SOCIALE EN TECHNISCHE WETENSCHAPPEN

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: derde graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Personenzorg Studierichting: SOCIALE EN TECHNISCHE WETENSCHAPPEN SPECIFIEK GEDEELTE Vak(ken): TV Toegepaste economie 2/2 lt/w Leerplannummer: 2006/116 (vervangt 96206) Nummer inspectie: 2006 / 54 // 1 / J / SG / 1 / III / / D/

2 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...3 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...5 Pedagogisch-didactische wenken Minimale materiële vereisten Evaluatie Bibliografie... 22

3 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 2 VISIE De studierichting Sociale en technische wetenschappen bereidt de leerlingen in eerste instantie voor op een loopbaan in de welzijnssector. In hun latere loopbaan zullen deze leerlingen meermaals in contact komen met praktische economische en juridische probleemstellingen. Dit leerplan past in de voorbereiding van deze leerlingen op het kunnen kaderen van mogelijke problemen in de economische en juridische sfeer, het vinden van relevante informatie en het zoeken naar mogelijke oplossingen.

4 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 3 BEGINSITUATIE Een specifieke voorkennis is niet vereist.

5 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Het vak TV Toegepaste economie betekent voor de leerlingen een kennismaking met het boeiende economische en juridische leven. De klemtoon ligt op de praktijkgerichte kennisverwerving, op het opzoeken, ordenen en toepassen van die kennis en dit als voorbereiding op het efficiënt functioneren in de samenleving. In dit vak dienen de leerlingen de volgende vaardigheden te verwerven: analytisch en kritisch vermogen; hanteren van documenten; sociale en communicatieve vaardigheden; vaardigheid in het zien van details. In elk geval moeten zij bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs (PPGO) wordt van de leerlingen verwacht dat zij onder begeleiding de volgende attitudes, die gericht zijn op de vereiste beroepshoudingen, ontwikkelen en nastreven: accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien; leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen; resultaatgerichtheid: gedreven naar het einddoel van de activiteit toewerken; zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken; zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen. Het is essentieel dat het leerplan als een geheel geïnterpreteerd wordt, m.a.w. naast de leerinhouden en leerplandoelstellingen zijn de pedagogisch-didactische wenken duidende en waardevolle aanvullingen.

6 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 5 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 LEERINHOUDEN 1 Inleiding en situering het begrip behoefte omschrijven en concretiseren via voorbeelden; de begrippen goederen en diensten omschrijven en concretiseren via voorbeelden; de begrippen produceren (productie) en consumeren (consumptie) omschrijven en concretiseren via voorbeelden; de productiefactoren (natuurlijke hulpbronnen, arbeid en kapitaal) opsommen en omschrijven; het begrip economie omschrijven; het onderscheid tussen welvaart en welzijn toelichten; het belang van de vrijetijdsbesteding voor de mens aantonen; 1.1 Basisbegrippen Behoeften Goederen en diensten Produceren en consumeren Productiefactoren Economie Welvaart en welzijn Vrijetijdsbesteding een eenvoudige economische kringloop opbouwen (gezinnen en bedrijven) en toelichten via voorbeelden. 1.2 Economische kringloop

7 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 6 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 2 2 Betaling het begrip kwijting omschrijven, de kwijting herkennen en hanteren; het begrip kwitantie (kwijtschrift) omschrijven, de kwitantie (kwijtschrift) herkennen en hanteren; het begrip ontvangstbewijs omschrijven, het ontvangstbewijs herkennen en hanteren; 2.1 Rechtstreekse betaling Kwijting Kwitantie (kwijtschrift) Ontvangstbewijs de rol van de financiële instellingen bij onrechtstreekse betaling toelichten; het begrip storting omschrijven, de storting herkennen en het document hanteren; het begrip overschrijving omschrijven, de overschrijving herkennen, het document hanteren en het routeschema uitwerken; het begrip bankcheque omschrijven en de bankcheque herkennen; het begrip domiciliëring omschrijven en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen; het begrip permanente of doorlopende opdracht omschrijven en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen; het begrip protonkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen; 2.2 Onrechtstreekse betaling Tussenkomst van de financiële instellingen Betalingstechnieken Storting Overschrijving Bankcheque Domiciliëring Permanente of doorlopende opdracht Elektronische betaling: protonkaart

8 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 7 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen het begrip debetkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten, voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen en het routeschema uitwerken; het begrip kredietkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten, voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen en de gevaren van het gebruik toelichten; LEERINHOUDEN Elektronische betaling: debetkaart Elektronische betaling: kredietkaart actuele software hanteren voor financiële toepassingen; 2.3 PC-banking het gebruik van andere betaalvormen (zoals maaltijdcheque) toelichten; 2.4 Andere betaalvormen de nieuwe tendensen inzake betalingen (zoals opleidingscheque, cultuurcheque ) schetsen; 2.5 Tendensen 3 uit een rekeninguittreksel relevante informatie afleiden. 2.6 Het rekeninguittreksel 3 Krediet het begrip krediet omschrijven en het belang ervan aantonen; 3.1 Begrip en belang het begrip kredietopening omschrijven, het gebruik van de kredietopening toelichten en concrete toepassingen opzoeken; het begrip kaskrediet omschrijven, het gebruik van het kaskrediet toelichten en het kaskrediet op basis van een concreet voorbeeld vergelijken met een kredietopening; het begrip verkoop op termijn omschrijven, het gebruik van de verkoop op termijn toelichten en concrete toepassingen opzoeken; 3.2 Krediet op korte termijn Kredietopening Kaskrediet Verkoop op termijn

9 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 8 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen het begrip verkoop op afbetaling omschrijven, het gebruik van de verkoop op afbetaling toelichten en concrete toepassingen opzoeken; Verkoop op afbetaling LEERINHOUDEN het begrip persoonlijke lening omschrijven, het gebruik van de persoonlijke lening toelichten en concrete toepassingen opzoeken; het begrip hypothecaire lening omschrijven, het gebruik van de hypothecaire lening toelichten en concrete toepassingen opzoeken; 3.3 Krediet op lange termijn Persoonlijke lening Hypothecaire lening de intrestlasten van een aantal besproken kredietvormen vergelijken en de voor- en nadelen van de verschillende financieringsvormen afwegen; 3.4 Intrestvergelijking de mogelijke gevaren voor de kredietnemer toelichten; 3.5 Valkuilen voor de kredietnemer de wet op het consumentenkrediet opzoeken en het doel ervan verduidelijken. 3.6 Bescherming van de kredietnemer: wet op het consumentenkrediet

10 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 9 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 4 4 Verzekeringen LEERINHOUDEN verzekeringen begripsmatig omschrijven en het belang van verzekeringen voor de verzekeringsnemer aantonen; 4.1 Begrip en belang de basisterminologie met betrekking tot verzekeringen hanteren op basis van een contract uit de leefwereld van de leerling (bijvoorbeeld bromfietsverzekering) en met voorbeelden illustreren; 4.2 Verzekeringscontracten en verzekeringspartijen 5 de belangrijkste verzekeringen (burgerlijke aansprakelijkheid, autoverzekering, brandverzekering ) schematisch ordenen en bondig toelichten. 4.3 Soorten van verzekeringen 5 Gezinnen de verschillende stelsels van vergoedingen verklaren en beoordelen; de inkomensvorming uit arbeid omschrijven m.b.t. stelsels van vergoedingen van arbeid in dienstverband versus zelfstandige; de begrippen nominaal en reëel loon verwoorden; de verschillende inkomsten uit kapitaal omschrijven en toelichten; 5.1 Inkomensvorming Inkomen uit arbeid Vergoeding van arbeid Dienstverband versus zelfstandige ondernemer Nominaal en reëel loon Inkomen uit kapitaal

11 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 10 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen het begrip gezinsbudget omschrijven en het belang toelichten; via een concreet voorbeeld een eenvoudig gezinsbudget opstellen; LEERINHOUDEN 5.2 Gezinsbudget (zie ook TV Huishoudkunde) Begrip en belang Opstellen van een gezinsbudget de elementen van de inkomensbesteding (consumptie, sparen en belastingen) omschrijven en onderling vergelijken; 5.3 Inkomensbesteding de noodzaak van belastingen met voorbeelden aantonen; het onderscheid tussen directe en indirecte belastingen aantonen en verduidelijken met voorbeelden; een eenvoudige, ingevulde belastingaangifte toelichten; uit een aanslagbiljet relevante informatie afleiden; 5.4 Belastingen Noodzaak Directe en indirecte belastingen Belastingaangifte Aanslagbiljet de begrippen sparen en beleggen omschrijven; enkele bepalende factoren bij de keuze van beleggingen toelichten (inclusief ethisch beleggen); een beperkt aantal spaar- en beleggingsvormen (spaarrekening, termijnrekening ) opzoeken, toelichten en onderling vergelijken. 5.5 Sparen en beleggen Begrippen Motieven voor beleggen Spaar- en beleggingsvormen

12 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 11 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 6 LEERINHOUDEN 6 Algemene begrippen van het recht en de gerechtelijke instellingen het nut van het recht verklaren; 6.1 Nut van het recht de bronnen van het recht met voorbeelden illustreren (beknopt); 6.2 Bronnen van het recht 7 de rechtbanken schematisch situeren, hun voornaamste opdracht opzoeken, herkennen en toelichten met voorbeelden; de verschillende actoren in rechtszaken (rechter, openbaar ministerie, onderzoeksrechter...) herkennen en hun opdracht toelichten; een gerechtelijke procedure (bijvoorbeeld voor een vrederechter) opzoeken en toelichten. 6.3 Gerechtelijke inrichting Rechtbanken Actoren Procedure 7 Personenrecht de begrippen natuurlijke personen en rechtspersonen omschrijven en met concrete voorbeelden verduidelijken; 7.1 Natuurlijke - en rechtspersoon de begrippen in verband met de staat van een persoon in de gemeenschap, in de familie en als individu omschrijven en met concrete voorbeelden verduidelijken. 7.2 Staat van een persoon in de gemeenschap, in de familie, als individu

13 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 12 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 8 8 Zakenrecht het juridisch begrip goed omschrijven, de indeling van de goederen met voorbeelden illustreren; 8.1 De goederen 9 het onderscheid tussen eigendom en bezit aantonen; het begrip eigendomsrecht verklaren; de wijzen van verkrijging van eigendom illustreren; erfdienstbaarheden toelichten en met voorbeelden illustreren. 8.2 De eigendom, het bezit Onderscheid eigendom/bezit Eigendomsrecht Wijzen van eigendomsverkrijging Erfdienstbaarheden 9 Verbintenissen het begrip verbintenis omschrijven en met concrete voorbeelden toelichten; de bronnen van verbintenissen (wet, contract, oneigenlijk contract, onrechtmatige daad) bondig omschrijven en met voorbeelden illustreren; de modaliteiten hoofdelijkheid en deelbaarheid verklaren aan de hand van een voorbeeld; de voornaamste gevolgen van verbintenissen beknopt en schematisch bespreken; 9.1 Begrip 9.2 Bronnen 9.3 Modaliteiten (hoofdelijkheid en deelbaarheid) 9.4 Voornaamste gevolgen van verbintenissen enkele oorzaken van het tenietgaan van een verbintenis summier omschrijven aan de hand van voorbeelden; 9.5 Tenietgaan van verbintenissen de schriftelijke en niet-schriftelijke bewijsmiddelen (beknopt) in het burgerlijk recht omschrijven en de waarde van deze bewijsmiddelen praktijkgericht bespreken. 9.6 Bewijs

14 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 13 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen Courante contracten LEERINHOUDEN de grondbeginselen van contracten (wilsautonomie, concensualisme, contract als wet, goede trouw) concreet toelichten; de geldigheidsvereisten van contracten (toestemming, bekwaamheid, voorwerp, oorzaak) concreet toelichten; 10.1 Grondbeginselen 10.2 Geldigheidsvereisten het begrip koopcontract omschrijven; in een koopcontract de geldigheidsvereisten terugvinden en toelichten; in een koopcontract de vormvereisten aanduiden en toelichten; in een koopcontract de rechten en plichten van koper en verkoper terugvinden en deze toelichten; mogelijke bewijsmiddelen in verband met een koopcontract opzoeken en concretiseren; het tenietgaan van een koopcontract concretiseren; het begrip huurcontract omschrijven; in een huurcontract de geldigheidsvereisten terugvinden en toelichten; in een huurcontract de rechten en plichten van huurder en verhuurder terugvinden en toelichten; in een huurcontract de duur afleiden en de mogelijkheden om het te beëindigen, concretiseren; 10.3 Het koopcontract Begrip Geldigheidsvereisten Vormvereisten Rechten en plichten van koper en verkoper Bewijsmiddelen Einde 10.4 Het huurcontract Begrip Geldigheidsvereisten Rechten en plichten van huurder en verhuurder Duur en einde

15 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 14 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 11 het begrip arbeidscontract omschrijven en de soorten toelichten aan de hand van concrete situaties; het begrip schorsing omschrijven, de oorzaken van schorsing opzoeken en toelichten aan de hand van concrete situaties; de wijze van beëindiging van de arbeidsovereenkomst via voorbeelden toelichten Arbeidscontract Begrip en soorten Schorsing van de uitvoering (begrip en oorzaken) Einde van de arbeidsovereenkomst 11 Reglementering van de arbeid: het arbeidsreglement het begrip arbeidsreglement omschrijven; 11.1 Begrip 12 de inhoud van een arbeidsreglement becommentariëren Inhoud 12 Sociale Zekerheid de algemene organisatie van de R.S.Z. aan de hand van een schema beschrijven; de functie van de RSZ kaderen in het maatschappelijk leven; 12.1 De Rijksdienst voor Sociale Zekerheid Algemene organisatie Functie van de RSZ het belang en het doel van elke sector van de RSZ opzoeken, toelichten en concretiseren met enkele voorbeelden; de organisatie van de uitbetalingen, de instellingen en organismen van de sectoren van de RSZ opzoeken en hun werking concretiseren De sectoren de RSZ Belang en doel van elke sector Organisatie van de uitbetalingen Instellingen of organismen

16 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 15 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN ICT Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, enz. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen. Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: het leerproces in eigen handen nemen; zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal; op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie). Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen spontaan gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema s, stilstaande en bewegende beelden, demo... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen gestructureerde leerstof. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie...) toevoegen alsook de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Een presentatieprogramma kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via , blackboard, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT op die manier niet alleen de mogelijkheid biedt om interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal ) te bevorderen. Sommige programma s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).

17 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 16 BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: de opdrachten meer open worden; er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn; de leerlingen zelf keuzes leren maken en verantwoorden; de leerlingen zelf leren plannen; er feedback wordt voorzien op proces en product; er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct. De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken; leerlingen voorbereiden op levenslang leren; het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen. Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald Leren leren, vinden we aanknopingspunten als: keuzebekwaamheid; regulering van het leerproces; attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren. In onze huidige (informatie)maatschappij wint vaardigheid in het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang. Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: de leerling wordt aangesproken op zijn motivatie en leer kracht; de leraar krijgt de rol van coach, begeleider; de school dient te ageren als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties. De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn Leren leren, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is klein beginnen aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat doelen voorop stellen; strategieën kiezen en ontwikkelen; oplossingen voorstellen en uitwerken;

18 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 17 stappenplannen of tijdsplannen uitzetten; resultaten bespreken en beoordelen; reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen; verantwoorde conclusies trekken; keuzes maken en verantwoorden; is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig. VOET Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie en muzisch-creatieve vorming. De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.

19 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 18 2 SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Nr. Pedagogisch-didactische wenken 1 Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. 2 Bij het aanbrengen van de leerstof wordt steeds vertrokken vanuit concrete situaties uit de leefwereld van de leerlingen en via cijfermateriaal, krantenartikels, nieuwsberichten, folders 3 De leraar dient in toenemende mate, maar op een nuttige en efficiënte wijze gebruik te maken van ICT (inoefenen van leerstof, aanvragen van informatie, opsporen van documentatie...). Het bevorderen van het probleemoplossend denken dient te worden nagestreefd. De leerlingen worden geregeld gestimuleerd om informatie te verzamelen, te verwerken en te beoordelen. 4 Er dient rekening gehouden te worden met een verschuiving naar zelfstandige kennisverwerving en leren leren, hoewel kennisoverdracht een basisconcept blijft om de economische realiteit te verklaren. Dit om de terugkoppeling naar de realiteit te realiseren en te beantwoorden aan de verwachtingen van het levenslang leren. Ook de maatschappelijke vraag naar het versterken van de attitude- en waardevorming wordt uitdrukkelijker geïmplementeerd. 5 Belangrijk is dat de leerlingen een economisch en juridisch begrippenarsenaal leren hanteren. Het gebruik van het juiste begrip in een bepaalde context en het kunnen toelichten en concretiseren van economische en juridische begrippen primeert op de definiëring. De leraar waakt erover dat de leerlingen steeds de geijkte vakterminologie aanwenden. 6 Dit vak leent zich, zonder afbreuk te doen aan de traditionele didactische werkvormen zoals het onderwijsleergesprek, uitstekend tot het gebruik van activerende werkvormen zoals groepswerk, zelfstudie, opdrachten (al dan niet in een open leercentrum) Voor welke werkvorm de leraar ook kiest, de leerling moet steeds actief bij het onderwijsgebeuren betrokken worden. 7 De inleiding is bedoeld om een aantal economische begrippen die in het verdere verloop van het curriculum aan bod komen, te introduceren en het economisch leven via een eenvoudige economische kringloop te schetsen. Een algemene kadering primeert in dit hoofdstuk op een al te grote diepgang. 8 Bij de betaling ligt de klemtoon op de moderne betaaltechnieken en middelen. Het aangeven en herkennen van een correct betaalmiddel in een bepaalde (praktische) situatie is van groot belang. Van de leerlingen mag verwacht worden dat ze de aangehaalde documenten ordelijk en correct invullen. Voor het opstellen van het routeschema kan gebruik gemaakt worden van de routeschema s zoals die door de BVB zijn ontwikkeld ( Een uitstap naar een plaatselijke self-banking-terminal is wenselijk. Voor het hanteren van software voor PC-banking kan men gebruik maken van de demo s zoals deze terug te vinden zijn op de websites van de meeste banken. 9 Bij kredieten gaat de aandacht naar het praktisch gebruik van een krediet en de maatschappelijke gevolgen van krediet, zoals de valkuilen voor de kredietnemer. De leraar bespreekt hierbij ook de achtergronden bij de wet op het consumentenkrediet. 10 De tendens dat de overheid zich steeds meer terugtrekt uit het privé-leven betekent dat het individu steeds meer onderhevig wordt aan het nemen van persoonlijke beslissingen. Hierbij speelt het inschatten van mogelijke risico s en het anticiperen daarop via verzekeringen een belangrijke rol. Dit hoofdstuk wordt dan ook vanuit dit standpunt benaderd. Het praktisch omgaan met verzekeringen (leren hanteren van een verzekeringscontract en het aanduiden in welke situatie een verzekering aangewezen is) staat hierbij centraal. 11 In het hoofdstuk Gezinnen wordt aandacht besteed aan de inkomensvorming en de bestedingen van de gezinnen. In dit hoofdstuk moet de band met de realiteit maximaal uitgespeeld worden door de link te leggen met het dagelijkse leven van de leerlingen. Dit kan

20 TSO 3e graad Specifiek gedeelte Sociale en technische wetenschappen 19 Nr. Pedagogisch-didactische wenken gebeuren door het afnemen van enquêtes, gebruik van krantenartikels, het bezoeken van een financiële instelling Het onderwerp Gezinsbudget (5.2) wordt ook behandeld in TV Huishoudkunde (2004/023). Overleg met de leraar huishoudkunde is aangewezen om te bepalen in welk vak de leerplandoelstellingen worden gerealiseerd. Dit onderwerp leent zich ook uitstekend tot een vakoverschrijdend project. 12 In de hoofdstukken die betrekking hebben op recht (6 tot en met 12) primeert het praktisch gebruik van het recht in het huidige en toekomstige dagelijkse leven van de leerlingen. Het eentonig doceren wordt vermeden. De juridische problematiek wordt besproken door maximaal gebruik te maken van gevallenstudies (bijvoorbeeld verbintenissen), documenten (bijvoorbeeld contracten), didactische uitstappen (bijvoorbeeld vredegerecht), gastsprekers (bijvoorbeeld personenrecht) De volgende bronnen kunnen aangewend worden: reële contracten, akten, het Belgisch Staatsblad, arresten en vonnissen, verslagen van processen, krantenartikels, rechtskundige tijdschriften... Verder leveren de onderscheiden didactische tijdschriften interessante gevallenstudies op. Aansluitend worden probleemstellingen, opdrachten en vragen gepresenteerd, die getoetst worden aan de theorie. De gevallenstudie stimuleert het denkwerk van de individuele leerling, maar lijkt eveneens interessant voor het opzetten van een groepsdiscussie. Hierbij is het van belang dat de leerlingen de onderliggende theorie kennen en kunnen verwoorden. De leraar waakt erover niet voor alle problemen die de leerlingen uit hun familiale situatie aanbrengen onmiddellijk oplossingen te leveren. De problemen zijn soms complexer dan uit de voorstelling van de leerlingen blijkt en kunnen de leraar achteraf in verlegenheid brengen. Het is aan de leraar om de situatie juist in te schatten. Het is niet de bedoeling om de leerlingen steeds te overladen met details. Parate kennis kan soms wenselijk zijn, maar er dient vooral gestreefd te worden naar het bereiken van een algemeen praktisch juridisch inzicht bij de leerlingen. Gezien de evolutie in het vakdomein met zijn talrijke wetswijzigingen moeten de leerlingen vertrouwd gemaakt worden met de zelfwerkzaamheid, het actualiteitsprincipe en het zelfstandig leren. Het opzoeken en verzamelen van gegevens, die uiteraard bij toetsen en taken kunnen aangewend worden, behoren tot het handelingsrepertoire van de leerlingen. Tevens kunnen zij een documentatiemap met het nodige cijfermateriaal en actuele artikels aanleggen. 13 De leraar heeft de mogelijkheid zelf de spreiding van de leerplandoelstellingen binnen de graad te bepalen. Indien de volgorde van het leerplan wordt nageleefd, is het aangewezen in het eerste jaar de leerstofitems 1 tot en met 5 te behandelen. De leerstofitems 6 tot en met 12 komen aan bod in het tweede jaar. Het biedt pedagogisch een meerwaarde als dezelfde leraar voor dit vak aangeduid wordt in het eerste jaar en in het tweede jaar. Indien verschillende leraars optreden, is samenspraak binnen de vakgroep noodzakelijk.