunctie) Naast het ondersteunen met informatie en het bieden van de mogelijkheid tot kennisdelen onderneemt het Steunpunt ook ondersteunende activiteiten voor de opleidingen volwasseneneducatie die meer specifiek gericht zijn. Vaak, maar niet altijd, gaat het om het (laten) ontwikkelen van bepaalde producten. De stimuleringsfunctie wordt ook vraaggestuurd ingevuld. Dit betekent dat op dit moment nog niet goed te overzien is waaraan over een half jaar, een jaar of twee jaar behoefte zal zijn. In 2012 worden in ieder geval de volgende activiteiten ondernomen in het kader van de stimulerende functie: 1. Ontsluiten van aanbod geschikt voor de volwasseneneducatie Het Steunpunt stelt zich ten doel het beschikbare aanbod aan dienstverleners op het gebied van de volwasseneneducatie te ontsluiten. Het gaat vooral om organisaties en instellingen die leermiddelen en -materialen produceren, ondersteunende producten en diensten leveren en relevante projecten uitvoeren. Doel van deze activiteit is om een zo volledig mogelijk overzicht te publiceren van het aanbod aan leermiddelen, toetsen, volgsystemen, beleidsondersteuning, professionalisering en nascholing op het gebied van volwasseneneducatie. Leermiddelen worden gekoppeld aan de standaarden en eindtermen voor de volwasseneneducatie. Op die manier wordt het gemakkelijk voor aanbieders van volwasseneneducatie en laaggeletterden zelf om te zoeken naar geschikte leermaterialen. Het overzicht van aanbod geschikt voor de volwasseneneducatie zal worden gepubliceerd op de website Aanbodoverzichttaalenrekenen.nl. Deze site is ontwikkeld in opdracht van het Steunpunt en bevat een uitgebreid overzicht van het aanbod aan leermiddelen, toetsen, volgsystemen, nascholing en (beleids)ondersteuning op het gebied van taal, rekenen en moderne vreemde talen, nu nog vooral gericht op het mbo en het vo. Aanbodoverzichttaalenrekenen.nl biedt naast een compleet aanbodoverzicht een uitgebreide zoekfunctionaliteit, waardoor materiaal eenvoudig kan worden gesorteerd en geselecteerd. De site is primair bedoeld om aanbieders en gebruikers bij elkaar te brengen. Indien mocht blijken dat er hiaten zijn in het bestaande aanbod voor de volwasseneneducatie zal het Steunpunt gericht de ontwikkeling van bepaalde instrumenten of voorzieningen stimuleren.

19 19 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve 2. Onderzoek naar het duurzaam regelen van laagdrempelige, digitale beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardige leermiddelen Instellingen voor volwasseneneducatie en particuliere aanbieders zijn vrij in de keuze van leermiddelen en kunnen ook zelf leermiddelen ontwikkelen. Deze situatie heeft geleid tot een verzameling van leermiddelen voor de volwasseneneducatie. Deze leermiddelen zijn niet altijd laagdrempelig bereikbaar voor individuen die zelf hun geletterdheid willen verbeteren. De Stichting Expertisecentrum ETV.nl is ontstaan uit de roc s in de vier grote steden en heeft nu een tiental roc s als leden. De Stichting Expertisecentrum EVC.nl heeft zelf het initiatief genomen voor Oefenen.nl, een startpunt voor mensen die interactief aan de slag willen met het verbeteren van hun basisvaardigheden. Deze ontwikkeling is echter door te weinig scholen financieel gesteund waardoor er nu wel mooie leermiddelen zijn, maar deze kunnen niet kostendekkend op de markt gebracht worden. Het is ook de vraag of dit gewenst is, omdat niet alle laaggeletterden bereid of in staat zijn om voor leermaterialen te betalen. Ook in het kader van in- en non-formeel leren is het niet wenselijk om drempels op te werpen voor laaggeletterden. Kennisnet heeft in samenwerking met het Steunpunt een internetportaal ontwikkeld (Portaal Taal en Rekenen mbo) waarop beschikbaar digitaal leermateriaal voor taal en rekenen in het mbo toegankelijk wordt gemaakt. Op het portaal zijn materialen te vinden van uitgevers, van scholen, uit Edurep en ander online materiaal. In Kennisnet is een actieve community Educatie. Hierin zijn leermiddelen geschikt voor de volwasseneneducatie te vinden. Cinop heeft de site ingericht waarop ook materialen voor de begeleiding van laaggeletterden zijn te vinden. Opleidingen voor volwasseneneducatie èn individuele laaggeletterden hebben behoefte aan één digitaal loket waar gemakkelijk kan worden getoetst op niveau en waar leermaterialen beschikbaar zijn passend bij ieder niveau, bij de standaarden en eindtermen en geschikt voor laaggeletterden. De Engelse sites van Skills for Life bieden hiertoe inspiratie. Deze situatie is echter niet zonder meer te vertalen naar de Nederlandse context. In 2012 zal het Steunpunt onderzoek doen (of laten doen) naar de behoefte aan laagdrempelige beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardige leermiddelen, inclusief de mogelijkheid (business case) om zo n voorziening in te richten (gebruikmakend van wat er al is) en langdurig gefinancierd te krijgen door middel van publiek private samenwerking. Afhankelijk van de resultaten van het onderzoek kan vanaf 2013 worden gewerkt aan de bundeling van materialen en inrichting van de site. In het onderzoek kunnen ook de behoefte en mogelijkheden worden betrokken om materialen op gelijke wijze te laten screenen/metadateren op de referentieniveaus en te ontwikkelen standaarden en eindtermen voor de basisvaardigheden Nederlands, rekenen en ICT-vaardigheden.

20 20 Activiteitenplan VE Steunpunt taal en rekenen mbo-ve 3. Deskundigheidsbevordering van docenten in de volwasseneneducatie Mede als gevolg van de wijzigingen in het beleid en de uit- en doorstroom van personeel in de volwasseneneducatie is er grote behoefte aan deskundigheidsbevordering en nascholing van het zittende educatie personeel. Het Steunpunt zal in 2012 activiteiten ondernemen die de totstandkoming van geschikt nascholingsaanbod bevorderen en de deelname er aan stimuleren. In volgende jaren zal worden bezien of dit voldoende is of dat er aanvullende of meer structurele activiteiten nodig zijn. Om verlies van deskundigheid te voorkomen wordt de kenniskring NT1 van Cinop in 2012 ingezet als klankbordgroep voor de te ontwikkelen standaards, eindtermen en servicematerialen. De kenniskring kan ook bij andere activiteiten worden ingezet die het Steunpunt onderneemt in het kader van het Actieplan Laaggeletterdheid.